EUR-Lex Access to European Union law
This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52016IE1190
Opinion of the European Economic and Social Committee on ‘Prosumer Energy and Prosumer Power Cooperatives: opportunities and challenges in the EU countries’ (own-initiative opinion)
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ενέργεια παραγωγών-καταναλωτών και συνεταιρισμοί παραγωγών-καταναλωτών ηλεκτρικού ρεύματος: ευκαιρίες και προκλήσεις στις χώρες της ΕΕ» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ενέργεια παραγωγών-καταναλωτών και συνεταιρισμοί παραγωγών-καταναλωτών ηλεκτρικού ρεύματος: ευκαιρίες και προκλήσεις στις χώρες της ΕΕ» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)
OJ C 34, 2.2.2017, p. 44–52
(BG, ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, HR, IT, LV, LT, HU, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, FI, SV)
2.2.2017 |
EL |
Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης |
C 34/44 |
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ενέργεια παραγωγών-καταναλωτών και συνεταιρισμοί παραγωγών-καταναλωτών ηλεκτρικού ρεύματος: ευκαιρίες και προκλήσεις στις χώρες της ΕΕ»
(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)
(2017/C 034/07)
Εισηγητής: |
Janusz PIETKIEWICZ |
Απόφαση της συνόδου ολομέλειας |
21.1.2016 |
Νομική βάση |
Άρθρο 29 παράγραφος 2 του Ε εσωτερικού κανονισμού |
|
Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας |
|
|
Αρμόδιο ειδικευμένο τμήμα |
Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές και κοινωνία των πληροφοριών |
Υιοθετήθηκε από το ειδικευμένο τμήμα |
06.10.2016 |
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια |
19.10.2016 |
Σύνοδος ολομέλειας αριθ. |
520 |
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές) |
225/4/3 |
1. Συμπεράσματα και συστάσεις
1.1. |
Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ευρεία ανάπτυξη της αποκεντρωμένης παραγωγής ενέργειας από παραγωγούς-καταναλωτές πρέπει να αποτελεί σημαντικό και μόνιμο στοιχείο της ενεργειακής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η λύση αυτή είναι επωφελής, και μάλιστα ίσως αποδειχθεί εντελώς απαραίτητη υπό το πρίσμα της ενεργειακής ασφάλειας και του περιβάλλοντος, αλλά και για κοινωνικούς λόγους. |
1.2. |
Η αναλογία της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών στη συνολική παραγωγή ενέργειας πρέπει να προσαρμοστεί στις ιδιαιτερότητες των διαφόρων κρατών μελών. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ προτείνει να αναπτύξει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ένα πλαίσιο κανόνων για την ενέργεια παραγωγών-καταναλωτών, ενώ οι επιμέρους σχετικές ρυθμίσεις πρέπει να παραμείνουν αρμοδιότητα του κάθε κράτους μέλους. |
1.3. |
Το ευρύ φάσμα μορφών ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές μπορεί να αποτελέσει τη βάση της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών και η πρακτική αυτή μπορεί να λειτουργήσει άρτια σε όλες τις περιοχές ανεξάρτητα από τις εκάστοτε κλιματικές συνθήκες. |
1.4. |
Το γεγονός ότι οι παραγωγοί-καταναλωτές έχουν εμφανιστεί στην αγορά σε ευρεία κλίμακα κατέστη δυνατό χάρη στις νέες τεχνολογίες, στην ψηφιακή επανάσταση και στις προσδοκίες των καταναλωτών όσον αφορά την άμεση συμμετοχή στις οικονομικές διαδικασίες. |
1.5. |
Για να γίνει καλύτερα κατανοητή στα κράτη μέλη η έννοια του «παραγωγού-καταναλωτή» (prosumer), προτείνεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δημιουργήσει έναν ορισμό-πλαίσιο για τον παραγωγό-καταναλωτή ο οποίος να περιέχει όλα τα βασικά κοινά χαρακτηριστικά, όπως: το μέγεθος της εγκατάστασης, την ατομική και συλλογική παραγωγή ενέργειας, το ιδιοκτησιακό καθεστώς της εγκατάστασης και το ζήτημα της πλεονάζουσας παραγόμενης ενέργειας. |
1.6. |
Παραγωγός-καταναλωτής μπορεί να είναι οποιοσδήποτε, ανεξάρτητα από τον αν έχει είναι ιδιοκτήτης κάποιου ακινήτου, εγκαταστάσεων ή εξοπλισμού. Για παράδειγμα, παραγωγός-καταναλωτής μπορεί να είναι τόσο ο ιδιοκτήτης μιας μονοκατοικίας όσο και ο ενοικιαστής ενός διαμερίσματος σε μια πολυκατοικία. |
1.7. |
Τα οικονομικά οφέλη από την ενέργεια που παράγουν οι παραγωγοί-καταναλωτές —κυρίως όσον αφορά το χαμηλότερο κόστος μεταφοράς ενέργειας, την καλύτερη χρήση των τοπικών πηγών ενέργειας και την επαγγελματική ενεργοποίηση των τοπικών κοινωνιών— πρέπει μεσοπρόθεσμα να καταστήσουν εφικτή τη συγκεκριμένη μορφή παραγωγής ενέργειας χωρίς πρόσθετους μηχανισμούς στήριξης. |
1.8. |
Οι εξοικονομήσεις και τα κοινωνικά οφέλη που προκύπτουν από μια περισσότερο συνειδητή και ενεργή κατανάλωση, η αποκεντρωμένη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η μείωση των απωλειών δικτύου και η αποτελεσματικότητα που προκύπτει από τη συνεργασία μπορούν γρήγορα να αποφέρουν υψηλές αποδόσεις από τις επενδύσεις σε μονάδες ιδιοπαραγόμενης ενέργειας, ανάπτυξη της μεταφοράς ενέργειας, της διανομής και των τοπικών δικτύων καθώς και του συστήματος διαχείρισής τους, καθώς και ανάπτυξη των συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας. |
1.9. |
Το καθεστώς στήριξης των παραγωγών-καταναλωτών δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να στρεβλώνει τον ανταγωνισμό στην αγορά ενέργειας, ούτε να εκτοπίζει άλλους παράγοντες· ταυτόχρονα, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι στην ίδια αγορά βρίσκονται και καταναλωτές ενέργειας που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να είναι παραγωγοί-καταναλωτές. |
1.10. |
Τα οικονομικά μέσα που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τους παραγωγούς-καταναλωτές, όπως είναι οι φόροι, οι δασμοί και άλλες επιβαρύνσεις, πρέπει να είναι φιλικά προς αυτούς. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να γίνονται διακρίσεις σε βάρος των παραγωγών-καταναλωτών στην αγορά ενέργειας. |
1.11. |
Η βάση για τη δυναμική ανάπτυξη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών είναι η δημιουργία καλών, εταιρικών σχέσεων μεταξύ των παραγωγών-καταναλωτών, των άλλων παραγωγών ενέργειας και των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στη μεταφορά και τη διανομή της ενέργειας. Πρέπει να δημιουργηθούν οι απαραίτητες προϋποθέσεις ώστε όλοι οι παράγοντες που συμμετέχουν στην αγορά ενέργειας να έχουν οφέλη από την ανάπτυξη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών. Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκπονήσει μελέτες για να βρεθούν λύσεις στον τομέα αυτόν. |
1.12. |
Είναι απαραίτητο να ληφθούν μέτρα που θα προστατεύουν τους παραγωγούς-καταναλωτές από τις μονοπωλιακές μεθοδεύσεις τόσο των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στη μεταφορά και τη διανομή ενέργειας όσο και των μεγάλων παραγωγών ενέργειας. |
1.13. |
Γενικά, ο παραγωγός-καταναλωτής παράγει ενέργεια για την εξυπηρέτηση των δικών του αναγκών (ατομική χρήση, κάλυψη αναγκών ομάδων πολιτών, νοικοκυριών, αγροκτημάτων ή μικρών επιχειρήσεων). Η ακριβής προσαρμογή της ισχύος της εγκατάστασης στις δικές του ενεργειακές ανάγκες δεν είναι δυνατή. Για τον λόγο αυτόν, είναι εξαιρετικά σημαντικό να λυθεί το πρόβλημα της διαχείρισης του πλεονάσματος ενέργειας. Μάλιστα το ζήτημα αυτό καθίσταται ακόμη πιο σημαντικό αν επιθυμούμε —και πρέπει πάντα να επιθυμούμε— να ενθαρρύνουμε τους παραγωγούς-καταναλωτές να μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας. |
1.14. |
Η διαδικασία βελτιστοποίησης της κατανάλωσης ενέργειας από τους παραγωγούς-καταναλωτές πρέπει να υποστηρίζεται με συστήματα έξυπνης διαβίωσης (smart living). Η ΕΟΚΕ προτείνει το συγκεκριμένο σύστημα να συμπεριληφθεί στα συστημικά μέτρα που επεξεργάζεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. |
1.15. |
Δεδομένης της μικρής κλίμακας ενέργειας που παράγεται από τους ατομικούς παραγωγούς-καταναλωτές, η πρόσβαση των παραγωγών-καταναλωτών στο δίκτυο δεν πρέπει να περιορίζεται. |
1.16. |
Η ανάπτυξη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών σχετίζεται με την ορθή προσαρμογή και λειτουργία των δικτύων διανομής και μεταφοράς. Αν οι παραγωγοί-καταναλωτές συμμετέχουν στην κάλυψη του σχετικού κόστους, επιβάλλεται να καθοριστούν διαφανείς κανόνες συμμετοχής στα έξοδα αυτά. |
1.17. |
Απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών είναι η ταυτόχρονη ανάπτυξη έξυπνων δικτύων στην εκάστοτε περιοχή. Η ΕΟΚΕ θεωρεί τη διάδοση των ευφυών μετρητών μέρος της υποδομής του δικτύου και, ως εκ τούτου, το οικονομικό κόστος δεν πρέπει να επιβαρύνει άμεσα τους καταναλωτές. Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στην ανάγκη να εξασφαλιστεί η προστασία των δεδομένων που συλλέγονται. |
1.18. |
Τα οφέλη από την ενέργεια παραγωγών-καταναλωτών θα αυξηθούν ραγδαία, ως αποτέλεσμα της ανάπτυξης μικρών αποθηκευτικών χώρων ενέργειας. Η ΕΟΚΕ προτείνει οι ερευνητικές εργασίες να επικεντρωθούν περαιτέρω στη βελτίωση των υφιστάμενων τεχνολογιών και στην αναζήτηση νέων τεχνολογιών αποθήκευσης ενέργειας. |
1.19. |
Η σύσταση ενεργειακών συνεταιρισμών παραγωγών-καταναλωτών ή άλλων μορφών ομαδοποίησης των παραγωγών-καταναλωτών αποτελεί μέσο περαιτέρω αύξησης της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών. Οι παραγωγοί-καταναλωτές που δραστηριοποιούνται σε ομάδες είναι πιο αποδοτικοί και, κατά συνέπεια, έχουν μεταξύ άλλων, μειωμένο κόστος παραγωγής ενέργειας, ενισχυμένη θέση στην αγορά ενέργειας και άμεση συμμετοχή στη βελτίωση της τοπικής ενεργειακής ασφάλειας. |
1.20. |
Μια ομάδα παραγωγών-καταναλωτών μπορεί να βελτιώσει περισσότερο την ισορροπία μεταξύ της ενέργειας που παράγει και των ενεργειακών αναγκών της. Η ισορροπία αυτή μειώνει περαιτέρω τη μεταφορά ενέργειας και συνακόλουθα μειώνεται το κόστος της ενέργειας για τα μέλη της ομάδας. Μια ομάδα παραγωγών-καταναλωτών επηρεάζει περισσότερο από ό,τι ένας μεμονωμένος παραγωγός-καταναλωτής τα δίκτυα μεταφοράς και διανομής λόγω των μικρότερων διακυμάνσεων της προσφοράς και της ζήτησης. |
1.21. |
Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αποδώσει τεράστια σημασία στην ανάπτυξη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών στο πλαίσιο των μέτρων που σχετίζονται με την κατασκευή κτιρίων μηδενικής σχεδόν κατανάλωσης ενέργειας. |
1.22. |
Η ΕΟΚΕ εισηγείται επίσης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει τα ζητήματα της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών σε δύο πρωτοβουλίες που είναι σε εξέλιξη, δηλαδή την πρόταση για τον σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και την επανεξέταση της δέσμης μέτρων για τις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας. |
1.23. |
Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι τα οφέλη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών πρέπει να αξιοποιούνται σε μια ενεργή πολιτική για τη μείωση της ενεργειακής πενίας και την προστασία των ιδιαίτερα ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, καθώς και για την επίλυση προβλημάτων που σχετίζονται με την οικονομία της τρίτης ηλικίας (silver economy) και τη γήρανση του πληθυσμού. Υπό το πρίσμα αυτό, είναι σημαντική η συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. |
1.24. |
Η ευρεία ανάπτυξη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών αποτελεί επίσης ευκαιρία για την ενεργοποίηση των τοπικών επιχειρήσεων και, κατά συνέπεια, για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στην παραγωγή του απαραίτητου εξοπλισμού και των υπηρεσιών. |
1.25. |
Η συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στη διαδικασία αυτή έχει τεράστια βαρύτητα για την περαιτέρω ανάπτυξη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών. Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει το ζήτημα αυτό στο πλαίσιο του συμφώνου των δημάρχων. |
1.26. |
Λαμβάνοντας υπόψη τα διαφορετικά επίπεδα ανάπτυξης της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών στα επιμέρους κράτη μέλη, κρίνεται σκόπιμο να οργανωθούν διάφορες μορφές ανταλλαγής εμπειριών. Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παρακολουθήσει την εξέλιξη της ενεργειακής ιδιοπαραγωγής στα κράτη μέλη και να συμπεριλάβει τα πορίσματά της στην ετήσια έκθεση για την Ενεργειακή Ένωση. Τα στοιχεία που συλλέγονται θα είναι εξαιρετικά χρήσιμα για τις προσπάθειες που καταβάλλουν τα κράτη μέλη. |
1.27. |
Η ευρεία αξιοποίηση της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών αποτελεί σύνθετη, πολύπλευρη και μακροχρόνια διαδικασία. Για τον λόγο αυτό είναι σημαντικό τα μέτρα που ενισχύουν την ανάπτυξη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών να έχουν βιώσιμο χαρακτήρα σε βάθος χρόνου. |
2. Γενικό πλαίσιο
2.1. |
Η πρόσβαση στις πηγές ενέργειας, η ασφάλεια του εφοδιασμού, η τιμολογιακή πολιτική με γνώμονα τα συμφέροντα των κοινωνικών ομάδων και των καταναλωτών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες αποτελούν βασικά ζητούμενα τόσο για τις κοινωνίες και όλες τις πολιτικές αρχές όσο και για τους μεμονωμένους καταναλωτές. |
2.2. |
Μέχρι πρόσφατα, η ανθρωπότητα δεν μπορούσε να παράγει αποτελεσματικά ενέργεια με άλλον τρόπο πλην της καύσης, με την εξαίρεση ίσως της υδροηλεκτρικής ενέργειας. Η τεχνολογική πρόοδος επέτρεψε την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε μεγάλη κλίμακα χωρίς την ανάγκη κανενός είδους καύσης. Ο άνθρωπος έμαθε να παράγει ενέργεια στην πιο αγνή της μορφή, δηλαδή από την ηλιακή ακτινοβολία, χωρίς να ρυπαίνει το περιβάλλον. Η συγκεκριμένη πηγή ενέργειας είναι δωρεάν και ανεξάντλητη, ενώ μοναδικό κόστος της είναι οι εγκαταστάσεις. |
2.3. |
Εξίσου αποτελεσματικά μπορεί να παραχθεί ηλεκτρική ενέργεια από την αιολική ενέργεια, δηλαδή από την ίδια πηγή, τον ήλιο, ο οποίος θερμαίνοντας διαφορετικά το έδαφος προκαλεί τη ροή του αέρα. Το ίδιο ισχύει και για τη βιομάζα, αφού η φωτοσύνθεση αποτελεί την κύρια αιτία ανανέωσής της. |
2.4. |
Η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι αναπόφευκτη λόγω της περιορισμένης διαθεσιμότητας των ορυκτών καυσίμων, η οποία οφείλεται στη συνεχόμενη αύξηση της κατανάλωσης τους, στην εξάρτηση πολλών χωρών από τις εισαγωγές, στην υπερθέρμανση του πλανήτη και στη ρύπανση της ατμόσφαιρας. Ως αποτέλεσμα η Ευρώπη, και μαζί της οι περισσότερες από τις μεγάλες οικονομίες, αρχίζουν να επενδύουν στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. |
2.5. |
Το 1992, στη διάσκεψη του Ρίο ντε Τζανέιρο για τη Γη, εγκρίθηκαν οι θεμελιώδεις αρχές της κοινωνικο-οικονομικής πολιτικής που υπαγορεύουν την προστασία του περιβάλλοντος —μεταξύ άλλων και η σύμβαση-πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή. |
2.6. |
Τον Σεπτέμβριο του 2015 η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ). Ένας από αυτούς αφορά τη διασφάλιση της πρόσβασης στη βιώσιμη ενέργεια για όλους (στόχος 7). Σήμερα 1,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη δεν έχουν πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια. |
2.7. |
Περισσότεροι από 120 εκατομμύρια πολίτες της ΕΕ διατρέχουν τον κίνδυνο της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού. Το 10 % των Ευρωπαίων ζουν σε οικιακά νοικοκυριά, όπου κανείς δεν έχει εργασία· ο δε αριθμός των αστέγων αυξάνεται. Τα στοιχεία αυτά σημαίνουν ταυτόχρονα και ενεργειακή πενία. |
2.8. |
Η κοινωνία των πολιτών υποστηρίζει με ιδιαίτερη θέρμη τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώθηκε το 2015 με την εγκύκλιο για το περιβάλλον του πάπα Φραγκίσκου και τις δηλώσεις των μουσουλμάνων, ινδουιστών και βουδιστών θρησκευτικών ηγετών για την κλιματική αλλαγή. Οι θρησκευτικοί ηγέτες κάλεσαν τις θρησκευτικές κοινότητες να συμβάλουν στην οικοδόμηση ενός μέλλοντος με χαμηλές ή μηδενικές ανθρακούχες εκπομπές. |
2.9. |
Η ανάγκη εγκατάλειψης των ορυκτών πηγών ενέργειας επιβεβαιώνεται από την έγκριση των στόχων της 21ης διάσκεψης (COP 21) στο Παρίσι το 2015, στην οποία συμμετείχαν σχεδόν 200 χώρες. Πρόκειται κυρίως για τη φιλοδοξία να «περιοριστεί η αύξηση της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας της επιφάνειας της Γης κάτω από 2 oC σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή και να συνεχιστούν οι προσπάθειες για να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας στο 1,5 oC». |
3. Ψηφιακή επανάσταση. Ώθηση στην ανάπτυξη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών
3.1. |
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων πενήντα χρόνων, ο ανθρώπινος πληθυσμός έχει τριπλασιαστεί. Η αδυναμία του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος απείλησε με μακροπρόθεσμη στασιμότητα την παγκόσμια οικονομία. Το υψηλό επίπεδο ανεργίας και η αύξηση του κόστους ενέργειας έχουν προκαλέσει αστάθεια σε πολλές χώρες· αυξήθηκαν τα λειτουργικά έξοδα για τις επιχειρήσεις και οι επιπλέον επιβαρύνσεις για τους καταναλωτές. |
3.2. |
Ο κόσμος βρέθηκε αντιμέτωπος με την ανάγκη να αλλάξει το οικονομικό πρότυπο και να μετασχηματιστούν τα επιχειρηματικά μοντέλα, συμπεριλαμβανομένου του κοινωνικού πεδίου. Τα μέσα του νέου συστήματος αναδείχθηκαν ως αποτέλεσμα της ψηφιακής και διαδικτυακής επανάστασης. |
3.3. |
Μέχρι το 2020 θα λειτουργούν στην αγορά περισσότερες από 50 δισεκατομμύρια συσκευές συνδεδεμένες με το διαδίκτυο, δηλαδή επτά φορές περισσότερες από τον ανθρώπινο πληθυσμό. Το έξυπνο τηλέφωνο, και όχι ο προσωπικός ηλεκτρονικός υπολογιστής, έχει ήδη γίνει το σημαντικότερο παράθυρο επικοινωνίας με τον κόσμο. Το 2020 στην αγορά θα υπάρχουν περίπου 6,1 δισεκατομμύρια έξυπνα τηλέφωνα. |
3.4. |
Το διαδίκτυο των πραγμάτων επιτρέπει σε εκατομμύρια ανθρώπους να συμμετέχουν στα κοινωνικά δίκτυα. Δημιουργήθηκε το πρότυπο της συνεργατικής οικονομίας (sharing economy), το οποίο είναι καλύτερα προσαρμοσμένο στην οργανωτική δομή της κοινωνίας και αποσκοπεί στην κοινωνική συνοχή. Η οικονομία αρχίζει να μεταβαίνει από τους άνωθεν και κεντρικά διαχειριζόμενους οργανισμούς στην ιδέα της συνεργατικής δράσης, ενώ πολλές αποκλεισμένες κοινωνικές ομάδες έχουν την ευκαιρία να συμμετάσχουν ενεργά στην οικονομική ζωή. |
3.5. |
Χάρη στις διαδικτυακές πλατφόρμες, ο καταναλωτής μπορεί να γίνει παραγωγός που παράγει και διανέμει μόνος του πληροφορίες και προϊόντα με τη χρήση τρισδιάστατων εκτυπωτών. Οι πλατφόρμες αυτές επιτρέπουν τον διαμοιρασμό αυτοκινήτων, στέγης, ρούχων και άλλων πραγμάτων. Ο καταναλωτής-παραγωγός μπορεί να παρέχει εκπαίδευση μέσω του διαδικτύου, να λαμβάνει ιατρικές συμβουλές και να αναζητεί τεχνίτη για την ανακαίνιση του σπιτιού του. Οι επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στην κοινωνική οικονομία, παρακάμπτοντας τα τραπεζικά ιδρύματα χάρη στην πληθοχρηματοδότηση (crowdfunding), μπορούν να χρηματοδοτούν τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες σε μια νέα οικονομία βασισμένη στη συνεργατική προσέγγιση. |
3.6. |
Στον κόσμο των ψηφιακών ευκαιριών το κοινωνικό κεφάλαιο γίνεται το ίδιο σημαντικό με το χρηματοδοτικό κεφάλαιο, η πρόσβαση είναι σημαντικότερη από την ιδιοκτησία, ενώ η «ανταλλακτική αξία» στις καπιταλιστικές αγορές αντικαθίσταται ολοένα και περισσότερο από την «αξία διαμοιρασμού» εντός μιας συνεργατικής κοινότητας. |
3.7. |
Χάρη στην ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας και στα νέα επιχειρηματικά μοντέλα στον τομέα της ενέργειας, συμπεριλαμβανομένου του μοντέλου της αποκεντρωμένης παραγωγής ενέργειας, οι αγροτικές περιοχές, τα προάστια των αστικών συγκροτημάτων, οι περιοχές μονοκατοικιών, οι οικισμοί μονοκατοικιών και οι στεγαστικοί συνεταιρισμοί μπορούν να αντιμετωπίζονται ως μεγάλοι σταθμοί παραγωγής ενέργειας με τεράστιες δυνατότητες. Το ίδιο ισχύει για τη συστάδα των αποκεντρωμένων πηγών, οι οποίες συνθέτουν το νέο δόγμα της ενεργειακής ασφάλειας, το οποίο οικοδομείται από κάτω —από το νοικοκυριό, το αγρόκτημα, τη μικρή επιχείρηση ή τον μικρό συνεταιρισμό. |
3.8. |
Στον τομέα της ενέργειας, το διαδίκτυο, στο πλαίσιο της συνεργατικής οικονομίας (sharing economy), επιτρέπει τη συμμετοχή σε κοινωνικά δίκτυα εκατομμυρίων ανθρώπων που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια στο σπίτι τους, σε κτίρια γραφείων και στις στέγες των αποθηκών τους, και στη συνέχεια τον διαμοιρασμό της ενέργειας μέσω του «διαδικτύου ενέργειας», όπως ακριβώς σήμερα δημιουργούμε και ανταλλάσσουμε πληροφορίες στο διαδίκτυο. Στοιχεία του συστήματος αυτού, τα οποία πρέπει ακόμη να αναπτυχθούν πολύ περισσότερο είναι η αποθήκευση ενέργειας, η «δικτυοποίηση» των ενεργειακών δικτύων και τα ηλεκτρικά οχήματα. |
4. Ο δρόμος προς τις ανανεώσιμες και αποκεντρωμένες πηγές ενέργειας
4.1. |
Η παραγωγή καθαρής ενέργειας που λειτουργεί συμπληρωματικά στην αγορά και η αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων έχουν καταστήσει αναγκαίο τον μετασχηματισμό των ενεργειακών συστημάτων και τη θέσπιση κανόνων για τη συμμετοχή νέων παραγόντων στη συγκεκριμένη αγορά. |
4.2. |
Σύμφωνα με τις διατάξεις της Συνθήκης της Λισαβόνας (άρθρο 2 παράγραφος 3), η βιώσιμη ανάπτυξη στην Ευρώπη συντελείται σε μια κοινωνική οικονομία της αγοράς. Σημαντικό ρόλο εν προκειμένω διαδραματίζουν οι εταίροι της κοινωνίας των πολιτών, ενώ η κοινωνική αποδοχή του μετασχηματισμού των ενεργειακών συστημάτων, ιδίως σε τοπικό επίπεδο, είναι ζωτικής σημασίας. |
4.3. |
Η ΕΕ έχει καθορίσει στόχους για το έτος 2030 όσον αφορά την ενέργεια και τη μετάβαση της ΕΕ σε μια οικονομία ιδιαίτερα αποδοτική και με χαμηλές εκπομπές CO2. Δύο βασικοί στόχοι είναι η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 40 % και η αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 27 %, χωρίς να προσδιορίζεται ο συγκεκριμένος δείκτης σε εθνικό επίπεδο. Με την οικονομία χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας διασφαλίζονται η ενεργειακή ασφάλεια και η οικονομική ανάπτυξη με χαμηλές εκπομπές CO2 και, μακροπρόθεσμα, η ανάπτυξη της παραγωγής και της κατανάλωσης της τοπικά παραγόμενης ενέργειας. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, χάρη στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας κατέστη δυνατόν να μειωθούν παγκοσμίως το 2014 οι εκπομπές CO2 κατά 380 μεγατόνους. |
4.4. |
Μεταξύ των επιμέρους στόχων που έχει θέσει η ΕΕ για το 2030 περιλαμβάνεται η μείωση των δαπανών για την ενέργεια από τους ιδιώτες καταναλωτές και τις επιχειρήσεις. Οι τελευταίοι θα ενταχθούν ενεργά στην αγορά ενέργειας χάρη στις δυνατότητες που παρέχουν οι νέες τεχνολογίες. |
4.5. |
Το ενεργειακό ισοζύγιο στην ΕΕ εξαρτάται από τις εμπορικές συναλλαγές. Περισσότερο από το ήμισυ της ετήσιας ακαθάριστης εσωτερικής κατανάλωσης ενέργειας στην ΕΕ αξίας 400 δισεκατ. ευρώ προέρχεται από τις εισαγωγές. Από ορισμένες αναλύσεις προκύπτει ότι, το 2030, η εξάρτηση της ΕΕ από τον εφοδιασμό με ενέργεια εκτός της ΕΕ μπορεί να φτάσει το 70 %. Εκτιμάται ότι, χάρη στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η χρήση ορυκτών καυσίμων περιορίστηκε παγκοσμίως το 2014 κατά 114 εκατ. τόνους ισοδύναμου πετρελαίου (Mtep). |
4.6. |
Η βελτίωση του ενεργειακού ισοζυγίου της ΕΕ έχει καταστεί καίριο ζήτημα. Μια λύση είναι η παραγωγή ενέργειας από πολλές τοπικές πηγές απευθείας από τους μεμονωμένους καταναλωτές. Χωρίς την ευρεία στήριξη στη βάση της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές για την κάλυψη των τοπικών αναγκών, πολλές χώρες ενδέχεται να αντιμετωπίσουν προβλήματα ως προς την ασφάλεια των συστημάτων τους. |
4.7. |
Η ανάπτυξη των τεχνολογιών παραγωγής ενέργειας σε οικιακές εγκαταστάσεις, οι όλο και πιο αποδοτικές λύσεις για την αποθήκευση ενέργειας με τον συγκεκριμένο εξοπλισμό, η μεταφορά της μέσω έξυπνων δικτύων, η μέτρησή της με ευφυείς μετρητές και η διαχείριση της τοπικής ζήτησης ενέργειας έχουν αποτέλεσμα οι εγκαταστάσεις των καταναλωτών να μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά το ενεργειακό μείγμα κάθε χώρας. |
4.8. |
Ο τομέας της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές αποτελεί σημαντικό παράγοντα τεχνολογικών καινοτομιών. Είναι απαραίτητος για τον θεμελιώδη μετασχηματισμό του ενεργειακού συστήματος της Ευρώπης στο πλαίσιο της στρατηγικής για την ψηφιακή ενιαία αγορά. |
4.9. |
Η μετατροπή των παθητικών καταναλωτών σε ενεργούς παραγωγούς-καταναλωτές (prosumers) σε διάφορους τομείς και η δυνατότητα ενσωμάτωσης των μικρών επιχειρήσεων και της στρατηγικής της ενιαίας αγοράς στην ψηφιακή εποχή του «διαδικτύου των πραγμάτων» περιγράφονται στην εξαγγελθείσα τον Μάιο του 2016 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στρατηγική για την ψηφιακή ενιαία αγορά [COM(2015) 192 final], η οποία βασίζεται σε τρεις πυλώνες: 1) στην καλύτερη διαδικτυακή πρόσβαση σε ψηφιακά προϊόντα και υπηρεσίες, 2) στη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για την ανάπτυξη ψηφιακών δικτύων και υπηρεσιών και 3) στην ψηφιοποίηση ως κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης. Η στρατηγική αυτή θα μπορούσε να αποφέρει στην οικονομία της ΕΕ 415 δισεκατ. ευρώ ετησίως και να δημιουργήσει εκατοντάδες χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας, μεταξύ άλλων και στον κλάδο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. |
4.10. |
Η αγορά, η οποία κυριαρχείται από μεγάλους παραγωγούς και διανομείς ενέργειας, πρέπει να ανοίξει για τους ατομικούς παράγοντες και να γίνει περισσότερο αποκεντρωμένη. Η ηλεκτρική ενέργεια δεν θα «ρέει» μόνο «από την κορυφή προς τη βάση» με κεντρικά ελεγχόμενο τρόπο από τους μεγάλους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής προς τους καταναλωτές· θα παράγεται από μια σειρά αποκεντρωμένων πηγών ανανεώσιμης ενέργειας. |
4.11. |
Ο βαθμός της αποκέντρωσης της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να προσαρμόζεται στις ιδιαιτερότητες των καταναλωτών ενέργειας. Οι διαφορές εν προκειμένω συνδέονται κατά κύριο λόγο με τη λειτουργία ενεργοβόρων βιομηχανιών στην εκάστοτε χώρα. |
4.12. |
Η ενεργειακή ασφάλεια σήμερα εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από τη θωράκιση του ενεργειακού συστήματος έναντι των τρομοκρατικών επιθέσεων. Όταν αναπτύσσεται η αποκεντρωμένη παραγωγή, ενισχύεται ταυτόχρονα η ενεργειακή ασφάλεια, καθότι η αποκεντρωμένη παραγωγή είναι λιγότερο ευάλωτη στις τρομοκρατικές απειλές. |
4.13. |
Οι αποκεντρωμένες πηγές ενέργειας επιτρέπουν την αντιμετώπιση του προβλήματος του συνεχόμενου ενεργειακού εφοδιασμού των καταναλωτών που ασκούν οικονομική δραστηριότητα εξαρτώμενη σε μεγάλο βαθμό από το ηλεκτρικό ρεύμα (π.χ. πτηνοτροφεία, εργοστάσια μεταποίησης, ψυκτικές αποθήκες). Σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ, οι διακοπές ηλεκτρικού ρεύματος ανέρχονται σε είκοσι λεπτά ανά έτος, ενώ σε άλλα κράτη, ο μέσος όρος των διακοπών κυμαίνεται από 450 έως 500 λεπτά. Οι μικρές εγκαταστάσεις για την παραγωγή ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών αποτελούν για τους συγκεκριμένους παραγωγούς εγγύηση για τη συνέχεια της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας. |
4.14. |
Οι ευκαιρίες που δημιουργούνται από την ευρεία ανάπτυξη της αποκεντρωμένης ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών μπορούν να αξιοποιηθούν σε σημαντικά κοινωνικά πεδία της ΕΕ υπό το πρίσμα της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»: επίλυση των δημογραφικών προβλημάτων του γηράσκοντας πληθυσμού και καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. |
4.14.1. |
Ένας από τους στόχους της στρατηγικής είναι η μείωση —τουλάχιστον κατά 20 εκατομμύρια— του τεράστιου αριθμού των 122 εκατ. ατόμων που πλήττονται από τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Προς την κατεύθυνση αυτή μπορούν να βοηθήσουν τα επιχειρησιακά προγράμματα στήριξης, τα ενεργητικά μέτρα για την αγορά εργασίας και τα στοχευμένα κονδύλια, συμπεριλαμβανομένου τουλάχιστον του 20 % των κονδυλίων από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο. Η υλικοτεχνική και οικονομική στήριξη των εν λόγω ατόμων, έτσι ώστε να μπορούν να ιδρύουν μικρούς ενεργειακούς συνεταιρισμούς ή/και να συμμετέχουν στις υφιστάμενες τοπικές επιχειρήσεις στο διαδίκτυο των πραγμάτων μπορούν να ανοίξουν τον δρόμο για την επαγγελματική και κοινωνική ένταξη και να καταστήσουν δυνατή την αντιμετώπιση του κινδύνου της φτώχειας. |
4.14.2. |
Παρόμοιο είναι και το ζητούμενο όσον αφορά την οικονομία της τρίτης ηλικίας. Η ΕΕ αντιμετωπίζει μια ιστορική πρόκληση που δεν είχε εμφανιστεί ποτέ σε καμία κοινωνία, δηλαδή την ταχέως αυξανόμενη μακροζωία και, ταυτόχρονα, την ευρεία ψηφιοποίηση της ζωής, οι οποίες χρήζουν μη τυποποιημένων οικονομικών λύσεων, καθώς και νέων κοινωνικών στρατηγικών. |
4.14.3. |
Το έτος 2060 σε κάθε νέο θα αντιστοιχούν τουλάχιστον δύο ηλικιωμένοι (1). Οι ηλικιωμένοι και οι εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας πρέπει να αντιμετωπίζονται όχι ως απειλή και κοινωνικό βάρος, αλλά ως ευκαιρία στην εποχή της ψηφιακής επανάστασης για τη δημιουργία μιας οικονομίας στο εσωτερικό της οποίας υπάρχουν πολλές θέσεις εργασίας (job-rich economy). Στην οικονομία αυτή θα χρησιμοποιούνται η μεγάλη πείρα και ο ελεύθερος χρόνος των ηλικιωμένων, όπως επίσης και το —έστω και μικρό— κεφάλαιό τους σε ασφαλείς επενδύσεις της ψηφιακής εποχής. Οι ηλικιωμένοι θα μπορούσαν, π.χ., να συμμετέχουν σε επαγγελματικές δραστηριότητες του τομέα της ενέργειας, μεταξύ άλλων σε συνεταιριστικές συνοικιακές μονάδες παραγωγής ενέργειας ή σε μονάδες εγκατεστημένες σε πολυκατοικίες. |
5. Η ενέργεια παραγωγών-καταναλωτών
5.1. |
Χαρακτηριστικό γνώρισμα του σύγχρονου καπιταλισμού ήταν ο ορισμός της έννοιας της κατανάλωσης σε σχέση με την παραγωγή και η εμπορευματοποίησή της όταν η κατανάλωση έπαψε να είναι προνόμιο των πλούσιων ελίτ και έγινε μαζικό φαινόμενο. |
5.2. |
Ο όρος «prosumer» («παραγωγός-καταναλωτής») επινοήθηκε από τον συγγραφέα και φουτουριστή καλλιτέχνη Alvin Toffler το 1980. Στο βιβλίο του Το τρίτο κύμα όριζε το φαινόμενο των παραγωγών-καταναλωτών ως αποτέλεσμα της σχετικοποίησης του διαχωρισμού στην αγορά ανάμεσα στον κόσμο της παραγωγής και σε αυτόν της κατανάλωσης. Αυτό το τρίτο κύμα συνίστατο ως διεργασία στη συμμετοχή των ατόμων ή των οργανωμένων ομάδων παραγωγών-καταναλωτών στην παραγωγή ενός προϊόντος που προοριζόταν για προσωπική χρήση και στη συνακόλουθη μετατόπιση των ορίων μεταξύ των παραγωγών και των καταναλωτών. |
5.3. |
Η έννοια της αγοράς, στην οποία οι καταναλωτές, συμπεριλαμβανομένων των νοικοκυριών, θεωρούνταν αποκλειστικά παθητικοί συμμετέχοντες στην αγορά, δεν ανταποκρινόταν στις προκλήσεις της τεχνολογικής ανάπτυξης. Ο Marshall McLuhan και ο Barrington Nevitt προέβλεψαν το 1972 ότι με την ανάπτυξη της ηλεκτρικής τεχνολογίας ο καταναλωτής θα μπορούσε να καταστεί παραγωγός. |
5.4. |
Βάση της σύγχρονης κοινωνίας είναι η παροχή ενέργειας στους καταναλωτές με ασφαλή τρόπο και σε προσιτές τιμές, λαμβάνοντας υπόψη την ανάγκη για προστασία των ευάλωτων ομάδων στο πλαίσιο καταπολέμησης της ενεργειακής πενίας. |
5.5. |
Οι παραγωγοί-καταναλωτές είναι μεμονωμένα άτομα, ομάδες πολιτών, νοικοκυριά ή αγροτικές εκμεταλλεύσεις που μπορεί να λειτουργήσουν σε οργανωμένες μορφές, όπως ενώσεις, ιδρύματα, συνεταιρισμούς· είναι δε ταυτόχρονα παραγωγοί και καταναλωτές της ενέργειας που παράγεται σε μικρές εγκαταστάσεις που εντοπίζονται στις αυλές των σπιτιών ή σε κτίρια κατοικιών και επαγγελματικής χρήσης (μικρές ανεμογεννήτριες, πίνακες φωτοβολταϊκών συστοιχιών, ηλιακούς συλλέκτες, αντλίες θερμότητας). Παραγωγοί-καταναλωτές μπορεί επίσης να είναι μικρές επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων και των τοπικών αρχών. |
5.6. |
Στην έννοια της ιδιοπαραγόμενης ενέργειας περιλαμβάνεται, εκτός από την ηλεκτρική ενέργεια, και η παραγωγή θερμότητας και ψύξης. |
5.7. |
Ο παραγωγός-καταναλωτής ενεργεί ουσιαστικά για δική του χρήση· γίνεται, δηλαδή, συμπαραγωγός των αγαθών που καταναλώνει. Παραγωγοί-καταναλωτές θεωρούνται επίσης όσοι παράγουν και καταναλώνουν την ίδια περίπου ποσότητα ενέργειας, ακόμα και όταν αυτό δεν γίνεται ταυτόχρονα. Μπορεί, π.χ., να παράγουν ενέργεια κυρίως κατά τη διάρκεια της ημέρας και να καταναλώνουν σχετικά μικρή ποσότητα της ενέργειας αυτής για τις δικές τους ανάγκες, πωλώντας το πλεόνασμα σε άλλους καταναλωτές ή, αντίστοιχα, να καταναλώνουν το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας τις ώρες στις οποίες οι ίδιοι παράγουν τη μικρότερη ποσότητα. |
5.8. |
Η ατομικά παραγόμενη ενέργεια παραγωγών-καταναλωτών έχει ως αποτέλεσμα τη διαφορετική οργάνωση της ζωής. Το γεγονός αυτό συνδέεται κυρίως με τη δυσαρέσκεια των ανθρώπων για τη μαζική και τυποποιημένη παραγωγή. Οι σύγχρονοι καταναλωτές στην ψηφιακή εποχή θέλουν να αντιμετωπίζονται ως υποκείμενα, προσβλέποντας στην ικανοποίηση των ατομικών αναγκών και φιλοδοξιών τους από τους ίδιους. Συμμετέχουν συνειδητά σε έργα που σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος και την καταπολέμηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. |
5.9. |
Οι παραγωγοί-καταναλωτές συνδέουν τη μετάβαση στη σύγχρονη παραγωγή ενέργειας με την πρόοδο, την ανάγκη για δημιουργικότητα και την ανεξαρτησία. Η πιο δραστήρια στην αγορά ομάδα παραγωγών-καταναλωτών είναι η λεγόμενη γενιά του διαδικτύου. Η γενιά αυτή διακρίνεται από το γεγονός ότι δεν αντιλαμβάνεται τον κόσμο υπό το πρίσμα της κατανάλωσης, αλλά υπό το πρίσμα της δημιουργίας. Αυτή η γενιά επιδιώκει να ικανοποιήσει ανάγκες που σχετίζονται με την ελευθερία, την κοινωνική αξιοπιστία, τον γρήγορο ρυθμό ζωής και την καινοτομία. |
5.10. |
Οι πρώτες προσπάθειες παραγωγής ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών έχουν τις ρίζες τους στις απλές εργασίες αυτοεξυπηρέτησης, στις υπηρεσίες και στο ηλεκτρονικό εμπόριο, καθώς και στην αποσύνδεση του καταναλωτή από τη λογική της αγοράς. Η παραγωγή ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών ενθαρρύνθηκε επίσης από τις αλλαγές στην αγορά εργασίας, την ηλεκτρονική αυτοματοποίηση των καθημερινών δραστηριοτήτων, τη δυνατότητα εργασίας στο σπίτι (τηλεργασία), τον αυξημένο ελεύθερο χρόνο και την ανάγκη χρήσης του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. |
5.11. |
Αιτία συναφής με την αγορά για την ανάπτυξη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών, όχι μόνο στον τομέα της ενέργειας, αποτέλεσε η μείωση του εισοδήματος των νοικοκυριών κατά τη διάρκεια της κρίσης, η αύξηση των τιμών των αγαθών και των υπηρεσιών, η ανάγκη καθημερινών εξοικονομήσεων, η παροχή υπηρεσιών ή η παραγωγή προϊόντων για ιδιοχρησία και οικονομικούς λόγους. |
5.12. |
Πολλές χώρες αναγνωρίζουν τα οφέλη της παράλληλης ανάπτυξης των αποκεντρωμένων πηγών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των μικρών εγκαταστάσεων. Συνήθως, το ανώτερο όριο της ισχύος τους είναι 50-100 kW. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις εγκαταστάσεις ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών. |
5.13. |
Η ενέργεια παραγωγών-καταναλωτών μπορεί να θεωρηθεί σημαντικό στοιχείο της μετάβασης στην αποκεντρωμένη παραγωγή, δηλαδή σε μια κατά κανόνα επιθυμητή λύση από την άποψη της ενεργειακής ασφάλειας, για περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς λόγους. |
5.14. |
Η ευρεία εφαρμογή της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών θα πρέπει να διευκολύνει σημαντικά την εκτέλεση των καθηκόντων που απορρέουν από τα συμφωνηθέντα στην COP 21 στο Παρίσι. |
5.15. |
Η ΕΕ έθεσε τους καταναλωτές στο επίκεντρο της ενεργειακής πολιτικής της, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν ενεργά τις νέες τεχνολογίες. Τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκαν νέες τεχνολογίες στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τόσο όσον αφορά τις εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας όσο και τα μικρά έργα, μειώνοντας ταυτόχρονα σημαντικά τη βάση του κόστους της επένδυσης. Για παράδειγμα, το κόστος των ηλιακών φωτοβολταϊκών συστοιχιών μειώθηκε κατά την περίοδο 2008-2012 κατά 80 %. Το αποτέλεσμα ήταν οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά να μπορέσουν να ξεκινήσουν με οικονομικά αποδοτικό τρόπο να παράγουν και να καταναλώνουν το δικό τους ηλεκτρικό ρεύμα. |
5.16. |
Με δεδομένα τα οφέλη από την ανάπτυξη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών, είναι λογικό να ενθαρρύνεται η δράση των δυνητικών παραγωγών καταναλωτών στον τομέα αυτόν. Η στήριξη αυτή μπορεί να περιλαμβάνει την άρση των εμποδίων και την απλούστευση των διοικητικών διαδικασιών, διευκολύνσεις ως προς τη σύνδεση στο δίκτυο ή ευνοϊκές συνθήκες για την πώληση της πλεονάζουσας ενέργειας. |
6. Ενεργειακοί συνεταιρισμοί ως παραγωγοί-καταναλωτές
6.1. |
Οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί συνιστούν εθελοντική ένωση απεριόριστου αριθμού ατόμων, η οποία διαθέτει νομική προσωπικότητα και στόχος της είναι η κοινή κάλυψη των ενεργειακών αναγκών των μελών της. |
6.2. |
Παραγωγός-καταναλωτής μπορεί να είναι κάποιος μεμονωμένα ή σε συνεργασία με τους γείτονές του στην πολυκατοικία. Ο συνεταιρισμός υφίσταται όταν στην επένδυση σε εγκαταστάσεις ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών συμμετέχουν περισσότερα άτομα. Μπορεί δε να συσταθεί μια ομάδα κατοίκων μιας περιοχής. Τα άτομα αυτά επικεντρώνονται στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ή θερμότητας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για τις δικές τους ανάγκες, διοχετεύοντας την ενδεχόμενη πλεονάζουσα ποσότητα στο δίκτυο. Στη Γερμανία αρκεί εν προκειμένω να υπάρχουν τρία φυσικά πρόσωπα άτομα και στην Πολωνία δέκα φυσικά ή τρία νομικά πρόσωπα. |
6.3. |
Η εμπειρία των τελευταίων ετών στη Γερμανία καταδεικνύει ότι σκοπός των συνεταιρισμών δεν είναι η μεγιστοποίηση των κερδών, αλλά κυρίως η οικονομική βοήθεια και υποστήριξη των μελών τους. Από τους σχεδόν χίλιους συνεταιρισμούς, το ένα τέταρτο χρηματοδοτήθηκε μόνο από τις συμμετοχές των μελών του. Στους υπόλοιπους, τα δύο τρίτα των κεφαλαίων προέρχονταν από συνεταιριστικές τράπεζες. Κάθε μέλος έχει μία ψήφο, ανεξάρτητα από το ποσό χρηματοδοτικής συνεισφοράς του. Συνήθως, αυτό δεν είναι μεγάλο ποσό, καθορίζεται όμως στο καταστατικό. Όταν ο συνεταιρισμός παρουσιάσει ζημίες, η συμμετοχή σε αυτές είναι ανάλογη της συνεισφοράς του καθενός. |
6.3.1. |
Οι συνεταιρισμοί είναι υποχρεωμένοι να λειτουργούν αποτελεσματικά με οικονομικούς όρους, όπως όλες οι επιχειρήσεις. Πλεονέκτημα του συνεταιρισμού ήταν ότι η συγκεκριμένη μορφή δραστηριότητας εμφάνισε πολύ μικρό ποσοστό πτωχεύσεων (περίπου 0,1 % επί του συνόλου των πτωχεύσεων στη Γερμανία). Μετά την αρχική περίοδο, όπου κατά μέσο όρο το μέρισμα ανερχόταν σε 5-6 %, σήμερα κυμαίνεται στο 2-3 %. |
6.3.2. |
Οι δήμοι στη Γερμανία αποτελούν σημαντικούς εταίρους των ενεργειακών συνεταιρισμών, και όχι μόνο λόγω της διάθεσης στεγών και δημοτικών κτιρίων για την πραγματοποίηση επενδύσεων· συχνά οι δήμαρχοι αναλαμβάνουν την πρωτοβουλία σύστασης ενός ενεργειακού συνεταιρισμού και προσπαθούν να πείσουν τους κατοίκους. |
6.4. |
Ιδιαίτερα απτό αποτέλεσμα της σύστασης ενός ενεργειακού συνεταιρισμού είναι η δυνατότητα παραγωγής ενέργειας με χαμηλότερο κόστος από ό,τι μεμονωμένα. |
6.5. |
Ο ενεργειακός συνεταιρισμός ενισχύει ιδιαίτερα τη θέση των παραγωγών-καταναλωτών σε σύγκριση με τους μεγάλους παράγοντες στην αγορά ενέργειας. |
6.6. |
Οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί εντάσσουν άμεσα τους πολίτες στη διαδικασία αύξησης της ενεργειακής ασφάλειας της περιοχής τους. Η διαδικασία αυτή έχει καίρια σημασία για τη βελτιστοποίηση και την προσαρμογή των λύσεων στις ανάγκες και τις συνθήκες των τοπικών κοινοτήτων. |
6.7. |
Το συνεταιριστικό κίνημα, ιδιαίτερα στα παλαιότερα κράτη μέλη της ΕΕ, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην προώθηση της ανάπτυξης και στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, στη στήριξη των ευρωπαϊκών αξιών της αλληλεγγύης, της αυτοδιοίκησης και της δημοκρατίας. Το οικονομικό δυναμικό των συνεταιρισμών στα παλαιότερα κράτη μέλη της ΕΕ είναι ακόμη τεράστιο. Στις χώρες του πρώην υπαρκτού σοσιαλισμού της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης, η σοσιαλιστική καταγωγή του συνεταιριστικού κινήματος και η τότε πολιτική υπαγωγή των συνεταιρισμών στις κεντρικές και τοπικές αρχές αποδεικνύεται σήμερα τροχοπέδη και επηρεάζει άδικα το κλίμα γύρω από τους συνεταιρισμούς παραγωγών-καταναλωτών. |
6.8. |
Το μοντέλο της ιδιοκατανάλωσης άνοιξε τον δρόμο για τη μείωση του κόστους της ενέργειας, ιδίως για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, για τις οποίες οι υψηλές τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας αποτελούσαν μεγάλο βάρος. Στα σπίτια ορισμένων καταναλωτών χρησιμοποιήθηκαν νέα μοντέλα: από συστήματα φωτοβολταϊκών στις στέγες της προσωπικής οικίας ή αυτής τρίτων προσώπων, μέχρι τα έργα που υλοποιούνται από συνεταιρισμούς πολιτών στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. |
Βρυξέλλες, 19 Οκτωβρίου 2016.
Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής
Γιώργος ΝΤΑΣΗΣ
(1) ΕΕ C 389 της 21.10.2016, σ. 28.