ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 30.11.2016

COM(2016) 763 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ, ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ

Επιτάχυνση της καινοτομίας στον τομέα της καθαρής ενέργειας

1.Εισαγωγή

Η επιτάχυνση της μετάβασης σε μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών αποτελεί τόσο επιτακτική ανάγκη όσο και τεράστια ευκαιρία για την Ευρώπη.

Πρόκειται για βασική πρόκληση της εποχής μας, και ενδεχόμενη αποτυχία μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την ευημερία μας. Η επιτυχία θα δημιουργήσει πρωτοφανείς οικονομικές ευκαιρίες και νέες οδούς για την επίτευξη ευημερίας, ευμάρειας και ανάπτυξης 1 .

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι στην κατάλληλη θέση για να ηγηθεί της μετάβασης αυτής, η οποία έλαβε νέα ώθηση και νέο προσανατολισμό από τη συμφωνία του Παρισιού 2 . Η Ευρώπη έχει πρωτοστατήσει στις παγκόσμιες προσπάθειες για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, έχει αποτελέσει κινητήριο δύναμη στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και κατέχει ηγετική θέση στην ανάπτυξη λύσεων ενεργειακής απόδοσης για τη βιομηχανία, τις μεταφορές και τα κτίρια. Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις έχουν αποκτήσει συγκριτικό πλεονέκτημα σε πολλές παγκόσμιες αγορές –στις οποίες ο ανταγωνισμός από τους παγκόσμιους ανταγωνιστές αυξάνεται– και οι Ευρωπαίοι επιστήμονες και οι φορείς καινοτομίας επεκτείνουν τα σύνορα της γνώσης 3 . 

Με βάση τα ισχυρά αυτά θεμέλια, η Επιτροπή παρουσιάζει μια δέσμη νομοθετικών μέτρων για τον καθορισμό σαφούς πλαισίου δράσης βάσει τριών πρωταρχικών στόχων:

Προτεραιότητα στην ενεργειακή απόδοση

Η Ευρώπη ως παγκόσμιος ηγέτης στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας

Δίκαιη συμφωνία για τους καταναλωτές

Η Ευρώπη πρέπει να αυξήσει τις επενδύσεις της στην ενεργειακή απόδοση και στις τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και να επιταχύνει την ανάπτυξη επιχειρηματικών μοντέλων καθαρής ενέργειας, αξιοποιώντας τις νέες ευκαιρίες και την ενίσχυση της θέσης των καταναλωτών που επέφερε η ψηφιοποίηση.

Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση με τίτλο «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους» 4 , η καινοτομία αποτελεί έναν από τους βασικούς τομείς στους οποίους μπορεί να ενισχυθεί η ανάληψη συγκεκριμένης δράσης βραχυπρόθεσμα και να επανεστιαστεί, καθώς και να βελτιωθούν οι συνέργειες για τη στήριξη των θέσεων εργασίας, της ανάπτυξης και των επενδύσεων στην Ευρώπη. Οι βασικές επενδύσεις πρέπει να προέλθουν από τον ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί και πρέπει να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο. Στην παρούσα ανακοίνωση καθορίζεται μια συνολική στρατηγική για τους τρεις βασικούς μοχλούς πολιτικής τους οποίους μπορεί να αξιοποιήσει η ΕΕ για την τόνωση των ιδιωτικών επενδύσεων στην καινοτομία στον τομέα της καθαρής ενέργειας.

Η ΕΕ μπορεί να θέσει την πολιτική φιλοδοξία και να δημιουργήσει το κατάλληλο επιχειρηματικό περιβάλλον μέσω στοχευμένων μηνυμάτων, πολιτικών, προτύπων και κανονιστικών διατάξεων. Το ζητούμενο είναι να θεσπιστούν ισχυρά και συνεπή κίνητρα για την πραγματοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων στην έρευνα, την ανάπτυξη και τη διάδοση της καθαρής ενέργειας. Οι πολιτικές και τα κανονιστικά πλαίσια σε επίπεδο ΕΕ πρέπει να θέσουν σε προτεραιότητα την ενεργειακή απόδοση, να ορίσουν υψηλές φιλοδοξίες για την επίτευξη παγκόσμιας υπεροχής στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να θέσουν τον καταναλωτή στο επίκεντρο του ενεργειακού συστήματος.

Η ΕΕ μπορεί επίσης να χρησιμοποιήσει στοχευμένους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς για τη μείωση του κινδύνου που συνεπάγονται οι ιδιωτικές επενδύσεις σε μη δοκιμασμένες αλλά ελπιδοφόρες τεχνολογίες ή επιχειρηματικά μοντέλα στον τομέα της καθαρής ενέργειας. Το ζητούμενο είναι η χρήση δημόσιων δανείων, επενδύσεων μετοχικού κεφαλαίου και χρηματοοικονομικών εγγυήσεων σε έργα τα οποία είναι απίθανο να χρηματοδοτηθούν πλήρως από τον ιδιωτικό τομέα λόγω της αβεβαιότητας σε επίπεδο αγοράς ή λόγω της τεχνολογικής ή επιστημονικής αβεβαιότητας. Με αυτούς τους μηχανισμούς της ΕΕ, όπως καταδεικνύεται στο επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη 5 , ο κίνδυνος για τον ιδιωτικό τομέα μειώνεται και διευκολύνονται ιδιωτικές επενδύσεις που διαφορετικά δεν θα πραγματοποιούνταν.

Η ΕΕ μπορεί να εστιάσει τη χρηματοδότησή της στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας, ειδικότερα μέσω του προγράμματος «Ορίζων 2020», με στόχο να επεκταθούν τα σύνορα της επιστήμης και της γνώσης. Στόχος είναι να χρηματοδοτηθούν η έρευνα που διεξάγεται από περιέργεια, η έρευνα με συγκεκριμένη αποστολή και τα έργα επίδειξης, προκειμένου να ενθαρρυνθεί και να επιταχυνθεί η μετάβαση από το εργαστήριο σε επιτυχημένα αγαθά και υπηρεσίες που δημιουργούν θέσεις εργασίας και παράγουν ανάπτυξη.

Πέραν των τριών αυτών κατηγοριών δράσης, η Ένωση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις διεθνείς πρωτοβουλίες για την καινοτομία στον τομέα της καθαρής ενέργειας και στην ανάληψη συντονισμένων προσπαθειών με πόλεις, περιφέρειες και κράτη μέλη.

Η παρούσα στρατηγική εξυπηρετεί σαφώς δύο βασικές πολιτικές προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης: την οικοδόμηση μιας ανθεκτικής Ενεργειακής Ένωσης με μια μελλοντοστραφή πολιτική για την κλιματική αλλαγή –της οποίας αποτελεί βασικό παραδοτέο– και τη νέα ώθηση στη δημιουργία θέσεων εργασίας, την ανάπτυξη και τις επενδύσεις. Στον πυρήνα της βρίσκεται μια συντονισμένη προσπάθεια για την προώθηση και την ανάπτυξη τεχνολογιών γενικής εφαρμογής, υπηρεσιών και επιχειρηματικών μοντέλων, καθώς και της κοινωνικής καινοτομίας, με σκοπό τη συμβολή στην ανάπτυξη και στην απασχόληση και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των βιομηχανιών της ΕΕ στις παγκόσμιες αγορές. Με αυτόν τον τρόπο, η στρατηγική θα χρησιμεύσει επίσης ως κλίνη δοκιμής των μελλοντικών οριζόντιων προσεγγίσεων για την τόνωση της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας στην ΕΕ.

2.Ένα ενεργειακό σύστημα σε μετάβαση

Το ενεργειακό σύστημα βρίσκεται πλέον σε σημείο καμπής. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειες καθίστανται ολοένα και περισσότερο ανταγωνιστικές από πλευράς κόστους και αντιστοιχούν σε αυξανόμενα μερίδια της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Οι δείκτες ενεργειακής έντασης –μέτρηση της χρήσης ενέργειας σε σχέση με την οικονομική παραγωγή– παρουσιάζουν πτωτικές τάσεις, ιδιαίτερα στις αναπτυγμένες οικονομίες. Τα επιτεύγματα αυτά μπορούν να πιστωθούν σε μεγάλο βαθμό στην ΕΕ, παρότι απαιτούνται ακόμη πολλές περαιτέρω προσπάθειες. Ο ηγετικός της ρόλος στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής έχει καταστήσει τις ευρωπαϊκές βιομηχανίες τις πλέον ενεργειακά αποδοτικές παγκοσμίως και τις έχει μετατρέψει σε παγκόσμιους ηγέτες στον τομέα της καινοτομίας όσον αφορά την παραγωγή νέων τεχνολογιών, υλικών και λύσεων. Εξαρχής, η πολιτική της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια έχει ακολουθήσει έναν ολιστικό σχεδιασμό, με στόχο τον συντονισμό των επενδύσεων από την ΕΕ, τα κράτη μέλη και τη βιομηχανία, καθώς και την εναρμόνιση των συναφών πλαισίων πολιτικής και κανονιστικών πλαισίων.

Για να επιτευχθεί περαιτέρω πρόοδος θα πρέπει να καταβληθούν μεγαλύτερες προσπάθειες. Είναι αναγκαία η ανάπτυξη νέων λύσεων για την αποθήκευση ενέργειας και ενός ευρύτερου χαρτοφυλακίου οικονομικά αποδοτικών τεχνολογιών στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ομοίως, απαιτείται η πολύ ταχύτερη αξιοποίηση των υφιστάμενων τεχνολογιών ενεργειακής απόδοσης για το κτιριακό δυναμικό, τα συστήματα μεταφορών και τις κατασκευαστικές πρακτικές. Το προσφάτως επικαιροποιημένο στρατηγικό σχέδιο ενεργειακών τεχνολογιών διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο πλαίσιο αυτό 6 .

Στην ουσία, για τη μετάβαση προς μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και υψηλής ενεργειακής απόδοσης η οποία θα είναι ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή, θα απαιτηθεί ένα περισσότερο αποκεντρωμένο, ανοικτό σύστημα στο οποίο θα συμμετέχει το σύνολο της κοινωνίας. Το ενεργειακό σύστημα χαρακτηριζόταν ανέκαθεν από την κυριαρχία των μεγάλων εταιρειών, των κατεστημένων φορέων και των κεντρικών τεχνολογικών έργων μεγάλης κλίμακας. Ωστόσο, στο μέλλον, στο επίκεντρο του ενεργειακού συστήματος θα πρέπει να βρίσκεται ο καταναλωτής, ο οποίος: θα απαιτεί ανταγωνιστικές λύσεις χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών· θα συμμετέχει ως παραγωγός και διαχειριστής αποκεντρωμένων δικτύων ενέργειας· θα ενεργεί ως επενδυτής, μέσω αποκεντρωμένων πλατφορμών· και θα καθοδηγεί την αλλαγή μέσω της καινοτομίας των χρηστών.

Ένα ενεργειακό σύστημα που θα είναι σε μεγαλύτερο βαθμό διαμορφωμένο από τη βάση προς την κορυφή και θα έχει ως επίκεντρο τον χρήστη αποτελεί κινητήριο μοχλό για την ενίσχυση της καινοτομίας. Παράλληλα, η αποκέντρωση αυτή καθίσταται δυνατή χάρη και σε άλλες καινοτομίες, με προεξέχουσα την ψηφιοποίηση βασικών πτυχών της αγοράς ενέργειας και του συστήματος μεταφορών. Επί του παρόντος, και πολύ περισσότερο στο μέλλον, η ψηφιοποίηση συνεπάγεται μείωση των φραγμών εισόδου. Αυτό σημαίνει ότι ο καταναλωτής, η τοπική κοινότητα και η μικρή νεοφυής επιχείρηση μπορούν να συμμετάσχουν, ή ακόμη και να καταλάβουν ηγετική θέση, στην ανάπτυξη ενεργειακών καινοτομιών.

Η προώθηση των καινοτομιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, των έργων ενεργειακής απόδοσης και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας απαιτεί ένα σύστημα ανοικτής καινοτομίας. Οι εταιρείες και οι βιομηχανίες κατανοούν ολοένα περισσότερο ότι, λόγω της πολυπλοκότητας του σημερινού κόσμου, καμία οντότητα δεν μπορεί να βρει μια ολοκληρωμένη λύση μεμονωμένα. Επιπλέον, οι πλέον ενδιαφέρουσες καινοτομίες που δημιουργούν αγορές πραγματοποιούνται στο σταυροδρόμι διαφορετικών τομέων, επιστημονικών κλάδων και προσεγγίσεων 7 .

3.Πολιτικά μηνύματα και κανονιστικά πλαίσια

Η καινοτομία στον τομέα της καθαρής ενέργειας απαιτεί μια εύρυθμα λειτουργούσα ενιαία αγορά και μια ισχυρή πολιτική ανταγωνισμού η οποία θα δίνει στους νεοεισερχόμενους τη δυνατότητα να εισάγουν τις καινοτομίες τους στην αγορά σε ισότιμη βάση με τους κατεστημένους φορείς.    . Με την ολοκλήρωση της Ένωσης Κεφαλαιαγορών 8 θα δημιουργηθούν περισσότερες ευκαιρίες για διασυνοριακές ροές κεφαλαίων και θα δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη βιώσιμη χρηματοδότηση με τη χρήση μηχανισμών όπως τα πράσινα ομόλογα. Αυτό σημαίνει περισσότερες ευκαιρίες χρηματοδότησης για καινοτόμα έργα στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η μεγαλύτερη έμφαση στην ανοικτή καινοτομία και την ανοικτή επιστήμη θα έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν περισσότερες ευκαιρίες, ιδιαίτερα για τις μικρότερες εταιρείες, όσον αφορά την εισαγωγή των αποτελεσμάτων της έρευνας στην αγορά 9 .

Πέραν των ευρύτερων αυτών προϋποθέσεων για ένα καλύτερο οικοσύστημα καινοτομίας, για την επιτάχυνση της καινοτομίας στον τομέα της καθαρής ενέργειας θα απαιτηθούν σημαντικές αλλαγές στις ενεργειακές επιδοτήσεις και στις κανονιστικές διατάξεις που αφορούν ειδικά την ενέργεια.

Όσες πολιτικές υπέρ του πετρελαίου, του γαιάνθρακα και άλλων καυσίμων έντασης ανθρακούχων εκπομπών έχουν απομείνει, οι οποίες όμως είναι σημαντικές, συμπεριλαμβανομένων των επιδοτήσεων από ορισμένα κράτη μέλη, θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως εμπόδιο στην καινοτομία στον τομέα της καθαρής ενέργειας. Οι πολιτικές αυτές αποκρύπτουν το πραγματικό κοινωνικό κόστος των ορυκτών καυσίμων και μειώνουν τεχνητά τις τιμές τους. Αυτό δυσχεραίνει την υλοποίηση καινοτόμων έργων καθαρής ενέργειας τα οποία καλούνται να αντιμετωπίσουν σκληρότερες συνθήκες της αγοράς.

Οι πολιτικές αυτές έρχονται σε άμεση αντίφαση με τις δεσμεύσεις που ανέλαβε η ΕΕ στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού, καθώς και στο πλαίσιο της G20 και της G7. Στην έκθεση της Επιτροπής με τίτλο «Τιμές και κόστος της ενέργειας στην Ευρώπη» 10 , η οποία εκδίδεται παράλληλα με την παρούσα ανακοίνωση, διαπιστώνεται ότι το 2012 οι ετήσιες άμεσες επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων ανήλθαν σε περίπου 41,9 δισ. EUR και, συνολικά, σε 300 δισ. EUR εάν συμπεριληφθεί το περιβαλλοντικό εξωτερικό κόστος. Σε ένα περιβάλλον περιορισμένων πόρων, η δημοσιονομική επιβάρυνση που προκύπτει από τις επιδοτήσεις αυτές έχει ως αποτέλεσμα να είναι λιγότεροι οι πόροι που μπορούν δυνητικά να διατεθούν στη δημόσια χρηματοδότηση για την έρευνα και την καινοτομία στον τομέα της καθαρής ενέργειας. Στην Ευρώπη, η χρηματοδότηση αυτή ανήλθε το 2014 σε 4,2 δισ. EUR από τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ. Οι μηχανισμοί της ΕΕ στηρίζουν επίσης την καινοτομία στον τομέα της καθαρής ενέργειας, για παράδειγμα μέσω του κονδυλίου 1,1 δισ. EUR από το πρόγραμμα της ΕΕ «Ορίζων 2020». Η ανακατεύθυνση έστω και ενός τμήματος του κονδυλίου των 41,9 δισ. EUR για τις άμεσες επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων θα είχε ως εκ τούτου σημαντικό αντίκτυπο.

Η προώθηση των τεχνολογιών ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές αποτελεί βασική συνιστώσα του ηγετικού ρόλου που διαδραματίζει η ΕΕ παγκοσμίως στη μετάβαση σε καθαρές τεχνολογίες. Η οδηγία για τον σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας 11 , σε συνδυασμό με την αύξηση των τιμών στο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων ανθρακούχων εκπομπών, αποσκοπεί στη δημιουργία κατάλληλης αγοράς για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας χάρη στην οποία θα μειωθεί η ανάγκη για ειδικά καθεστώτα στήριξης. Με τον τρόπο αυτό θα καταστεί δυνατή η σταδιακή εστίαση της δημόσιας στήριξης σε λιγότερο ώριμες τεχνολογίες ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και η συμπλήρωση των προσπαθειών έρευνας και καινοτομίας με μέσα έλξης της αγοράς για τις συγκεκριμένες τεχνολογίες.

Είναι πλέον κατάλληλη στιγμή για αλλαγές. Οι τρέχουσες χαμηλές τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου αποτελούν ευκαιρία για τη σταδιακή κατάργηση των επιδοτήσεων ορυκτών καυσίμων χωρίς αρνητικές συνέπειες για την κοινωνική ευημερία.

Σύμφωνα με τα αριθμητικά στοιχεία του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης και του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας, σημαντικό μερίδιο των επιδοτήσεων προκύπτει από την προτιμησιακή φορολογική μεταχείριση των ορυκτών καυσίμων, κάτι που η Επιτροπή εξετάζει στο πλαίσιο του γενικότερου προβληματισμού για τη φορολόγηση της ενέργειας στην ΕΕ.

Στην ανακοίνωση με τίτλο «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους» 12 , η Επιτροπή καθορίζει μια σειρά δράσεων προκειμένου να ανακατευθυνθούν οι χρηματοδοτικές ροές προς τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια, συμπεριλαμβανομένων μέτρων ενίσχυσης της διαφάνειας όσον αφορά τις επιδοτήσεις και τις επιπτώσεις τους στην καινοτομία.

Η δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών της αγοράς για την καινοτομία περιλαμβάνει τη διαμόρφωση ενός σταθερού, μακροπρόθεσμου, διαφανούς και προβλέψιμου κανονιστικού περιβάλλοντος. Τον Μάιο του 2015 η Επιτροπή παρουσίασε την αναθεωρημένη δέσμη μέτρων για τη βελτίωση της νομοθεσίας 13 , αναγνωρίζοντας ότι η καινοτομία πρέπει να εξετάζεται διεξοδικά στο πλαίσιο κάθε νέας νομοθετικής πρότασης. Αυτό τονίστηκε στα πρόσφατα συμπεράσματα του Συμβουλίου στα οποία έγινε αναφορά στην «αρχή της καινοτομίας» 14 . Επιπλέον, τα πρότυπα, όπως και η εμπορική προώθηση καινοτόμων τεχνολογιών ενέργειας 15 , έχουν εξίσου βαρύνουσα σημασία.

Η νομοθεσία μπορεί να επιταχύνει την ανάδειξη καινοτόμων τεχνολογιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και να προωθήσει την αύξηση της ανταγωνιστικότητας, διευκολύνοντας τη δημιουργία περισσότερο λειτουργικών και επαρκώς μεγάλων αγορών και τη βελτίωση της ασφάλειας των πολιτικών. Η Επιτροπή προτείνει, παράλληλα με την παρούσα ανακοίνωση, μια ευρεία δέσμη νομοθετικών και μη νομοθετικών μέτρων στο πλαίσιο της Ενεργειακής Ένωσης. Τα μέτρα αυτά θα εξασφαλίσουν ένα σαφές πλαίσιο για την υιοθέτηση των καινοτομιών που απαιτούνται για την επίτευξη του στόχου μιας ανταγωνιστικής οικονομίας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Για παράδειγμα, με τον επανασχεδιασμό της ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας θα στηριχτεί η διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, θα διευκολυνθεί η αποτελεσματική διαχείριση της ζήτησης και θα αξιοποιηθεί το δυναμικό των περιφερειακά ολοκληρωμένων αγορών ενέργειας· η οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων 16 θα δημιουργήσει κίνητρα για την ανάπτυξη καινοτομιών με στόχο την επίτευξη ευρωπαϊκού κτιριακού δυναμικού που θα αποτελείται από κατοικίες σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας και τη δημιουργία περιοχών πλεονάσματος ενέργειας έως το 2050· και η αναθεωρημένη οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (RED II) θα ωθήσει, μεταξύ άλλων, την ανάπτυξη επόμενης γενιάς ενεργειακών λύσεων από ανανεώσιμες πηγές στους τομείς της θέρμανσης και της ψύξης, των μεταφορών και της ηλεκτρικής ενέργειας.

Οι υφιστάμενες προτάσεις της Επιτροπής για την αναθεώρηση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ) 17 , ο κανονισμός περί επιμερισμού των προσπαθειών 18 , καθώς και η πρόταση για τη συμπερίληψη του τομέα της χρήσης γης, της αλλαγής χρήσης γης και της δασοπονίας (LULUCF) 19 στη συνολική προσπάθεια για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου θα ενθαρρύνουν ομοίως την καινοτομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Το σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία 20 θα συμβάλει στην αύξηση της ενεργειακής απόδοσης και στη μείωση των εκπομπών μέσω της καλύτερης χρήσης των πρώτων υλών και της ανακύκλωσης δευτερογενών πρώτων υλών και αποβλήτων. Ο αντίστοιχος ρόλος της βιοοικονομίας θα εξεταστεί στο πλαίσιο της επικείμενης αναθεώρησης της στρατηγικής για τη βιοοικονομία και της ενδεχόμενης επικαιροποίησής της. Η απαλλαγή των μεταφορών από τις ανθρακούχες εκπομπές θα λειτουργήσει ως πρόσθετος παράγοντας «έλξης» για την καινοτομία. Στην πρόσφατη ανακοίνωση σχετικά με μια ευρωπαϊκή στρατηγική για την κινητικότητα χαμηλών εκπομπών 21 περιλαμβάνεται σχέδιο δράσης για τη διευκόλυνση της μετάβασης στην κινητικότητα χαμηλών εκπομπών και για την παροχή νέων ευκαιριών για καινοτομία, δημιουργία θέσεων εργασίας και μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης.

Τέλος, οι δημόσιες συμβάσεις μπορούν και θα πρέπει να αποτελέσουν ένα ακόμη ισχυρό μέσο για τη δημιουργία αγορών για καινοτόμα προϊόντα. Η ευρωπαϊκή τυποποίηση μπορεί να στηρίξει περαιτέρω τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις για καινοτόμα προϊόντα, παρέχοντας συνδρομή στις δημόσιες αρχές για την ανάπτυξη των απαιτούμενων τεχνικών προδιαγραφών. Όπως αναφέρεται στην πρωτοβουλία για τις νεοφυείς και τις αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις 22 , το 2017 η Επιτροπή θα θεσπίσει μέτρα για τις δημόσιες συμβάσεις της ΕΕ προκειμένου, μεταξύ άλλων, να ενθαρρυνθούν τα κράτη μέλη να θέσουν φιλόδοξους στόχους αγοράς καινοτομίας.

4.Χρηματοδοτικοί μηχανισμοί για την τόνωση των επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα

Προκειμένου να οικοδομηθεί μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, η Ευρώπη πρέπει να κινητοποιήσει σημαντικά ποσά επενδύσεων 25 . Το 2014 οι ιδιωτικές επενδύσεις στις προτεραιότητες έρευνας και καινοτομίας της Ενεργειακής Ένωσης εκτιμάται ότι ανήλθαν σε 22,9 δισ. EUR στην ΕΕ. Παρότι ο αριθμός αυτός συνιστά αύξηση σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη, η ανάπτυξη αυτή θα πρέπει να συντελεστεί με πολύ ταχύτερους ρυθμούς προκειμένου να επιτύχουμε τους στόχους μας.

Η ΕΕ έχει στη διάθεσή της πληθώρα διαφορετικών χρηματοδοτικών μηχανισμών και χρηματοοικονομικών μέσων για τη στήριξη της καινοτομίας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Οι μηχανισμοί αυτοί καλύπτουν ολόκληρη την αλυσίδα αξίας της καινοτομίας, από την έρευνα και την ανάπτυξη έως τη χρήση ώριμων τεχνολογιών. Όπως επισημαίνεται στην ανακοίνωση με τίτλο «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους», τα προσεχή έτη θα είναι ουσιαστική ανάγκη η τόνωση πρόσθετων επενδύσεων στην ανάπτυξη ώριμων λύσεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ενεργειακής απόδοσης. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να χρησιμοποιηθεί η δημόσια στήριξη προκειμένου να βελτιωθεί το προφίλ κινδύνου βασικών έργων, να διασφαλιστεί μεγαλύτερη προβολή και ευκολότερη και περισσότερο εξορθολογισμένη πρόσβαση, καθώς και δυνατότητες συνδυασμού πόρων για τους φορείς ανάπτυξης έργων, σύμφωνα με τις οριζόντιες προσπάθειες που ήδη καταβάλλονται στο πλαίσιο του επενδυτικού σχεδίου για την Ευρώπη. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων αποτελεί τον βασικό μηχανισμό στο πλαίσιο αυτό: ήδη ποσοστό άνω του 25 % των τρεχουσών επενδύσεών του σε περισσότερα από 40 έργα δημιουργεί μόχλευση της χρηματοδότησης στους τομείς προτεραιότητας της ενέργειας και του περιβάλλοντος, καθώς και της ενεργειακής απόδοσης, η οποία αντιστοιχεί σε εκτιμώμενο ποσό επενδύσεων ύψους έως 30 δισ. EUR. Με βάση την επιτυχία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων 26 κατά το πρώτο έτος λειτουργίας του, η Επιτροπή έχει προτείνει να παραταθεί η διάρκεια του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων έως το τέλος του 2020, και να απαιτηθεί τουλάχιστον το 40 % των έργων που υπάγονται στο σκέλος υποδομής και καινοτομίας του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων να συμβάλλει στη δράση για το κλίμα, την ενέργεια και το περιβάλλον, σύμφωνα με τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή (COP21) 27 . Επιπλέον, χρηματοδοτικοί μηχανισμοί διατίθενται επίσης και μέσω των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων. Τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες έχουν ήδη προγραμματίσει επενδύσεις στους τομείς των χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών (6 δισ. EUR) και της καινοτομίας (5 δισ. EUR) για την περίοδο 2014-2020.

Ωστόσο, προκειμένου να επιταχυνθεί η καινοτομία στον τομέα της καθαρής ενέργειας, είναι επίσης αναγκαίο να σημειωθεί πρόοδος σε τομείς πέραν της ανάπτυξης ώριμων τεχνολογιών και να χρησιμοποιηθούν οι δημόσιοι πόροι για τη στήριξη καινοτόμων τεχνολογιών, καθώς και για να αντιμετωπιστούν κενά στην ιδιωτική χρηματοδότηση που παρατηρήθηκαν σε προηγούμενα στάδια του κύκλου καινοτομίας. Οι νέες επενδύσεις πρέπει να στοχεύσουν στο κρίσιμο στάδιο της περαιτέρω ανάπτυξης των λύσεων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και υψηλής ενεργειακής απόδοσης, μεταφέροντας τις λύσεις αυτές από το στάδιο της επίδειξης στην αγορά. Για το στάδιο αυτό απαιτούνται συνήθως υψηλά επίπεδα επενδύσεων αλλά οι εναπομένουσες αβεβαιότητες σχετικά με το κόστος, τις επιδόσεις και την ολοκλήρωση της αγοράς δημιουργούν υπερβολικά υψηλό κίνδυνο για τους επενδυτές του ιδιωτικού τομέα.

Τα πρώτα στο είδος τους έργα επίδειξης σε εμπορική κλίμακα παρουσιάζουν ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο για τους ιδιώτες επενδυτές. Όσον αφορά το συγκεκριμένο είδος έργων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, από κοινού με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) δρομολόγησαν το προηγούμενο έτος τη διευκόλυνση για έργα ενεργειακής επίδειξης 28 στο πλαίσιο του μηχανισμού InnovFin του προγράμματος «Ορίζων 2020». Τα έργα ενεργειακής επίδειξης παράγουν έντονο ενδιαφέρον για την παροχή δανείων ή εγγυήσεων δανείων σε πρώτες στο είδος τους τεχνολογίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και των κυψελών καυσίμου και του υδρογόνου.

Η Επιτροπή επιδιώκει τη συμπλήρωση των δημόσιων κονδυλίων της ΕΕ μέσω της κινητοποίησης ιδιωτικών επενδύσεων. Στην πρόταση της Επιτροπής για την αναθεώρηση του συστήματος εμπορίας των δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ προτείνεται η δημιουργία ενός Ταμείου Καινοτομίας ως διαδόχου του υφιστάμενου μηχανισμού NER 300. Η ταχεία υλοποίηση του Ταμείου Καινοτομίας αναμένεται να στηρίξει τις επενδύσεις σε άκρως καινοτόμες τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών ανθρακούχων για τις ενεργοβόρες βιομηχανίες, καθώς και στην ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και στη δέσμευση ανθρακούχων εκπομπών, αποθήκευση και χρήση τους. Στο πλαίσιο των προσπαθειών αυτών θα απαιτηθούν ισχυρές διασυνδέσεις με άλλους μηχανισμούς της ΕΕ, ιδιαίτερα με το έργο ενεργειακής επίδειξης στο πλαίσιο του InnovFin, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων και τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία. Το μελλοντικό Ταμείο Καινοτομίας στο πλαίσιο του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών αναμένεται να στηρίξει τις επενδύσεις στην καινοτομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών στους τομείς της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές· της δέσμευσης ανθρακούχων εκπομπών, αποθήκευσης και χρήσης τους· και της ενεργοβόρου βιομηχανίας. Η Επιτροπή έχει προτείνει επίσης την έναρξη λειτουργίας του Ταμείου Καινοτομίας πριν από το 2021.

Η Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα δημιουργήσουν μια διευκόλυνση για πιο καθαρές μεταφορές με σκοπό τη στήριξη της ανάπτυξης εναλλακτικών ενεργειακών λύσεων στον τομέα των μεταφορών. Τα χρηματοπιστωτικά προϊόντα και οι συμβουλευτικές υπηρεσίες της ΕΤΕπ θα καταστούν διαθέσιμες στο κοινό και σε οντότητες του ιδιωτικού τομέα. Τα έργα ενδέχεται επίσης να είναι επιλέξιμα για εγγύηση στο πλαίσιο της διευκόλυνσης «Συνδέοντας την Ευρώπη» ή του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων.

Προκειμένου να επιτευχθούν αποτελέσματα κλίμακας και να μεγιστοποιηθεί ο αντίκτυπος του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων και άλλων χρηματοδοτικών μηχανισμών, πρέπει να υπάρξει επαρκής σειρά καινοτόμων έργων τα οποία προσελκύουν επενδύσεις και επιτυγχάνουν εμπορική ωρίμανση. Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων, η Επιτροπή έχει αναπτύξει την Ευρωπαϊκή Πύλη Επενδυτικών Έργων 29 στόχος της οποίας είναι να δημιουργηθεί μια γέφυρα μεταξύ των φορέων υλοποίησης έργων της ΕΕ και των επενδυτών παγκοσμίως. Η εν λόγω πύλη εξασφαλίζει προβολή στους φορείς υλοποίησης έργων που αναζητούν δυνητικούς επενδυτές, ενώ παράλληλα παρέχει στους επενδυτές, αφενός, πρόσβαση σε μια διαφανή σειρά βιώσιμων έργων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, αφετέρου, εύκολη πρόσβαση στους φορείς ανάπτυξης και υλοποίησης έργων.

Επιπλέον, οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στον τομέα της έρευνας, όπως η κοινή τεχνολογική πρωτοβουλία για τις κυψέλες καυσίμου και το υδρογόνο, το πρόγραμμα Clean Sky, το ερευνητικό πρόγραμμα διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Ουρανού, το πρόγραμμα Shift2Rail και η πρωτοβουλία για τις βιομηχανίες βιοπροϊόντων, καθώς και οι συμβατικές συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, π.χ. Πράσινα οχήματα και Βιώσιμη βιομηχανική διαδικασία μέσω της αποδοτικότητας των πόρων και της ενέργειας, συνιστούν σημαντική πηγή νέων επενδύσεων, οι οποίες προκύπτουν από τη συγχρηματοδότηση της έρευνας και ανάπτυξης από τη βιομηχανία, και εξασφαλίζουν μια σειρά έργων. Μια άλλη βασική πηγή νέων επενδύσεων στην καθαρή ενέργεια και επακόλουθων προτάσεων έργων που είναι έτοιμες να λάβουν χρηματοδότηση από την ΕΕ θα προέλθει από τις κοινότητες γνώσης και καινοτομίας, ειδικότερα από τις κοινότητες γνώσης και καινοτομίας InnoEnergy και Climate. Οι κοινότητες γνώσης και καινοτομίας διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διασύνδεση των ευρωπαϊκών πόρων χρηματοδότησης της έρευνας και καινοτομίας, όπως το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» και τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία 30 , με ιδιωτικούς εταίρους, καθώς και στη σύνδεση των περιφερειακών και τοπικών δραστηριοτήτων με τις επιχειρήσεις, τις νεοφυείς επιχειρήσεις και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Οι εργασίες των εν λόγω κοινοτήτων θα επεκταθούν στην παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών σχετικά με την πρόσβαση σε κεφάλαιο και σε τεχνική βοήθεια ή τη διατύπωση προτάσεων σχετικά με επιχειρηματικά μοντέλα.

5.Χρηματοδότηση της επιστήμης και της τεχνολογίας στον τομέα της ενέργειας και υιοθέτηση από την αγορά

Η Ευρωπαϊκή Ένωση συγκαταλέγεται μεταξύ των παγκόσμιων ηγετών και των μεγαλύτερων παρόχων δημόσιας χρηματοδότησης της έρευνας και καινοτομίας στον τομέα της καθαρής ενέργειας. Στο πρόγραμμα «Ορίζων 2020» περιλαμβάνεται κονδύλιο 5,7 δισ. EUR για την κοινωνική πρόκληση «ασφαλής, καθαρή και αποδοτική ενέργεια». Σε συνδυασμό με άλλους τομείς του προγράμματος «Ορίζων 2020», ποσό άνω των 10 δισ. EUR στο πλαίσιο χρηματοδότησης της έρευνας διατίθεται στην έρευνα και την καινοτομία στον τομέα της καθαρής ενέργειας.

Το ποσό αυτό συμπληρώνεται από σημαντικές επενδύσεις από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία, μεταξύ άλλων μέσω των στρατηγικών έξυπνης εξειδίκευσης 31 . Με τη συμμετοχή της βιομηχανίας, των ερευνητών και των δημόσιων αρχών, οι στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης συμβάλλουν στην εστίαση της χρηματοδοτικής στήριξης των κρατών μελών σε τομείς με δυνητικά υψηλό δυναμικό ανάπτυξης, όπως η ενέργεια χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.

Με βάση αυτό το επίτευγμα, η επέκταση των συνόρων της επιστήμης και της γνώσης αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για να διασφαλιστούν η ποιότητα και ο αντίκτυπος των μελλοντικών ευρωπαϊκών επενδύσεων προς την οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Ο στόχος αυτός επιδιώκεται μέσω διαφόρων στοιχείων του προγράμματος «Ορίζων 2020»:

Βασική έρευνα: Το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» θα εξακολουθήσει να χρηματοδοτεί την πρωτοποριακή βασική έρευνα μέσω του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας 32 , το οποίο ακολουθεί μια προσέγγιση από τη βάση προς την κορυφή στις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων. Από το 2007 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας έχει παράσχει 248 επιχορηγήσεις σε ερευνητικά έργα στον τομέα της ενέργειας, οι οποίες ανέρχονται σε περίπου 500 εκατ. EUR κονδυλίων της ΕΕ.

Καινοτομία που δημιουργεί αγορές: Ως νέο μέτρο το οποίο θα θεσπιστεί για την υπόλοιπη περίοδο του προγράμματος «Ορίζων 2020», η Επιτροπή θα εξετάσει το ενδεχόμενο συγκρότησης ενός Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας 33 το οποίο θα συμβάλλει στη δημιουργία πρωτοποριακών καινοτομιών που μπορούν να κατακτήσουν ή να δημιουργήσουν νέες αγορές. Δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις νεοφυείς και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, το δυνητικό αυτό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας θα συμπληρώσει την προτεινόμενη πρωτοβουλία για τις νεοφυείς και τις αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις 34 . Στόχος είναι να βελτιωθεί η πιθανότητα σύλληψης, στήριξης και ανάπτυξης των πλέον ενδιαφερόντων παραδειγμάτων ανατρεπτικών καινοτομιών που δημιουργούν αγορές στην Ευρώπη, με διεπιστημονικό τρόπο από τη βάση προς την κορυφή – μεταξύ άλλων και στο σταυροδρόμι της ενέργειας, των μεταφορών και των ψηφιακών τεχνολογιών. Μια πρώτη δέσμη μέτρων θα θεσπιστεί το 2017 στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» και η Επιτροπή θα επιδιώξει να ενισχύσει την προσέγγιση αυτή σε μελλοντικά προγράμματα.

Έρευνα και καινοτομία με συγκεκριμένη αποστολή: Η Επιτροπή θα διερευνήσει νέες προσεγγίσεις με γνώμονα τις βέλτιστες πρακτικές σε διεθνές επίπεδο. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται προσεγγίσεις που συνδυάζουν έναν τρόπο εντοπισμού και επιλογής έργων με υψηλό δυνητικό αντίκτυπο ο οποίος καθοδηγείται από συγκεκριμένη αποστολή· την άμεση συμμετοχή στην καθημερινή διαχείριση του έργου και των διάφορων μορφών στοχευμένης και εξατομικευμένης βοήθειας· καθώς και εξουσίες αναδιάρθρωσης ή τερματισμού της χρηματοδότησης σε περίπτωση μη επίτευξης των συμφωνηθέντων ορόσημων (παράδειγμα αποτελούν το πρόγραμμα Catapult του Ηνωμένου Βασιλείου και η υπηρεσία Advanced Research Projects Agency-Energy των Ηνωμένων Πολιτειών).

Βραβεία παροχής κινήτρων: Η Επιτροπή θα χρησιμοποιήσει βραβεία παροχής κινήτρων ως μέσο από τη βάση προς την κορυφή για την επίτευξη πρωτοποριακών καινοτομιών, παρέχοντας στους διαγωνιζόμενους πλήρη ελευθερία για τον σχεδιασμό των πλέον αποτελεσματικών λύσεων. Η πρωτοβουλία αυτή βασίζεται στην πείρα που έχει αποκομιστεί μέχρι στιγμής στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» (8,25 εκατ. EUR για πέντε βραβεία στον τομέα καθαρής ενέργειας).

Πέραν της εστίασης στην έρευνα και την καινοτομία στον τομέα της καθαρής ενέργειας, για την υλοποίηση της παρούσας ανακοίνωσης θα απαιτηθεί η συμμετοχή και άλλων τομέων:

Έρευνα για το κλίμα: Το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» στηρίζει την έρευνα που θα τροφοδοτήσει με στοιχεία την επικείμενη έκθεση για το 2018 της Διεθνούς Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή. Στην εν λόγω έκθεση θα παρουσιαστούν τα πορίσματα της έρευνας σχετικά με το σενάριο της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 1,5°C και, χωρίς αμφιβολία, θα δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στις προσπάθειες που θα καταβάλει η ίδια η ΕΕ στο μέλλον. Στο πλαίσιο αυτό, μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τρόπους απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές, καθοδηγούμενη από μια ομάδα υψηλού επιπέδου, θα αναπτύξει επιστημονικές μεθόδους στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» για τον εντοπισμό εφικτών και αξιόπιστων τρόπων που θα συνάδουν με τη συμφωνία του Παρισιού.

Διαστημική έρευνα: Το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» στηρίζει την έρευνα που αποσκοπεί στο να εξασφαλιστεί για την Ευρώπη παγκόσμια ικανότητα παρακολούθησης των ανθρωπογενών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Έρευνα στον τομέα των μεταφορών: Το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» στηρίζει την απαλλαγή του συστήματος μεταφορών από τις ανθρακούχες εκπομπές, μέσω της προαγωγής της ενεργειακής απόδοσης των οχημάτων, της ηλεκτροκίνησης και των τεχνολογιών συσσωρευτών, μέσω της στροφής προς φιλικές προς το περιβάλλον λύσεις κινητικότητας και μέσω της ενθάρρυνσης της ψηφιοποίησης για αποτελεσματικότερες μεταφορές και κινητικότητα. Οι δραστηριότητες θα προωθήσουν την ανάδειξη νέων επιχειρηματικών μοντέλων και φιλικών προς την καινοτομία προτύπων και κανονισμών, κυρίως στις αστικές περιοχές. Η δράση Ε&Κ θα συμπληρώσει τη συνεχιζόμενη δράση πολιτικής για τη στήριξη της ανάπτυξης ώριμων καινοτόμων τεχνολογιών, για παράδειγμα για τις δημόσιες μεταφορές μηδενικών εκπομπών ή τα ευφυή συστήματα μεταφορών.

Κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες: Προκειμένου να κατανοηθούν καλύτερα οι συμπεριφορικές ή άλλες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που σχετίζονται με την κοινωνική αποδοχή – ή απόρριψη – των πολιτικών που αφορούν το κλίμα και την ενέργεια, η Επιτροπή δημιουργεί μια νέα πλατφόρμα έρευνας στον τομέα της ενέργειας. Με τη συμμετοχή ειδικών του τομέα της ενέργειας που προέρχονται από τις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες, καθώς και από περισσότερο τεχνικούς τομείς, και προσεγγίζοντας όλες τις περιφέρειες της Ευρώπης, η πλατφόρμα θα δώσει την πολυπόθητη ώθηση στις διεπιστημονικές και διατομεακές εργασίες. Στόχος της πλατφόρμας θα είναι η καλύτερη αξιοποίηση των τεράστιων δυνατοτήτων για κοινωνική καινοτομία στον τομέα της ενέργειας, καθώς και η υπέρβαση των υφιστάμενων κοινωνικών φραγμών, με σκοπό τη διατύπωση προτάσεων προς τους ευρωπαϊκούς φορείς χάραξης πολιτικής σχετικά με την επίτευξη των στόχων της Ενεργειακής Ένωσης.

Προκειμένου η Ευρώπη να αποκτήσει ηγετική θέση στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τα βασικά ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν είναι η ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό σύστημα, καθώς και η ανάπτυξη προηγμένων λύσεων αποθήκευσης ώστε να εξασφαλιστεί ο σταθερός ενεργειακός εφοδιασμός τόσο για τα νοικοκυριά όσο και για τη βιομηχανία. Επιπλέον, προκειμένου να σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην υλοποίηση της αρχής περί προτεραιότητας της ενεργειακής απόδοσης, πρέπει να επιτευχθεί η απαλλαγή του κτιριακού δυναμικού της ΕΕ από τις ανθρακούχες εκπομπές, καθώς το κτιριακό δυναμικό ευθύνεται για ποσοστό άνω του 40 % της τελικής ζήτησης ενέργειας στην ΕΕ. Επιπροσθέτως, το σύστημα μεταφορών παρουσιάζει τεράστιες δυνατότητες για μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, αλλά για να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες αυτές απαιτούνται λύσεις αποθήκευσης και ψηφιακή καινοτομία για τη στήριξη των μεταφορών και των υπηρεσιών έξυπνης κινητικότητας.

Ο καθορισμός σαφέστερων προτεραιοτήτων μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία μακροχρόνιου αντίκτυπου και στην αξιοποίηση των ευκαιριών για μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, αύξηση της ανταγωνιστικότητας των βιομηχανιών και αξιοποίηση των ευκαιριών στον τομέα των εξαγωγών. Αυτό προϋποθέτει να δοθεί έμφαση στις καινοτομίες που διευκολύνουν την αύξηση της διείσδυσης των τεχνολογιών ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και της εξοικονόμησης ενέργειας, και αφορούν άμεσα τους πολίτες καθιστώντας δυνατή τη συμμετοχή τους στην ενεργειακή μετάβαση ή καθιστώντας την περισσότερο προσιτή από οικονομική άποψη. Με βάση την πρόοδο που έχει ήδη επιτευχθεί στο πλαίσιο του ολοκληρωμένου στρατηγικού σχεδίου ενεργειακών τεχνολογιών, σκοπός της Επιτροπής είναι να επικεντρωθεί η μελλοντική χρηματοδότηση που διατίθεται στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» με σαφέστερο τρόπο σε τέσσερις διασυνδεδεμένες στρατηγικές προτεραιότητες, το σύνολο των οποίων βασίζεται στην ψηφιοποίηση ως καθοριστικό παράγοντα:

1) Απαλλαγή του κτιριακού δυναμικού της ΕΕ από τις ανθρακούχες εκπομπές έως το 2050: Από τα κτίρια σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας στις περιοχές πλεονάσματος ενέργειας: Όπως επισημαίνεται στην πρωτοβουλία της Επιτροπής για τα ευρωπαϊκά κτίρια 35 , τα κτίρια αποτελούν σημαντική συνιστώσα της μετάβασης της Ευρώπης στην καθαρή ενέργεια. Παρότι η ΕΕ είναι ήδη παγκόσμιος ηγέτης στα συστήματα καινοτομίας για κτίρια, η έρευνα και η καινοτομία στον τομέα αυτό πρέπει να συνεχίσουν να αποτελούν κορυφαία προτεραιότητα για την περαιτέρω επέκταση της ηγετικής αυτής θέσης στο μέλλον. Το κτιριακό δυναμικό της ΕΕ αντιπροσωπεύει συνολική επιφάνεια περίπου 25 δισ. m² 36 . Τα κτίρια καταναλώνουν το 40 % της τελικής ζήτησης ενέργειας της ΕΕ, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο τομέα. Ωστόσο, τα κτίρια παρουσιάζουν επίσης μεγάλες δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας και αφού ανακαινιστούν και αναβαθμιστούν (διασφαλίζοντας ότι θα ληφθεί υπόψη η ενσωματωμένη ενέργεια), μπορούν να συμβάλουν στην παραγωγή επιπλέον ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ή να παράσχουν σημαντική ικανότητα αποθήκευσης ενέργειας.

2) Ενίσχυση της ηγετικής θέσης της ΕΕ στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας: Απαιτείται η περαιτέρω ενοποίηση του συστήματος και η ανάπτυξη της επόμενης γενιάς τεχνολογιών ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, συμπεριλαμβανομένων στοιχείων που μπορούν να κάνουν τη διαφορά, προκειμένου οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας να καταστούν η κυρίαρχη πηγή παραγωγής πρωτογενούς ενέργειας και ηλεκτροπαραγωγής 37 . Τα ανωτέρω αποτελούν επίσης προϋπόθεση για τον μετασχηματισμό των τομέων έντασης ανθρακούχων εκπομπών, όπως οι μεταφορές, στους οποίους απαιτούνται ισχυρά κίνητρα για τη δημιουργία καινοτομίας σε εναλλακτικές μορφές ενέργειας (π.χ. ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, προηγμένα βιοκαύσιμα και άλλα συνθετικά καύσιμα που προέρχονται από τη χρήση διοξειδίου του άνθρακα και άλλων επαναχρησιμοποιούμενων αερίων του θερμοκηπίου). Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνεται η παροχή ειδικής στήριξης στην έρευνα και την καινοτομία, σε στενή συνεργασία με τη βιομηχανία, προκειμένου η Ευρώπη να διατηρήσει την παγκόσμια ηγετική της θέση στον τομέα των τεχνολογιών ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.

3) Ανάπτυξη οικονομικά προσιτών και ολοκληρωμένων λύσεων αποθήκευσης ενέργειας: Προκειμένου να διευκολυνθεί και να καταστεί δυνατή η μετάβαση σε ένα ενεργειακό σύστημα χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών (συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών) το οποίο θα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η ΕΕ πρέπει να επισπεύσει την πλήρη ενσωμάτωση των διατάξεων αποθήκευσης (χημικές, ηλεκτροχημικές, ηλεκτρικές, μηχανικές και θερμικές) στο ενεργειακό σύστημα, σε οικιακή και εμπορική κλίμακα, καθώς και σε κλίμακα δικτύου 38 . 

4) Ηλεκτροκίνηση και ένα περισσότερο ολοκληρωμένο σύστημα αστικών μεταφορών: Η ταχεία ανάπτυξη και χρήση ηλεκτρικών οχημάτων επόμενης γενιάς με βάση προηγμένα σχέδια συσσωρευτών και νέα συστήματα μετάδοσης ισχύος, οι καινοτόμες υποδομές επαναφόρτισης και τα συναφή επιχειρηματικά μοντέλα και υπηρεσίες αποτελούν βασικά στοιχεία της μελλοντικής κινητικότητας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, σε συνδυασμό με ένα περισσότερο ολοκληρωμένο σύστημα αστικών μεταφορών στο πλαίσιο του οποίου θα χρησιμοποιούνται νέες ψηφιακές τεχνολογίες και τα ευρωπαϊκά δορυφορικά συστήματα πλοήγησης με στόχο τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης.  39

Ο αντίκτυπος του προγράμματος «Ορίζων 2020» στις τέσσερις αυτές διασυνδεδεμένες στρατηγικές προτεραιότητες θα ενισχυθεί περαιτέρω μέσω συνεργειών με τις σχετικές επενδύσεις των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων.

6.Προώθηση του παγκόσμιου ρόλου της Ευρώπης

Σύμφωνα με την προτεραιότητα της Επιτροπής για ενίσχυση της θέσης της ως παγκόσμιου παράγοντα, η Ευρώπη πρέπει να αντλήσει μεγαλύτερη αξία από τον ρόλο της ως παγκόσμιου πρωταθλητή στον τομέα του κλίματος και πρωτοπόρου στις λύσεις χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και υψηλής ενεργειακής απόδοσης, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι θα παραμείνει στο επίκεντρο των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας, με συναφή οφέλη για τον κατασκευαστικό της κλάδο και τις παγκόσμιες εξαγωγές. Η χρηματοδότηση για το κλίμα και η υλοποίηση των εθνικών δεσμεύσεων αποτελούν κίνητρα για παγκόσμια συνεργασία στον τομέα της τεχνολογίας και για τη δημιουργία εμπορικών ευκαιριών για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Στη συμφωνία του Παρισιού υπογραμμίζεται ο ρόλος της έρευνας και της καινοτομίας, ειδικότερα σε συνεργασία με τις αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες οικονομίες, βάσει συστημικής παρατήρησης.

Οι αυξανόμενες ενεργειακές ανάγκες σε παγκόσμιο επίπεδο, κυρίως στις αναδυόμενες αγορές, δημιουργούν σημαντικές ευκαιρίες στον τομέα των εξαγωγών για τις ευρωπαϊκές εταιρείες όσον αφορά την παροχή τεχνολογιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, συμπεριλαμβανομένων, κατά περίπτωση, «λιτών» καινοτομιών που θα είναι προσαρμοσμένες στις τοπικές συνθήκες. Απαιτούνται νέες στρατηγικές εταιρικές σχέσεις, ιδιαίτερα με αναδυόμενες οικονομίες, για την προώθηση της καινοτομίας και τη δημιουργία αγορών.

Η στενή συνεργασία με τους διεθνείς εταίρους είναι υψηλής στρατηγικής αξίας. Αυτό καταδεικνύεται από την απόφαση που έλαβε το 2016 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συμμετάσχει, για λογαριασμό της ΕΕ, στην πρωτοβουλία «αποστολή καινοτομίας» 40 που δρομολογήθηκε στο πλαίσιο της COP21. Επί του παρόντος 22 χώρες (εκ των οποίων οι οκτώ είναι κράτη μέλη της ΕΕ) και η ΕΕ είναι μέλη της εν λόγω πρωτοβουλίας και έχουν δεσμευτεί να διπλασιάσουν τη δημόσια χρηματοδότηση της έρευνας στον τομέα της καθαρής ενέργειας εντός διαστήματος πέντε ετών. Η αποστολή καινοτομίας θα συμβάλει στην αντιστροφή της μείωσης των δημόσιων δαπανών για την έρευνα στον τομέα της καθαρής ενέργειας, οι οποίες εξακολουθούν να υστερούν από το προγενέστερο ανώτατο επίπεδό τους 41 , ενώ απέχουν κατά πολύ από τα πολύ υψηλότερα επίπεδα που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων της συμφωνίας του Παρισιού. Επιπλέον, η εστίαση των δημόσιων δαπανών θα ευθυγραμμιστεί με τους μεγάλους ιδιωτικούς επενδυτές, για παράδειγμα μέσω αλληλεπίδρασης με την ομάδα Breakthrough Energy Coalition 42 . Η ΕΕ θα διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην αποστολή καινοτομίας και θα εστιάσει ιδιαίτερα στην πραγματοποίηση συνεργειών με την ομάδα Breakthrough Energy Coalition. Τα μέλη της αποστολής καινοτομίας έχουν προσδιορίσει επτά προκλήσεις καινοτομίας οι οποίες έχουν καίρια σημαία για την επίτευξη μιας κοινωνίας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Η ΕΕ θα ηγηθεί της πρόκλησης καινοτομίας για τη μετατροπή του ηλιακού φωτός (Converting Sunlight Innovation Challenge) με στόχο τη δημιουργία αποθηκεύσιμων ηλιακών καυσίμων και της πρόκλησης καινοτομίας για την οικονομικά προσιτή θέρμανση και ψύξη των κτιρίων (Affordable Heating and Cooling of Buildings Innovation Challenge). Θα συμμετάσχει ενεργά και στις υπόλοιπες προκλήσεις καινοτομίας, σε στενή συνεργασία με άλλα μέλη της αποστολής καινοτομίας.

Μέσω της διεθνούς προβολής, της ενίσχυσης των στρατηγικών ερευνητικών συμπράξεων και της ανταλλαγής γνώσεων, εμπειρογνωμοσύνης, τεχνολογιών και ειδικευμένου προσωπικού με βασικές χώρες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεχίσει να παρέχει στήριξη στις αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες χώρες για την ενεργειακή τους μετάβαση, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην υλοποίηση των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (κυρίως του στόχου 7 «Οικονομικά προσιτή και καθαρή ενέργεια» και του στόχου 13 «Δράση για το κλίμα»). Ειδικότερα, η προσφάτως εγκριθείσα πρόταση για ένα Ευρωπαϊκό Εξωτερικό Επενδυτικό Σχέδιο και ένα Ευρωπαϊκό Ταμείο για τη βιώσιμη ανάπτυξη 43 στοχεύει στην προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων στις αφρικανικές χώρες, οι οποίες μπορεί να έχουν καίρια σημασία για την ανάπτυξη ενεργειακών υποδομών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και τη στήριξη καινοτόμων ενεργειακών λύσεων. Οι δραστηριότητες αυτές θα είναι στενά συνδεδεμένες με τη διεθνή συνεργασία της Ευρώπης στους τομείς του κλίματος, του εμπορίου και της αναπτυξιακής συνεργασίας. Ομοίως, η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει τα μέσα εμπορικής πολιτικής που διαθέτει και τη συναφή τεχνική βοήθεια για να ενθαρρύνει τις τρίτες χώρες να υιοθετήσουν λύσεις που δεν επηρεάζουν το κλίμα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δραστηριοποιείται σε πολλά μέτωπα ώστε να διασφαλιστεί ότι η ευρωπαϊκή έρευνα και η καινοτομία είναι «ανοικτές στον κόσμο» 44 . Στο πλαίσιο της προσέγγισης αυτής, το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» απευθύνεται σε ερευνητές και φορείς καινοτομίας από αναπτυσσόμενες χώρες προκειμένου να συνεργαστούν με τους Ευρωπαίους για την ανάπτυξη ενεργειακών τεχνολογιών και λύσεων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών οι οποίες είναι οι πλέον κατάλληλες για τις εκάστοτε τοπικές συνθήκες. Με τον τρόπο αυτό θα αυξηθούν οι εμπορικές ευκαιρίες για τις εταιρείες της ΕΕ και θα διευκολυνθούν οι εξαγωγές της ΕΕ, ενώ παράλληλα θα ενισχυθούν οι ικανότητες των αναπτυσσόμενων χωρών και θα αποκομιστούν τα οφέλη της διεθνούς επιστημονικής συνεργασίας όσον αφορά την εισαγωγή νέων τεχνολογιών στην αγορά.

Το ευρωπαϊκό επιχειρηματικό δίκτυο που δημιουργήθηκε το 2008 με στόχο να βοηθήσει τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις να αξιοποιήσουν στο έπακρο τις επιχειρηματικές ευκαιρίες εντός της ΕΕ και πέραν αυτής, θα πρέπει επίσης να παράσχει περαιτέρω στήριξη σε επιχειρήσεις της ΕΕ που αναπτύσσουν καινοτόμες λύσεις καθαρής ενέργειας μέσω της επέκτασης του πεδίου εφαρμογής.

7.Βασικοί παράγοντες στην ενεργειακή μετάβαση

Για τη δημιουργία μακροπρόθεσμου αντίκτυπου και τη διασφάλιση της υιοθέτησης των καινοτόμων λύσεων που θα λάβουν στήριξη από την Επιτροπή μέσω της παρούσας στρατηγικής, ρόλο καίριας σημασίας διαδραματίζουν οι πολίτες, οι πόλεις, οι περιφέρειες και τα κράτη μέλη.

Οι πολίτες διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην επιτυχή υιοθέτηση των καινοτόμων λύσεων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, από τους έξυπνους μετρητές στις οικίες τους μέχρι τα αιολικά πάρκα μεγάλης κλίμακας. Η εξεύρεση νέων και καλύτερων τρόπων συμμετοχής των πολιτών της Ευρώπης στη μετάβαση προς χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές και η αξιοποίηση των υφιστάμενων υψηλών επιπέδων λαϊκής υποστήριξης είναι εξαιρετικά σημαντικά στοιχεία. Οι πολίτες που συμμετέχουν περισσότερο αναλαμβάνουν μεγαλύτερη ευθύνη για τη δική τους ενεργειακή ασφάλεια και για την ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ και συμβάλλουν στον σχεδιασμό νέων και πρωτότυπων επιχειρηματικών μοντέλων.

Οι περιφέρειες και οι αστικές περιοχές είναι οι πλέον κατάλληλες για τη δοκιμή και την εφαρμογή ολοκληρωμένων καινοτόμων λύσεων σε άμεση σύνδεση με τους πολίτες. Αξιοποιώντας την ειδική στήριξη που παρέχεται σε περιφέρειες και πόλεις στο πλαίσιο της περιφερειακής πολιτικής της ΕΕ, του αστικού θεματολογίου για την ΕΕ και πλέον, έπειτα από τη διάσκεψη Habitat III, του παγκόσμιου νέου αστικού θεματολογίου, του παγκόσμιου συμφώνου των δημάρχων 45 , της ευρωπαϊκής σύμπραξης καινοτομίας για τις έξυπνες πόλεις και κοινότητες και του δικτύου CIVITAS 46 , οι πόλεις, οι κωμοπόλεις και οι περιφέρειες της Ευρώπης έχουν διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην προώθηση της ανάληψης ευθύνης για την ενεργειακή μετάβαση και στην ώθηση από τη βάση της καινοτομίας που σχετίζεται με το κλίμα και την ενέργεια. Επιπλέον, τα δίκτυα συνοικιών, πόλεων και περιφερειών μπορούν να συμβάλουν στην ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και στη συγκέντρωση πόρων και επενδύσεων. Στο πλαίσιο αυτό, η στήριξη που παρέχεται μέσω των πλατφορμών έξυπνης εξειδίκευσης και του προγράμματος «Ορίζων 2020» για τις έξυπνες και βιώσιμες πόλεις πρέπει να επεκταθεί προκειμένου να ενσωματωθούν ολοκληρωμένες πτυχές των πόλεων για την περαιτέρω ανάπτυξη των επιτευχθέντων αποτελεσμάτων. Πρωτοβουλίες όπως ο τομέας εστίασης «Έξυπνες και βιώσιμες πόλεις» του προγράμματος «Ορίζων 2020», η πρωτοβουλία κοινού προγραμματισμού «Η Ευρώπη των πόλεων» και το πρόγραμμα καινοτόμων αστικών δράσεων 47 , καθώς και η ευρωπαϊκή σύμπραξη καινοτομίας για τις έξυπνες πόλεις και κοινότητες, θα πρέπει να εξορθολογιστούν και να αναπτυχθούν συστημικά προκειμένου να ενθαρρυνθεί η περαιτέρω ανάπτυξη και υιοθέτηση λύσεων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και υψηλής ενεργειακής απόδοσης σε όλους τους τομείς της αστικής κοινωνίας. Η καλύτερη μέτρηση και ανταλλαγή δεδομένων καθώς και η ανάπτυξη περισσότερο διαλειτουργικών συστημάτων και συναφών εγγυήσεων για την ασφάλεια των δεδομένων και την προστασία της ιδιωτικής ζωής έχουν καθοριστική σημασία για την επίτευξη του στόχου αυτού.

Μέσω των εδραιωμένων αστικών οικοσυστημάτων τους που συνδέονται με την καινοτομία («έξυπνες πόλεις»), των επενδυτικών πλατφορμών για τη συγκέντρωση έργων μικρής κλίμακας στους τομείς της ενεργειακής απόδοσης ή της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, καθώς και των εργασιών για φιλικότερες προς το περιβάλλον λύσεις στον τομέα των αστικών μεταφορών, οι πόλεις είναι απαραίτητες για να υποστηριχθεί η υιοθέτηση των καινοτομιών στον τομέα της καθαρής ενέργειας οι οποίες προωθούνται μέσω των δράσεων της παρούσας ανακοίνωσης.

Πέραν των πόλεων και των περιφερειών, και τα κράτη μέλη διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην προώθηση της ενεργειακής μετάβασης. Υφίστανται διάφοροι μηχανισμοί για τον συντονισμό των δραστηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ στον τομέα της ενέργειας με τις δραστηριότητες των κρατών μελών της, ή για την καλύτερη εναρμόνιση της στήριξης του δημόσιου τομέα με τη στήριξη που παρέχεται από τον ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο, υπάρχει περιθώριο για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και για ευρύτερες συνέργειες.

Το στρατηγικό σχέδιο ενεργειακών τεχνολογιών, στο οποίο συμμετέχουν 28 κράτη μέλη και τέσσερις συνδεδεμένες χώρες, καθώς και βιομηχανικοί και ακαδημαϊκοί ενδιαφερόμενοι φορείς, αποτελεί βασικό τμήμα της δομής διακυβέρνησης της Ενεργειακής Ένωσης. Μέσω του συντονισμού των αντίστοιχων δραστηριοτήτων τους και μέσω της δημιουργίας μεγαλύτερων συνεργειών, το στρατηγικό σχέδιο ενεργειακών τεχνολογιών έχει διευκολύνει τον διπλασιασμό των ετήσιων συνολικών επενδύσεων έρευνας και ανάπτυξης σε τεχνολογίες προτεραιότητας στο πλαίσιο του εν λόγω στρατηγικού σχεδίου τα τελευταία έτη. Έχουν οριστεί κοινοί στόχοι σχετικά με την έρευνα και την καινοτομία σε δέκα τομείς δράσης προτεραιότητας προκειμένου να ενισχυθούν περαιτέρω οι συντονισμένες ή κοινές επενδύσεις, γεγονός που αποτυπώνει το αυξανόμενο επίπεδο δέσμευσης. Κατ’ αναλογία, στον τομέα των μεταφορών, αναπτύσσεται στρατηγικό θεματολόγιο έρευνας και καινοτομίας στον τομέα των μεταφορών, το οποίο διαρθρώνεται γύρω από την ανάπτυξη επτά ειδικών χαρτών πορείας και αντίστοιχου μηχανισμού διακυβέρνησης για τη στήριξη και την επιτάχυνση της έρευνας, της καινοτομίας και της ανάπτυξης. Τόσο το στρατηγικό σχέδιο ενεργειακών τεχνολογιών όσο και το στρατηγικό θεματολόγιο έρευνας και καινοτομίας στον τομέα των μεταφορών θα παράσχουν σημαντικές δομές για τον συντονισμό με τις δράσεις που περιγράφονται στην παρούσα ανακοίνωση, στηρίζοντας την υλοποίησή τους και δημιουργώντας συνέργειες για την επίτευξη αντίκτυπου.

8.Συμπεράσματα

Τα μέτρα πολιτικής που παρατίθενται στο παρόν έγγραφο συνιστούν τον πυρήνα του πυλώνα έρευνας και καινοτομίας της Ενεργειακής Ένωσης. Αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ευρύτερης δέσμης «μέτρων διευκόλυνσης» που απαιτείται για την προώθηση των μεταβάσεων στην καθαρή ενέργεια, οι οποίες περιγράφονται στην ανακοίνωση με τίτλο «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους» που εκδόθηκε σήμερα. Η Επιτροπή θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την εφαρμογή των μέτρων αυτών στη διάρκεια του υπολοίπου της θητείας της και θα υποβάλλει εκθέσεις σχετικά με την επιτευχθείσα πρόοδο στο πλαίσιο της ετήσιας κατάστασης της Ενεργειακής Ένωσης.

(1) Οι προβλέψεις στο επίπεδο της παγκόσμιας αγοράς για τις λύσεις χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και υψηλής ενεργειακής απόδοσης κυμαίνονται από περίπου 1 600 δισ. EUR έως 4 400 δισ. EUR ετησίως, με υψηλό δυναμικό ανάπτυξης, ιδιαίτερα εκτός Ευρώπης.

(2)

Βλέπε Η Πορεία μετά το Παρίσι , COM(2016) 110 final.

(3) Scaling up innovation in the Energy Union to meet new climate, competitiveness and societal goals Η Ευρώπη κατέχει ηγετική θέση στις ευρεσιτεχνίες υψηλής αξίας στον τομέα των τεχνολογιών μετριασμού της κλιματικής αλλαγής. Βλέπε  (i24C, 2016), σ.35.

(4) COM(2016) 860  

(5) COM(2014) 903 σχετικά με ένα επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη

(6) C(2015) 6317 final «Towards an Integrated Strategic Energy Technology (SET) Plan: Accelerating the European Energy System Transformation»

(7) Στο ενεργειακό σύστημα της ΕΕ, η καινοτομία δεν αφορά μόνο τις νέες τεχνολογίες αλλά και τα νέα ανατρεπτικά επιχειρηματικά μοντέλα και τις υπηρεσίες, την κοινωνική καινοτομία και τους νέους μηχανισμούς πολιτικής και χρηματοδότησης. Βλέπε «Scaling up innovation in the Energy Union to meet new climate, competitiveness and societal goals» (i24C, 2016), σ. 14.

(8) COM(2016) 601 final «Ένωση Κεφαλαιαγορών - Επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων»

(9)

Βλέπε «Open innovation, open science, open to the world», 2016, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ISBN 978-92-79-57346-0.

(10) SWD(2016) 420

(11) COM(2016) 864

(12) COM(2016) 860  

(13) COM(2016) 615 final «Βελτίωση της νομοθεσίας: επίτευξη καλύτερων αποτελεσμάτων για μια ισχυρότερη Ένωση»

(14) Συμπεράσματα του Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας, Μάιος 2016.

(15) Το πρόγραμμα για την εξακρίβωση περιβαλλοντικών τεχνολογιών παρέχει εξακρίβωση των επιδόσεων της τεχνολογίας από τρίτους. Βλέπε http://ec.europa.eu/environment/ecoap/etv/

(16) Οδηγία 2010/31/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 19ης Μαΐου 2010, για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων

(17) COM(2015) 0337 final - 2015/0148 (COD)

(18) COM(2016) 0482 final - 2016/0231: Κανονισμός περί επιμερισμού των προσπαθειών

(19) COM(2016) 479 final - 2016/0230 (COD)

(20) COM(2015) 0614 final «Το κλείσιμο του κύκλου - Ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ για την κυκλική οικονομία»

(21) COM(2016) 501 final  

(22) COM(2016) 733 final

(23) Βλέπε Πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής 2017, παράρτημα Ι, (COM (2016) 710 final)

(24) Βλέπε COM(2008) 400

(25) Βλέπε World Energy Outlook, 2016.

(26) COM(2014) 903 Ένα επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη

(27) COM(2016) 581 final  

(28) http://www.eib.org/products/blending/innovfin/ Όσον αφορά τα έργα ενεργειακής επίδειξης, βλέπε

(29) www.ec.europa.eu/eipp Η Ευρωπαϊκή Πύλη Επενδυτικών Έργων:

(30) Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1303/2013

(31) http://s3platform.jrc.ec.europa.eu/  

(32) Όσον αφορά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας βλέπε https://erc.europa.eu

(33) Προσωρινός τίτλος

(34) Βλέπε την ανακοίνωση με τίτλο «Οι μελλοντικοί οδηγοί της Ευρώπης: Η πρωτοβουλία για τις νεοφυείς και τις αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις», COM(2016) 733 final

(35)  COM(2016) 860, Παράρτημα I

(36) Europe’s buildings under the microscope Βλέπε (2011)

(37) Impact Assessment of Roadmap 2050, SEC(2011) 1565/2, Part ½ Βλέπε σενάριο περί υψηλού μεριδίου ΑΠΕ στο έγγραφο: .

(38) Η τρέχουσα στήριξη της ΕΕ στην Ε&Κ που σχετίζεται με την αποθήκευση παρέχεται κυρίως στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων έξυπνων δικτύων του σχεδίου ΣΕΤ και στο πλαίσιο της κοινής επιχείρησης «Κυψέλες καυσίμου και υδρογόνο».

(39) COM(2016) 501 final Βλέπε Ανακοίνωση σχετικά με μια ευρωπαϊκή στρατηγική για την κινητικότητα χαμηλών εκπομπών, .

(40) http://europa.eu/rapid/press-release_IP-16-2063_it.htm Δελτίο τύπου, 3 Ιουνίου 2016, European Union joins Mission Innovation, a global initiative on clean energy:

(41) Public energy RD&D spending in IEA member countries  , ΟΟΣΑ/ΔΟΕ (2015).

(42) Η Breakthrough Energy Coalition είναι μια ομάδα που αποτελείται από περισσοτέρους από 20 επενδυτές από διάφορες χώρες οι οποίοι δρομολόγησαν μια πρωτοβουλία παράλληλα με την αποστολή καινοτομίας με στόχο την πραγματοποίηση επενδύσεων στην έρευνα στον τομέα της καθαρής ενέργειας.

(43) Βλέπε COM(2016) 0581

(44) Βλέπε «Open innovation, open science, open to the world», 2016, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ISBN 978-92-79-57346-0.

(45) http://www.covenantofmayors.eu/index_en.html Βλέπε .

(46) Το πρόγραμμα CIVITAS έχει σχεδιαστεί για να παρέχει στις πόλεις τη δυνατότητα να μαθαίνουν η μία από την άλλη και να διευκολύνει την ανταλλαγή ιδεών.

(47) http://www.uia-initiative.eu/

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 30.11.2016

COM(2016) 763 final

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

στην

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ, ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ

Επιτάχυνση της καινοτομίας στον τομέα της καθαρής ενέργειας

Παράρτημα

Περιγραφή των τεσσάρων τομέων εστίασης της τεχνολογίας

Η ενσωμάτωση των έξυπνων, ψηφιακών τεχνολογιών αιχμής, καθώς και των διαφόρων εφαρμογών τους, σε όλες τις πτυχές του ενεργειακού συστήματος αποτελεί προϋπόθεση για τη διατήρηση του ηγετικού ρόλου στη στροφή προς ένα μοντέλο προϊόντων και υπηρεσιών περισσότερο προσανατολισμένο στον καταναλωτή, το οποίο θα προωθήσει το νέο κύμα καινοτομίας στον τομέα της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, στις λύσεις αποθήκευσης, στην ηλεκτροκίνηση, στην προηγμένη στέγαση και σε ολόκληρο τον ενεργειακό τομέα.

α) Απαλλαγή του κτιριακού δυναμικού της ΕΕ από τις ανθρακούχες εκπομπές έως το 2050: Από κτίρια σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας σε οικιστικές περιοχές πλεονάσματος ενέργειας.

Το κτιριακό δυναμικό της ΕΕ αντιπροσωπεύει συνολική επιφάνεια περίπου 25 δισ. m². Τα κτίρια καταναλώνουν το 40 % της τελικής ζήτησης ενέργειας της ΕΕ, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο τομέα. Ωστόσο, τα κτίρια παρουσιάζουν επίσης μεγάλες δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας και, αφού ανακαινιστούν και αναβαθμιστούν, μπορούν να συμβάλλουν στην παραγωγή πλεονάζουσας ενέργειας ή να παρέχουν σημαντική ικανότητα αποθήκευσης ενέργειας. Όπως επισημαίνεται στην πρωτοβουλία της Επιτροπής για τα ευρωπαϊκά κτίρια 1 , η ΕΕ κατέχει ήδη ηγετική θέση παγκοσμίως στα συστήματα καινοτομίας για κτίρια, αλλά η έρευνα και η καινοτομία πρέπει να συνεχίσουν να αποτελούν κορυφαία προτεραιότητα προκειμένου η εν λόγω ηγετική θέση να εδραιωθεί και να επεκταθεί περαιτέρω στο μέλλον. Ο μετασχηματισμός του κτιριακού δυναμικού της ΕΕ (ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής) θα οδηγήσει σε καλύτερο περιβάλλον διαβίωσης, θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας και ανάπτυξη και θα συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της κυκλικής οικονομίας. Για την επίτευξη των στόχων αυτών, είναι επιτακτική η ανάγκη να διπλασιαστούν, τουλάχιστον, τα τρέχοντα ποσοστά ανακαίνισης κτιρίων (τα οποία κυμαίνονται σε υπερβολικά χαμηλά ποσοστά της τάξης του 0,4 % έως 1,2 %) 2 και να πραγματοποιηθούν εκτενέστερες και διεξοδικότερες ανακαινίσεις, αξιοποιώντας τη νομοθεσία, τα πρότυπα, τις καινοτόμες τεχνολογίες και τα επιχειρηματικά μοντέλα που είναι προσανατολισμένα προς το μέλλον, καθώς και την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων και ικανοτήτων.

Για να δημιουργηθεί σημαντικός αντίκτυπος, οι καινοτόμες λύσεις πρέπει να υπερβούν τα σημερινά σχέδια για σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας. Οι λύσεις θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη όλες τις τεχνικές πτυχές (στις οποίες συμπεριλαμβάνονται η οικιακή παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, σχέδια για βελτιστοποιημένη χρήση της ενέργειας και των υλικών σε όλο τον κύκλο ζωής τους, ψηφιακά συστήματα διαχείρισης και ελέγχου και η ενοποίηση του ενεργειακού συστήματος), καθώς και κανονιστικά ζητήματα, ζητήματα καθορισμού προτύπων, χρηματοδότησης, διακυβέρνησης και άλλα κοινωνικοοικονομικά ζητήματα. Πρέπει επίσης να καταδεικνύουν τη δυνατότητα δημιουργίας οικιστικών περιοχών πλεονάσματος ενέργειας σε μέρη με διαφορετικές κλιματικές και οικονομικές συνθήκες, συμπεριλαμβάνοντας την ολοκληρωμένη διαχείριση των συναφών περιβαλλοντικών ζητημάτων (όπως τα ύδατα και τα απόβλητα) 3 .

β) Ενίσχυση της ηγετικής θέσης της ΕΕ στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας

Απαιτείται η περαιτέρω ενοποίηση του συστήματος και η ανάπτυξη της επόμενης γενιάς τεχνολογιών ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, συμπεριλαμβανομένων στοιχείων που μπορούν να κάνουν τη διαφορά, προκειμένου οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας να καταστούν η κυρίαρχη πηγή παραγωγής πρωτογενούς ενέργειας και ηλεκτροπαραγωγής. 4 Τα ανωτέρω αποτελούν επίσης προϋπόθεση για τον μετασχηματισμό των τομέων έντασης ανθρακούχων εκπομπών, όπως οι μεταφορές 5 , στους οποίους απαιτούνται ισχυρά κίνητρα για καινοτομία σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας (π.χ. ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, προηγμένα βιοκαύσιμα). Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνεται η παροχή ειδικής στήριξης στην έρευνα και την καινοτομία, σε στενή συνεργασία με τη βιομηχανία, προκειμένου η Ευρώπη να διατηρήσει την παγκόσμια ηγετική της θέση στον τομέα των τεχνολογιών ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.

Η υποστήριξη θα εστιαστεί στην: 1) επιτάχυνση της ανάπτυξης λύσεων ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές για κτίρια, όπως ενσωματωμένα σε κτίρια φωτοβολταϊκά για παραγωγή ενέργειας και τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για θέρμανση και ψύξη, προκειμένου να επιτευχθεί η μαζική δημιουργία κτιρίων σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας· 2) έρευνα σχετικά με τη βελτιστοποίηση και τη μείωση του κόστους παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, ιδιαίτερα όσον αφορά τα υπεράκτια συστήματα αιολικής ενέργειας, προκειμένου να επιταχυνθεί η αξιοποίηση του δυναμικού του ανέμου· και 3) εντατικοποίηση της ανάπτυξης λύσεων για την αύξηση της παραγωγής και της ενσωμάτωσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ιδιαίτερα των μεταβλητών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, στο ενεργειακό σύστημα, συμπεριλαμβανομένου του τομέα των μεταφορών, μέσω της θερμικής και χημικής αποθήκευσης (μετατροπή ηλεκτρικής ενέργειας σε αέριο, μετατροπή ηλεκτρικής ενέργειας σε υγρό).

Η ενίσχυση των συνεργειών μεταξύ της παραγωγής, διανομής και κατανάλωσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές θα ενισχύσει τη θέση των καταναλωτών –πολίτες, κοινότητες και επιχειρήσεις– και θα ενθαρρύνει την ανάπτυξη καινοτόμων υπηρεσιών που καλύπτουν τις μεταβαλλόμενες ανάγκες και προτιμήσεις τους, ενώ παράλληλα θα αυξήσει την ευελιξία του συστήματος ώστε να ενσωματώνει μεγάλους όγκους διανεμόμενης ενέργειας από μεταβλητές ανανεώσιμες πηγές.

Ειδικότερα, αυτό αφορά την εμπορική αξιοποίηση και την αποτελεσματική ενσωμάτωση ωριμοτέρων τεχνολογιών στο σύστημα (π.χ. αιολική ενέργεια, φωτοβολταϊκά και βιοενέργεια), σε συνδυασμό με την αποθήκευση ενέργειας ή άλλες προηγμένες λύσεις, όπως η ψηφιακή ενοποίηση με την ηλεκτροκίνηση και τα έξυπνα δίκτυα, για την προσαρμογή στη σταδιακή ανάπτυξη των κυμαινόμενων πηγών ανανεώσιμης ενέργειας. Πρέπει επίσης να επιταχυνθεί η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας από πλευράς κόστους και της απόδοσης των λιγότερο ώριμων τεχνολογιών ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές με δυνατότητα μεταφοράς (π.χ. ευέλικτη υδροηλεκτρική ενέργεια, ωκεάνια και γεωθερμική ενέργεια, συγκεντρωμένη ηλιακή ενέργεια ή προηγμένη βιώσιμη βιοενέργεια), ως μέσου για την παροχή βασικού φορτίου και εφεδρικής ενέργειας με χαμηλές εκπομπές άνθρακα.

γ) Ανάπτυξη οικονομικά προσιτών και ολοκληρωμένων λύσεων αποθήκευσης ενέργειας

Προκειμένου να διευκολυνθεί και να καταστεί δυνατή η μετάβαση σε ένα ενεργειακό σύστημα χαμηλών εκπομπών άνθρακα (συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών) το οποίο θα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η ΕΕ πρέπει να επισπεύσει την πλήρη ενσωμάτωση των διατάξεων αποθήκευσης στο ενεργειακό σύστημα, σε οικιακή και εμπορική κλίμακα και σε κλίμακα επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας 6 . Οι συσσωρευτές, το υδρογόνο και άλλες εφαρμογές αποθήκευσης – τόσο κινητές όσο και σταθερές – έχουν καίρια σημασία για την ηλεκτροκίνηση σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, αλλά διαδραματίζουν ευρύτερο συστημικό ρόλο για την ενσωμάτωση των ΑΠΕ και τη βελτιστοποίηση των δραστηριοτήτων. Η έρευνα στον τομέα αυτό θα ανοίξει τον δρόμο για τη μεταγενέστερη βιομηχανική παραγωγή, την προώθηση νέων επιχειρηματικών μοντέλων και την περαιτέρω μείωση του κόστους, αποφέροντας μεγάλα δυνητικά οφέλη για την ΕΕ όσον αφορά την ανάπτυξη και τις θέσεις εργασίας.

Η επανέναρξη της παραγωγής στοιχείων συσσωρευτών στην Ευρώπη έχει ουσιώδη σημασία: αποφέρει πολλαπλά οφέλη όσον αφορά τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα, την τεχνογνωσία στις προηγμένες κατασκευές, την ασφάλεια του εφοδιασμού και το μερίδιο της Ευρώπης στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας. Οι φθηνότεροι, ελαφρύτεροι και ασφαλέστεροι συσσωρευτές με υψηλότερες επιδόσεις, σε συνδυασμό με λύσεις ταχύτερης φόρτισης, αποτελούν βασική απαίτηση για τη μετατόπιση στην πλήρη ηλεκτροκίνηση, καθώς για την αύξηση της ικανότητας αποθήκευσης ενέργειας στις κατοικίες (με αντίστοιχα οφέλη για τη σταθερότητα και την ευελιξία του δικτύου). Στην πρωτοβουλία θα συμπεριληφθούν επίσης η έρευνα με αντικείμενο τα υλικά· η διαχείριση υλισμικού και λογισμικού, ο έλεγχος και η ενσωμάτωση των διατάξεων αποθήκευσης στο ενεργειακό σύστημα· η σύνδεση των έξυπνων δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας και των συσσωρευτών οχημάτων με τις προηγμένες τεχνικές κατασκευής. Με την πρωτοβουλία θα βελτιωθούν οι επιδόσεις και θα μειωθεί το κόστος των ηλεκτρονικών στοιχείων των συστημάτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας τα οποία είναι αναγκαία για τη διατήρηση της απόδοσης του συστήματος αποθήκευσης σε ανταγωνιστικά επίπεδα. Θα εξεταστεί επίσης η δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών της αγοράς για την αυξημένη διάδοση των λύσεων αποθήκευσης τόσο σε επίπεδο καταναλωτή όσο και σε επίπεδο δικτύου, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας συνδέσεων μεταξύ του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας, του δικτύου φυσικού αερίου και του συστήματος μεταφορών ως προϋπόθεση για την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας που θα βασίζεται πλήρως στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στις νέες κατηγορίες αποβλήτων που προκύπτουν από την ενεργειακή μετάβαση (συσσωρευτές, ηλιακοί συλλέκτες κ.λπ.), σύμφωνα με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας.

δ) Η ηλεκτροκίνηση και ένα περισσότερο ολοκληρωμένο σύστημα αστικών μεταφορών

Με βάση προηγμένα σχέδια συσσωρευτών και νέα συστήματα μετάδοσης ισχύος, τα ηλεκτρικά οχήματα της επόμενης γενιάς ενσωματώνονται πλήρως σε καινοτόμες υποδομές και λύσεις επαναφόρτισης. Η ανάπτυξη φθηνότερων, ελαφρύτερων και ασφαλέστερων συσσωρευτών με μεγαλύτερη αυτονομία, καθώς και τεχνολογιών και λύσεων φόρτισης οι οποίες είναι ταχύτερες και φιλικότερες προς τον πελάτη, συνιστά ως εκ τούτου προτεραιότητα για την έρευνα και την καινοτομία στον τομέα των μεταφορών, καθώς και δυνητικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τον κλάδο μεταφορών της ΕΕ. Η ψηφιοποίηση, με την οποία θα καταστούν δυνατές οι συνδεδεμένες και αυτοματοποιημένες υπηρεσίες μεταφορών και έξυπνης κινητικότητας οι οποίες βρίσκονται επί του παρόντος στο στάδιο της επίδειξης για την αντιμετώπιση τεχνικών και νομοθετικών προκλήσεων, θα παράσχει περαιτέρω ευκαιρίες.

Στο πλαίσιο του στρατηγικού θεματολογίου έρευνας και καινοτομίας στον τομέα των μεταφορών έχει αναπτυχθεί μια πρώτη μακροπρόθεσμη στρατηγική προσέγγιση για την προετοιμασία της σχεδιαζόμενης αλλαγής του συστήματος μεταφορών μέσω της έρευνας και της καινοτομίας που συνδυάζουν καινοτόμες τεχνολογίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, συνδεδεμένες και αυτοματοποιημένες υπηρεσίες μεταφορών και έξυπνης κινητικότητας, και που αξιοποιούν τις νέες τεχνολογίες όπως τα ευρωπαϊκά δορυφορικά συστήματα πλοήγησης (Galileo και Ευρωπαϊκή υπηρεσία υπέρθεσης για τη γεωστατική πλοήγηση). Προσδιορίστηκε επίσης η ανάγκη για κινητήριους μοχλούς και πλαίσιο συνθηκών, κυρίως υποδομές, δημόσια αποδοχή και μεγαλύτερη προσοχή στις ανάγκες των χρηστών. Η μετάβαση σε περισσότερο αυτόνομες και συνδεδεμένες μεταφορές, με την υποστήριξη της στρατηγικής για τα συνεργατικά ευφυή συστήματα μεταφορών 7 – ιδιαίτερα στις αστικές περιοχές– καθώς και η μετατροπή της κινητικότητας σε υπηρεσία και η βελτίωση της εφοδιαστικής από πόρτα σε πόρτα, αποτελούν αναγκαίες προϋποθέσεις για την επίτευξη υψηλότερων επιπέδων απόδοσης και την απαλλαγή του συστήματος μεταφορών από τις ανθρακούχες εκπομπές.

Πρέπει να αντιμετωπιστεί ο κατακερματισμός στην αναπτυσσόμενη νέα αγορά των τεχνολογιών μεταφορών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, ενώ θα πρέπει παράλληλα να υποστηριχθεί η ενίσχυση της ανάπτυξης της καινοτομίας μέσω διαφόρων μοχλών πολιτικής (π.χ. αναθεώρηση των κανονιστικών διατάξεων που καθορίζουν τα πρότυπα επιδόσεων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για αυτοκίνητα και μικρά φορτηγά, αναθεώρηση της οδηγίας για την προώθηση καθαρών οχημάτων), οικονομικών μοχλών (όπως χρηματοδότηση από την ΕΤΕπ), καθώς και μέσω μιας προσέγγισης ειδικής πλατφόρμας για την καλύτερη ανταλλαγή πληροφοριών και την εναρμόνιση των δράσεων στον τομέα των επενδύσεων.

(1) COM(2016) 860, παράρτημα I

(2) Περίπου το 75 % του κτιριακού δυναμικού της ΕΕ παρουσιάζει χαμηλή ενεργειακή απόδοση. Με βάση τα τρέχοντα ποσοστά ανακαίνισης, θα χρειαζόταν περίπου ένας αιώνας για να αναβαθμιστεί το κτιριακό δυναμικό σύμφωνα με τα πλέον σύγχρονα πρότυπα.

(3) http://susproc.jrc.ec.europa.eu/Efficient_Buildings/ Εφαρμογή των αρχών της κυκλικής οικονομίας για την αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιδόσεων των κτιρίων, βλέπε  

(4) Impact Assessment of Roadmap 2050, SEC(2011) 1565/2, Part ½ Βλέπε σενάριο περί υψηλού μεριδίου ΑΠΕ στο έγγραφο: .

(5) COM(2016) 501 final Βλέπε Ανακοίνωση σχετικά με μια ευρωπαϊκή στρατηγική για την κινητικότητα χαμηλών εκπομπών, .

(6) Η τρέχουσα στήριξη της ΕΕ στην Ε&Κ που σχετίζεται με την αποθήκευση παρέχεται κυρίως στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων έξυπνων δικτύων του σχεδίου ΣΕΤ και στο πλαίσιο της κοινής επιχείρησης «Κυψέλες καυσίμου και υδρογόνο».

(7) COM(2016) 766.