EUR-Lex Access to European Union law
This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52018IR3908
Opinion of the European Committee of the Regions on ‘Tackling online disinformation: a European Approach’
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο: μια Ευρωπαϊκή Προσέγγιση»
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο: μια Ευρωπαϊκή Προσέγγιση»
COR 2018/03908
OJ C 168, 16.5.2019, p. 15–20
(BG, ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, HR, IT, LV, LT, HU, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, FI, SV)
16.5.2019 |
EL |
Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης |
C 168/15 |
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο: μια Ευρωπαϊκή Προσέγγιση»
(2019/C 168/04)
Εισηγητής: |
Olgierd GEBLEWICZ (PL/EPP), Περιφερειάρχης Δυτικής Πομερανίας |
Έγγραφο αναφοράς: |
COM(2018) 236 final |
ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ
Παρατηρήσεις
1. |
επισημαίνει ότι τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί σοβαρές και ταχείες μεταβολές στο παγκόσμιο οικοσύστημα των μέσων ενημέρωσης. Έχει διευρυνθεί ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook, το Twitter, το YouTube, το WhatsApp ή το Instagram, τα οποία, ως πρωταρχικός δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ των ατόμων, έχουν μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο διαδίδονται οι πληροφορίες και οι απόψεις, ενώ η επιρροή που ασκούν και το κύρος που έχουν τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης, καθώς και η ισχύς τους ως παράγοντες διαμόρφωσης της κοινής γνώμης, φθίνουν· |
2. |
υπογραμμίζει ότι η συντριπτική πλειονότητα των πληροφοριών μεταδίδεται μέσω του διαδικτύου και ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα μπορούσαν, στο εγγύς μέλλον, να αποτελούν το κύριο μέσο για τη διαβίβασή τους στους πολίτες, ιδίως στις δυτικές χώρες. Ήδη σήμερα, περισσότεροι από τους μισούς Ευρωπαίους χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κάθε μέρα ή έστω δύο ή τρεις φορές την εβδομάδα· |
3. |
σημειώνει ότι το κύριο χαρακτηριστικό των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι ότι —σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε στο παρελθόν και με τις άλλες μορφές μέσων ενημέρωσης— παρέχουν τη δυνατότητα επικοινωνίας «πολλών με πολλούς». Κάθε χρήστης ενός τέτοιου διαύλου μπορεί —τουλάχιστον δυνητικά— να στείλει το δικό του μήνυμα σε εκατομμύρια άλλους χρήστες, χωρίς τη διαμεσολάβηση κανενός αρχισυντάκτη. Αυτό έχει τόσο θετικές όσο και αρνητικές συνέπειες· |
4. |
επισημαίνει ότι ένα ακόμη γνώρισμα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι ότι στα «παραδοσιακά» ΜΜΕ (Τύπος, ραδιόφωνο και τηλεόραση) μια ομάδα δημιουργών (δημοσιογράφοι, συντάκτες και διαχειριστές) αποφασίζει τι δημοσιεύεται και μπορεί να κληθεί άμεσα να λογοδοτήσει με διάφορους τρόπους για τις αποφάσεις της. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αυτό είναι συχνά πιο δύσκολο, δεδομένου ότι πρέπει καταρχάς να εντοπιστούν οι δημιουργοί του υλικού και οι δίαυλοι διανομής. Ταυτόχρονα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συμβάλλουν στην ταχεία «ιότροπη» (viral) διάδοση πληροφοριών, ακόμη και ψευδών, στο ευρύ κοινό. |
5. |
τονίζει ότι αυτή η —χαρακτηριστική για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης— έλλειψη λογοδοσίας είναι απόρροια των ισχυουσών νομικών διατάξεων, αλλά και της ευρέως διαδεδομένης ανωνυμίας, η οποία γίνεται ανεκτή σε όλες τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης· |
6. |
διαπιστώνει με ανησυχία ότι ο συνδυασμός της μαζοποίησης, της έλλειψης λογοδοσίας και της ανωνυμίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει οδηγήσει στην παραβίαση των πρακτικών, των αρχών, των νομικών εγγυήσεων και των συνηθειών διασφάλισης, οι οποίες προορίζονταν μέχρι σήμερα να εξασφαλίζουν την αξιοπιστία ενός μηνύματος· |
7. |
παρατηρεί με ιδιαίτερη ανησυχία ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν μετατραπεί σε εργαλείο παραπληροφόρησης και πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής χειραγώγησης στα χέρια εγχώριων και μη παραγόντων. Είναι δύσκολο να υπολογιστεί η έκταση της χειραγώγησης που συντελείται σήμερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σύμφωνα, πάντως, με τις διαθέσιμες μελέτες, μόνο κατά το 2018 οργανώθηκαν εκστρατείες χειραγώγησης και παραπληροφόρησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε 48 χώρες και διάφορες πολιτικές δυνάμεις (κόμματα, κυβερνήσεις κ.λπ.) σε όλο τον κόσμο δαπάνησαν πάνω από μισό δισεκατομμύριο δολάρια για την άσκηση ψυχολογικής πίεσης και τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης· |
8. |
τονίζει επιπλέον ότι η παραπληροφόρηση συχνά χρησιμοποιείται για τη διάδοση απόψεων ασυμβίβαστων με τις «αδιαίρετες και οικουμενικές αξίες της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, της ελευθερίας, της ισότητας και της αλληλεγγύης», που κατοχυρώνονται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την Ευρωπαϊκή σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων· |
9. |
επισημαίνει ότι η αποτελεσματικότητα αυτών των εκστρατειών παραπληροφόρησης έχει αυξηθεί κατακόρυφα χάρη στην πρόσβαση σε λεπτομερείς πληροφορίες προσωπικού χαρακτήρα σχετικά με τους χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, που αποκτώνται μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ή αγοράζονται από αυτά και οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εξατομίκευση της επιδιωκόμενης παραπληροφόρησης, μεγιστοποιώντας έτσι τον αντίκτυπό της· |
10. |
προειδοποιεί ότι οι υφιστάμενοι μηχανισμοί λειτουργίας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης τείνουν, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο δίαυλο πληροφόρησης, να διαδίδουν ψευδείς ειδήσεις. Σύμφωνα με ορισμένες επιστημονικές μελέτες, οι αναληθείς πληροφορίες που αναρτώνται π.χ. στο Twitter είναι 70 % πιο πιθανό να κοινοποιηθούν από τον χρήστη (το λεγόμενο «retweet») απ’ ό,τι μια ακριβής πληροφορία· |
11. |
υπογραμμίζει επίσης ότι, σε ορισμένες έρευνες, εντοπίζονται και άλλα ανησυχητικά φαινόμενα: λόγου χάρη, οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δυσκολεύονται σε μεγάλο βαθμό να διακρίνουν την εγκυρότητα και την αξιοπιστία των πληροφοριών που μεταδίδονται από τα εν λόγω μέσα· |
12. |
εκφράζει την ανησυχία της για την κατάσταση ετοιμότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών της όσον αφορά την αντιμετώπιση του νέου κύματος παραπληροφόρησης που μπορεί να πυροδοτήσει η τεχνητή νοημοσύνη. Η παραπληροφόρηση θεωρείται ήδη ένα από τα πλέον απειλητικά εργαλεία στις μελλοντικές πολεμικές συγκρούσεις· |
13. |
υποστηρίζει τα μηνύματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (1) σχετικά με τη σημασία που έχει η συνεργασία της ΕΕ και των κρατών μελών με τους παρόχους υπηρεσιών μέσων κοινωνικής δικτύωσης για την καταπολέμηση της διάδοσης της προπαγάνδας μέσω διαύλων κοινωνικής δικτύωσης η οποία ενδέχεται να απειλήσει την κοινωνική συνοχή των εδαφών μας και να οδηγήσει στη ριζοσπαστικοποίηση των πολιτών, ιδίως των νέων· |
14. |
διαπιστώνει με ικανοποίηση την πρόοδο της συζήτησης με θέμα τις ψευδείς ειδήσεις (παραπληροφόρηση) που εξακολουθεί να διεξάγεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο· Η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο: μια Ευρωπαϊκή Προσέγγιση» αποτελεί βασικό σημείο αναφοράς στην εν εξελίξει συζήτηση με θέμα την πρόληψη της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο· |
15. |
τονίζει ότι στην ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εντοπίζονται τα εξής τέσσερα βασικά στοιχεία εν είδει στρατηγικής καταπολέμησης της παραπληροφόρησης στο Διαδίκτυο:
|
16. |
σημειώνει με ενδιαφέρον την έκθεση της ομάδας εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με θέμα τις ψευδείς ειδήσεις και την παραπληροφόρηση στο διαδίκτυο, η οποία θα πρέπει να αποτελέσει αναγκαίο συμπλήρωμα της υπό εξέταση ανακοίνωσης. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων εντόπισε πεδία στα οποία οι προσπάθειες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα έχουν αποτύχει όπως π.χ. η αδιαφάνεια της λειτουργίας των αλγορίθμων που χρησιμοποιούν οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης για την ιεράρχηση και τη διάταξη του περιεχομένου που δημοσιεύεται στους χρήστες τους· |
17. |
υπογραμμίζει το χρήσιμο έργο της StratCom East, μια ειδικής μονάδας εντός της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης που επικεντρώνεται στην αποκάλυψη των μεθοδεύσεων προπαγάνδας και παραπληροφόρησης της Ρωσίας· |
18. |
επισημαίνει επίσης τη συζήτηση με θέμα την παραπληροφόρηση στο διαδίκτυο που διεξήχθη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Μολονότι δεν επετεύχθη μια ενιαία θέση για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης (οι πολιτικές ομάδες είχαν διαφορετικές απόψεις), κατά τη συζήτηση υπογραμμίστηκε ότι η απήχηση των ρωσικών φορέων προπαγάνδας στην κοινή γνώμη των κρατών μελών της ΕΕ θα πρέπει να αποτελέσει σοβαρή πηγή ανησυχίας· |
Προτεραιότητες
19. |
τονίζει ότι ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατοχυρώνει για κάθε πολίτη της ΕΕ «το δικαίωμα στην ελευθερία έκφρασης, το οποίο περιλαμβάνει την ελευθερία γνώμης και την ελευθερία λήψης ή μετάδοσης πληροφοριών ή ιδεών, χωρίς την ανάμειξη δημόσιων αρχών και αδιακρίτως συνόρων». Ο στόχος των θεσμικών οργάνων της ΕΕ πρέπει να είναι η διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής του δικαιώματος στην ενημέρωση· |
20. |
υπενθυμίζει ότι ο κίνδυνος της παραπληροφόρησης επηρεάζει τις δημοκρατικές κοινωνίες και τα θεσμικά όργανα σε όλα τα επίπεδα. Η εσκεμμένη διάδοση ψευδών ειδήσεων διαδικτυακά μπορεί να έχει τις ίδιες καταστροφικές συνέπειες τόσο για τις τοπικές κοινότητες (και τις πολιτικές διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένων των ευρωπαϊκών, των εθνικών και των τοπικών εκλογών) όσο και για μια ολόκληρη χώρα. Η ανάσχεση της παραπληροφόρησης πρέπει, επομένως, να αποτελέσει προτεραιότητα ενόψει των ευρωπαϊκών εκλογών τόσο για τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα όσο και για τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης, προκειμένου να εξασφαλιστούν ελεύθερες και αδιάβλητες εκλογές· |
21. |
υπενθυμίζει επίσης ότι η παραπληροφόρηση προκαλεί ζημίες στην κοινωνία σε πολλά επίπεδα: όχι μόνο οδηγεί στη λήψη πολιτικών αποφάσεων βάσει εσφαλμένων παραδοχών, αλλά μπορεί επίσης να εξάψει το μίσος, την επιθετικότητα, να προκαλέσει υλικές ζημίες στους πολίτες ή να απειλήσει την ανθρώπινη ζωή και υγεία. Σε μακροπρόθεσμη βάση, η παραπληροφόρηση θα υπονομεύσει επίσης την εμπιστοσύνη των πολιτών σε κάθε πηγή πληροφόρησης, αλλά και στα θεσμικά όργανα, στις αρχές και στη δημοκρατία· |
22. |
υπογραμμίζει, συν τοις άλλοις, ότι η καταπολέμηση της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο δεν πρέπει να αποβαίνει σε βάρος της ελευθερίας του λόγου ή του δικαιώματος στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, τα οποία πρέπει να παραμένουν πάντοτε στην αναπαλλοτρίωτη κυριότητα του κάθε χρήστη, ο οποίος είναι ο μόνος που δύναται να εγκρίνει, να ακυρώνει και να ελέγχει την πρόσβαση στο σύνολο ή σε μέρος των δεδομένων, και των άλλων θεμελιωδών αξιών της ευρωπαϊκής κοινότητας. Οποιαδήποτε μορφή λογοκρισίας είναι απαράδεκτη και οι λύσεις που θα επιλεγούν πρέπει να είναι αναλογικές· |
23. |
παρατηρεί ότι οι προσπάθειες των κύριων παραγόντων της αγοράς των μέσων κοινωνικής δικτύωσης —με την υποστήριξη των θεσμικών οργάνων της ΕΕ— επικεντρώνονται σήμερα στην καταπολέμηση της παραπληροφόρησης μέσω της «αυτορρύθμισης» των εν λόγω μέσων και της εθελούσιας συνεργασίας τους με εξωτερικούς συναρμοδίους (π.χ. οργανισμούς ελέγχου της ακρίβειας των ειδήσεων), και με θεσμικά όργανα του εκάστοτε κράτους. Οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης πρέπει να καταβάλλουν μεγαλύτερες προσπάθειες για την αντιμετώπιση των ψευδών ειδήσεων, συμπεριλαμβανομένων της επισήμανσης (flagging), των διασταυρώσεων στοιχείων (fact-checking), καθώς και των δράσεων για το κλείσιμο ψεύτικων λογαριασμών, διοχετεύοντας, συγχρόνως, επαρκείς πόρους για την παρακολούθηση της ροής πληροφοριών σε διάφορες γλώσσες σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Επιπλέον, για τις πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης θα πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω η έννοια των «εξακριβωμένων λογαριασμών» των χρηστών στην περίπτωση των Facebook, Twitter, Instagram ή Youtube, ώστε να αναγνωρίζονται ως αξιόπιστες πηγές σύμφωνες με τη δεοντολογία· |
24. |
επισημαίνει ότι, εφόσον οι σημερινές προσπάθειες (π.χ. o κώδικας δεοντολογίας για την παραπληροφόρηση, που αποδέχθηκαν προαιρετικά το 2018 το Facebook, το Twitter και άλλες πλατφόρμες) αποδειχθούν ανεπαρκείς και το πρόβλημα της παραπληροφόρησης εξακολουθήσει να οξύνεται, ίσως καταστεί αναγκαία η προσφυγή σε νομικά μέσα τα οποία θα υποχρεώνουν τα όργανα που ελέγχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να λαμβάνουν συγκεκριμένα μέτρα· |
Ο ρόλος των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στην καταπολέμηση της παραπληροφόρησης
25. |
υπενθυμίζει ότι, εφόσον η παραπληροφόρηση επηρεάζει, μεταξύ άλλων, τις τοπικές πολιτικές και κοινωνικές διεργασίες, ενδέχεται επίσης να επηρεάζει την οργάνωση της ζωής των τοπικών κοινοτήτων, και, άρα, την ποιότητα ζωής των πολιτών· |
26. |
τονίζει ότι η ΕτΠ, ως εκπρόσωπος των τοπικών και των περιφερειακών αρχών δυνάμει των Συνθηκών της ΕΕ, είναι καθ’ ύλην αρμόδια τόσο να λαμβάνει μέρος σε συζητήσεις σχετικές με τον κίνδυνο της παραπληροφόρησης όσο και να εκκινεί και να συντονίζει τη δράση των τοπικών και των περιφερειακών αρχών της ΕΕ για την αντιμετώπιση του προβλήματος, σύμφωνα με τη γενικώς αναγνωρισμένη αρχή ότι η καταπολέμηση της παραπληροφόρησης πρέπει να βασίζεται στη συνεργασία των διαφόρων θεσμικών οργάνων· |
27. |
εντοπίζει τα εξής τρία κύρια πεδία στα οποία η ΕτΠ και οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές μπορούν να αναλάβουν πρωτοβουλία και να υποστηρίξουν αποτελεσματικά τις προσπάθειες κατά της παραπληροφόρησης στο Διαδίκτυο: την αγωγή του πολίτη, την υποστήριξη των ΜΚΟ και της κοινωνίας πολιτών, καθώς και την υποστήριξη των σύμφωνων με τη δεοντολογία τοπικών μέσων ενημέρωσης· |
Αγωγή του πολίτη
28. |
συμφωνεί με το συμπέρασμα, μεταξύ άλλων, της έκθεσης της ομάδας εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου για τις ψευδείς ειδήσεις (High Level Expert Group on Fake News and Online Disinformation) και την παραπληροφόρηση στο διαδίκτυο ότι η εκπαίδευση και η αγωγή των πολιτών σχετικά με την υπεύθυνη και συνειδητή χρήση των διαδικτυακών ΜΜΕ —ιδίως δε των μέσων κοινωνικής δικτύωσης— αποτελεί την καλύτερη μακροπρόθεσμη μέθοδο καταπολέμησης της παραπληροφόρησης· |
29. |
σημειώνει με ενδιαφέρον την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ένα νέο πρόγραμμα ενόψει της περιόδου 2021-2027 «Ψηφιακή Ευρώπη» (Digital Europe). Ταυτόχρονα, προτρέπει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να προτείνει να συμπεριληφθεί στο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο που καλύπτει την ίδια περίοδο ως προτεραιότητα η δημιουργία μιας κοινωνίας ενημερωμένης, θωρακισμένης έναντι της προπαγάνδας και ικανής να επαληθεύει τις πληροφορίες που μεταδίδονται μέσω του διαδικτύου· |
30. |
επισημαίνει ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές, έως το επίπεδο της δημόσιας διοίκησης που βρίσκεται εγγύτερα στον πολίτη και είναι συχνά αρμόδιο για την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, είναι καλύτερα σε θέση να δρομολογούν εκπαιδευτικά προγράμματα για την υπεύθυνη χρήση των διαδικτυακών πηγών πληροφοριών και την απόκτηση της ικανότητας διάκρισης μεταξύ αξιόπιστων και αναξιόπιστων πηγών· |
31. |
ενθαρρύνει τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα έτσι ώστε τα μαθήματα ορθής χρήσης των διαδικτυακών μέσων να αποτελέσουν μέρος των σχολικών προγραμμάτων από την πρωτοβάθμια κιόλας εκπαίδευση· |
32. |
υπενθυμίζει ταυτόχρονα ότι τα εκπαιδευτικά προγράμματα πρέπει να είναι έτσι σχεδιασμένα ώστε να τροποποιούνται ή να συμπληρώνονται, αναλόγως με τη διαρκώς μεταβαλλόμενη φύση των διαδικτυακών ΜΜΕ, ιδίως δε των μέσων κοινωνικής δικτύωσης· |
33. |
επισημαίνει επίσης ότι στη διδασκαλία της συνειδητής χρήσης των διαδικτυακών ΜΜΕ πρέπει να συνεκτιμάται το γεγονός ότι το μήνυμα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης συχνά απευθύνεται στα συναισθήματα, τα οποία ενίοτε γίνονται αντιληπτά μόνο υποσυνείδητα από τους χρήστες. Για τον λόγο αυτόν, θα ήταν αναγκαία η κατάρτιση των εκπαιδευτικών ώστε να παρέχουν στους χρήστες (δηλαδή στους συμμετέχοντες στα εκπαιδευτικά προγράμματα) μέσα ανάλογα με την ηλικία και την εκπαίδευσή τους προκειμένου αυτοί οι τελευταίοι να αποφεύγουν τόσο την παγίδα επίκλησης του θυμικού όσο και την παγίδα της λεγόμενης γνωστικής προκατάληψης, δηλαδή την περίπτωση κατά την οποία ως αληθείς εκλαμβάνονται μόνον όσες πληροφορίες και απόψεις επιβεβαιώνουν τη δική μας προηγούμενη πεποίθηση· |
34. |
σημειώνει ότι η κατάρτιση και τα εργαλεία για τους εκπαιδευτικούς θα πρέπει να αποτελούν προαπαιτούμενο, λόγω της δυσκολίας που συνεπάγεται η διδασκαλία της συναισθηματικής νοημοσύνης και της κριτικής σκέψης. Σε γενικές γραμμές, οι εκπαιδευτικοί δεν λαμβάνουν καμία σχετική κατάρτιση και δεν έχουν κατ’ ανάγκην επίγνωση όχι μόνον της σημασίας της, αλλά ακόμη και της ίδιας της ύπαρξής της. Η δυσκολία διδασκαλίας μιας τόσο σημαντικής δεξιότητας, εφόσον ο εκπαιδευτικός δεν τη διαθέτει, θα πρέπει να αντισταθμίζεται μέσω εργαλείων και διαδικασιών ανάλογων με τη σημασία αυτών των δεξιοτήτων, όχι μόνο για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης, αλλά και για την εξέλιξη του κάθε ατόμου ως πολίτη και επαγγελματία· |
35. |
υπενθυμίζει ότι είναι απαραίτητο να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση των χρηστών σχετικά με την ουσία των δραστηριοτήτων ορισμένων μέσων κοινωνικής δικτύωσης και, σε ορισμένο βαθμό, ορισμένων παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης που ενδέχεται να συμβάλλουν στη δημιουργία μιας σειράς από «φούσκες πληροφοριών» (information bubbles) ή «διαδικτυακών χώρων ανταλλαγής απόψεων για ομοϊδεάτες» (echo-chambers), όπου οι χρήστες προσλαμβάνουν μόνον απόψεις και πληροφορίες που τους είναι αρεστές, ενδεχομένως και ψευδείς πληροφορίες, για τη διόρθωση των οποίων οι χρήστες δεν ενημερώνονται. Επιπλέον, οι μηχανισμοί των κοινωνικών μέσων δικτύωσης δυσχεραίνουν τον διάλογο σχετικά με τις διαφορετικές επικρατούσες απόψεις και προοπτικές, καθώς και την επίτευξη συμβιβασμών, πράγμα το οποίο συνιστά την ουσία της δημοκρατίας· |
36. |
ενθαρρύνει τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές και τα όργανα που είναι αρμόδια σε θέματα εκπαίδευσης να ενημερώνουν συνεχώς τους καταναλωτές —και δη τους νέους— ότι η πρόληψη της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο είναι σαφώς προς το συμφέρον τους. Τούτο δε διότι η παραπληροφόρηση δεν περιορίζεται στον τομέα της πολιτικής και στα κοινωνικά θέματα, αλλά, συχνά, παρατηρείται και στο πλαίσιο του εμπορίου (χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, διαδικτυακές πωλήσεις ή συμβουλές υγείας). Η λήψη σημαντικών αποφάσεων βάσει της παραπληροφόρησης ενδέχεται να έχει τραγικές συνέπειες· |
37. |
δηλώνει πρόθυμη να υποστηρίξει τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές σε αυτό το πεδίο, μεταξύ άλλων, συγκεντρώνοντας σχετικές εμπειρίες από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, και εκκινώντας την εκπόνηση κωδίκων δεοντολογίας· |
Υποστήριξη των ΜΚΟ
38. |
ενθαρρύνει τις τοπικές αρχές και κοινότητες να προβούν στη δημιουργία ενός πλαισίου υποστήριξης των οργανώσεων του τριτογενούς τομέα που ασχολούνται με την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης (π.χ. μέσω της επαλήθευσης ειδήσεων ή της αγωγής του πολίτη)· |
39. |
υπογραμμίζει ότι αυτή η υποστήριξη κρίνεται αναγκαία, δεδομένου ότι το κόστος επαλήθευσης των πληροφοριών είναι κατά μία τάξη μεγέθους μεγαλύτερο από εκείνο της χάλκευσής τους. Οι ανεξάρτητοι οργανισμοί που αναλαμβάνουν την επαλήθευση δεδομένων, καθώς και όσοι επιδιώκουν να εκπαιδεύσουν τους πολίτες ώστε να αναγνωρίζουν τις ψευδείς ειδήσεις θα πρέπει να μπορούν να βασίζονται σε αντίστοιχη υλική βοήθεια· |
40. |
επισημαίνει ότι οι ίδιες οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές είναι αυτές που έχουν την ικανότητα να παρέχουν τέτοια υποστήριξη υπό διάφορες μορφές (διαγωνισμοί για την παροχή επιχορηγήσεων, προτιμησιακή εκμίσθωση χώρων και άλλες μορφές ενίσχυσης)· |
41. |
εφιστά την προσοχή στη δυνατότητα της ΕτΠ να δρα συντονιστικά, να καθορίζει τις βέλτιστες πρακτικές και να διευκολύνει την ανταλλαγή εμπειριών· |
Η συνδρομή των τοπικών μέσων ενημέρωσης
42. |
επισημαίνει ιδιαίτερα ότι πολύ μεγάλο ποσοστό της παραπληροφόρησης που διαδίδεται στο διαδίκτυο είναι τοπικού χαρακτήρα και ότι τα τοπικά και τα περιφερειακά μέσα ενημέρωσης μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο για τη διόρθωσή της, ακολουθώντας τα σχετικά πρωτόκολλα και εξασφαλίζοντας την ενδεδειγμένη υποστήριξη. Για αυτούς και για άλλους λόγους, η ΕτΠ υπογραμμίζει τη σημασία της ύπαρξης ποιοτικών τοπικών και περιφερειακών μέσων ενημέρωσης, παράλληλα με δυναμικούς τοπικούς και περιφερειακούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων οι δημόσιοι φορείς διαδραματίζουν επίσης ζωτικό ρόλο. Τέλος, το στοιχείο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό κατά τη μετάβαση που συντελείται επί του παρόντος όσον αφορά την κατανάλωση και την παραγωγή μέσων ενημέρωσης· |
43. |
υπενθυμίζει ότι τα τοπικά μέσα ενημέρωσης, λόγω της πολυμορφίας τους, αποτελούν εχέγγυο για την προάσπιση του πολιτικού και ενημερωτικού πλουραλισμού σε κάθε περιοχή ή περιφέρεια, καθώς και ότι η προάσπιση αυτού του πλουραλισμού θα πρέπει να αποτελεί στόχο προτεραιότητας. Επί του παρόντος, τα τοπικά μέσα ενημέρωσης σε πολλές χώρες της ΕΕ βρίσκονται σε δύσκολη κατάσταση. Η είσοδος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην αγορά τους, σε συνδυασμό με τις τεχνικές δυνατότητές τους (να προσεγγίζουν μεμονωμένα άτομα και να απευθύνουν το μήνυμά τους σε συγκεκριμένα άτομα), έχει περιστείλει την οικονομική βάση της λειτουργίας των τοπικών μέσων ενημέρωσης (π.χ. τις πληρωμένες καταχωρίσεις), ταυτόχρονα, σε ορισμένες περιπτώσεις, με συνειδητές προσπάθειες που καταβάλλονται σε πολιτικό επίπεδο για την αποδυνάμωσης της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης. Ασφαλώς, τα αποδυναμωμένα από υλική άποψη μέσα ενημέρωσης είναι λιγότερο ικανά να ανασκευάζουν δραστικά τις ψευδείς ειδήσεις που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο· |
44. |
ζητεί, ως εκ τούτου, να διεξαχθεί μια πανευρωπαϊκή συζήτηση με θέμα τους δυνητικούς τρόπους υποστήριξης των τοπικών μέσων ενημέρωσης. Η συζήτηση θα πρέπει να επικεντρωθεί σε δύο μη αντικρουόμενα ζητήματα: στην παροχή υποστήριξης στα μέσα ενημέρωσης κατά τη διαδικασία ανάπτυξης βιώσιμων επιχειρηματικών μοντέλων, καθώς και στην παροχή βοήθειας από τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές (τις τοπικές κοινότητες, αλλά και τα θεσμικά όργανα κεντρικού ή ενωσιακού επιπέδου) στα τοπικά μέσα ενημέρωσης, για παράδειγμα με τη χορήγηση επιδοτήσεων σε συγκεκριμένα μέσα ενημέρωσης, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί μια υγιής πολυφωνία, χωρίς να παύσει να είναι συμβατή η λειτουργία τους με τους κανόνες της ενιαίας αγοράς της ΕΕ, και ιδίως με τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων. Εν τω μεταξύ, συνιστά στα τοπικά και τα περιφερειακά θεσμικά όργανα να θεσπίσουν προσωρινά μέτρα για την υποστήριξη του τοπικού Τύπου προκειμένου να εξασφαλιστεί η επιβίωσή του. |
Βρυξέλλες, 6 Φεβρουαρίου 2019.
Ο Πρόεδρος
της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών
Karl-Heinz LAMBERTZ
(1) Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2016/2030(INI).