Συνοπτική παρουσίαση της προκαταρκτικής γνωμοδότησης του Ευρωπαίου Επόπτη Προστασίας Δεδομένων σχετικά με τη συμφωνία μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που συνδέονται με την πρόληψη, τη διερεύνηση, τη διακρίβωση και τη δίωξη αξιόποινων πράξεων

[Το πλήρες κείμενο της παρούσας γνωμοδότησης είναι διαθέσιμο στην αγγλική, γαλλική και γερμανική γλώσσα στον δικτυακό τόπο του ΕΕΠΔ www.edps.europa.eu]

(2016/C 186/04)

Η γνωμοδότηση βασίζεται στη γενική υποχρέωση συμμόρφωσης των διεθνών συμφωνιών που συνάπτονται από την ΕΕ με τις διατάξεις της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) και στον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων που αποτελεί τον πυρήνα του δικαίου της ΕΕ. Ειδικότερα, η αξιολόγηση διενεργείται προκειμένου να αναλυθεί η συμμόρφωση του περιεχομένου της συμφωνίας-πλαίσιο με τα άρθρα 7, 8 και 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το άρθρο 16 της ΣΛΕΕ για τη διασφάλιση της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Η διερεύνηση και η δίωξη εγκλημάτων αποτελεί θεμιτό στόχο πολιτικής, ενώ έχει καταστεί σημαντικότερη από ποτέ η διεθνής συνεργασία, συμπεριλαμβανομένης της ανταλλαγής πληροφοριών. Προς το παρόν, η ΕΕ δεν διαθέτει ισχυρό κοινό πλαίσιο στον εν λόγω τομέα και, ως εκ τούτου, δεν υπάρχουν συνεκτικές διασφαλίσεις για τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες των προσώπων. Όπως έχει επανειλημμένως υποστηρίξει ο ΕΕΠΔ, η ΕΕ χρειάζεται βιώσιμες ρυθμίσεις για την ανταλλαγή δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα με τρίτες χώρες για τους σκοπούς επιβολής του νόμου, οι οποίες πρέπει να συμμορφώνονται πλήρως με τις Συνθήκες της ΕΕ και τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.

Ως εκ τούτου, επικροτούμε και υποστηρίζουμε ενεργά τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη σύναψη μιας πρώτης συμφωνίας-πλαισίου με τις ΗΠΑ. Στόχος της εν λόγω διεθνούς συμφωνίας για την επιβολή του νόμου είναι να αποτελέσει η προστασία των δεδομένων, για πρώτη φορά, τη βάση για την ανταλλαγή πληροφοριών. Μολονότι αναγνωρίζεται ότι δεν είναι δυνατή η πλήρης αναπαραγωγή της ορολογίας και των ορισμών του δικαίου της ΕΕ σε μια συμφωνία που συνάπτεται με τρίτη χώρα, οι διασφαλίσεις για τα πρόσωπα πρέπει να είναι σαφείς και αποτελεσματικές προκειμένου να εξασφαλιστεί η πλήρης συμμόρφωση με το πρωτογενές δίκαιο της ΕΕ.

Τα τελευταία χρόνια το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει κατοχυρώσει τις αρχές προστασίας των δεδομένων, στις οποίες περιλαμβάνονται η αμεροληψία, η ακρίβεια και η συνάφεια των πληροφοριών, η ανεξάρτητη εποπτεία και τα ατομικά δικαιώματα των προσώπων. Οι συγκεκριμένες αρχές έχουν σημασία τόσο για τους δημόσιους φορείς όσο και για τις ιδιωτικές εταιρείες, ανεξάρτητα από οιαδήποτε επίσημη διαπίστωση από την ΕΕ περί ικανοποιητικού επιπέδου προστασίας σχετικά με τις διασφαλίσεις της προστασίας των δεδομένων σε τρίτες χώρες· μάλιστα, αποκτούν ολοένα μεγαλύτερη σημασία λαμβανομένου υπόψη του ευαίσθητου χαρακτήρα των δεδομένων που απαιτούνται στις ποινικές έρευνες.

Σκοπός της παρούσας γνωμοδότησης είναι η παροχή εποικοδομητικών και αντικειμενικών συμβουλών στα θεσμικά όργανα της ΕΕ κατά την ολοκλήρωση αυτού του δύσκολου έργου από την Επιτροπή, το οποίο έχει ευρύτερες συνέπειες όχι μόνο για τη συνεργασία ΕΕ-ΗΠΑ στον τομέα επιβολής του νόμου αλλά και για τις μελλοντικές διεθνείς συμφωνίες. Η συμφωνία-πλαίσιο, παρότι είναι χωριστή από την πρόσφατα ανακοινωθείσα «Ασπίδα προστασίας ΕΕ-ΗΠΑ για την ιδιωτικότητα» σχετικά με τη διαβίβαση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα σε εμπορικό περιβάλλον, πρέπει να εξεταστεί σε συνδυασμό με αυτήν. Ενδέχεται να απαιτηθούν περαιτέρω στοιχεία για την ανάλυση της αλληλεπίδρασης μεταξύ των δύο αυτών μέσων και για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου της ΕΕ για την προστασία των δεδομένων.

Πριν από την υποβολή της συμφωνίας προς έγκριση από το Κοινοβούλιο, τα συμβαλλόμενα μέρη ενθαρρύνονται να εξετάσουν προσεκτικά σημαντικές εξελίξεις που έχουν σημειωθεί από τον περασμένο Σεπτέμβριο, όταν ανακοίνωσαν την πρόθεσή τους να συνάψουν τη συμφωνία αμέσως μετά την ψήφιση του νόμου περί δικαστικής προσφυγής. Πολλές από τις ήδη προβλεπόμενες διασφαλίσεις είναι ευπρόσδεκτες, αλλά θα πρέπει να ενισχυθούν, μεταξύ άλλων υπό το φως της απόφασης που εκδόθηκε τον Οκτώβριο στην υπόθεση Schrems με την οποία ακυρώνεται η απόφαση περί ασφαλούς λιμένα, και της πολιτικής συμφωνίας της ΕΕ τον Δεκέμβριο σχετικά με τη μεταρρύθμιση της προστασίας των δεδομένων, η οποία καλύπτει τις διαβιβάσεις δεδομένων και τη δικαστική και αστυνομική συνεργασία.

Ο ΕΕΠΔ έχει εντοπίσει τρεις ουσιαστικές βελτιώσεις οι οποίες προτείνει να επέλθουν στο κείμενο προκειμένου να διασφαλιστεί η συμμόρφωση με τον Χάρτη και με το άρθρο 16 της Συνθήκης:

Στη γνωμοδότηση παρέχονται πρόσθετες συστάσεις για τη διευκρίνιση των προβλεπόμενων διασφαλίσεων μέσω συνοδευτικού επεξηγηματικού εγγράφου. Παραμένουμε στη διάθεση των θεσμικών οργάνων για παροχή περαιτέρω συμβουλών και διάλογο σχετικά με το εν λόγω ζήτημα.

I.   Πλαίσιο της μονογραφημένης συμφωνίας

V.   Συμπεράσματα

(1)  Βλέπε MEMO 10/1661 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που δημοσιεύθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2010 και διατίθεται στη διεύθυνση http://europa.eu/rapid/press-release_IP-10-1661_el.htm

(2)  Βλέπε MEMO 11/203 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που δημοσιεύθηκε στις 29 Μαρτίου 2011 και διατίθεται στη διεύθυνση http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-11-203_en.htm

(3)  Βλέπε το δελτίο τύπου 14-668 της Γενικής Εισαγγελίας, που δημοσιεύθηκε στις 25 Ιουνίου 2014 και διατίθεται στη διεύθυνση http://www.justice.gov/opa/pr/attorney-general-holder-pledges-support-legislation-provide-eu-citizens-judicial-redress

(4)  Βλέπε MEMO 15/5612 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που δημοσιεύθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2015 και διατίθεται στη διεύθυνση http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-15-5612_en.htm

(5)  Το κείμενο διατίθεται στη διεύθυνση http://ec.europa.eu/justice/data-protection/files/dp-umbrella-agreement_en.pdf