ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 29.6.2018

COM(2018) 508 final

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

σχετικά με την ενδιάμεση αξιολόγηση της υλοποίησης του προγράμματος Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια για την περίοδο 2014-2020

{SWD(2018) 358 final}
{SWD(2018) 359 final}

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

σχετικά με την ενδιάμεση αξιολόγηση της υλοποίησης του προγράμματος Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια για την περίοδο 2014-2020

Το πρόγραμμα Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια 1 δρομολογήθηκε σε μία περίοδο ιδιαίτερα δύσκολη για την ΕΕ, σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία η οικονομική κρίση είχε ως αποτέλεσμα τη γενική μείωση του ποσού των εθνικών πόρων και της διαθέσιμης χρηματοδότησης για κοινωνικά ζητήματα και ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Από το 2014 και μετά, το πρόγραμμα στοχεύει στην περαιτέρω ανάπτυξη της Ευρώπης των δικαιωμάτων και της ισότητας, σύμφωνα με τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» 2 . 

Η παρούσα έκθεση παρουσιάζει τα ενδιάμεσα αποτελέσματα που προκύπτουν από το πρόγραμμα και τις ποιοτικές και ποσοτικές πτυχές της υλοποίησής του, όπως απαιτείται από το άρθρο 13 παράγραφος 2 στοιχείο β) του κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος «Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια» για την περίοδο 2014-2020 3 .

Η περίοδος αναφοράς για την ενδιάμεση αξιολόγηση είναι το πρώτο μισό της υλοποίησης του προγράμματος, από το 2014 έως τα μέσα του 2017. Η αξιολόγηση κάλυψε τα ετήσια προγράμματα εργασίας για τα έτη 2014, 2015 και 2016. Το πρόγραμμα εργασίας για το 2017, από την άλλη πλευρά, έχει ήδη αναλυθεί κυρίως σε επίπεδο σχεδιασμού και δομής, αλλά όχι σε επίπεδο εκτέλεσης.

Η παρούσα έκθεση βασίζεται στα πορίσματα της αξιολόγησης 4 που εκπόνησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και υποστηρίχθηκε από εξωτερική αξιολόγηση 5 .

1.Εισαγωγή και ιστορικό

Tο πρόγραμμα Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια 2014-2020 αντικατέστησε τα προγράμματα που εφαρμόζονταν την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013, δηλαδή το πρόγραμμα Δάφνη III, το πρόγραμμα Θεμελιώδη Δικαιώματα και Ιθαγένεια και το πρόγραμμα Progress 6 .

Το τρέχον πρόγραμμα θεσπίστηκε από τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1381/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου.

Ο γενικός στόχος του κανονισμού ορίζεται ως εξής:

·Να συμβάλει στην περαιτέρω ανάπτυξη ενός χώρου στον οποίο προάγονται, προστατεύονται και ισχύουν ουσιαστικά η ισότητα και τα δικαιώματα των ατόμων, όπως κατοχυρώνονται στη ΣΕΕ, τη ΣΛΕΕ, τον Χάρτη και σε διεθνείς συμβάσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα στις οποίες έχει προσχωρήσει η Ένωση.

Οι ειδικοί του στόχοι είναι οι εξής:

·προώθηση της αποτελεσματικής εφαρμογής της αρχής της καταπολέμησης των διακρίσεων λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκεύματος ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού και σεβασμός της αρχής της καταπολέμησης των διακρίσεων βάσει των λόγων που προβλέπονται στο άρθρο 21 του Χάρτη·

·πρόληψη και καταπολέμηση του ρατσισμού, της ξενοφοβίας, της ομοφοβίας και άλλων μορφών μισαλλοδοξίας·

·προαγωγή και προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία·

·προώθηση της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών και προαγωγή της συνεκτίμησης του φύλου στις διάφορες πολιτικές·

·πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά παιδιών, νέων και γυναικών, καθώς και άλλων ομάδων κινδύνου·

·προώθηση και προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού·

·συμβολή στη διασφάλιση ύψιστου επιπέδου προστασίας της ιδιωτικής ζωής και των προσωπικών δεδομένων·

·προώθηση και ενίσχυση της άσκησης των δικαιωμάτων που απορρέουν από την ιδιότητα του πολίτη της ΕΕ·

·παροχή της δυνατότητας στα άτομα, υπό την ιδιότητά τους ως καταναλωτών ή επιχειρηματιών στην εσωτερική αγορά, να επιβάλουν την άσκηση των δικαιωμάτων τους που απορρέουν από τη νομοθεσία της Ένωσης, λαμβανομένων υπόψη των έργων που χρηματοδοτούνται από το Πρόγραμμα για τους Καταναλωτές.

Το πρόγραμμα υλοποιείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσω άμεσης κεντρικής διαχείρισης.

Από γεωγραφική άποψη, όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ είναι επιλέξιμα για συμμετοχή στο πρόγραμμα. Χώρες της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών, υποψήφιες και εν δυνάμει υποψήφιες για ένταξη χώρες μπορούν επίσης να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα, εφόσον πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις. Η Ισλανδία προσχώρησε για όλους τους ειδικούς στόχους του προγράμματος, ενώ το Λιχτενστάιν συμμετέχει μόνο σε εκείνους που αφορούν την καταπολέμηση των διακρίσεων, τον ρατσισμό, την ξενοφοβία, τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών.

2.Βασικά στοιχεία και υλοποίηση του προγράμματος

Σύμφωνα με το άρθρο 5 του κανονισμού, το πρόγραμμα στηρίζει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων όπως, δραστηριότητες ανάλυσης, αμοιβαία μάθηση, συνεργασία, δραστηριότητες ευαισθητοποίησης και διάδοσης, εκπαιδευτικές δραστηριότητες και δράσεις για τη στήριξη των κυριότερων παραγόντων των οποίων οι δραστηριότητες συμβάλλουν στην υλοποίηση των ειδικών στόχων του. Το πρόγραμμα στηρίζει επίσης οργανώσεις οι οποίες δραστηριοποιούνται στον τομέα των κοινωνικών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη, όπως: ευρωπαϊκά δίκτυα· συνήθως μη κερδοσκοπικοί δημόσιοι ή ιδιωτικοί οργανισμοί· εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές στα κράτη μέλη της ΕΕ· μη κυβερνητικές οργανώσεις· ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και ερευνητικά ιδρύματα καθώς και διεθνείς οργανισμοί.

Στις ομάδες-στόχους, που είναι οι ομάδες που μπορούν να επωφεληθούν από το πρόγραμμα, άμεσα από τη συμμετοχή τους στις δραστηριότητές του ή έμμεσα από την υλοποίησή του, συγκαταλέγονται οι δημόσιες αρχές, οι μη κυβερνητικές οργανώσεις και άλλοι ερευνητικοί φορείς που ασχολούνται με την επιδίωξη των στόχων του προγράμματος και είναι, επίσης, μεταξύ των δικαιούχων του προγράμματος. Ομάδες-στόχοι είναι επίσης όλοι οι πολίτες, δεδομένου ότι οι στόχοι και οι πρωτοβουλίες του προγράμματος αποσκοπούν στην προαγωγή, την προστασία και την αποτελεσματική εφαρμογή της ισότητας και των δικαιωμάτων των ατόμων, ιδίως εκείνων που υπόκεινται σε διακρίσεις, μισαλλοδοξία και βία, συμπεριλαμβανομένων των μεταναστών και των μειονοτήτων.

Όπως προβλέπεται στον κανονισμό, το πρόγραμμα χρησιμοποιεί επιχορηγήσεις δράσεων, επιχορηγήσεις λειτουργίας και ανάθεση συμβάσεων ως κύριους μηχανισμούς χρηματοδότησης για τη στήριξη έργων που σχετίζονται με τους στόχους του. Ενώ οι επιχορηγήσεις δράσεων συνήθως διαρκούν δύο έτη, μέσω των ετήσιων επιχορηγήσεων λειτουργίας, το πρόγραμμα χρηματοδοτεί τα ευρωπαϊκά δίκτυα που δραστηριοποιούνται στους ακόλουθους τομείς: καταπολέμηση των διακρίσεων· ρατσισμός, ξενοφοβία, ομοφοβία και άλλες μορφές μισαλλοδοξίας· αναπηρία· ισότητα γυναικών και ανδρών· πρόληψη και καταπολέμηση όλων των μορφών βίας και προαγωγή των δικαιωμάτων του παιδιού.

2.1.Οι ειδικοί στόχοι του προγράμματος είναι:

·Ειδικός στόχος 1: Προώθηση της καταπολέμησης των διακρίσεων·

Το πρόγραμμα στηρίζει έργα που αποσκοπούν στην πρόληψη και την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού. Ειδικότερα η προαγωγή της ένταξης των Ρομά αποτελεί βασικό θέμα του ειδικού αυτού στόχου. Στο πλαίσιο αυτό, το πρόγραμμα Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια υποστηρίζει τις εθνικές πλατφόρμες για τους Ρομά και συνεργάζεται στενά με τα κράτη μέλη της ΕΕ και τα εθνικά σημεία επαφής Ρομά καθώς και με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται για την καταπολέμηση των διακρίσεων και την ένταξη των Ρομά. Το πρόγραμμα χρηματοδοτεί επίσης τις δραστηριότητες του Ευρωπαϊκού Δικτύου Φορέων Ισότητας. Το κύριο καθήκον του εν λόγω δικτύου περιλαμβάνει την ενίσχυση της συνεργασίας και την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των εθνικών φορέων ισότητας που ορίζουν τα κράτη μέλη σχετικά με θέματα που σχετίζονται με την καταπολέμηση των διακρίσεων.

·Ειδικός στόχος 2: Πρόληψη και καταπολέμηση του ρατσισμού, της ξενοφοβίας, της ομοφοβίας και άλλων μορφών μισαλλοδοξίας·

Τα έργα που χρηματοδοτούνται στον τομέα αυτό συμβάλλουν στην καλύτερη υλοποίηση της ισχύουσας ενωσιακής νομοθεσίας στα κράτη μέλη και στην παροχή συνδρομής στα θύματα των εγκλημάτων μίσους και της ρητορικής μίσους. Ειδικότερα, οι χρηματοδοτούμενες δραστηριότητες στηρίζουν την προστασία των προσφύγων και των μεταναστών από την άνοδο του λαϊκισμού, του εξτρεμισμού και της μισαλλοδοξίας.

·Ειδικός στόχος 3: Προώθηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία

Ο λειτουργικός σκοπός αυτού του ειδικού στόχου είναι να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση και η καλύτερη εφαρμογή των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, γεγονός που θα οδηγήσει σε μείωση των φραγμών, στην πλήρη συμμετοχή τους στην κοινωνία και στην άσκηση των δικαιωμάτων τους. Αυτό γίνεται κυρίως μέσω επιχορηγήσεων λειτουργίας που υποστηρίζουν τις δραστηριότητες των ευρωπαϊκών δικτύων τα οποία προασπίζονται τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, καθώς και μέσω δραστηριοτήτων ανάθεσης συμβάσεων που επικεντρώνονται στη συλλογή δεδομένων και σε δραστηριότητες κατάρτισης και ευαισθητοποίησης. Στο πλαίσιο του ετήσιου προγράμματος εργασίας για το 2014, δρομολογήθηκε με στήριξη από το πρόγραμμα η Ευρωπαϊκή Κάρτα Αναπηρίας 7 προκειμένου να διευκολυνθεί η διασυνοριακή μετακίνηση των ατόμων με αναπηρία.

·Ειδικός στόχος 4: Προώθηση της ισότητας γυναικών και ανδρών

Το πρόγραμμα προωθεί έργα που στηρίζουν τα κράτη μέλη και τα οικεία ενδιαφερόμενα μέρη στην ενίσχυση της ισότητας των δύο φύλων σε όλους τους τομείς της ζωής, ιδιαίτερα όσον αφορά τη λήψη οικονομικών αποφάσεων και την προώθηση της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών όσον αφορά την οικονομική ανεξαρτησία. Η χρηματοδότηση στο πλαίσιο αυτού του στόχου αποσκοπεί επίσης να συμβάλει στη μείωση των διαφορών μεταξύ των δύο φύλων σε επίπεδο μισθολογικό, αποδοχών και συντάξεων.

·Ειδικός στόχος 5: Πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά παιδιών, νέων και γυναικών, καθώς και άλλων ομάδων κινδύνου

Το πρόγραμμα χρηματοδοτεί κυρίως έργα που συμβάλλουν στην προστασία και στήριξη των πλέον ευάλωτων θυμάτων βίας, όπως είναι οι γυναίκες και τα παιδιά, καθώς και δραστηριότητες για την αύξηση της ευαισθητοποίησης και την πρόληψη της βίας, τη συνεργασία με μη κυβερνητικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται επί τόπου. Υποστηρίζει, επίσης, την αντιμετώπιση των δραστών πράξεων βίας. Η ενίσχυση των συστημάτων προστασίας των παιδιών αποτελεί μία από τις προτεραιότητες της Επιτροπής και το πρόγραμμα στηρίζει επίσης τα δικαιώματα των παιδιών μεταναστών με τη χρηματοδότηση διεθνών οργανώσεων που εργάζονται άμεσα για τα παιδιά αυτά και μαζί με αυτά.

·Ειδικός στόχος 6: Προώθηση των δικαιωμάτων του παιδιού

Τα δικαιώματα του παιδιού προωθούνται μέσω έργων με επίκεντρο την φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη και την προστασία των ευάλωτων παιδιών (όπως π.χ., των παιδιών που εξέρχονται από τα συστήματα φροντίδας από ανάδοχες οικογένειες και των παιδιών που έρχονται σε σύγκρουση με τον νόμο), υποστηρίζοντας, ειδικότερα, τις δραστηριότητες κατάρτισης των δημόσιων υπαλλήλων, των μη κυβερνητικών οργανώσεων και των δικηγόρων που ασχολούνται με αυτούς.

·Ειδικός στόχος 7: Προστασία της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα

Όσον αφορά την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, το πρόγραμμα είναι η βασική πηγή χρηματοδότησης της ΕΕ. Οι δραστηριότητες που διεξάγονται στο πλαίσιο του παρόντος ειδικού στόχου συνδέονται στενά με τη μεταρρύθμιση του πλαισίου για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα 8 , ο οποίος εκδόθηκε το 2016. Με τον στόχο αυτό, το πρόγραμμα αποσκοπεί στη χρηματοδότηση δραστηριοτήτων για την υποστήριξη, ειδικότερα, της μεταφοράς και της εφαρμογής της νέας νομοθεσίας για την προστασία των δεδομένων από τα κράτη μέλη και την κατάρτιση των αρχών προστασίας των δεδομένων και των υπευθύνων προστασίας των δεδομένων.

·Ειδικός στόχος 8: Ιθαγένεια της ΕΕ

Το πρόγραμμα χρηματοδοτεί έργα, κυρίως δραστηριότητες ευαισθητοποίησης που αποσκοπούν στην προώθηση της ένταξης των πολιτών της ΕΕ στην κοινωνία των πολιτών και στην πολιτική ζωή της ΕΕ. Ως εκ τούτου, στηρίζει έργα που μπορούν να βοηθήσουν τους πολίτες να έχουν μεγαλύτερη επίγνωση των δικαιωμάτων τους που απορρέουν από την ιθαγένεια της Ένωσης. Ενημερωτικές εκστρατείες σχετικά με τα δικαιώματα που απορρέουν από την ιθαγένεια της ΕΕ χρηματοδοτούνται μέσω αυτού του ειδικού στόχου και ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα εκλογικά δικαιώματα των πολιτών, ενόψει των ευρωπαϊκών εκλογών του 2019.

·Ειδικός στόχος 9: Δικαιώματα των καταναλωτών ή των επιχειρηματιών

Το πρόγραμμα χρηματοδοτεί επίσης έργα που υποστηρίζουν τα άτομα υπό την ιδιότητά τους ως καταναλωτών ή επιχειρηματιών στην εσωτερική αγορά, με σκοπό να επιβάλουν την άσκηση των δικαιωμάτων τους που απορρέουν από τη νομοθεσία της ΕΕ. Τα κονδύλια της ΕΕ σε αυτόν τον τομέα έχουν ως στόχο να συμβάλουν στην αύξηση των γνώσεων και της ευαισθητοποίησης σχετικά με τα δικαιώματα των καταναλωτών, ιδίως στην ψηφιακή αγορά.

2.2.Προϋπολογισμός

Ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος για την περίοδο 2014-2020 ανέρχεται σε 439 473 000 EUR. Το υψηλότερο ποσοστό ανάληψης υποχρεώσεων (94,91 %) επιτεύχθηκε το 2016 (βλέπε πίνακα 1). Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πηγές, το πρόγραμμα Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια διαθέτει περίπου το 23 % των διαθέσιμων πόρων σε δράσεις ανάθεσης συμβάσεων, αν και η κατανομή μεταξύ των ειδικών του στόχων δεν είναι ομοιογενής 9 .

Πίνακας 1: 2014-2016 ετήσια ανάληψη υποχρεώσεων του προγράμματος Δικαιώματα Ισότητα και Ιθαγένεια

Πηγές: Ετήσιες εκθέσεις παρακολούθησης (εκθέσεις σχετικά με την εφαρμογή των ετήσιων προγραμμάτων εργασίας και βάση δεδομένων έργων για το 2016)

Σε γενικές γραμμές, έχουν αναληφθεί υποχρεώσεις για τους περισσότερους πόρους που διατέθηκαν για επιχορηγήσεις (με ποσοστό ανάληψης υποχρεώσεων 90 % περίπου).

Όσον αφορά το προβλεπόμενο ποσό, ο μεγαλύτερος ειδικός στόχος είναι ο στόχος για την πρόληψη της βίας κατά των παιδιών, και ακολουθεί ο στόχος για την καταπολέμηση των διακρίσεων. Οι δύο αυτοί στόχοι απορροφούν περισσότερο από το 20 % του προϋπολογισμού που έχει δεσμευτεί (26 %). Αντίθετα, πάντοτε όσον αφορά το προβλεπόμενο ποσό, οι μικρότεροι ειδικοί στόχοι είναι οι στόχοι σχετικά με τα δικαιώματα του παιδιού, την ιθαγένεια της ΕΕ, την προστασία των καταναλωτών και την προστασία των δεδομένων.

Συγκεκριμένα, ο προϋπολογισμός που δεσμεύτηκε για επιχορηγήσεις κατανεμήθηκε μεταξύ των ειδικών στόχων του προγράμματος, όπως φαίνεται στο σχήμα 1 κατωτέρω.

 Σχήμα 1: Προϋπολογισμός που δεσμεύτηκε ανά τύπο παρέμβασης και ανά ειδικό στόχο

Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις σχετικά με την εφαρμογή των ετήσιων προγραμμάτων εργασίας για το 2014 και για το 2015, αποσπάσματα από τη βάση δεδομένων για τα έργα για το 2016. ΕΔ (επιχορηγήσεις δράσεων), ΕΛ (επιχορηγήσεις λειτουργίας), PROC (δράσεις για την ανάθεση συμβάσεων), RCHI (προώθηση των δικαιωμάτων του παιδιού), RCIT (προώθηση των δικαιωμάτων που απορρέουν από την ιθαγένεια της Ένωσης), RCON (επιβολή των δικαιωμάτων των καταναλωτών), RDAP (πρόληψη της βίας κατά παιδιών, νέων, γυναικών και άλλων ομάδων σε κίνδυνο) RDAT (εξασφάλιση ύψιστου επιπέδου προστασίας δεδομένων), RDIS (προώθηση της καταπολέμησης των διακρίσεων), RDIB (προώθηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία), RGEN (προώθηση της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών και της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου), RRAC (καταπολέμηση του ρατσισμού, της ξενοφοβίας, της ομοφοβίας και άλλων μορφών μισαλλοδοξίας)

Ενώ ο ειδικός στόχος για την καταπολέμηση των διακρίσεων εφαρμόζεται μέσω ενός ισορροπημένου συνδυασμού επιχορηγήσεων δράσεων, επιχορηγήσεων λειτουργίας και δραστηριοτήτων ανάθεσης συμβάσεων, ο ειδικός στόχος της καταπολέμησης της βίας υλοποιείται κυρίως μέσω δράσεων επιχορήγησης.

2.3.Αιτήσεις που ελήφθησαν και έργα που επιλέχθηκαν

Τα στοιχεία για το 2014 και το 2015, όσον αφορά τις επιχορηγήσεις τόσο λειτουργίας όσο και δράσεων, κατέδειξαν ότι οι ειδικοί στόχοι που προσέλκυσαν τον μεγαλύτερο αριθμό αιτήσεων είναι εκείνοι που σχετίζονται με την προώθηση της καταπολέμησης των διακρίσεων και την πρόληψη της βίας (βλ. σχήμα 2 κατωτέρω).

Σχήμα 2: Αριθμός επιχορηγήσεων δράσεων και λειτουργίας και αριθμός των αιτήσεων ανά ειδικό στόχο και ανά έτος (2014-2015)

Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις σχετικά με την εφαρμογή των ετήσιων προγραμμάτων εργασίας του 2014 και του 2015. RCHI (προώθηση των δικαιωμάτων του παιδιού), RCIT (προώθηση των δικαιωμάτων που απορρέουν από την ιθαγένεια της Ένωσης), RDAP (πρόληψη της βίας κατά των παιδιών, νέων, γυναικών και άλλων ομάδων σε κίνδυνο), RDIS (προώθηση της καταπολέμησης των διακρίσεων), RDIB (προώθηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία), RGEN (προώθηση της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών και της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου), RRAC (καταπολέμηση του ρατσισμού, της ξενοφοβίας, της ομοφοβίας και άλλων μορφών μισαλλοδοξίας)

Κατά την περίοδο που καλύπτεται από τα ετήσια προγράμματα εργασίας 2014-2016, χρηματοδοτήθηκαν 352 έργα. Για τις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων ο μέσος συντελεστής των επιχορηγήσεων το 2014 και το 2015 10 κυμαίνεται μεταξύ 7 % και 27 % για σχεδόν όλους τους ειδικούς στόχους και είναι πολύ χαμηλός. Μόνο στο πλαίσιο του στόχου για την προώθηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, έλαβε επιχορήγηση το σύνολο σχεδόν των αιτήσεων που υποβλήθηκαν. Το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό επιχορήγησης (σχεδόν 58 %) παρατηρήθηκε το 2014 σε σχέση με τον ειδικό στόχο για την ισότητα των φύλων.

Μείωση των αιτήσεων παρατηρήθηκε το 2016, η οποία συνέπεσε με την ανάπτυξη της πύλης για τους συμμετέχοντες 11 . Ωστόσο, η τάση αυτή δεν επιφέρει σημαντική μείωση όσον αφορά τα εγκεκριμένα έργα.

2.4.Κύρια επιτεύγματα του προγράμματος

Η καθιέρωση ενός συστήματος δεικτών για το υφιστάμενο πρόγραμμα Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια έχει αποδειχθεί κατάλληλη για τη μέτρηση των αποτελεσμάτων του.

Για τον γενικό στόχο του προγράμματος (που είναι να συμβάλει στην περαιτέρω ανάπτυξη ενός χώρου στον οποίο προάγονται, προστατεύονται και ισχύουν ουσιαστικά η ισότητα και τα δικαιώματα των ατόμων, όπως κατοχυρώνονται στη ΣΕΕ, τη ΣΛΕΕ, τον Χάρτη και σε διεθνείς συμβάσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα στις οποίες έχει προσχωρήσει η Ένωση), έχουν τεθεί οι επιμέρους στόχοι με βάση πέντε δείκτες 12 .

Δεδομένου ότι η πρόοδος για την επίτευξη αποτελεσμάτων του προγράμματος και τα αποτελέσματα ήταν ικανοποιητικά μέχρι τώρα, είναι εύλογο να αναμένεται ότι το πρόγραμμα πραγματοποιεί ικανοποιητική πρόοδο για την επίτευξη του γενικού στόχου. Ωστόσο, η βασική αναλυτική δυσκολία είναι να εντοπιστεί και να συνδεθεί η εξέλιξη των παγκόσμιων δεικτών με τις ειδικές παρεμβάσεις του προγράμματος.

Ειδικότερα, μπορεί να αναμένεται ότι θα επιτευχθούν δύο από τους πέντε στόχους που έχουν οριστεί όσον αφορά τον γενικό στόχο του προγράμματος : δηλαδή οι στόχοι σχετικά με τη μισθολογική διαφορά μεταξύ των φύλων και την ευαισθητοποίηση σχετικά με τα δικαιώματα που συνδέονται με την ιθαγένεια της ΕΕ. Ειδικότερα, η συμβολή του προγράμματος στην επίτευξη των αποτελεσμάτων που αφορούν την ευαισθητοποίηση για τα δικαιώματα των πολιτών της ΕΕ ενδέχεται να είναι σημαντική, καθώς υπάρχει άμεσος αντίκτυπος του προγράμματος μέσω της εστίασής του σε μέτρα ευαισθητοποίησης με σκοπό να διευκολύνεται η αλλαγή.

Αντιθέτως, η συμβολή του προγράμματος ενδέχεται να είναι πιο έμμεση για την επίτευξη των στόχων σχετικά με τα ποσοστά απασχόλησης των γυναικών, την εκπροσώπηση των γυναικών στα υψηλότερα επίπεδα λήψης αποφάσεων και το ποσοστό απασχόλησης των ατόμων με αναπηρία, καθώς η αλλαγή σε αυτούς τους τομείς απαιτεί πιο διαρθρωτικές αλλαγές στις αγορές εργασίας και τις οικονομικές δομές που δεν εμπίπτουν στη σφαίρα άμεσης επιρροής του προγράμματος. Ωστόσο, σύμφωνα με την αξιολόγηση που πραγματοποιήθηκε, το πρόγραμμα Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια παίζει σημαντικό ρόλο στη στήριξη και των εν λόγω διαρθρωτικών αλλαγών.

Σχετικά με την πρόοδο για την επίτευξη των εννέα ειδικών στόχων, η συμβολή του προγράμματος είναι άμεση και οι στόχοι είναι πιθανόν να επιτευχθούν όσον αφορά τους ειδικούς στόχους σχετικά με την καταπολέμηση των διακρίσεων, την ευαισθητοποίηση όσον αφορά τα δικαιώματα του πολίτη της ΕΕ και τα δικαιώματα των καταναλωτών.

Σε άλλους ειδικούς στόχους, αντίθετα, η συμβολή του είναι μάλλον έμμεση. Αυτό ισχύει για τον ειδικό στόχο της προώθησης της ισότητας των φύλων, όπου η πλειονότητα των στόχων είναι πιθανό να μην επιτευχθούν, δεδομένου ότι απαιτούνται πιο διαρθρωτικές αλλαγές στις αγορές εργασίας και τις οικονομικές δομές και αυτό δεν εμπίπτει στη σφαίρα άμεσης επιρροής του προγράμματος.

Σε γενικές γραμμές, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της αξιολόγησης, οι δραστηριότητες του προγράμματος συμβάλλουν στην επίτευξη των ειδικών στόχων του, αλλά η επίπτωση είναι αρκετά περιορισμένη, τόσο επειδή το πρόγραμμα έχει περιορισμένους πόρους (όπως στον τομέα της ισότητας των φύλων και των δικαιωμάτων που απορρέουν από την ιθαγένεια της ΕΕ), όσο και επειδή οι αλλαγές επηρεάζονται και από πολλούς άλλους διαφορετικούς παράγοντες και πολιτικές.

2.5.Συμμετέχοντες και συμπράξεις

Οι διακρατικές συμπράξεις, χάρη στη δικτύωση και τη διασύνδεση μεταξύ τους, συμβάλλουν ουσιαστικά στην αποτελεσματικότητα του προγράμματος. Πράγματι, σύμφωνα με την πλειονότητα των συμμετεχόντων, οι συμπράξεις που αναπτύσσονται στο πλαίσιο του προγράμματος έχουν βελτιώσει τις οργανωτικές δομές τους, ως προς την εκτέλεση των έργων, τη βιωσιμότητα των αποτελεσμάτων και τη συνολική ικανότητα. Ένας μικρότερος αριθμός των δικαιούχων ανέφερε επίσης ότι οι συμπράξεις είχαν θετικό αντίκτυπο στη ικανότητά τους να συγκεντρώνουν κεφάλαια.

Η αξιολόγηση των συμπράξεων που έχουν συσταθεί κατέδειξε επίσης την επαρκή εκπροσώπηση των δικαιούχων ανά είδος οργάνωσης (39 % του συνόλου των δικαιούχων είναι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί, ενώ μόνο το 5 % είναι ιδιωτικοί κερδοσκοπικοί οργανισμοί), αλλά και μια άνιση γεωγραφική σύνθεση των συμμετεχουσών οργανώσεων (όπως συνέβη με προηγούμενα προγράμματα).

Η Ιταλία (ως επί το πλείστον) και η Ισπανία (σε μικρότερο βαθμό) είναι οι χώρες με τον μεγαλύτερο αριθμό υποψήφιων οργανώσεων (είτε ως συντονιστές ή ως εταίροι) και ακολουθεί η Ελλάδα, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ρουμανία και η Βουλγαρία. Οι οργανώσεις από τις ίδιες έξι χώρες αντιπροσωπεύουν περίπου το 50 % των χρηματοδοτούμενων δράσεων επιχορήγησης.

3.Τι έχει επιτύχει το πρόγραμμα Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια;

Όπως προκύπτει από την αξιολόγηση, το πρόγραμμα λειτουργεί εν γένει καλά στην ενδιάμεση επανεξέταση όσον αφορά τους ειδικούς στόχους σε επίπεδο αποτελεσματικότητας, αποδοτικότητας, συνάφειας, συνοχής και συμπληρωματικότητας/συνεργιών και προστιθέμενης αξίας για την ΕΕ. Απαιτούνται βελτιώσεις, ιδίως όσον αφορά τον δίκαιο χαρακτήρα του προγράμματος .

3.1.Αποτελεσματικότητα 13

Το πρόγραμμα σημειώνει ικανοποιητική πρόοδο στην επίτευξη του γενικού και των ειδικών στόχων του. Ωστόσο, μερικές φορές είναι δύσκολο να εντοπιστούν και να αποδοθούν οι αλλαγές των γενικών δεικτών στις παρεμβάσεις του ίδιου του προγράμματος, δεδομένου ότι ορισμένες αλλαγές επηρεάζονται από πολλούς άλλους διαφορετικούς παράγοντες. Οι δείκτες παρακολούθησης που επιλέγονται για τη μέτρηση των επιτευγμάτων του προγράμματος είναι σε γενικές γραμμές ικανοποιητικοί, αλλά θα μπορούσαν να γίνουν ορισμένες βελτιώσεις.

Το βασικό αποτέλεσμα των ειδικών στόχων είναι η βελτίωση των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων των επαγγελματιών. Ένα άλλο σημαντικό επίτευγμα του προγράμματος είναι η συμβολή στη συστημική αλλαγή των αποτελεσμάτων του έργου, συμπεριλαμβανομένων καλύτερων εργαλείων, διαδικασιών, υπηρεσιών και πολιτικών που αναπτύχθηκαν μεταξύ των ειδικών στόχων.

Σύμφωνα με την πλειονότητα των δικαιούχων, οι δραστηριότητες επικοινωνίας που αναλαμβάνονται από την Επιτροπή για την προώθηση του προγράμματος ήταν σε μεγάλο βαθμό επιτυχείς και η απήχηση του προγράμματος αυξήθηκε, ως εκ τούτου, σε σύγκριση με τα προηγούμενα προγράμματα. Ωστόσο, πρέπει να συνεχιστούν οι προσπάθειες για να διασφαλιστεί η προσέγγιση όλων των δυνητικών υποψηφίων σε όλα τα κράτη μέλη.

Το όφελος από το πρόγραμμα είναι υψηλό σε σύγκριση με τα προηγούμενα προγράμματα, μεταξύ άλλων όσον αφορά τις αιτήσεις που υποβλήθηκαν και τα ποσά που χορηγήθηκαν. 

Πρόσθετη θετική εξέλιξη ήταν το υψηλό επίπεδο της δημοσιονομικής εκτέλεσης του προγράμματος, δεδομένου ότι το ύψος της χρηματοδότησης που ζήτησαν οι αιτούντες και η οποία χορηγήθηκε για κάθε ειδικό στόχο τα έτη 2014-2015 ήταν ελαφρώς υψηλότερο από τα προηγούμενα προγράμματα.

Επιπλέον, με βάση διάφορους δείκτες και σύμφωνα με την έρευνα και τις συνεντεύξεις με ενδιαφερόμενα μέρη, από την αξιολόγηση προέκυψε θετική πρόοδος στη βελτίωση του επιπέδου των γνώσεων σχετικά με το δίκαιο της ΕΕ και τις πολιτικές, τα δικαιώματα και τις αξίες της ΕΕ. Επιπλέον, οι εταιρικές σχέσεις που σχηματίστηκαν κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων του προγράμματος είχαν θετικό αντίκτυπο στις δεξιότητες και ικανότητες των δικαιούχων και των συμμετεχόντων στο πρόγραμμα.

Σχετικά με τη βιωσιμότητα των δραστηριοτήτων του προγράμματος μετά το τέλος της χρηματοδότησης, η πλειονότητα των ερωτηθέντων ενδιαφερόμενων μερών θεώρησε ότι είναι πολύ πιθανό να διατηρηθούν σε ό, τι αφορά την απόκτηση νέων δεξιοτήτων και γνώσεων, την αύξηση της ευαισθητοποίησης και τη δημιουργία εργαλείων και διαδικασιών που θα εφαρμόζονται ακόμα και μετά τη λήξη των έργων. Ελαφρώς χαμηλότερη ήταν η προσδοκία ότι οι δραστηριότητες κατάρτισης θα εξακολουθήσουν και μετά την ολοκλήρωση του έργου. Ωστόσο, μόνο το ένα τρίτο των ερωτηθέντων ανέμενε ότι οι εταιρικές σχέσεις που χρηματοδοτήθηκαν κατά τη διάρκεια του έργου θα διαρκέσουν και μετά τη λήξη της περιόδου χρηματοδότησης. Ομοίως, χαμηλό είναι το ποσοστό των ενδιαφερομένων που θεωρούσαν ότι οι εταιρικές σχέσεις που διαμορφώθηκαν κατά τη διάρκεια των έργων και χρηματοδοτήθηκαν από το πρόγραμμα έχουν βελτιώσει την ικανότητα άντλησης κεφαλαίων. Σε γενικές γραμμές, υπάρχουν πολύ λίγα στοιχεία σχετικά με τη βιωσιμότητα των αποτελεσμάτων του έργου μετά το τέλος της χρηματοδότησης.

Τέλος, πάνω από το 80 % των ερωτηθέντων στο πλαίσιο της έρευνας ανέφερε ότι το πρόγραμμα είναι σε (πολύ) υψηλό βαθμό αποτελεσματικό όσον αφορά την ικανοποίηση των αναγκών των ομάδων-στόχων. Πάνω από το 70 % των δικαιούχων του προγράμματος που συμμετείχαν στην αξιολόγηση θεώρησε επίσης ότι το πρόγραμμα υπήρξε ιδιαίτερα αποτελεσματικό στη στόχευση των κατάλληλων τομέων πολιτικής και των πιο σημαντικών ομάδων-στόχων.

I

3.2.Αποδοτικότητα 14

Η ανάλυση της αποτελεσματικότητας βασίζεται σε ποιοτική αξιολόγηση της αντίληψης των δικαιούχων για τη σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας των δράσεων, επειδή τα περιορισμένα στοιχεία που είναι διαθέσιμα όσον αφορά το κόστος και τα οφέλη της παρέμβασης του προγράμματος δεν επιτρέπουν την εφαρμογή τυποποιημένης ποσοτικής μεθοδολογίας για τη διενέργεια ανάλυσης κόστους-οφέλους. Σύμφωνα με την πλειονότητα των δικαιούχων και των εκπροσώπων των κρατών μελών, το κόστος του προγράμματος είναι αναλογικό προς τα οφέλη ή τα υπερβαίνει. Ειδικότερα, η εκτέλεση των έργων από την άποψη των δραστηριοτήτων κατάρτισης ξεπερνάει τις προσδοκίες για ορισμένους ειδικούς στόχους. Η επιτυχής εκτέλεση αφορά τον ειδικό στόχο της πρόληψης της βίας κατά των παιδιών, των νέων και των γυναικών και είναι ακόμα πιο αξιοσημείωτη υπό το πρίσμα των μειωμένων δαπανών (στο 60 % περίπου των εκτιμώμενων).

Ένα σημαντικό επίτευγμα του προγράμματος, σε σύγκριση με τα προηγούμενα προγράμματα, ήταν επίσης η μείωση των απαιτήσεων από τους δικαιούχους από άποψη χρόνου και χρηματοδοτικών πόρων.

Επιπλέον, κατά την άποψη των ενδιαφερομένων, οι αλλαγές στον σχεδιασμό του προγράμματος, σε σύγκριση με την περίοδο 2007-2013, είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για την αποτελεσματικότητα των έργων ως προς την επίτευξη των αποτελεσμάτων.

Οι δικαιούχοι θεωρούν ότι τα υφιστάμενα χρηματοδοτικά μέσα είναι κατάλληλα για το πρόγραμμα. Ωστόσο, θεωρούν ότι μπορεί να υπάρχει πεδίο για τη χρήση εναλλακτικών μέτρων, όπως η μικροπίστωση και τα μικροδάνεια.

Τέλος, ορισμένοι δικαιούχοι επισήμαναν ότι το σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα μεταξύ της αίτησης και της έναρξης των δραστηριοτήτων του έργου προκαλεί προβλήματα στην αποτελεσματικότητά των δραστηριοτήτων, δεδομένου ότι, σε αυτό το χρονικό διάστημα, συγκυριακοί παράγοντες μπορούν να αλλάξουν, γεγονός που συνεπάγεται πρόσθετη προσπάθεια προσαρμογής του έργου στο νέο πλαίσιο.

3.3 Συνάφεια 15

Το πρόγραμμα είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τις ανάγκες των ενδιαφερομένων μερών και των δικαιούχων, π.χ. σε ό, τι αφορά τη διάδοση γνώσεων, την κατάρτιση, την ευαισθητοποίηση και τη διαρθρωτική στήριξη. Πράγματι, τα ενδιαφερόμενα μέρη που συμμετείχαν στην έρευνα κατά την αξιολόγηση είχαν πολύ θετική γνώμη για τη σημασία που έχουν οι δράσεις του προγράμματος για την ικανοποίηση των αναγκών τους. Ωστόσο, από την αξιολόγηση διαπιστώθηκαν επίσης ορισμένες ελλείψεις σε σχέση με τις ανάγκες των ενδιαφερόμενων μερών και των πολιτών στις οποίες θα μπορούσε να δώσει μεγαλύτερη προσοχή το πρόγραμμα, όπως οι γυναίκες που υφίστανται πολλαπλές διακρίσεις (π.χ. μετανάστες, άτομα με αναπηρία και ηλικιωμένες γυναίκες).

Οι ανάγκες που προσδιορίστηκαν κατά την έγκριση του προγράμματος εξακολουθούν να είναι σημαντικές, δεδομένου ότι, όπως προκύπτει από τη διενεργηθείσα αξιολόγηση, η επίτευξη πολλών στόχων που σχετίζονται, ειδικότερα, με την ισότητα των φύλων και τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία δεν είναι πιθανή επειδή η πρόοδος είναι αργή.

Το πρόγραμμα είναι επίσης αρκετά ευέλικτο ώστε να συμπεριλάβει τις ανάγκες που προκύπτουν. 

Μια άλλη ένδειξη της συνεχιζόμενης συνάφειας του προγράμματος με τις τρέχουσες ανάγκες είναι η αύξηση της ζήτησης για επιχορηγήσεις σε σύγκριση με τα προηγούμενα προγράμματα, ιδίως όσον αφορά τους ειδικούς στόχους που αφορούν τη βία κατά των παιδιών, την καταπολέμηση των διακρίσεων και την καταπολέμηση του ρατσισμού.

3.4 Συνοχή, συμπληρωματικότητα, συνέργιες 16

Σύμφωνα με τους δικαιούχους, το πρόγραμμα παρουσιάζει υψηλό επίπεδο εσωτερικής συνοχής (μεταξύ των ειδικών στόχων και παρεμβάσεων) και υψηλό επίπεδο εξωτερικής συνοχής και συμπληρωματικότητας με άλλα μέσα, προγράμματα και δράσεις της ΕΕ.

Δεν έχουν βρεθεί στην αξιολόγηση σημαντικές επικαλύψεις με άλλα προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ. Αυτό φαίνεται να επιβεβαιώνει ότι οι ειδικοί στόχοι είναι περισσότερο εξορθολογισμένοι και ότι έχουν προσδιοριστεί με σαφήνεια σε σύγκριση με τα προηγούμενα προγράμματα.

Επιπλέον, το πρόγραμμα είναι σύμφωνο με τις διεθνώς συμφωνημένες αρχές, όπως η Ατζέντα του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Επιπλέον, σύμφωνα με το 90 % σχεδόν των δικαιούχων, το πρόγραμμα Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια είναι επίσης εν γένει συνεκτικό, όσον αφορά τους γενικούς και επιμέρους στόχους καθώς και τους τύπους των δράσεων, με τις εθνικές πολιτικές στον τομέα αυτό. 

3.5 Ενωσιακή προστιθέμενη αξία 17

Η εγγενής «ευρωπαϊκή» και διεθνική διάσταση αποτελεί τον πυρήνα της ευρωπαϊκής προστιθέμενης αξίας του προγράμματος. Σύμφωνα με την πλειονότητα των δικαιούχων, αν δεν υπήρχαν οι δραστηριότητες του προγράμματος, παρόμοια έργα δεν θα είχαν πραγματοποιηθεί ή δεν θα ήταν εφικτά με την ίδια κάλυψη όσον αφορά τους δικαιούχους και τις ομάδες-στόχους, λόγω έλλειψης διαθέσιμων πόρων σε επίπεδο κρατών μελών. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τις δράσεις κατάρτισης στον τομέα της πρόληψης όλων των μορφών βίας και στον τομέα της προστασίας των δεδομένων. Ομοίως, η ενωσιακή χρηματοδότηση για οργανισμούς σε επίπεδο ΕΕ είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς θα ήταν ακόμη πιο δύσκολο να επιτευχθεί εθνική χρηματοδότηση για ένα διακρατικό δίκτυο. Επιπλέον, τα έργα που χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα, σύμφωνα με τα ενδιαφερόμενα μέρη που συμμετείχαν στην έρευνα, φαίνεται να έχουν υψηλότερη ποιότητα και να είναι πιο καινοτομικά από εκείνα που χρηματοδοτούνται σε εθνικό επίπεδο. Ειδικότερα, τα εν λόγω έργα, επιτρέποντας τις καινοτομικές προσεγγίσεις, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να προβληθούν ενώπιον των εθνικών κυβερνήσεων τα οφέλη των δραστηριοτήτων που αναλαμβάνονται. Για παράδειγμα, οι δραστηριότητες κατάρτισης στα σχολεία στον τομέα του εκφοβισμού δεν θα εφάρμοζαν καινοτομικές μεθόδους, όπως αυτές στις οποίες συμμετέχουν τόσο οι δράστες όσο και τα θύματα και ένα άλλο παράδειγμα είναι τα έργα που αποσκοπούν στο πιλοτικό σχέδιο της κάρτας αναπηρίας της ΕΕ. Τα έργα αυτά υποστηρίχθηκαν στο πλαίσιο του ειδικού στόχου σχετικά με τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και αποσκοπούσαν να δημιουργήσουν τις αντίστοιχες εθνικές οργανώσεις (κυβερνητικές ή μη κυβερνητικές οντότητες) που θα εκδίδουν την κάρτα αναπηρίας της ΕΕ, και να θεσπίσουν το αντίστοιχο εθνικό πακέτο παροχών το οποίο θα ήταν διατεθειμένο να ενσωματώσουν τα κράτη μέλη στα ταμεία αλληλοβοήθειας.

Τέλος, η ζήτηση για χρηματοδότηση του προγράμματος συνέχισε να είναι υψηλή καθ’ όλη τη διάρκεια υλοποίησής του. Όλα τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι υπάρχει συνεχής ζήτηση για ανάληψη δράσης σε επίπεδο ΕΕ στους τομείς που καλύπτονται από το πρόγραμμα.

3.6 Δίκαιος χαρακτήρας του προγράμματος 18

Το πρόγραμμα έχει παράσχει ειδική στήριξη στην προώθηση των οριζόντιων προτεραιοτήτων της ισότητας των φύλων, των δικαιωμάτων των παιδιών και των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία.

Το ζήτημα της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου προωθείται μέσω ενός ειδικού για τον συγκεκριμένο σκοπό στόχου. Επιπλέον, οι ειδικές δράσεις για την ισότητα των φύλων χρηματοδοτήθηκαν επίσης στο πλαίσιο άλλων ειδικών στόχων. Αυτό σημαίνει ότι σημαντικοί χρηματοδοτικοί πόροι αφιερώθηκαν στην προώθηση της ισότητας των φύλων και της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου άμεσα. Οι αρχές και οι μηχανισμοί της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου αντικατοπτρίζονται σε όλες τις φάσεις προγραμματισμού, υλοποίησης και παρακολούθησης του προγράμματος, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει περιθώριο για την ενίσχυση της προστασίας των γυναικών που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση και, επίσης, για τη συμμετοχή περισσότερων φορέων για την ισότητα στον καθορισμό των προτεραιοτήτων του προγράμματος.

Όσον αφορά την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού, το πρόγραμμα έχει δύο ειδικούς στόχους που στοχεύουν άμεσα στην προώθηση των δικαιωμάτων του παιδιού. Επιπλέον, και άλλοι ειδικοί στόχοι θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν δράσεις δυνητικά σημαντικές για τα παιδιά. Επιπλέον, ο σεβασμός των δικαιωμάτων του παιδιού ενισχύεται από το γεγονός ότι οι οργανώσεις που υποβάλλουν αίτηση χρηματοδότησης, οι οποίες θα συνεργαστούν άμεσα με τα παιδιά κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του έργου, πρέπει να υποβάλουν στην Επιτροπή περιγραφή της πολιτικής τους για την προστασία των παιδιών. Ωστόσο, η ενσωμάτωση της διάστασης των δικαιωμάτων του παιδιού σε όλες τις φάσεις του προγράμματος θα μπορούσε να βελτιωθεί περαιτέρω, ιδίως μέσω της συμμετοχής των φορέων που εκπροσωπούν το συμφέρον των παιδιών κατά τον καθορισμό των προτεραιοτήτων του προγράμματος.

Το πρόγραμμα προβλέπει έναν ειδικό στόχο για την προώθηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία και έναν άλλο στόχο για την προαγωγή της αποτελεσματικής εφαρμογής της αρχής για την καταπολέμηση των διακρίσεων, μεταξύ άλλων, λόγω αναπηρίας. Όλες οι αιτήσεις που υποβλήθηκαν δυνάμει του εν λόγω ειδικού στόχου έλαβαν θετική απάντηση. Η ενσωμάτωση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία σε όλες τις φάσεις του προγράμματος πρέπει να αυξηθεί, ιδίως μέσω απευθείας σύνδεσης με τη στρατηγική της ΕΕ για την αναπηρία 2010-2020 και μέσω της μεγαλύτερης συμμετοχής των φορέων που εκπροσωπούν τα συμφέροντα των ατόμων με αναπηρία κατά τον καθορισμό των προτεραιοτήτων του προγράμματος.

Πάντα σε σχέση με τον δίκαιο χαρακτήρα του προγράμματος, το πρόγραμμα δεν φαίνεται να καλύπτει τις ανάγκες των ατόμων που αντιμετωπίζουν πολλαπλά μειονεκτήματα, επειδή οι ειδικοί στόχοι δεν στηρίζουν συνέργιες και δράσεις για ομάδες που υπάγονται σε δύο ή περισσότερα από αυτά.

Επιπλέον, η συγχρηματοδότηση φαίνεται να αποτελεί εμπόδιο για τις μικρές μη κυβερνητικές οργανώσεις που επιθυμούν να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα.

Τέλος, στο μέλλον, το πρόγραμμα θα πρέπει να προσπαθήσει να κατανείμει τους πόρους του με πιο ισορροπημένο τρόπο στις διάφορες ομάδες-στόχους των δικαιούχων και τα κράτη μέλη.

Για να γίνει καλύτερα κατανοητός ο τρόπος με τον οποίο το πρόγραμμα προωθεί τον δίκαιο χαρακτήρα του προγράμματοςμέσω των χρηματοδοτούμενων δραστηριοτήτων πρέπει να συλλέγονται τα στοιχεία των συμμετεχόντων κατανεμημένα ανά φύλο, κατάσταση αναπηρίας ή ηλικία, όπως απαιτείται από τον κανονισμό. Αυτό, ωστόσο, δεν έχει ακόμη πραγματοποιηθεί.

3.7 Περιθώρια απλούστευσης 19

Σύμφωνα με την αξιολόγηση, ο σημερινός τρόπος άμεσης διαχείρισης είναι κατάλληλος δεδομένου του μεγέθους και των στόχων του προγράμματος. Ωστόσο, σύμφωνα με την πλειονότητα των δικαιούχων, υπάρχει περιθώριο για περαιτέρω απλούστευση της υλοποίησης, της διαχείρισης και του σχεδιασμού του προγράμματος. Μεταξύ των λόγων που προβλήθηκαν, οι δικαιούχοι ανέφεραν, ιδίως, ότι η υποβολή οικονομικών εκθέσεων περιέχει πολλές λεπτομέρειες, ιδίως σε σύγκριση με τις εκθέσεις που υποβάλλονται για άλλα προγράμματα της ΕΕ (Ορίζων 2020 και Erasmus+) και υπογράμμισαν τη δυνατότητα μείωσης του τρέχοντος διοικητικού φόρτου όσον αφορά την κατάρτιση προτάσεων και τις απαιτήσεις παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων.

Μια άλλη σημερινή βασική πρόταση των δικαιούχων αφορά τις επιχορηγήσεις λειτουργίας, των οποίων η διάρκεια κατά την άποψή τους θα μπορούσε να διευρυνθεί ώστε να καλύπτει τουλάχιστον δύο έτη (αντί ενός), προκειμένου να μειωθεί ο διοικητικός φόρτος σε ό,τι αφορά τις διαδικασίες υλοποίησης και διαχείρισης του έργου. Ωστόσο, οι ετήσιες επιχορηγήσεις λειτουργίας θα επιτρέψουν στην Επιτροπή να εποπτεύει τις δραστηριότητες των χρηματοδοτούμενων οργανώσεων και μεγαλύτερη ευελιξία για την προσαρμογή των εργασιών των δικαιούχων προς τις αναδυόμενες ανάγκες στους αντίστοιχους τομείς εμπειρογνωμοσύνης.

Επιπλέον, η απουσία τυποποιημένων δαπανών συνεπάγεται ορισμένες φορές χρονοβόρες διαπραγματεύσεις μεταξύ των εταίρων του σχεδίου για το κόστος των διαφόρων δραστηριοτήτων.

Από τη θετική πλευρά, οι δικαιούχοι και οι υπάλληλοι της Επιτροπής συμφώνησαν ότι το πρόσφατα καθιερωθέν σύστημα για τις αιτήσεις (πύλη συμμετεχόντων) αποτελεί ένα βήμα προς την κατεύθυνση της απλούστευσης της διαδικασίας υποβολής αιτήσεων και τη βελτίωση της συλλογής και της συγκέντρωσης των δεδομένων παρακολούθησης. Ωστόσο, θα μπορούσε να υπάρχει ακόμη περιθώριο για περαιτέρω απλούστευση της διαδικασίας, ιδίως σε σχέση με τη διοικητική τεκμηρίωση που πρέπει να παρέχεται.

Επιπλέον, ένα άλλο ζήτημα σύμφωνα με τους δικαιούχους είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης που διατίθεται στο πλαίσιο του προγράμματος είναι σχετικά δυσπρόσιτο για τις μικρές μη κυβερνητικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, λόγω της συγχρηματοδότησης που απαιτείται για το σύνολο των επιχορηγήσεων.

Τέλος, ένα στοιχείο του διοικητικού φόρτου, όπως πιστεύουν όλοι οι δικαιούχοι, είναι η υπερβολική διάρκεια της περιόδου από την υλοποίηση μέχρι την έναρξη των δραστηριοτήτων του έργου.

4. Συμπεράσματα και περαιτέρω πορεία

Ο καίριος ρόλος που διαδραματίζει το πρόγραμμα Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια στην ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού χώρου ισότητας και δικαιωμάτων ήταν ιδιαίτερα σημαντικός κατά την έναρξη του ίδιου του προγράμματος, όταν οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης και οι συναφείς πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις στην Ευρώπη ήταν αισθητές σε πολλά κράτη μέλη.

Η παρούσα έκθεση ενδιάμεσης αξιολόγησης σχετικά με το πρόγραμμα 2014-2020 Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια επιβεβαιώνει ότι το πρόγραμμα συμβάλλει σημαντικά στην προώθηση των αξιών της ΕΕ, όπως ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, τα θεμελιώδη δικαιώματα, η καταπολέμηση των διακρίσεων, η ανοχή, η αλληλεγγύη και η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών, και ότι ενισχύει και υποστηρίζει την ανάπτυξη μια ισχυρότερης ιθαγένειας της ΕΕ. Η σημερινή δομή του προγράμματος φαίνεται να είναι κατάλληλη και επαρκώς ευέλικτη για την επίτευξη των γενικών και ειδικών στόχων. Ειδικότερα, οι ειδικοί στόχοι του προγράμματος δείχνουν ότι καταβάλλεται προσπάθεια για την αντιμετώπιση των ζητημάτων οριζόντιας φύσης που επισημάνθηκαν στα προηγούμενα προγράμματα. Η προσπάθεια αυτή έχει ως αποτέλεσμα ένα πιο εξορθολογισμένο πρόγραμμα, που τοποθετείται στο σημείο τομής μεταξύ της ισότητας και των δικαιωμάτων των ατόμων, όπου η συμβολή των δραστηριοτήτων για την επίτευξη των ειδικών στόχων είναι αμεσότερη.

Κατά την ίδια περίοδο, το πρόγραμμα Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια απέδειξε την υψηλή προστιθέμενη αξία της ΕΕ τόσο όσον αφορά τον θετικό αντίκτυπο για τους συμμετέχοντες και τις ομάδες-στόχους όσο και τον συμπληρωματικό του ρόλο προς τα άλλα κοινοτικά χρηματοδοτικά μέσα και πολιτικές πρωτοβουλίες.

Στο πλαίσιο της προετοιμασίας του μελλοντικού προϋπολογισμού της ΕΕ και των χρηματοδοτικών προγραμμάτων, η Επιτροπή, με βάση τα συμπεράσματα της ενδιάμεσης αξιολόγησης θα εξετάσει όλες τις πτυχές που έχουν προσδιοριστεί για βελτίωση, ιδίως όσον αφορά την ανάγκη για μεγαλύτερη εστίαση στις ανάγκες που προκύπτουν, την αναθεώρηση των δεικτών παρακολούθησης και την επίτευξη μιας πιο ισόρροπης γεωγραφικής κατανομής μεταξύ των δικαιούχων.

(1)

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1381/2013, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, για τη θέσπιση του Προγράμματος «Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια» για την περίοδο 2014-2020 (ΕΕ L 354 της 28.12.2013).

(2)

 Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη στρατηγική «Ευρώπη 2020», βλ.  https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/economic-and-fiscal-policy-coordination/eu-economic-governance-monitoring-prevention-correction/european-semester/framework/europe-2020-strategy_el .

(3)

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1381/2013, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, για τη θέσπιση του Προγράμματος «Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια» για την περίοδο 2014-2020 (ΕΕ L 354 της 28.12.2013).

(4)

Το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής συνοδεύει την έκθεση ενδιάμεσης αξιολόγησης της υλοποίησης του προγράμματος Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια για την περίοδο 2014-2020

(5)

Ενδιάμεση αξιολόγηση του προγράμματος Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια για την περίοδο 2014-2020, Ernst & Young Financial-Business Advisors, Τελική έκθεση του Απριλίου 2018, δημοσιεύθηκε.

(6)

Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2015), εκ των υστέρων αξιολόγηση των πέντε προγραμμάτων που υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο των δημοσιονομικών προοπτικών 2007-2013 — τελική έκθεση. Ειδικό πρόγραμμα αξιολόγησης: Πρόγραμμα Δάφνη, http://ec.europa.eu/justice/grants1/files/expost_evaluations_2007_2013/daphne_programme_evaluation__final_report.pdf · Ειδικό πρόγραμμα αξιολόγησης: Θεμελιώδη δικαιώματα και ιθαγένεια, http://ec.europa.eu/justice/grants1/files/expost_evaluations_2007_2013/frc_programme_evaluation_final_report.pdf · Εκ των υστέρων αξιολόγηση του προγράμματος για την απασχόληση και την κοινωνική αλληλεγγύη — PROGRESS 2007-2013 και συστάσεις για τα προγράμματα που θα διαδεχθούν το πρόγραμμα PROGRESS 2014-2020 http://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=12610&langId=en .

(7)

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την Ευρωπαϊκή Κάρτα Αναπηρίας, βλέπε http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1139 .

(8)

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη μεταρρύθμιση του πλαισίου για την προστασία των δεδομένων, βλέπε https://ec.europa.eu/info/law/law-topic/data-protection_el .

(9)

Οι δράσεις ανάθεσης συμβάσεων αντιπροσωπεύουν τις συνολικές προγραμματισμένες δαπάνες του ειδικού στόχου σχετικά με τα δικαιώματα των καταναλωτών, το 65 % του ειδικού στόχου για την ιθαγένεια και λιγότερο από το 5 % του συνολικού προγραμματισθέντος προϋπολογισμού του ειδικού στόχου για την πρόληψη του ρατσισμού. Όλοι οι άλλοι ειδικοί στόχοι διαθέτουν για τις δραστηριότητες ανάθεσης συμβάσεων μεταξύ 11 % και 55 % του προγραμματισθέντος προϋπολογισμού.

(10)

Ο συντελεστής των επιχορηγήσεων δεν μπορεί να υπολογισθεί για το 2016 με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες.

(11)

Η πύλη συμμετεχόντων είναι μια ηλεκτρονική πλατφόρμα που χρησιμοποιείται για τη διαχείριση των αιτήσεων που υποβάλλονται για προσκλήσεις υποβολής προτάσεων στο πλαίσιο του προγράμματος Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια. Με βάση τα αποτελέσματα της αξιολόγησης, η νέα πύλη θα μπορούσε να απλουστευθεί ακόμη περισσότερο, ιδίως σε σχέση με τη διοικητική τεκμηρίωση που πρέπει να παρέχεται, προκειμένου να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή μικρότερων ή λιγότερο έμπειρων οργανώσεων.

(12)

Δείκτης αποτελεσμάτων 1: ποσοστό ανεργίας των γυναικών ηλικιακής ομάδας 20-64 ετών: Στόχος: 75 % (τόσο για τις γυναίκες όσο και για τους άνδρες): Πρωταρχικός στόχος «Ευρώπη 2020»· 71 % για τις γυναίκες. Δείκτης αποτελεσμάτων 2: ποσοστό απασχόλησης των ατόμων με αναπηρία: Στόχος: 55 %. Δείκτης αποτελεσμάτων 3: διαφορές στις αμοιβές των δύο φύλων: Στόχος: 14 %. Δείκτης αποτελεσμάτων 4: ποσοστό των γυναικών σε θέσεις μη διευθυντικών στελεχών στα διοικητικά συμβούλια των εισηγμένων στο χρηματιστήριο εταιρειών: Στόχος: 40 %. Δείκτης αποτελεσμάτων 5: Ποσοστό των Ευρωπαίων που θεωρούν τους εαυτούς τους «καλά» ή «πολύ καλά» ενημερωμένους σχετικά με τα δικαιώματά τους ως πολιτών της Ένωσης: Στόχος: 51 %.

(13)

 Αποτελεσματικότητα: εάν και σε ποιο βαθμό το πρόγραμμα Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια έχει επιτύχει τον γενικό του στόχο, καθώς και τους εννέα ειδικούς του στόχους και ποιοι είναι οι παράγοντες που συνέβαλαν στην επίτευξη των στόχων.

(14)

 Αποδοτικότητα: εάν και σε ποιο βαθμό το κόστος του προγράμματος ήταν αναλογικό εάν ληφθούν υπόψη τα οφέλη που επιτεύχθηκαν και ποιες παράμετροι/παράγοντες συνέβαλαν σε αυτά τα αποτελέσματα.

(15)

 Συνάφεια: εάν και σε ποιο βαθμό το πρόγραμμα Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια ασχολείται με τις ανάγκες και τα προβλήματα των ομάδων-στόχων που προσδιορίζονται στην εκτίμηση επιπτώσεων του 2011 και στη νομική βάση του προγράμματος, καθώς και με ζητήματα που προκύπτουν, και εάν οι στόχοι του εξακολουθούν να είναι σημαντικοί για τις ανάγκες και τα προβλήματα των δικαιούχων.

(16)

 Συνοχή/συμπληρωματικότητα/συνέργιες: κατά πόσο και σε ποιο βαθμό το πρόγραμμα είναι συνεκτικό με άλλες παρεμβάσεις σε ενωσιακό και διεθνές επίπεδο, όπως με τα προηγούμενα προγράμματα της ΕΕ στον εν λόγω τομέα, με τις δραστηριότητες που υποστηρίζονται από άλλα μέσα της Ένωσης και, σε γενικές γραμμές, με τις ευρωπαϊκές προτεραιότητες στους τομείς που καλύπτονται από το πρόγραμμα.

(17)

 Ενωσιακή προστιθέμενη αξία: σε ποιο βαθμό ο αντίκτυπος της δράσης της ΕΕ συμπληρώνει την αξία που θα προέκυπτε από τη δράση σε εθνικό επίπεδο μόνο.

(18)

 Δίκαιος χαρακτήρας του προγράμματος: κατά πόσο και σε ποιο βαθμό το πρόγραμμα έχει κατανείμει δίκαια τους διαθέσιμους πόρους μεταξύ των δικαιούχων σε διάφορα κράτη μέλη, έλαβε υπόψη τις ανάγκες των ομάδων-στόχων, προώθησε την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου, τα δικαιώματα των παιδιών και τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία.

(19)

 Περιθώρια απλούστευσης: εάν και σε ποιο βαθμό η διαχείριση του προγράμματος Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια θα μπορούσε να απλουστευθεί ακόμη περισσότερο.