ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 1.12.2016
COM(2016) 751 final
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
Ετήσια έκθεση για τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας και της πολιτικής προστασίας, καθώς και για την εφαρμογή τους το 2015
Πίνακας περιεχομένων
Εισαγωγή
Ανθρωπιστική βοήθεια
Προσφυγική κρίση
Ανθρωπιστικές κρίσεις στην Αφρική
Άλλες ανθρωπιστικές κρίσεις
Εκπαίδευση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης
Πολιτική ανθρωπιστικής βοήθειας
Πολιτική προστασία
Προσφυγική κρίση της Συρίας
Απόκριση στην επιδημία του Έμπολα
Το Ευρωπαϊκό Ιατρικό Σώμα
Απόκριση σε φυσικές καταστροφές
Πρόληψη και ετοιμότητα
Πολιτική στον τομέα της πολιτικής προστασίας
Ετοιμότητα και ανθεκτικότητα σε καταστροφές
Εθελοντές ανθρωπιστικής βοήθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Συντονισμός με άλλα μέσα της ΕΕ
Οικονομικοί και ανθρώπινοι πόροι
Ιστορικά υψηλό επίπεδο για τον προϋπολογισμό ανθρωπιστικής βοήθειας της ΕΕ
Ανθρώπινοι πόροι
Συμπληρωματικές πληροφορίες και πηγές
Παραρτήματα
Εισαγωγή
Η παρούσα έκθεση παρουσιάζει τις βασικές δραστηριότητες και επιτεύγματα πολιτικής της Ένωσης στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας και της πολιτικής προστασίας κατά το έτος 2015, όπως υλοποιήθηκαν μέσω της Γενικής Διεύθυνσης Ευρωπαϊκής Πολιτικής Προστασίας και Επιχειρήσεων Ανθρωπιστικής Βοήθειας (ΓΔ ECHO) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ως Επίτροπος Ανθρωπιστικής Βοήθειας και Διαχείρισης Κρίσεων, ο κ. Χρήστος Στυλιανίδης έχει διττή εντολή: να συνδράμει στην αντιμετώπιση των ανθρωπιστικών κρίσεων σε όλο τον κόσμο και να προωθήσει τη συνεργασία μεταξύ των αρχών πολιτικής προστασίας ανά την Ευρώπη για την αντιμετώπιση φυσικών ή ανθρωπογενών καταστροφών στην Ευρώπη και εκτός αυτής.
Η αποστολή —συμβολή στη διάσωση και διαφύλαξη της ζωής, στην πρόληψη ή ανακούφιση της ανθρώπινης οδύνης και στη διασφάλιση της ακεραιότητας και της αξιοπρέπειας των πληθυσμών που πλήττονται από κρίσεις— εκπληρώνεται μέσω επιχειρήσεων ανθρωπιστικής βοήθειας και πολιτικής προστασίας. Η ανθρωπιστική βοήθεια της ΕΕ εξασφαλίζει την επιβίωση κοινοτήτων και ανθρώπων που είναι θύματα νέων, επαναλαμβανόμενων ή παρατεταμένων κρίσεων. Τους προσφέρει τη δυνατότητα να είναι καλύτερα προετοιμασμένοι για μελλοντικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Συμπληρωματικές επιχειρήσεις πολιτικής προστασίας προσφέρουν άμεση υποστήριξη με ομάδες εμπειρογνωμόνων, εξοπλισμό διάσωσης και παρακολούθηση των εν εξελίξει καταστροφών σε πραγματικό χρόνο, τόσο εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και αλλού. Σε περίπτωση καταστροφής, η έγκαιρη και αποτελεσματική παρέμβαση της διεθνούς κοινότητας μπορεί να αποδειχθεί κυριολεκτικά ζήτημα ζωής και θανάτου.
Από κοινού με τις συνεισφορές των κρατών μελών της, η ΕΕ είναι ένας από τους μεγαλύτερους χορηγούς βοήθειας παγκοσμίως. Η εν λόγω βοήθεια —που βασίζεται στα άρθρα 196 και 214 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ)— συνιστά θεμελιώδη έκφραση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης.
Συνοπτική παρουσίαση
Το 2015 χαρακτηρίστηκε από τη συνεχιζόμενη έξαρση των ανθρωπιστικών κρίσεων. Σε όλο τον κόσμο, οι ένοπλες συγκρούσεις και οι επιθέσεις σε αμάχους αυξήθηκαν σε ανησυχητικό βαθμό. Αυξανόμενη είναι επίσης η συχνότητα και η ένταση των φυσικών καταστροφών, που επιδεινώνονται λόγω της κλιματικής αλλαγής και της αύξησης του πληθυσμού. Με περισσότερους από 60 εκατομμύρια βιαίως εκτοπισθέντες παγκοσμίως, ο παρατεταμένος εκτοπισμός αποτελεί πλέον μείζονα ανθρωπιστική, αναπτυξιακή, πολιτική και οικονομική πρόκληση. Οι ανάγκες υπερβαίνουν όλο και περισσότερο τους διαθέσιμους πόρους και η παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας και πολιτικής προστασίας γίνεται όλο και πιο περίπλοκη. Η ΕΕ αποκρίθηκε στις πρωτόγνωρες αυτές συγκυρίες, αφενός, προσανατολίζοντας την ανθρωπιστική βοήθεια στους πλέον ευάλωτους πληθυσμούς και σε αυτούς που τη χρειάζονται περισσότερο και, αφετέρου, αναβαθμίζοντας την απόκρισή της σε επίπεδο πολιτικής. Μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ, η ΕΕ διασφάλισε επίσης την καλά συντονισμένη απόκριση σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τα θύματα φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών στην Ευρώπη και εκτός αυτής.
Το 2015 η ΕΕ παρείχε ανθρωπιστική βοήθεια και βοήθεια πολιτικής προστασίας ύψους άνω των 1,5 δισ. EUR. Με την ενίσχυση αυτή βοηθήθηκαν περισσότεροι από 134 εκατομμύρια δικαιούχοι που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές ή συγκρούσεις σε περισσότερες από 80 χώρες. Το 2015 ο προϋπολογισμός ανθρωπιστικής βοήθειας —ο μεγαλύτερος που έχει ποτέ εκτελεστεί από την Επιτροπή— αποτέλεσε απάντηση στην ολοένα αυξανόμενη συχνότητα και ένταση των φυσικών καταστροφών και λοιπών ανθρωπιστικών κρίσεων.
Η Συρία είναι η κυριότερη χώρα καταγωγής των προσφύγων που φτάνουν επί του παρόντος στην ΕΕ. Η σύγκρουση στη Συρία συνεχίστηκε με αμείωτη ένταση για πέμπτο συνεχές έτος και παραμένει η μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση και κρίση ασφάλειας σε παγκόσμιο επίπεδο. Το 2015 διατέθηκαν περισσότερα από 370 εκατ. EUR σε επιχειρήσεις διάσωσης στη Συρία και σε γειτονικές χώρες. Πέραν της παροχής συνδρομής σε εκτοπισμένους πληθυσμούς στις χώρες καταγωγής, χρηματοδοτήθηκαν επείγουσες ανθρωπιστικές παρεμβάσεις σε χώρες διέλευσης, κυρίως στα Δυτικά Βαλκάνια (22 εκατ. EUR), υπέρ ευάλωτων προσφύγων, αιτούντων άσυλο και μεταναστών. Η Ουγγαρία, η Σερβία, η Σλοβενία, η Κροατία και η Ελλάδα ενεργοποίησαν τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της ΕΕ, όταν χρειάστηκαν άμεση υλική υποστήριξη προκειμένου να αντεπεξέλθουν στην εισροή προσφύγων.
Το 2015 η ανθρωπιστική βοήθεια προς το Ιράκ αυξήθηκε σημαντικά φτάνοντας το ποσό των 79 εκατ. EUR από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, ποσό το οποίο διατέθηκε για την αντιμετώπιση μιας από τις πιο ραγδαία εξελισσόμενες ανθρωπιστικές κρίσεις στον κόσμο. Μεταξύ των κυριότερων προκλήσεων είναι η προστασία των αμάχων. Το Ιράκ φιλοξενεί επίσης περίπου 250 000 Σύριους πρόσφυγες.
Η χρηματοδότηση για το Σαχέλ ανήλθε σε 229 εκατ. EUR και εστιάστηκε στην επισιτιστική και διατροφική κρίση. Οι επαναλαμβανόμενες επισιτιστικές κρίσεις στο Σαχέλ έχουν εξαντλήσει την ανθεκτικότητα των φτωχότερων οικογενειών και έχουν εξαναγκάσει εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Οι συγκρούσεις στο Μάλι, την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και τη βόρεια Νιγηρία —που επεκτείνονται στο Τσαντ, τον Νίγηρα και το Καμερούν— έχουν επιδεινώσει περαιτέρω την κατάσταση στον τομέα της επισιτιστικής ασφάλειας.
Οι αδιάκοπες ένοπλες συγκρούσεις στο Νότιο Σουδάν, που βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης «επιπέδου 3», έχουν προκαλέσει τον εκτοπισμό εκατομμυρίων ανθρώπων και τεράστιες ανθρωπιστικές ανάγκες. Μέσω της χρηματοδότησης της ΕΕ, που ανήλθε σε 127 εκατ. EUR το 2015, υποστηρίχτηκαν δραστηριότητες διάσωσης στο Νότιο Σουδάν και παρασχέθηκε συνδρομή στους πρόσφυγες από το Νότιο Σουδάν σε γειτονικές χώρες.
Τον Δεκέμβριο του 2015 η ΕΕ ανακοίνωσε συνεισφορά ύψους 125 εκατ. EUR για τη χρηματοδότηση ενεργειών έκτακτης ανάγκης σε χώρες που επλήγησαν από το ακραίο καιρικό φαινόμενο El Niño στην Αφρική, την Καραϊβική, την Κεντρική και Νότιο Αμερική. Στοχευμένες δράσεις για τη
μείωση του κινδύνου καταστροφών
και την ανάπτυξη των τοπικών ικανοτήτων υποστηρίζονται σε περιοχές που παρουσιάζουν ιδιαίτερα ευάλωτα χαρακτηριστικά σε τοπικό επίπεδο.
Τον Ιούλιο του 2015 ο ΟΗΕ κατέταξε την κρίση στην Υεμένη ως κατάσταση έκτακτης ανάγκης «επιπέδου 3». Η χρηματοδότηση της ανθρωπιστικής βοήθειας από την ΕΕ, που ανήλθε σε 50 εκατ. EUR σε 2015, προορίζεται τόσο για τους εκτοπισθέντες στο εσωτερικό της χώρας όσο και για τους πρόσφυγες από την Υεμένη. Οι συγκρούσεις σε συνδυασμό με τη φτώχεια, την εκτόπιση πληθυσμού και τις αυξανόμενες τιμές των τροφίμων επιδεινώνουν μια ήδη σοβαρή ανθρωπιστική κρίση. Η Υεμένη πλήττεται επίσης άμεσα από την ανθρωπιστική κρίση στο Κέρας της Αφρικής.
Εκατομμύρια άνθρωποι στην Ουκρανία έχουν ανάγκη από ανθρωπιστική βοήθεια, λόγω των συγκρούσεων στο ανατολικό τμήμα της χώρας. Ποσό ύψους 30 εκατ. EUR από τον προϋπολογισμό της ΕΕ διατέθηκε στον λαό της Ουκρανίας ως ανθρωπιστική βοήθεια και ενίσχυση για άμεση ανάκαμψη. Επιπλέον, παρασχέθηκε βοήθεια σε είδος μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ.
Ποσό ύψους 15 εκατ. EUR σε άμεση ανθρωπιστική βοήθεια παρασχέθηκε στα θύματα του σεισμού στο Νεπάλ, πέραν της αποστολής εμπειρογνωμόνων σε θέματα πολιτικής προστασίας, ομάδων έρευνας και διάσωσης και πρώτων βοηθειών, καθώς και εφοδίων ανακούφισης, τα οποία εστάλησαν μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ.
Η εκπαίδευση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης αναδείχτηκε σε μείζονα προτεραιότητα πολιτικής το 2015. Η εκπαίδευση αποτελεί σωτήρια για τη ζωή ανθρωπιστική παρέμβαση στο πλαίσιο των εκτεταμένων εκτοπίσεων πληθυσμών που παρατηρήθηκαν το περασμένο έτος. Το 2015 περισσότερα από 1,5 εκατομμύρια παιδιά επωφελήθηκαν από δράσεις εκπαίδευσης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.
Το 2015 ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ ενεργοποιήθηκε για 25 καταστάσεις έκτακτης ανάγκης (προειδοποιήσεις, δράσεις παρακολούθησης και αιτήματα παροχής βοήθειας) και έλαβε 19 αιτήματα για άμεση συνδρομή εντός της ΕΕ και σε άλλες χώρες που επλήγησαν από καταστροφές.
Το 2015 διοργανώθηκε επίσης το πιο επιτυχημένο Ευρωπαϊκό Φόρουμ Πολιτικής Προστασίας, το μεγάλο διετές συνέδριο που συγκεντρώνει όλους τους Ευρωπαίους και ορισμένους διεθνείς ενδιαφερόμενους στον τομέα της πολιτικής προστασίας. Το φόρουμ του 2015 παρείχε την πλατφόρμα για την επίσημη έναρξη των εργασιών με γειτονικές χώρες, καθώς και το νέο σημαντικό σκέλος εργασιών σχετικά με τα τηλεκατευθυνόμενα αεροπορικά συστήματα στον τομέα της πολιτικής προστασίας.
Η ΕΕ έχει καταβάλει τεράστιες προσπάθειες για την αντιμετώπιση της επιδημίας του ιού Έμπολα στη Δυτική Αφρική από την εμφάνισή της τον Μάρτιο του 2014. Η ανθρωπιστική βοήθεια ανταποκρίθηκε στις πλέον έκτακτες ανάγκες και συνδυάστηκε με την αποστολή ειδών έκτακτης ανάγκης και εμπειρογνωμόνων μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ. Με τα μέτρα αυτά κατέστη τελικά εφικτή η επιτυχής αντιμετώπιση της νόσου τον Ιανουάριο του 2015. Τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την κρίση που πυροδότησε ο ιός Έμπολα είχαν ως αποτέλεσμα τη συγκρότηση του Ευρωπαϊκού Ιατρικού Σώματος το 2015, στο πλαίσιο της εθελοντικής δεξαμενής του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ.
Η τρίτη Παγκόσμια Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Σεντάι της Ιαπωνίας τον Μάρτιο του 2015, υιοθέτησε ένα νέο πλαίσιο για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών. Η Ένωση ανέλαβε ηγετικό ρόλο στη διαμόρφωση ενός ενισχυμένου πλαισίου μείωσης του κινδύνου καταστροφών, προσδιορίζοντας περαιτέρω βήματα για τη μείωση των κινδύνων και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας σε καταστροφές, μέσα από τη βιώσιμη ανάπτυξη και την αξιοποίηση συνεργειών με τις δράσεις για την κλιματική αλλαγή.
Οι πρώτες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων για την αποστολή εθελοντών στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας εθελοντών ανθρωπιστικής βοήθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης δημοσιεύτηκαν το 2015. Αναμένεται να δημιουργηθούν ευκαιρίες εθελοντικής συμμετοχής σε επιχειρήσεις ανά τον κόσμο για 18 000 άτομα έως το 2020.
Ανθρωπιστική βοήθεια
Η Ένωση εξακολουθεί να είναι χορηγός αναφοράς στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας. Η Επιτροπή διασφαλίζει τη συνέπεια όλων των παρεμβάσεων με τις ανθρωπιστικές αρχές, τη συνάφειά τους ως προς τη στόχευση των πλέον ευάλωτων δικαιούχων και τη δέουσα επικαιροποίησή τους σύμφωνα με τις αξιολογήσεις των αναγκών. Οι παρεμβάσεις διασφαλίζουν την αποτελεσματικότητα ως προς το κόστος και την αποδοτικότητα αναφορικά με τη χρηματοδότηση κρίσιμων τομέων, την κινητοποίηση εταίρων και την υποστήριξη της συνολικής ικανότητας του παγκόσμιου ανθρωπιστικού συστήματος. Η σημασία των εν λόγω αρχών για τη διατήρηση του ανθρωπιστικού χώρου αναγνωρίζεται τόσο στις εσωτερικές όσο και τις ανεξάρτητες αξιολογήσεις των επιχειρήσεων της Επιτροπής (σύνοψη των αξιολογήσεων των ανθρωπιστικών έργων που διενεργήθηκαν το 2015 παρέχεται στο Παράρτημα 1. Η αξιολόγηση της πολιτικής προστασίας βασίζεται στις απαιτήσεις της νομικής βάσης της. Η συνολική αξιολόγηση του μηχανισμού πολιτικής προστασίας πρόκειται να ξεκινήσει το 2ο εξάμηνο του 2016. Συνεπώς, το 2015 δεν διενεργήθηκε καμία αξιολόγηση των δράσεων πολιτικής προστασίας)
Προσφυγική κρίση
Συρία
Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της πρωτοστατούν στη διεθνή απόκριση στη συριακή κρίση. Ο εκτιμώμενος αριθμός των Σύριων προσφύγων στις γειτονικές χώρες και την ευρύτερη περιοχή υπερβαίνει τα 4,5 εκατομμύρια, ενώ ο αριθμός των εκτοπισθέντων στο εσωτερικό της Συρίας εκτιμάται στα 6,5 εκατομμύρια. Το 2015, περισσότερα από 160 εκατ. EUR διατέθηκαν από τον προϋπολογισμό της ΕΕ σε επιχειρήσεις διάσωσης στη Συρία. Οι βασικές στρατηγικές προτεραιότητες ήταν επικεντρωμένες στην υποστήριξη πολυτομεακής, ταχείας, ευέλικτης και εκ των υστέρων απόκρισης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, και στην παράλληλη διατήρηση της τακτικής ανθρωπιστικής βοήθειας σε ήδη εκτοπισμένους και ευάλωτους πληθυσμούς. Οι περισσότεροι πρόσφυγες καταφεύγουν σε χώρες και μεταξύ πληθυσμών που ήδη μαστίζονται από τη φτώχεια και τις δυσκολίες και, ως εκ τούτου, οι κοινότητες υποδοχής της περιοχής είναι επίσης δικαιούχοι της παρεχόμενης ανθρωπιστικής βοήθειας.
Η προσέγγιση «Για όλη τη Συρία» βασίζεται σε μια στρατηγική τεσσάρων πυλώνων που περιλάμβανε την πρόσβαση, την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, την προστασία, καθώς και την ανάληψη ευθυνών και την παροχή στήριξης σε εταιρικές σχέσεις. Ως ένας εκ των κύριων χορηγών του Στρατηγικού Σχεδίου Αντιμετώπισης 2015, η Ένωση στήριξε 12 εκατομμύρια δικαιούχους μέσω ιατρικής συνδρομής, 5 εκατομμύρια δικαιούχους μέσω υπηρεσιών κοινωνικής προστασίας, 8 εκατομμύρια δικαιούχους μέσω υπηρεσιών καθαρού νερού, αποχέτευσης και υγιεινής και περισσότερους από 6 εκατομμύρια εκτοπισθέντες στο εσωτερικό της χώρας μέσω της παροχής στέγασης και μη εδώδιμων ειδών. Εντονότερη ήταν επίσης η συμμετοχή της Ένωσης σε διεθνείς διπλωματικές πρωτοβουλίες (λ.χ. κύκλοι διαβουλεύσεων της Βιέννης) και σε προσπάθειες με σκοπό την προώθηση των βασικών ανθρωπιστικών αρχών και του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου.
Γειτονικές χώρες
Το 2015, διατέθηκε ποσό ύψους 97 εκατ. EUR από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για τη στήριξη περίπου 665 000 ανθρώπων στον Λίβανο, με ιδιαίτερη έμφαση σε γυναίκες και παιδιά. Η ενίσχυση επικεντρώθηκε στους πλέον ευάλωτους πρόσφυγες με γνώμονα την κάλυψη των βασικών αναγκών τους μέσα από μια χρηματική προσέγγιση πολλαπλών σκοπών και με τη διασφάλιση δευτεροβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης με στόχο τη διάσωση, την παροχή στέγης, νερού και αποχέτευσης. Επιπροσθέτως, χρηματοδοτήθηκαν ειδικές δραστηριότητες προστασίας, όπως η συμβουλευτική και η νομική συνδρομή σε θύματα βίας.
Στην Ιορδανία, προτεραιότητα δόθηκε στις οικονομικότερες και αποτελεσματικότερες λύσεις με επίκεντρο μια προσέγγιση εστιασμένη στις βασικές ανάγκες, μέσα από χρηματική ενίσχυση συνολικού ύψους 58 εκατ. EUR. Επί παραδείγματι, η Ένωση στήριξε το έργο της UNICEF για την ενίσχυση 56 000 κοριτσιών και αγοριών από τις πιο ευάλωτες οικογένειες Σύριων προσφύγων με επιδότηση σε μετρητά ύψους 20 δηναρίων Ιορδανίας ανά παιδί ανά μήνα. Άμεσος στόχος του εν λόγω προγράμματος ήταν η πρόληψη της εξάρτησης των ευάλωτων οικογενειών από αρνητικούς μηχανισμούς αντιμετώπισης, όπως η παιδική εργασία ή ο υποσιτισμός για την εξοικονόμηση χρημάτων, μέσω της παροχής συνδρομής για την κάλυψη των αναγκών και των δαπανών κάθε παιδιού. Ως αποτέλεσμα του προγράμματος, περισσότερες από τις μισές οικογένειες ανέφεραν την αποφυγή τουλάχιστον μίας αρνητικής στρατηγικής αντιμετώπισης, ενώ ποσοστό 91% της ομάδας του δείγματος ανέφερε ότι με τον τρόπο αυτό βελτιώθηκε η γενικότερη ευημερία της οικογένειας.
Μετά από δεκαετίες συγκρούσεων, οι ευάλωτοι Ιρακινοί δίνουν αγώνα για επιβίωση μέσα από μια περίπλοκη κατάσταση έκτακτης ανάγκης που μαίνεται εδώ και περισσότερο από δύο χρόνια. Οι πολεμικές συγκρούσεις και η θρησκευτική βία έχουν προκαλέσει τον εκτοπισμό εκατομμυρίων ανθρώπων. Το Ιράκ δεν βρίσκεται αντιμέτωπο μόνο με τις συνέπειες των συγκρούσεων στο εσωτερικό της χώρας, αλλά και των συγκρούσεων στη γειτονική Συρία. Φιλοξενεί εκατοντάδες χιλιάδες καταγεγραμμένους Σύριους πρόσφυγες. Ανταποκρινόμενη στις αυξανόμενες ανθρωπιστικές ανάγκες, η Ένωση αύξησε σημαντικά την εκ μέρους της ανθρωπιστική βοήθεια στο Ιράκ, διαθέτοντας περίπου 79 εκατ. EUR το 2015. Στόχος ήταν η παροχή προστασίας και αρωγής στους εκτοπισθέντες πληθυσμούς του Ιράκ, στους Σύριους πρόσφυγες και σε άλλους ευπαθείς πληθυσμούς που έχουν πληγεί από τις συγκρούσεις.
Το 2015 η Τουρκία ανακηρύχθηκε το κράτος υποδοχής των περισσότερων προσφύγων παγκοσμίως. Περισσότεροι από 2,5 εκατομμύρια Σύριοι πρόσφυγες καταγράφηκαν στη χώρα στα τέλη του έτους. Ποσό ύψους σχεδόν 36 εκατ. EUR διατέθηκε από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για ανθρωπιστική βοήθεια με στόχο την κάλυψη έκτακτων αναγκών των πλέον ευάλωτων πληθυσμών. Μεταξύ των βασικών προτεραιοτήτων ήταν ο τομέας της υγείας, ιδιαίτερα όσον αφορά τη σωματική αποκατάσταση/μετεγχειρητική περίθαλψη των τραυματιών πολέμου, και οι υπηρεσίες πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης σε ιδιαίτερα υποεξυπηρετούμενες περιοχές για περίπου 130 000 άτομα. Μια άλλη βασική προτεραιότητα είναι προγράμματα που απευθύνονται σε περίπου 230 000 άτομα, με τα οποία παρέχονται στις πλέον ευάλωτες οικογένειες προσφύγων δελτία για την αγορά βασικών οικιακών ειδών.
Επιπλέον, στις 15 Οκτωβρίου 2015, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξέφρασε την ικανοποίησή του για το κοινό σχέδιο δράσης με την Τουρκία στο πλαίσιο ενός συνολικού προγράμματος συνεργασίας που θα βασίζεται στον επιμερισμό της ευθύνης, στις αμοιβαίες δεσμεύσεις και στην πρακτική εκπλήρωσή τους. Η Διευκόλυνση για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία παρέχει νέους και σημαντικούς χρηματοδοτικούς πόρους και μηχανισμό συντονισμού ειδικά σχεδιασμένο ώστε να διασφαλίζεται ότι οι ανάγκες των προσφύγων και των κοινοτήτων υποδοχής ικανοποιούνται με περιεκτικό και συντονισμένο τρόπο. Η διευκόλυνση αναμένεται να συντονίσει συνολικό ποσό ύψους 3 δισ. EUR για την περίοδο 2016-2017.
Το 2015, περισσότερα από ένα εκατομμύριο άτομα εισήλθαν στην ΕΕ μέσω της γνωστής πλέον ως «διαδρομή των Δυτικών Βαλκανίων», διασχίζοντας πρώτα την Τουρκία και στη συνέχεια την Ελλάδα, στην προσπάθειά τους να φτάσουν στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη. Από τον προϋπολογισμό της ΕΕ χρηματοδοτήθηκαν επείγουσες ανθρωπιστικές παρεμβάσεις στα Δυτικά Βαλκάνια, ύψους 22 εκατ. EUR, για τη στήριξη ευάλωτων προσφύγων, αιτούντων άσυλο και μεταναστών σε κατάσταση ανάγκης. Η ενίσχυση αυτή συνέβαλε στην παροχή έκτακτης συνδρομής (τρόφιμα, νερό, υγιεινή, μη εδώδιμα είδη, υγεία, βασική προστασία και διαχείμαση) σε τοποθεσίες με μεγάλη συγκέντρωση προσφύγων, περιλαμβανομένων των συνόρων και των σημείων καταγραφής.
Ανθρωπιστικές κρίσεις στην Αφρική
Σαχέλ
Το Σαχέλ, μια από τις φτωχότερες περιοχές του κόσμου, μαστίζεται από τις συνέπειες τεσσάρων διαδοχικών επισιτιστικών και διατροφικών κρίσεων από το 2005, κατάσταση που επιδεινώνεται από τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής. Οι επαναλαμβανόμενες αυτές κρίσεις έχουν πλήξει σημαντικά την ανθεκτικότητα των φτωχότερων οικογενειών που αγωνίζονται χρόνο με τον χρόνο να καλύψουν τις βασικές ανάγκες τους σε τρόφιμα, ιδιαίτερα κατά τις μακριές χρονικές περιόδους μεταξύ των συγκομιδών. Το 2015, η χρηματοδότηση στο Σαχέλ (Μπουρκίνα Φάσο, Καμερούν, Τσαντ, Μάλι, Μαυριτανία, Νίγηρας, Νιγηρία και Σενεγάλη) ανήλθε στα 229 εκατ. EUR με επίκεντρο την επισιτιστική και διατροφική κρίση.
Το Τσαντ, μία από τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου, εξακολουθεί να τελεί υπό μια σύνθετη κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ως αποτέλεσμα της χρόνιας επισιτιστικής ανασφάλειας, του υποσιτισμού, των κινδύνων φυσικών καταστροφών, των επιδημιών και των μαζικών εκτοπισμών πληθυσμών. Η ανθρωπιστική βοήθεια της ΕΕ για το Τσαντ ανήλθε σε 58 εκατ. EUR το 2015, επιτρέποντας σε 75 000 νοικοκυριά να αποκτήσουν βασικά είδη διατροφής μέσω επιχορήγησης σε μετρητά και δελτίων. Οι δεκαετίες πολιτικής αστάθειας και φυσικών καταστροφών στη γειτονική Κεντροαφρικανική Δημοκρατία έχουν προκαλέσει εισροή προσφύγων, με αποτέλεσμα την άσκηση επιπρόσθετης πίεσης σε ήδη υπέρμετρα επιβαρυμένους πόρους.
Πέραν της παρατεταμένης διατροφικής ανασφάλειας, η εκτεταμένη βία στη βορειοανατολική Νιγηρία, λόγω της Boko Haram, έχει πυροδοτήσει μαζική έξοδο. Κατά τη διάρκεια του 2015, διατέθηκαν 21,5 εκατ. EUR από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για ανθρωπιστική βοήθεια στη Νιγηρία, με τα οποία προσφέρθηκε έκτακτη επισιτιστική βοήθεια, υπηρεσίες υγείας και παροχής προστασίας σε εκτοπισμένους και σε θύματα συγκρούσεων. Περισσότεροι από 2 εκατομμύρια Νιγηριανοί έχουν εκτοπιστεί διά της βίας εντός της χώρας και περισσότεροι από 190 000 έχουν διαφύγει στα γειτονικά κράτη Νίγηρα, Καμερούν και Τσαντ. Η ανθρωπιστική κοινότητα αναμένει νέο μαζικό κύμα εκτοπισμού, λόγω των συνεχιζόμενων εκκενώσεων των μόνιμων κατοίκων των νήσων της Λίμνης Τσαντ, ως αποτέλεσμα στρατιωτικών επιχειρήσεων στην περιοχή.
Νότιο Σουδάν
Το Νότιο Σουδάν μαστίζεται από συνεχείς κρίσεις που έχουν προκαλέσει τεράστιες ανθρωπιστικές ανάγκες. Η ΕΕ καλύπτει τη χρηματοδότηση της ανθρωπιστικής βοήθειας στο Σουδάν σε ποσοστό άνω του 40% για τη στήριξη προγραμμάτων διάσωσης που εκτιμάται ότι απευθύνονται σε 2 εκατομμύρια άτομα. Μόνο για το 2015, παρείχε ενίσχυση ύψους 127 εκατ. EUR στη χώρα. Οι ένοπλες συγκρούσεις που μαίνονται από τον Δεκέμβριο του 2013 έχουν αφήσει πίσω τους χιλιάδες νεκρούς, ενώ περισσότερα από 2 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εκριζωθεί από τα σπίτια τους. Τον Αύγουστο του 2015 υπογράφηκε ειρηνευτική συμφωνία, ακόμη όμως δεν έχει επέλθει ειρήνη στη χώρα.
Κεντροαφρικανική Δημοκρατία
Η πολιτική αστάθεια και οι φυσικές καταστροφές, περιλαμβανομένης της τρωτότητας στην κλιματική αλλαγή, στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία έχουν συμβάλλει στην κατάρρευση της εθνικής οικονομίας, στην απουσία ανάπτυξης και στην αποδυνάμωση των κρατικών θεσμών. Από την έναρξη των συγκρούσεων το 2013, η ΕΕ διαδραματίζει ηγετικό ρόλο με τη χορήγηση ανθρωπιστικής βοήθειας ύψους 73 εκατ. EUR. Η κατάσταση εξακολουθεί να είναι ιδιαίτερα ασταθής. Το 2015 η ανθρωπιστική βοήθεια από την ΕΕ προς την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία ανήλθε σε 25 εκατ. EUR και υποστήριξε έργα για την παροχή προστασίας, την πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη, την επισιτιστική και διατροφική συνδρομή, τη διανομή καθαρού νερού, υπηρεσίες αποχέτευσης, την υλικοτεχνική υποστήριξη και τον συντονισμό της ανθρωπιστικής βοήθειας. Τον Μάιο του 2015 διοργανώθηκε διεθνής διάσκεψη υψηλού επιπέδου για την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία η οποία επικεντρώθηκε στις ανθρωπιστικές ανάγκες, την ανάκαμψη και την ανάπτυξη της ανθεκτικότητας της χώρας.
Εκτόπιση πληθυσμών: Μέση Ανατολή, Κεντρική Ασία και Αφρική, 2015
Άλλες ανθρωπιστικές κρίσεις
Η κρίση του El Niño
Η ΕΕ ανακοίνωσε συνεισφορά ύψους 125 εκατ. EUR για τη χρηματοδότηση ενεργειών έκτακτης ανάγκης σε χώρες που επλήγησαν από το ακραίο καιρικό φαινόμενο El Niño στην Αφρική, την Καραϊβική, την Κεντρική και Νότιο Αμερική. Το φαινόμενο, που είναι ένα από τα ισχυρότερα των τριών τελευταίων δεκαετιών, επιδεινωμένο από την κλιματική αλλαγή, επηρεάζει περισσότερα από 41 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως. Ιδίως η Αιθιοπία είναι μία από τις χώρες που επλήγη περισσότερο από το φαινόμενο του El Niño, ενώ αναφέρεται αύξηση του αριθμού των ατόμων υπό καθεστώς επισιτιστικής ανασφάλειας λόγω της ξηρασίας από 2,9 εκατομμύρια τον Ιανουάριο του 2015 σε 8,2 εκατομμύρια τον Οκτώβριο του 2015.
Υεμένη
Η πολιτική αστάθεια, οι ένοπλες συγκρούσεις, τα πενιχρά οικονομικά αποτελέσματα και η χρόνια υπανάπτυξη βρίσκονται στην καρδιά της περίπλοκης και πολύπλευρης κρίσης που αντιμετωπίζει η Υεμένη. Ποσοστό μεγαλύτερο από το 47% του πληθυσμού ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας με λιγότερο από 2 ευρώ την ημέρα, ενώ η χώρα έχει το τρίτο υψηλότερο ποσοστό υποσιτισμού παγκοσμίως. Το 2015, 50 εκατ. EUR διατέθηκαν από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για την ενίσχυση πληθυσμών σε ολόκληρη τη χώρα που μαστίζεται από συγκρούσεις και εκτόπιση πληθυσμού, επισιτιστική ανασφάλεια και υποσιτισμό. Το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης της ανθρωπιστικής βοήθειας αξιοποιείται για την παροχή τροφής, νερού και αποχέτευσης, βασικής υγειονομικής περίθαλψης, καθώς και στέγης και οικιακών ειδών για τους εκτοπισθέντες στο εσωτερικό της χώρας, τους πρόσφυγες από το Κέρας της Αφρικής και τις κοινότητες υποδοχής των εκτοπισμένων πληθυσμών.
Ουκρανία
Η ανθρωπιστική κρίση στην Ουκρανία είναι μία από τις βασικές προτεραιότητες της ΕΕ. Εκατομμύρια άνθρωποι στην Ουκρανία έχουν ανάγκη από ανθρωπιστική βοήθεια, λόγω του συνδυασμού συγκρούσεων, εκτοπισμού και ακραίας φτώχειας. Τα έργα που υλοποιήθηκαν το 2015 από τον προϋπολογισμό της ΕΕ ανήλθαν σε 30 εκατ. EUR, τα οποία ανακούφισαν άμεσα περισσότερους από 800 000 Ουκρανούς. Παρά το γεγονός ότι οι πληθυσμοί-στόχοι ήταν τα πλέον ευάλωτα παιδιά, οι ηλικιωμένοι και οι μονογονεϊκές οικογένειες, η ενίσχυση διοχετεύτηκε επίσης σε εκτοπισθέντες στο εσωτερικό της χώρας και σε πρόσφυγες που είχαν διαφύγει από περιοχές με συγκρούσεις, καθώς και σε επαναπατριζόμενους. Σε αρκετές περιστάσεις, η ενίσχυση παρασχέθηκε υπό μορφή μετρητών και δελτίων, προσέγγιση που αποδείχτηκε ιδιαίτερα αποτελεσματική και αποδοτική, καθώς παρέχει το πλεονέκτημα της άμεσης τόνωσης της τοπικής κοινωνίας και της διατήρησης της αξιοπρέπειας των πληγέντων. Επιπλέον, υπήρξε κινητοποίηση για την παροχή υλικής βοήθειας μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ. Τον Ιανουάριο του 2015, στο πλαίσιο μιας κοινής επιχείρησης της ΕΕ, διοργανώθηκε η αεροπορική και οδική μεταφορά εφοδίων ανακούφισης.
Νεπάλ
Ένας καταστροφικός σεισμός έπληξε το Κεντρικό Νεπάλ τον Απρίλιο του 2015, με αποτέλεσμα περίπου 9 000 άτομα να χάσουν τη ζωή τους και να ισοπεδωθούν ολόκληρα χωριά. Αμέσως αποδεσμεύτηκε ανθρωπιστική βοήθεια ύψους 15 εκατ. EUR από την ΕΕ για την αντιμετώπιση των πλέον επειγουσών αναγκών —επείγουσα στέγαση, επείγουσα υγειονομική περίθαλψη, νερό και αποχέτευση, στήριξη των μέσων επιβίωσης και υλικοτεχνική υποστήριξη— και για την προώθηση δραστηριοτήτων ετοιμότητας και μείωσης του κινδύνου καταστροφών. Κατά τη διάρκεια των ημερών που ακολούθησαν τη σεισμική δόνηση, κατόπιν αιτήματος των αρχών του Νεπάλ, ενεργοποιήθηκε ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ (EUCPM). Ο EUCPM, πέραν της ανθρωπιστικής βοήθειας σε είδος και μέσω των ομάδων βοήθειας, διευκόλυνε την ανάπτυξη τριών μονάδων —έρευνας και διάσωσης σε αστικό περιβάλλον, προωθημένων κινητών ιατρείων και καθαρισμού των υδάτων— και εμπειρογνωμόνων στην τεχνολογία κατασκευών, καθώς και την αποστολή άλλης τεχνικής συνδρομής. Οι παρατεταμένες προσπάθειες της Επιτροπής οδήγησαν στη διαμόρφωση μιας εθνικής στρατηγικής για τη διαχείριση καταστροφών στο Νεπάλ.
Λησμονημένες κρίσεις
Η ΕΕ στράφηκε και έγινε αρωγός σε πολλές από τις κρίσεις που έχουν πια λησμονηθεί από τα φώτα της δημοσιότητας. Για το 2015, τέτοιες περιπτώσεις ήταν οι πρόσφυγες Σαχράουι στην Αλγερία, ο πληθυσμός των Rohingya στη Μιανμάρ/Βιρμανία, και οι κολομβιανοί πρόσφυγες στον Ισημερινό και τη Βενεζουέλα. Στην Αξιολόγηση Λησμονημένων Κρίσεων προσδιορίζονται σοβαρές καταστάσεις ανθρωπιστικής κρίσης, στις οποίες οι πληγέντες πληθυσμοί λαμβάνουν ανεπαρκή ή και καθόλου διεθνή βοήθεια. Οι εν λόγω κρίσεις χαρακτηρίζονται από χαμηλή κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης, από έλλειψη ενδιαφέροντος από πλευράς χορηγών και από μειωμένη πολιτική δέσμευση για την επίλυση της κρίσης, με αποτέλεσμα την ανεπαρκή παρουσία ανθρωπιστικών φορέων. Το 2015, η ΕΕ διέθεσε περίπου το 17% του αρχικού προϋπολογισμού ανθρωπιστικής βοήθειας σε λησμονημένες κρίσεις.
Εκπαίδευση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης
Τα μισά θύματα των συγκρούσεων σε ολόκληρο τον κόσμο είναι παιδιά, και τα παιδιά ανήκουν στις πιο ευάλωτες ομάδες θυμάτων. Πέραν των πιθανών τραυματισμών και της εκτόπισης πληθυσμού, η διάλυση της οικογένειας αποτελεί σημαντικό κίνδυνο σε καιρούς κρίσης. Οι πιθανότητες και οι συνέπειες του διαχωρισμού των παιδιών από τις οικογένειές τους είναι πολλές. Όταν ενσκήπτει μια καταστροφή, η εκπαίδευση εκατομμυρίων παιδιών διακόπτεται. Ο αντίκτυπος των συγκρούσεων στα παιδιά είναι μακροπρόθεσμος και, σε περίπτωση παρατεταμένης κρίσης, μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις που η απουσία της δέουσας εκπαίδευσης προκαλεί διαιώνιση της βίας —δεδομένου ότι τα εν λόγω παιδιά αντιγράφουν ως ενήλικες τη βία που έχουν βιώσει κατά την παιδική ηλικία τους. Μένοντας εκτός σχολείου, τα παιδιά χάνουν την ευκαιρία να αναπτύξουν τις δεξιότητες που απαιτούνται για να χτίσουν ένα καλύτερο μέλλον για τα ίδια και για τις χώρες τους.
Σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, η εκπαίδευση μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία τουλάχιστον κάποιας αίσθησης κανονικότητας και ασφάλειας, ενώ παρέχει στα παιδιά την ψυχοκοινωνική στήριξη που χρειάζονται για να ξεπεράσουν τα τραύματά τους. Επίσης, η εκπαίδευση συχνά προσδιορίζεται ως κύρια προτεραιότητα από τις ίδιες τις πληγείσες κοινότητες.
Η εκπαίδευση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης αναδείχτηκε σε μείζονα προτεραιότητα το 2015. Η εκπαίδευση είναι μια σωτήρια για τη ζωή ανθρωπιστική παρέμβαση που στηρίζεται από την πρωτοβουλία «Παιδιά της Ειρήνης» της ΕΕ και από άλλες πρωτοβουλίες. Από το 2012 έως το 2015, περισσότερα από 23 εκατ. EUR διατέθηκαν για εκπαιδευτικά έργα (στο ποσό αυτό περιλαμβάνονται συνεισφορές από το Λουξεμβούργο και την Αυστρία), ενώ περισσότερα από 1,5 εκατομμύρια παιδιά επωφελήθηκαν από τα εν λόγω έργα σε 26 χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο. Η Επιτροπή έχει δεσμευτεί να αυξήσει το ποσοστό της χρηματοδότησης της ανθρωπιστικής βοήθειας που διατίθεται για την εκπαίδευση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης από 1% το 2015 (11 εκατ. EUR) σε 4% το 2016, που είναι και ο στόχος του ΟΗΕ.
Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ είναι ειδικά σχεδιασμένες ώστε να λαμβάνουν υπόψη τις διαφορετικές ανάγκες των παιδιών ανάλογα με την ηλικία, το φύλο και άλλες ιδιαιτερότητες. Οι δράσεις ποικίλλουν από τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε σχολεία, περιλαμβανομένων μαθημάτων για την κάλυψη του χαμένου εδάφους, έως την παροχή στολών, εκπαιδευτικού υλικού και μεταφοράς των παιδιών σε κέντρα εκπαίδευσης. Η ΕΕ παρέχει επίσης κονδύλια για την αποκατάσταση κατεστραμμένων σχολείων και για την κατασκευή νέων χώρων και κέντρων μάθησης. Η στήριξη της ΕΕ καθιστά επίσης εφικτή την πρόσβαση στην επαγγελματική κατάρτιση και την ψυχοκοινωνική συνδρομή.
Πολιτική ανθρωπιστικής βοήθειας
Οι πρωτόγνωρες ανθρωπιστικές κρίσεις κατά το 2015 είχαν άμεσο αντίκτυπο στην Ευρώπη με τη ραγδαία αύξηση προσφύγων και μεταναστών. Με το δεδομένο αυτό, η Ένωση άσκησε πιέσεις στη διεθνή κοινότητα για εντατικές και συντονισμένες προσπάθειες με στόχο την απόκριση στις διεθνείς προκλήσεις ανά τον κόσμο, για την καλύτερη διαχείριση του κινδύνου καταστροφών και για μεγαλύτερη εμπλοκή των φορέων ανάπτυξης σε περιπτώσεις παρατεταμένου εκτοπισμού. Η πρώτη πολυμερής παγκόσμια ανθρωπιστική σύνοδος κορυφής, που συγκλήθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη, διοργανώθηκε στις 23-24 Μαΐου 2016 στην Κωνσταντινούπολη. Κατά τη διάρκεια του 2015, η Ένωση πρωτοστάτησε στην υποστήριξη και την προετοιμασία ενόψει της συνόδου κορυφής. Η Ένωση συνδιοργάνωσε την προπαρασκευαστική ευρωπαϊκή διαβούλευση (Βουδαπέστη, 3-4 Φεβρουαρίου 2015) και παρακολούθησε από κοντά όλες τις υπόλοιπες τοπικές διαβουλεύσεις, καθώς και την παγκόσμια διαβούλευση τον Οκτώβριο του 2015. Συνέβαλε στη διεξαγωγή μελετών από το Γραφείο Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων των Ηνωμένων Εθνών (OCHA) και παρείχε υποστήριξη στις εργασίες της Γραμματείας της συνόδου κορυφής.
Στην ανακοίνωση της Επιτροπής της 2ας Σεπτεμβρίου 2015 υπογραμμίστηκαν οι προτεραιότητες της ΕΕ για τη σύνοδο κορυφής: προάσπιση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου· διασφάλιση αποτελεσματικής παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας· στενότερη ανθρωπιστική-αναπτυξιακή συνεργασία μεταξύ άλλων και σε περιπτώσεις παρατεταμένων κρίσεων· εταιρική σχέση με τοπικούς, εθνικούς και περιφερειακούς φορείς· και αποτελεσματική και επαρκής ανθρωπιστική χρηματοδότηση.
Πολιτική ανθρωπιστικής βοήθειας και προβολή
Όσον αφορά τη διεθνή συνεργασία, η ΕΕ συνέχισε τις συζητήσεις με χορηγούς μέλη και μη μέλη της Επιτροπής Αναπτυξιακής Βοήθειας του ΟΟΣΑ. Η ΕΕ διοργάνωσε τους πρώτους στρατηγικούς διαλόγους με την Ιαπωνία και την Αυστραλία με σκοπό τη διερεύνηση συνεργιών, τη συζήτηση θεμάτων διεθνούς ενδιαφέροντος και τον καθορισμό κοινών προτεραιοτήτων. Η ΕΕ ενίσχυσε επίσης τη συνεργασία της με τον Οργανισμό Ισλαμικής Συνεργασίας,τον Σύνδεσμο των Αραβικών Κρατών και τα Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα.Ενδεικτικά, αναφέρεται ένα εργαστήριο που διοργανώθηκε στη Τζέντα σε συνεργασία με την Οργάνωση Ισλαμικής Συνεργασίας.
Η Επιτροπή εξακολούθησε να διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στον συντονισμό μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών αρχών συμβάλλοντας ενεργά στις στρατιωτικές δράσεις της ΕΕ, με στόχο την καλύτερη απόκριση στις ανάγκες της ανθρωπιστικής κοινότητας και τη διασφάλιση της ομαλότερης συνεργασίας στον τομέα λ.χ. στον σχεδιασμό και τη διεξαγωγή της επιχείρησης Sophia της EUNAVFOR MED, της επιχείρησης της ναυτικής δύναμης της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Μεσόγειο. Επίσης, η Επιτροπή συμμετείχε ενεργά στη διαμόρφωση της προσέγγισης για την προστασία των αμάχων στο πλαίσιο στρατιωτικών επιχειρήσεων υπό την ηγεσία της ΕΕ, κατά τρόπο ώστε να αποτυπώνεται η μέριμνα για την ανθρωπιστική προστασία και ο σεβασμός του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου.
Ο πρωτόγνωρος αριθμός βιαίως εκτοπισθέντων ανά τον κόσμο —60 εκατομμύρια— κατέστησε αναγκαία την πραγματοποίηση απολογισμού κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2015. Τον απολογισμό ανέλαβαν οι σχετικές υπηρεσίες της Επιτροπής και στόχος ήταν η χαρτογράφηση των πρωτοβουλιών πολιτικής, των συναφών μέσων, των δράσεων, των διδαγμάτων που έχουν αντληθεί και των ελλείψεων στη διαχείριση της τρέχουσας προσφυγικής κρίσης σε επίπεδο ΕΕ. Στις 26 Απριλίου 2016, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση για τις αναγκαστικές εκτοπίσεις και την ανάπτυξη, με τίτλο «Ζώντας με αξιοπρέπεια: από την εξάρτηση στην αυτονομία», καθώς και συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής. Σκοπός της ανακοίνωσης είναι ο καθορισμός μιας νέας προσανατολισμένης στην ανάπτυξη προσέγγισης για τη στήριξη των προσφύγων, των εκτοπισθέντων στο εσωτερικό της χώρας, των οικειοθελώς επαναπατριζομένων και των πληθυσμών υποδοχής σε χώρες εταίρους.
Ενσωμάτωση των θεματικών πολιτικών στις ανθρωπιστικές επιχειρήσεις
Επισιτιστική και διατροφική βοήθεια
Κατά τη διάρκεια του 2015, η Επιτροπή, ενεργώντας εκ μέρους της Ένωσης, προήδρευσε της επιτροπής της σύμβασης για την επισιτιστική βοήθεια και διηύθυνε τις εργασίες της. Στις εργασίες που επιτελέστηκαν κατά τη διάρκεια του έτους περιλαμβάνεται
κοινή δήλωση από την Επιτροπή για την παγκόσμια ανθρωπιστική σύνοδο κορυφής.
Η επιτροπή επισιτιστικής βοήθειας έχει εξελιχθεί σε σημαντικό φόρουμ διαλόγου για θέματα πολιτικής.
Σε ορισμένες ανθρωπιστικές κρίσεις, οι αγορές και τα καταστήματα εξακολουθούν να προμηθεύονται τρόφιμα, όμως ο πληττόμενος πληθυσμός χάνει την αγοραστική του δύναμη. Στις περιπτώσεις αυτές, με τη «χρηματική προσέγγιση» διασφαλίζεται ότι η ανθρωπιστική βοήθεια φτάνει άμεσα και έγκαιρα σε εκείνους που τη χρειάζονται περισσότερο. Οι μεταφορές χρημάτων εκτελούνται γρήγορα, είναι αποτελεσματικές από άποψη κόστους και παρέχουν περισσότερες επιλογές σε όσους έχουν ανάγκη. Στα πλεονεκτήματα περιλαμβάνονται οφέλη για τις τοπικές οικονομίες, η ενδυνάμωση των δικαιούχων, η αξιοπρέπεια και η δυνατότητα λήψης αποφάσεων για τους ανθρώπους, οι οποίοι μπορούν επιλέξουν τι θα αγοράσουν. Τον Μάρτιο του 2015, το Συμβούλιο ενέκρινε έγγραφο σχετικά με τις «10 κοινές αρχές για την παροχή άμεσης χρηματικής βοήθειας με πολλαπλό σκοπό για την ανταπόκριση στις ανθρωπιστικές ανάγκες». Το έγγραφο αξιολογεί τις ευκαιρίες για τη χορήγηση χρηματικής βοήθειας με πολλαπλό σκοπό τόσο από επιχειρησιακή όσο και από πολιτική σκοπιά.
Κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη στέγαση και τους οικισμούς
Η ανησυχητική αύξηση των εκτοπισμένων πληθυσμών κατά την τελευταία δεκαετία, σε συνδυασμό με τις συνεχείς οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις που θέτει η κλιματική αλλαγή, έχει αυξήσει σημαντικά την ανάγκη για αποτελεσματικές και αποδοτικές ανθρωπιστικές παρεμβάσεις σε θέματα στέγασης και εγκατάστασης. Κατά συνέπεια, απαιτείται αναβάθμιση της παγκόσμιας τεχνικής ικανότητας παροχής στέγης και οικισμών, καθώς και αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των πόρων για καλύτερο αντίκτυπο στον αυξανόμενο αριθμό των εχόντων ανάγκη. Για τη διασφάλιση της βέλτιστης πρακτικής στον τομέα, για τον οποίο διατίθενται 180 εκατ. EUR ετησίως, καταρτίζονται κατευθυντήριες γραμμές, ενώ το 2015 ολοκληρώθηκε η εξωτερική διαβούλευση.
Πολιτική προστασία
Η παροχή βοήθειας πολιτικής προστασίας από την ΕΕ συντονίζεται από το Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών (ΚΣΑΕΑ). Η βοήθεια συνίσταται σε κρατική ενίσχυση από τα κράτη που συμμετέχουν στον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της ΕΕ, και παρέχεται αμέσως μετά από μια καταστροφή. Το ΚΣΑΕΑ παρακολουθεί κρίσεις σε ολόκληρο τον κόσμο καθημερινά σε 24ωρη βάση, διασφαλίζοντας έτσι συμπληρωματική δράση από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της.
Ο μηχανισμός διασφαλίζει μια καλά συντονισμένη απόκριση σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τα θύματα φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών στην Ευρώπη και αλλού, περιλαμβανομένων των περιπτώσεων όπου γίνεται επίκληση της ρήτρας αλληλεγγύης (άρθρο 222 της ΣΛΕΕ). Το 2015, ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ ενεργοποιήθηκε για 25 καταστάσεις έκτακτης ανάγκης (προειδοποιήσεις, δράσεις παρακολούθησης και αιτήματα για αρωγή) και έλαβε 19 αιτήματα για άμεση συνδρομή εντός της ΕΕ και σε άλλες χώρες που επλήγησαν από καταστροφές. Ταυτόχρονα, η Επιτροπή ακολουθεί αποτελεσματικές πολιτικές πρόληψης και ετοιμότητας σε συνεργασία με τα κράτη μέλη.
Προσφυγική κρίση της Συρίας
Ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ παρέχει στήριξη στα κράτη μέλη και τις γειτονικές χώρες οι οποίες βρίσκονται αντιμέτωπες με εξάρσεις προσφυγικών κυμάτων που υπερβαίνουν τις δυνατότητές τους για άμεση απόκριση. Από το δεύτερο εξάμηνο του 2015, η Ουγγαρία, η Σερβία, η Σλοβενία, η Κροατία και η Ελλάδα έχουν ζητήσει βοήθεια μέσω του μηχανισμού. Δεκαπέντε χώρες υπέβαλαν προσφορές για βοήθεια, και τέσσερα αιτήματα εξακολουθούσαν να είναι ενεργά το 2016. Ποσό ύψους 490 000 EUR από τον προϋπολογισμό της ΕΕ διατέθηκε για τη συγχρηματοδότηση της μεταφοράς και αποστολής σε χώρες που επλήγησαν από την κρίση.
Η Σερβία, παραδείγματος χάριν, βρέθηκε αντιμέτωπη με μαζική εισροή προσφύγων και μεταναστών από την Ελλάδα προς την Ουγγαρία και την Κροατία. Προκειμένου να αντεπεξέλθει στην προσφυγική εισροή, τον Σεπτέμβριο του 2015,
η Σερβία έλαβε βοήθεια σε είδος από άλλες ευρωπαϊκές χώρες
, υπό μορφή οχημάτων, καυσίμων, ειδών προσωπικής υγιεινής, κρεβατιών, στρωμάτων και τροφίμων.
Βοήθεια σε είδος απεστάλη και στην Ελλάδα υπό μορφή σκηνών, κρεβατιών, υπνόσακων, κουβερτών, δεμάτων με είδη προσωπικής υγιεινής, γεννητριών, αντλιών νερού, πυροσβεστικού εξοπλισμού και λοιπού εξειδικευμένου εξοπλισμού.
Η Ουγγαρία, η Σλοβενία και η Κροατία επίσης έλαβαν υλική βοήθεια, όπως σκηνές διαχείμασης, κρεβάτια και κουβέρτες από χώρες που συμμετέχουν στον μηχανισμό, ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν καλύτερα στην άφιξη προσφύγων και αιτούντων άσυλο.
Απόκριση στην επιδημία του Έμπολα
Στις 14 Ιανουαρίου 2016, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) ανακοίνωσε το τέλος της μετάδοσης του ιού Έμπολα στη Δυτική Αφρική. Από την αρχή της χειρότερης επιδημίας Έμπολα στην ιστορία (Μάρτιος 2014), η ΕΕ και τα κράτη μέλη της κινητοποίησαν ταχύτατα τους πολιτικούς, οικονομικούς και επιστημονικούς πόρους τους συμβάλλοντας στην αναχαίτιση και θεραπεία και τελικά στην κατανίκηση του ιού Έμπολα. Με προϋπολογισμό ανθρωπιστικής βοήθειας ύψους 71 εκατ. EUR από την έναρξη της επιδημίας, η ΕΕ ανταποκρίθηκε σε έκτακτες ανάγκες παρέχοντας υποστηρικτικές δραστηριότητες, όπως: επαγρύπνηση έναντι της επιδημίας, διάγνωση, θεραπεία και ιατρικές προμήθειες· διάθεση ιατρών και νοσηλευτών· κατάρτιση επαγγελματιών του τομέα της υγείας· ενέργειες ευαισθητοποίησης του πληθυσμού.
Το ΚΣΑΕΑ διαδραμάτισε καίριο ρόλο στον συντονισμό της απόκρισης της ΕΕ, διοργανώνοντας τακτικές συσκέψεις συντονισμού της ειδικής ομάδας δράσης για τον Έμπολα, η οποία απαρτίζεται από όλες τις συναφείς υπηρεσίες της Επιτροπής (στην έδρα της και σε τοπικό επίπεδο), την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ), τις αντιπροσωπείες της ΕΕ, τα κράτη μέλη της ΕΕ, από οργανισμούς του ΟΗΕ και από ανθρωπιστικούς εταίρους της ΕΕ. Τα κράτη μέλη συντόνισαν τις δραστηριότητές τους εντός της ΕΕ στο πλαίσιο των τακτικών συσκέψεων της Επιτροπής Υγειονομικής Ασφάλειας, που θεσπίστηκε με την απόφαση αριθ. 1082/13 σχετικά με σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας, βάσει ταχέων εκτιμήσεων κινδύνου που εκπόνησε το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων. Η ενεργοποίηση του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ επέτρεψε την ταχεία συντονισμένη αποστολή προμηθειών έκτακτης ανάγκης και εμπειρογνωμόνων από τα κράτη μέλη (περισσότερες από 100 πτήσεις και 2 φορτηγά πλοία). Θεσπίστηκε ένα σύστημα ιατρικής εκκένωσης για την υποστήριξη της κινητοποίησης και τη διαφύλαξη της ασφάλειας των εργαζομένων των διεθνών ανθρωπιστικών οργανώσεων. Η διάθεση κινητών εργαστηρίων από την Επιτροπή διαδραμάτισε καίριο ρόλο στη διάγνωση του Έμπολα στους πληθυσμού της Δυτικής Αφρικής.
Τον Μάρτιο του 2015, η ΕΕ διοργάνωσε τη διάσκεψη «Έμπολα: από την κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην ανάκαμψη». Με τον τρόπο αυτό υπογραμμίστηκε η ανάγκη να διατηρηθεί η δυναμική για την πρόληψη ενδεχόμενης ραγδαίας αύξησης νέων κρουσμάτων, και να σχεδιαστούν τα επόμενα βήματα στην καταπολέμηση τόσο της τελευταίας όσο οιασδήποτε επακόλουθης επιδημικής έκρηξης του ιού Έμπολα.
Το Ευρωπαϊκό Ιατρικό Σώμα
Η ιδέα της συγκρότησης ενός «αποθεματικού» ιατρικών ομάδων και ομάδων δημόσιας υγείας στο πλαίσιο του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ —που σήμερα είναι γνωστό ως Ευρωπαϊκό Ιατρικό Σώμα— πήρε σάρκα και οστά το 2015, σε συνέχεια των διδαγμάτων που αντλήθηκαν από την κρίση του Έμπολα. Οι απαιτήσεις σχετικά με την ποιότητα και τη διαλειτουργικότητα προσδιορίστηκαν και διευρύνθηκαν σύμφωνα με τα νέα πρότυπα της ΠΟΥ για τις ιατρικές μονάδες. Έτσι, η «εθελοντική δεξαμενή» του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ διευρύνεται με ιατρικές ομάδες, ομάδες δημόσιας υγείας, κινητά εργαστήρια βιοασφάλειας, ικανότητες ιατρικής εκκένωσης και εξειδικευμένες μονάδες αξιολόγησης και υποστήριξης. Οι εργασίες του σώματος εγκαινιάστηκαν —με την ανάθεση ορισμένων διαθέσιμων ικανοτήτων ιατρικής απόκρισης στην εθελοντική δεξαμενή— στις 15 Φεβρουαρίου 2016.
Απόκριση σε φυσικές καταστροφές
Σε ολόκληρο τον πλανήτη παρατηρείται ένταση της συχνότητας, της πολυπλοκότητας και της σοβαρότητας των φυσικών καταστροφών, οι οποίες επιδεινώνονται από παράγοντες όπως η κλιματική αλλαγή.
Κάθε χρόνο εκδηλώνονται καταστροφικές πυρκαγιές στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο, με αποτέλεσμα την καταστροφή χιλιάδων στρεμμάτων δασικών εκτάσεων. Όταν η κλίμακα μιας πυρκαγιάς υπερβαίνει την ικανότητα κατάσβεσης μιας χώρας, τότε μπορεί να ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ ο οποίος συνεισφέρει με επιπρόσθετους συντονισμένους πόρους. Το ΚΣΑΕΑ παρακολουθεί τον κίνδυνο και τα περιστατικά δασικών πυρκαγιών σε ολόκληρη την Ευρώπη επί 24ώρου βάσεως, χρησιμοποιώντας εθνικές υπηρεσίες και εργαλεία παρακολούθησης, όπως το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφόρησης για τις Δασικές Πυρκαγιές. Τον Ιούλιο του 2015, η Ελλάδα ζήτησε βοήθεια στο πλαίσιο του μηχανισμού για την κατάσβεση δεκάδων δασικών πυρκαγιών και ο μηχανισμός ανταποκρίθηκε αποστέλλοντας πυροσβεστικά αεροσκάφη. Η ΕΕ μπορεί να διευκολύνει τον συνολικό συντονισμό της μεταφοράς και της υλικοτεχνικής υποστήριξης σε τέτοιες περιπτώσεις και, εν προκειμένω, συγχρηματοδότησε τη μεταφορά βοήθειας στην Ελλάδα. Το 2015, το μερίδιο της ευρωπαϊκής συγχρηματοδότησης των μεταφορών υπερέβη τα 14 εκατ. EUR, στο πλαίσιο της χρηματοδοτικής στήριξης της ΕΕ για τη μεταφορά βοήθειας που παρέχεται από τα κράτη που συμμετέχουν στον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της ΕΕ.
Ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ ενεργοποιήθηκε επίσης προκειμένου να ανταποκριθεί σε άλλες καταστροφές, μεταξύ άλλων, στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, την Αλβανία, τη Μιανμάρ/Βιρμανία και το Μπαγκλαντές, στις δασικές πυρκαγιές στην Παραγουάη και στον σεισμό στο Νεπάλ.
Πρόληψη και ετοιμότητα
Με την πρόληψη και την ετοιμότητα αμβλύνονται οι χειρότερες επιπτώσεις των ανθρωπογενών και φυσικών καταστροφών, ενώ ενισχύεται η δυνατότητα αποτελεσματικότερης προσαρμογής στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ένα επιτυχές παράδειγμα άσκησης πολιτικής προστασίας παρέχει το σενάριο ενός μείζονος ατυχήματος σε βιομηχανική περιοχή του Όσλο τον Απρίλιο του 2015. Το σενάριο προέβλεπε σύγκρουση πλοίων και πυρκαγιά σε συγκρότημα δεξαμενών αποθήκευσης η οποία κατέληγε σε έκρηξη και διαρροή επικίνδυνων ουσιών. Στόχος της άσκησης ήταν να τεθούν υπό δοκιμή η απόκριση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και διάσωσης και οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Μεταξύ των συμμετεχόντων ήταν οι νορβηγικές υπηρεσίες αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών, ο δήμος του Όσλο, ο κυβερνήτης της κομητείας, περιφερειακές και εθνικές αρχές, καθώς και ευρωπαϊκές και διεθνείς ομάδες και εμπειρογνώμονες από το ΚΣΑΕΑ.
Πολιτική στον τομέα της πολιτικής προστασίας
Μετά την έγκριση της νομοθεσίας για τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της ΕΕ και την εκτελεστική απόφαση του Οκτωβρίου του 2014, το 2015 σηματοδοτήθηκε από την ταχεία εφαρμογή της ευρωπαϊκής ικανότητας αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών υπό μορφή μιας εθελοντικής δεξαμενής όπου συγκεντρώνονται οι ικανότητες απόκρισης των κρατών μελών. Τα ενδιαφερόμενα μέρη μπορούν, στο πλαίσιο του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ, να διαθέτουν εκ των προτέρων στην εθελοντική δεξαμενή διάφορους τύπους ικανοτήτων απόκρισης, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συντονισμένες αποστολές πολιτικής προστασίας της ΕΕ. Η εθελοντική δεξαμενή επιτρέπει τον βελτιωμένο σχεδιασμό των δράσεων ταχείας απόκρισης και ευέλικτες ρυθμίσεις επιφυλακής. Έως τα τέλη του 2015, είχαν καταγραφεί 21 μονάδες και άλλες ικανότητες απόκρισης στην εθελοντική δεξαμενή. Στόχος για την εθελοντική δεξαμενή είναι η συγκέντρωση 41 μονάδων έως το 2020.
Η Επιτροπή συνεχίζει την εκστρατεία της για την προσέγγιση στρατηγικών εταίρων πολιτικής προστασίας σε ολόκληρο τον κόσμο (Κίνα, Ιαπωνία, ΗΠΑ, χώρες του ASEAN κ.λπ.), καθώς και τις εν εξελίξει εργασίες της με υποψήφιες και δυνάμει υποψήφιες προς ένταξη χώρες. Επιπροσθέτως, το 2015, η Επιτροπή συνήψε μια νέα μορφή συνεργασίας με ευρωπαϊκές γειτονικές χώρες, στο πλαίσιο της επανεξέτασης της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας. Μια μορφή συναφούς εταιρικής σχέσης πρόκειται να προσφερθεί σε ορισμένες γειτονικές χώρες με στόχο την ενίσχυση της ικανότητας συνεργασίας για τη διαχείριση καταστροφών, στο πλαίσιο του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ.
Το 2015 διοργανώθηκε επίσης το πιο επιτυχημένο Ευρωπαϊκό Φόρουμ Πολιτικής Προστασίας, το μεγάλο διετές συνέδριο που συγκεντρώνει όλους τους Ευρωπαίους και ορισμένους διεθνείς ενδιαφερομένους στον τομέα της πολιτικής προστασίας. Το φόρουμ του 2015 παρείχε την πλατφόρμα για την επίσημη έναρξη των εργασιών με γειτονικές χώρες, καθώς και το νέο σημαντικό σκέλος εργασιών σχετικά με τα τηλεκατευθυνόμενα αεροπορικά συστήματα στον τομέα της πολιτικής προστασίας.
Επιπροσθέτως, η Επιτροπή συνεργάστηκε ενεργά με τα κράτη μέλη για τη διενέργεια εθνικών εκτιμήσεων κινδύνου. Η εν λόγω ανάγκη προέκυψε από τη σχετική απαίτηση του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ, σύμφωνα με την οποία οι συμμετέχουσες χώρες έπρεπε να έχουν υποβάλει εθνική εκτίμηση κινδύνου στην Επιτροπή έως τον Δεκέμβριο του 2015. Η εκτίμηση κινδύνου εντάσσεται επίσης σε μια διεθνή πρωτοβουλία για την ανάπτυξη του ευρετηρίου INFORM για τη διαχείριση κινδύνου σε συνεργασία με τη Μόνιμη Διοργανική Επιτροπή και πολλούς άλλους διεθνείς εταίρους. Η πρωτοβουλία INFORM 2015, που καλύπτει 191 χώρες, ξεκίνησε στις αρχές του 2015 και συνέδραμε την Επιτροπή στην υποστήριξη διαδικασιών λήψης αποφάσεων και στη διάθεση κονδυλίων.
Ετοιμότητα και ανθεκτικότητα σε καταστροφές
Το πρόγραμμα ετοιμότητας έναντι καταστροφών της ECHO (DIPECHO) στοχεύει στην ενίσχυση των ικανοτήτων ετοιμότητας εντός των χωρών, ώστε να είναι εφικτή, αφενός, η έγκαιρη ανάληψη δράσης για τον περιορισμό των επιπτώσεων των κινδύνων, καθώς και των απωλειών περιουσιακών στοιχείων και ζωών και, αφετέρου, η απόκριση σε ανθρωπιστικές ανάγκες. Το πρόγραμμα εντάσσεται εξ ολοκλήρου στο πλαίσιο της χρηματοδότησης της ανθρωπιστικής βοήθειας. Όλα τα σχέδια σχετικά με την υλοποίηση ανθρωπιστικής βοήθειας περιλαμβάνουν μια ανάλυση επιλογών και προτεραιοτήτων για την ετοιμότητα, την έγκαιρη δράση και τη μείωση του κινδύνου καταστροφών. Κατά μέσο όρο, με κάθε ευρώ που δαπανάται σε δραστηριότητες μείωσης των κινδύνων και ετοιμότητας εξοικονομούνται από τέσσερα έως επτά ευρώ τα οποία μπορούν να διατεθούν για την απόκριση μετά από κάποια καταστροφή. Το 2015, με τις δράσεις στο πλαίσιο του προγράμματος ενισχύθηκαν τοπικές ικανότητες απόκρισης μέσα από την επένδυση σε συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, την παροχή κατάρτισης σε υπάλληλους τοπικών αρχών, τη σύσταση και ανάπτυξη τοπικών επιτροπών διαχείρισης κινδύνου, τη διοργάνωση προσομοιώσεων κ.λπ. Το 2015, περίπου 38 εκατ. EUR διατέθηκαν για το πρόγραμμα DIPECHO, με αποτέλεσμα ο αριθμός των άμεσων δικαιούχων μείωσης του κινδύνου καταστροφών να αυξηθεί από 16 σε 24 εκατομμύρια παγκοσμίως. Οι δραστηριότητες μείωσης του κινδύνου καταστροφών ενσωματώθηκαν σε όλες τις ανθρωπιστικές επιχειρήσεις του περασμένου έτους σε ποσοστό 43%. Οι εν λόγω προσπάθειες αναμένεται να συμβάλλουν στην προσαρμογή στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Η ΕΕ πρωτοστάτησε στη διαμόρφωση ενός αποτελεσματικού, φιλόδοξου και βελτιωμένου πλαισίου για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών το 2015. Συνέβαλε καθοριστικά στην τρίτη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών, η οποία υιοθέτησε το πλαίσιο Σεντάι για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών 2015-2030 τον Μάιο του 2015. Η μείωση του κινδύνου καταστροφών έχει πια παγιωθεί ως βασικό στοιχείο των προσπαθειών βιώσιμης ανάπτυξης και επικεντρώνεται στην ικανότητα της διεθνούς κοινότητας να μειώσει τους κινδύνους και να ενισχύσει την ανθεκτικότητα έναντι καταστροφών. Η βιώσιμη ανάπτυξη και η κλιματική αλλαγή έχουν αναγνωριστεί ως σημαντική κατευθυντήρια αρχή στην αντιμετώπιση των αλληλένδετων προκλήσεων του κινδύνου καταστροφών. Με την υιοθέτηση του εν λόγω νέου πλαισίου θεσπίζονται σαφείς στόχοι και προτεραιότητες για δράση που θα οδηγήσει στη σημαντική μείωση του κινδύνου καταστροφών και απωλειών σε ζωές, σε μέσα επιβίωσης και υγεία. Για την εφαρμογή του πλαισίου Σεντάι κατά την επόμενη 15ετία θα απαιτηθεί δέσμευση και πολιτική ηγεσία. Η Επιτροπή εξακολουθεί να εργάζεται στη βάση της Διάσκεψης του Σεντάι με ένα σχέδιο δράσης για την εφαρμογή του νέου διεθνούς πλαισίου. Η Ένωση θα διαδραματίσει ενεργό ρόλο στη διακυβερνητική ομάδα εργασίας εμπειρογνωμόνων, η οποία συγκροτήθηκε με στόχο την ανάπτυξη παγκόσμιων δεικτών για τη μέτρηση της παγκόσμιας προόδου αναφορικά με την εφαρμογή του πλαισίου Σεντάι.
Η Επιτροπή θα διαδραματίσει ενεργό ρόλο στη διακυβερνητική ομάδα εργασίας εμπειρογνωμόνων, η οποία συγκροτήθηκε με στόχο την ανάπτυξη παγκόσμιων δεικτών για τη μέτρηση της παγκόσμιας προόδου αναφορικά με την εφαρμογή του πλαισίου Σεντάι.
Εθελοντές ανθρωπιστικής βοήθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Η πρωτοβουλία εθελοντών ανθρωπιστικής βοήθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποσκοπεί στη συγκέντρωση, από το 2014 έως το 2020, έως 18 000 εθελοντών από τα κράτη μέλη της ΕΕ με στόχο την υποστήριξη των προσπαθειών της ΕΕ για ενίσχυση της ικανότητας και της ανθεκτικότητας ευάλωτων κοινοτήτων σε άλλες χώρες. Η πρωτοβουλία παρέχει ευκαιρίες για ανάπτυξη ικανοτήτων και τεχνική βοήθεια σε οργανώσεις που αποστέλλουν και υποδέχονται εθελοντές. Οι πρώτες προσκλήσεις για υποβολή προτάσεων ξεκίνησαν το 2015. Έχουν επιλεγεί δέκα έργα για συγχρηματοδότηση: τέσσερα για τεχνική βοήθεια και έξι για ανάπτυξη ικανοτήτων σε τομείς όπως η διαχείριση κινδύνου καταστροφών, η διαχείριση εθελοντών, η ικανότητα λήψης πιστοποίησης, εργαλεία και μέθοδοι εκτίμησης αναγκών, η δημιουργία εταιρικών σχέσεων, καθώς και επικοινωνιακές δράσεις. Συνολικά, 88 οργανώσεις εμπλέκονται στην υλοποίηση των έργων. Τα πρώτα συγκεκριμένα αποτελέσματα από προπαρασκευαστικές και αρχικές δράσεις υλοποίησης αναμένονται εντός του 2016, οπότε και προβλέπεται η αποστολή εκπαιδευμένων εθελοντών σε ανθρωπιστικά έργα ανά τον κόσμο.
Πιστοποίηση
Όλες οι οργανώσεις, είτε ενεργούν ως οργανώσεις αποστολής είτε ως οργανώσεις υποδοχής εθελοντών στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας, πρέπει να είναι πιστοποιημένες. Με τη διαδικασία πιστοποίησης ελέγχεται κατά πόσον όλες οι συμμετέχουσες οργανώσεις μπορούν να εφαρμόζουν και να τηρούν πλήρως τα υψηλά πρότυπα και τις διαδικασίες διαχείρισης του εθελοντισμού που έχουν θεσπιστεί για την προστασία και τη διαχείριση των εθελοντών κατά τη διάρκεια της αποστολής τους. Τον Ιανουάριο του 2015, δημοσιεύτηκε πρόσκληση υποβολής αιτήσεων προκειμένου να καταρτιστεί κατάλογος πιστοποιημένων οργανώσεων αποστολής και υποδοχής. Έως το τέλος του 2015 χορηγήθηκαν δεκαέξι πιστοποιήσεις. Η πιστοποίηση είναι μια εν εξελίξει διαδικασία και η πρόσκληση είναι ανοιχτή έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2020.
Αποστολή και εκπαίδευση
Η επιλογή, η προετοιμασία και η αποστολή εθελοντών αποτελούν κεντρικές δράσεις στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας. Τον Ιούλιο του 2015 δημοσιεύτηκε πρόσκληση υποβολής προτάσεων για την αποστολή εθελοντών. Έως τον Οκτώβριο του 2015, είχαν υποβληθεί δύο αιτήσεις με την εμπλοκή 27 οργανώσεων και την αποστολή 44 εθελοντών μετά το καλοκαίρι του 2016. Η αξιολόγηση των αιτήσεων και η υπογραφή των συμφωνιών επιχορήγησης θα ολοκληρωθούν εντός του 2016.
Τον Οκτώβριο του 2015 δημοσιεύτηκε ανοικτή πρόσκληση υποβολής προσφορών. Στόχος είναι η παροχή υπηρεσιών εκπαίδευσης σε υποψήφιους εθελοντές και η αξιολόγηση των ικανοτήτων και των δυνατοτήτων τους. Η αξιολόγηση των αιτήσεων και η υπογραφή των συμβάσεων-πλαισίου πρόκειται να ολοκληρωθούν εντός του 2016.
Ο Εκτελεστικός Οργανισμός Εκπαίδευσης, Οπτικοακουστικών Θεμάτων και Πολιτισμού της Επιτροπής (EACEA) είναι αρμόδιος για τη διαχείριση ολόκληρου του κύκλου ζωής της πρωτοβουλίας εθελοντών ανθρωπιστικής βοήθειας της ΕΕ. Η αρμοδιότητα αυτή συνίσταται στην εφαρμογή του προγράμματος περιλαμβανομένης της πρόσκλησης υποβολής προτάσεων, της ανάλυσης αιτημάτων χρηματοδότησης, της διαδικασίας πιστοποίησης, της επιτόπιας παρακολούθησης των έργων και της διάδοσης των αποτελεσμάτων έργων και προγραμμάτων. Η Επιτροπή είναι αρμόδια για την ανάπτυξη του νομικού πλαισίου στη βάση της πρωτοβουλίας εθελοντών ανθρωπιστικής βοήθειας της ΕΕ και έχει τη βασική εποπτεία των στοιχείων της πολιτικής και των οικονομικών και επιχειρησιακών στοιχείων της πρωτοβουλίας.
Συντονισμός με άλλα μέσα της ΕΕ
Η ΕΕ αποδίδει μεγάλη σημασία στη σύνδεση ανάμεσα στην ανθρωπιστική βοήθεια, ως μέτρο ταχείας απόκρισης σε καταστάσεις κρίσης, και άλλα μέσα της ΕΕ θέτοντας σε προτεραιότητα περισσότερες προσπάθειες μακροχρόνιας ανάπτυξης και ανασυγκρότησης. Η σύνδεση μεταξύ ανθρωπιστικής βοήθειας και ανάπτυξης είναι περίπλοκη και απαιτεί αυξημένο συντονισμό —ενώ οδηγεί σε κοινές προσεγγίσεις μεταξύ υπηρεσιών της Επιτροπής, και σε συνεργατική εφαρμογή, παρακολούθηση και ανίχνευση της προόδου.
Η ανάγκη για περαιτέρω επένδυση στην εν λόγω προσέγγιση επιβεβαιώθηκε το 2015 με τη δημοσίευση της Συλλογής της ΕΕ για την Ανθεκτικότητα (EU Resilience Compendium). Στόχος της συγκεκριμένης δημοσίευσης είναι η ενθάρρυνση της μάθησης και η καλύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η ανθεκτικότητα μπορεί να οδηγήσει σε αποτελεσματικότερη ανθρωπιστική βοήθεια και, μακροπρόθεσμα, σε ριζική αλλαγή για τους πιο ευάλωτους. Η συλλογή υπογραμμίζει τον τρόπο με τον οποίο οι αρχές της ανθεκτικότητας έχουν ήδη ενσωματωθεί σε πολλά προγράμματα της ΕΕ, λόχου χάρη για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και για την κοινωνική προστασία. Η συλλογή παρουσιάστηκε στην τρίτη Παγκόσμια Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών, που πραγματοποιήθηκε στο Σεντάι της Ιαπωνίας τον Μάρτιο του 2015.
Οι πρωτοβουλίες «Ενίσχυση της ανθεκτικότητας στο Κέρας της Αφρικής» (SHARE) και «Alliance globale pour l'Initiative Résilience» (AGIR - παγκόσμια συμμαχία για την ανθεκτικότητα) αποτελούν εμβληματικές κοινές πρωτοβουλίες των υπηρεσιών της Επιτροπής. Στόχος τους είναι η βελτίωση της ικανότητας ανθρώπων, κοινοτήτων και χωρών να αντιμετωπίζουν επίμονες και οξείες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στο ανατολικό Κέρας της Αφρικής και στο Σαχέλ στη Δυτική Αφρική. Για τον σκοπό αυτό, είναι σημαντική η συνεργασία μεταξύ αναπτυξιακών φορέων, κυβερνήσεων και διεθνών οργανισμών παροχής βοήθειας, ώστε να διαρραγεί ο κύκλος των περιστατικών έκτακτης ανάγκης. Με τη δυναμική που δημιουργήθηκε από τις δύο πρωτοβουλίες, εννέα χώρες στις εν λόγω περιοχές παροτρύνθηκαν να υιοθετήσουν προτεραιότητες για την ανθεκτικότητα έως το 2015.
Τον Ιούλιο του 2015, οι υπηρεσίες της Επιτροπής συνδιοργάνωσαν σεμινάριο με στόχο την ενημέρωση επαγγελματιών στους τομείς της ανθρωπιστικής βοήθειας και της ανάπτυξης, οι οποίοι εργάζονται σε/με αντικείμενο ευάλωτες και πληγείσες από κρίσεις χώρες, σχετικά με πρόσφατες εξελίξεις πολιτικής, καθώς και με έννοιες, αρχές, εργαλεία και διαδικασίες για την καλύτερη αντιμετώπιση καταστάσεων αστάθειας και κρίσης υπό το πρίσμα της ανθεκτικότητας, ώστε να προλαμβάνεται η επιδείνωση και να διασφαλίζεται ομαλότερη μετάβαση από την ανθρωπιστική βοήθεια στην ανάπτυξη.
Οι υπηρεσίες της Επιτροπής και οι αντιπροσωπείες της ΕΕ συνεργάζονται επίσης στενά για την κοινή πρωτοβουλία της ΕΕ «Ανάπτυξη ανθεκτικότητας στην Αιθιοπία» (RESET). Η πρωτοβουλία εφαρμόζεται σε περιοχές της χώρας με προδιάθεση στην ξηρασία. Δεν αντιμετωπίζει μόνο τα συμπτώματα της ακραίας φτώχειας, αλλά και ορισμένες από τις θεμελιώδεις αιτίες της διατροφικής ανασφάλειας και του υποσιτισμού. Με αυτόν τον τρόπο, παρέχει στα νοικοκυριά μεγαλύτερη ικανότητα αντίδρασης σε μελλοντικές διαταραχές. Τον Δεκέμβριο του 2015, η Επιτροπή ενέκρινε το RESET II, ένα σχέδιο δράσης για την Αιθιοπία, στο οποίο ενσωματώνονται οι ειδικοί στόχοι και το πεδίο εφαρμογής του καταπιστευματικού ταμείου της ΕΕ.
Το Καταπιστευματικό Ταμείο Έκτακτης Ανάγκης της ΕΕ για την Αφρική εγκαινιάστηκε στη
διάσκεψη κορυφής της Βαλέτας για τη μετανάστευση
, στις 12 Νοεμβρίου 2015, από Ευρωπαίους και Αφρικανούς εταίρους. Το Καταπιστευματικό Ταμείο θα βοηθήσει χώρες στην περιοχή του Σαχέλ, της Λίμνης Τσαντ, του Κέρατος της Αφρικής και της Βόρειας Αφρικής, οι οποίες συγκαταλέγονται στις πλέον ασταθείς και πληγείσες από τη μετανάστευση. Το Καταπιστευματικό Ταμείο συγκεντρώνει χρήματα από διάφορα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ που συμπληρώνονται από επιπρόσθετα κονδύλια από τα κράτη μέλη της ΕΕ και άλλους χορηγούς.
Στόχος του Καταπιστευματικού Ταμείου είναι η αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών της παράτυπης μετανάστευσης και της εκτόπισης πληθυσμού στις χώρες καταγωγής, διέλευσης και προορισμού, μέσα από μια σειρά τομέων προτεραιότητας: οικονομικά προγράμματα, διαχείριση της μετανάστευσης, σταθερότητα και διακυβέρνηση, και ανθεκτικότητα. Τα έργα για την ανθεκτικότητα υποστηρίζουν βασικές υπηρεσίες για τους τοπικούς πληθυσμούς, ιδιαίτερα δε για τους πλέον ευάλωτους, καθώς και για πρόσφυγες και εκτοπισθέντες, μεταξύ άλλων, μέσω κοινοτικών κέντρων ή άλλων μέσων παροχής επισιτιστικής και διατροφικής ασφάλειας, υγείας, εκπαίδευσης και κοινωνικής προστασίας, καθώς και περιβαλλοντικής αειφορίας.
Το νεοσυσταθέν καταπιστευματικό ταμείο Bekou αποσκοπεί στην προώθηση της σταθεροποίησης και της ανασυγκρότησης της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας. Επικεντρώνεται αφενός στη σύνδεση αρωγής, αποκατάστασης και ανάπτυξης και, αφετέρου, στην ανθεκτικότητα. Οι συνεισφορές προέρχονται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης, τον μηχανισμό αναπτυξιακής συνεργασίας, την ανθρωπιστική βοήθεια της ΕΕ και από προγράμματα κρατών μελών της ΕΕ. Οι δράσεις που χρηματοδοτούνται από το καταπιστευματικό ταμείο Bekou είναι επίσης συμπληρωματικές των δραστηριοτήτων στο πλαίσιο του μηχανισμού συμβολής στη σταθερότητα και την ειρήνη της ΕΕ. Το ταμείο θεσπίστηκε τον Ιούλιο του 2014 από την Ένωση και τρία κράτη μέλη: τη Γαλλία, τη Γερμανία και τις Κάτω Χώρες, στις οποίες το 2015 προστέθηκαν η Ιταλία και η Ελβετία.
Το 2015, το καταπιστευματικό ταμείο Bekou επικεντρώθηκε σε τρία επιμέρους στοιχεία: 1) ανθεκτικότητα των κοινοτήτων από άποψη επισιτιστικής ασφάλειας μέσω της αποστολής «δεμάτων ανθεκτικότητας» (resilience boxes) βασισμένων σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα γεωργικών σχολών («farmer-field schools»)· 2) μεταφορά ποιμενικών δραστηριοτήτων μέσα από την αναδιοργάνωση δικτύων εποχιακής μετακίνησης ποιμνίων και την ανάπτυξη κτηνιατρικών υπηρεσιών· και 3) καθιέρωση τομέων τροφίμων, οπωροκηπευτικών και κτηνοτροφίας μικρής κλίμακας στο Μπανγκουί σε στενή συνεργασία με τις τοπικές αρχές.
Επιπροσθέτως, η αυξανόμενη τρωτότητα και έκθεση ανθρώπων και περιουσιακών στοιχείων, καθώς και η συχνότητα και οξύτητα των κινδύνων, πιέζουν για την αναζήτηση καινοτόμων τρόπων για την πλήρη αξιοποίηση της επιστήμης και της τεχνολογίας. Για παράδειγμα, η Επιτροπή υποστήριξε τις έκτακτες έρευνες για τον ιό Έμπολα, για εμβόλια και διαγνωστικές δοκιμές, με κονδύλια ύψους σχεδόν 140 εκατ. EUR, αντλώντας πρόσθετα κεφάλαια ύψους 100 εκατ. EUR από τη φαρμακοβιομηχανία.
Η παγκόσμια συνεργασία στον τομέα της έρευνας με στόχο την ετοιμότητα για την αντιμετώπιση λοιμωδών νοσημάτων (GloPID-R) συστάθηκε με την υποστήριξη της ΕΚ. Συνενώνει χρηματοδοτικούς οργανισμούς σε παγκόσμια κλίμακα με στόχο την αποτελεσματική ερευνητική απάντηση σε μείζονες εκδηλώσεις λοιμωδών νόσων που δύνανται να εξελιχθούν σε πανδημία. Απέδειξε την αξία της κατά την επιδημία του Έμπολα αλλά και του ιού Zika. Η Σύμπραξη Ευρωπαϊκών και Αναπτυσσομένων Χωρών για τις Κλινικές Δοκιμές (EDCTP) συνενώνει ευρωπαϊκές και αφρικανικές χώρες υπό τον στόχο της ανάπτυξης νέων παρεμβάσεων (αναφορικά με διάγνωση, φάρμακα, εμβόλια) ενάντια στις ασθένειες HIV/AIDS, την ελονοσία και τη φυματίωση (η συνεισφορά της ΕΕ ανέρχεται σε 683 εκατ. EUR).
Αρκετές εξειδικευμένες δράσεις έρευνας και καινοτομίας για την αντιμετώπιση του φαινομένου της μετανάστευσης χρηματοδοτήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», μεταξύ άλλων, μέσω της πρόσφατης πρόσκλησης σχετικά με τη μετανάστευση, τη ριζοσπαστικοποίηση, την ενσωμάτωση (7,5 εκατ. EUR).
Το 2015 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δρομολόγησε την πρωτοβουλία «Science4Refugees» (επιστήμη για τους πρόσφυγες) για την αντιστοίχιση μεταξύ των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο με ακαδημαϊκό υπόβαθρο και των ευρωπαϊκών ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και ενδιαφερόμενων βιομηχανιών. 224 ερευνητικοί οργανισμοί έχουν δηλώσει διαθέσιμες θέσεις εργασίας για πρόσφυγες και 42 πρόσφυγες ερευνητές έχουν ήδη υποβάλλει αίτηση.
Αναφορικά με την επιστημονική και τεχνολογική συνεργασία με τις αναπτυσσόμενες χώρες, έμφαση δίδεται στην ανάπτυξη εταιρικών σχέσεων. Παραδείγματος χάριν, κατά τη διάρκεια του 2015 έγιναν τα πρώτα σημαντικά βήματα προς την ανάπτυξη μιας εταιρικής σχέσης ΕΕ-Αφρικής για την έρευνα και την καινοτομία στον τομέα της επισιτιστικής και διατροφικής ασφάλειας και της αειφόρου γεωργίας [EU-Africa Research and Innovation Partnership on food and nutrition security and sustainable agriculture (FNSSA)]. Μέχρι στιγμής έχουν ήδη επενδυθεί περί τα 70 εκατ. EUR από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, από κράτη μέλη και αφρικανικές χώρες.
Τον Σεπτέμβριο του 2015, η Επιτροπή εγκαινίασε ένα νέο εσωτερικό κέντρο για την παροχή βοήθειας στα κράτη μέλη της ΕΕ αναφορικά με την απόκριση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, την πρόληψη και τη μείωση των επιπτώσεων των καταστροφών. Το κέντρο γνώσεων για τη διαχείριση του κινδύνου καταστροφών (Disaster Risk Management Knowledge Centre) ανταποκρίνεται:
στην ανάγκη για την ενίσχυση και την αξιοποίηση της επιστημονικής και επιχειρησιακής γνώσης σχετικά με καταστροφές·
στην ανάγκη για καλύτερη αξιοποίηση της υφιστάμενης γνώσης σε όλα τα στάδια του κύκλου καταστροφών στο πλαίσιο της χάραξης πολιτικής και των επιχειρήσεων· και
στην ανάγκη προώθησης της ανταλλαγής γνώσεων, που είναι θεμελιώδους σημασίας για την ενίσχυση της διεπαφής μεταξύ πολιτικής και επιστήμης/γνώσης.
Οικονομικοί και ανθρώπινοι πόροι
Ιστορικά υψηλό επίπεδο για τον προϋπολογισμό ανθρωπιστικής βοήθειας της ΕΕ
Η ανθρωπιστική βοήθεια και η βοήθεια πολιτικής προστασίας που παρασχέθηκε το 2015 υπερέβη τα 1,5 δισ. EUR. Με την ενίσχυση αυτή βοηθήθηκαν περισσότεροι από 134 εκατομμύρια δικαιούχοι που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές ή συγκρούσεις σε περισσότερες από 80 χώρες. Το 2015 σηματοδοτήθηκε από τον υψηλότερο προϋπολογισμό ανθρωπιστικής βοήθειας που έχει ποτέ εκτελέσει η Επιτροπή. Πρόκειται για ένδειξη σαφούς απόκρισης στις ολοένα συχνότερες και καταστροφικές φυσικές καταστροφές και ανθρωπιστικές κρίσεις. Οι ενισχύσεις του προϋπολογισμού κατά το 2015 ουσιαστικά αφορούσαν τα εξής:
τις προσφυγικές κρίσεις για πληθυσμούς που επηρεάστηκαν από τη σύγκρουση στη Συρία, εντός της χώρας, στις γειτονικές χώρες και σε όλο το μήκος της διαδρομής των Δυτικών Βαλκανίων·
το Νότιο Σουδάν, όπου οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις εξακολουθούν να δημιουργούν τεράστιες ανάγκες ανθρωπιστικής βοήθειας εντός της χώρας και για πρόσφυγες από το Νότιο Σουδάν αλλού στην περιοχή· και
ενέργειες έκτακτης ανάγκης σε χώρες που επλήγησαν από το ακραίο καιρικό φαινόμενο El Niño στην Αφρική, την Καραϊβική και την Κεντρική και Νότιο Αμερική.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του 2015, η Επιτροπή επωφελήθηκε περαιτέρω από τις νέες ευκαιρίες χρηματοδότησης δυνάμει του άρθρου 21 παράγραφος 2 στοιχείο β) του δημοσιονομικού κανονισμού του 2012, αξιοποιώντας σε μεγαλύτερο βαθμό τα εξωτερικά έσοδα ειδικού προορισμού, ο οποίος επιτρέπει σε κράτη μέλη της ΕΕ και σε άλλους δωρητές οργανισμούς να αναθέτουν τη διαχείριση ορισμένων εκ των κονδυλίων τους στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για μια περισσότερο εξορθολογισμένη προσέγγιση στη διαχείριση της βοήθειας σε ορισμένους τομείς και χώρες. Τα περισσότερα εξωτερικά έσοδα προήλθαν από το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία.
Ως χορηγός ανθρωπιστικής βοήθειας, η Επιτροπή δεν υλοποιεί προγράμματα ανθρωπιστικής βοήθειας. Εκπληρώνει την αποστολή της χρηματοδοτώντας ανθρωπιστικές δράσεις τις οποίες υλοποιούν οργανισμοί εταίροι. Οι εν λόγω εταίροι είναι μη κυβερνητικές οργανώσεις οι οποίες υπογράφουν σύμβαση-πλαίσιο εταιρικής σχέσης, οργανισμοί των Ηνωμένων Εθνών που καλύπτονται από την ειδική χρηματοδοτική και διοικητική συμφωνία-πλαίσιο μεταξύ ΕΕ και ΟΗΕ, ή διεθνείς οργανισμοί οι σχέσεις με τους οποίους διέπονται από ειδική σύμβαση-πλαίσιο εταιρικής σχέσης. Η κατανομή της χρηματοδότησης του 2015 ανά εταίρο υλοποίησης έχει ως εξής:
47% σε μη κυβερνητικές οργανώσεις·
39% σε οργανισμούς των Ηνωμένων Εθνών·
13% σε διεθνείς οργανισμούς·
1% για απευθείας σύμβαση της ECHO Flight και για σύμβαση με το πανεπιστήμιο Noha.
Όπως και κατά τα προηγούμενα έτη, οι δράσεις στην Αφρική απορρόφησαν το μεγαλύτερο τμήμα της χρηματοδότησης το 2015, ακολουθούμενες από εκείνες στη Μέση Ανατολή, με επίκεντρο την κρίση στη Συρία. Περίπου το 98% του προϋπολογισμού ανθρωπιστικής βοήθειας και πολιτικής προστασίας για το 2015 χορηγήθηκε σε επιχειρησιακές δραστηριότητες, ενώ το υπόλοιπο 2% σε δραστηριότητες διοίκησης και πολιτικής.
Ανθρώπινοι πόροι
344 υπάλληλοι εργάζονται στην έδρα στις Βρυξέλλες και περισσότεροι από 465 εμπειρογνώμονες σε θέματα ανθρωπιστικής βοήθειας σε 48 τοπικά γραφεία που βρίσκονται στις χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από κρίσεις στην Αφρική, τη Μέση Ανατολή, τη Λατινική Αμερική και τα Δυτικά Βαλκάνια. Το παγκόσμιο δίκτυο τοπικών γραφείων καθιστά δυνατή την επικαιροποιημένη ανάλυση των υφιστάμενων και των προβλεπόμενων αναγκών σε μια δεδομένη χώρα ή περιοχή, ώστε να διασφαλίζεται η παρακολούθηση και η υποστήριξη των δραστηριοτήτων, καθώς και ο συντονισμός λοιπών χορηγών και εταίρων υλοποίησης σε τοπικό επίπεδο.
Το 2015, η Επιτροπή διενήργησε επανεξέταση του δικτύου τοπικών γραφείων με στόχο:
την ενίσχυση της ευελιξίας και της άμεσης ικανότητας εντός του δικτύου, μέσα από τον εκ των προτέρων προσδιορισμό 25 τεχνικών βοηθών με σαφή ρόλο άμεσης επέμβασης και με τη σύσταση τεσσάρων θέσεων «εμπειρογνωμόνων άμεσης απόκρισης», οι οποίοι μπορούν να είναι διαθέσιμοι για αποστολή σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα·
τη διασφάλιση της καλύτερης αντιστοίχισης πόρων και προτεραιοτήτων, που είχε ως αποτέλεσμα να δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα στην επιτόπια παρουσία στις περιοχές που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη·
την προσέγγιση των περιφερειακών γραφείων στο πεδίο δράσης, με την αύξηση των γραφείων περιφερειακής στήριξης από 6 σε 12.
Επιπροσθέτως, στα τέλη του 2015, η Επιτροπή καθιέρωσε την παρουσία της στο Βελιγράδι αποκρινόμενη στην προσφυγική κρίση.
Συμπληρωματικές πληροφορίες και πηγές
Γενικές πληροφορίες σχετικά με τη ΓΔ ECHO:
http://ec.europa.eu/echo/en
Ενημερωτικά δελτία με τα εκάστοτε γεωγραφικά στοιχεία/στοιχεία για τις ασκούμενες πολιτικές ανά χώρα:
http://ec.europa.eu/echo/files/media/publications/annual_report/2016/ECHO_AR2016_Annex1_GEOFiches.pdf#view=fit
http://ec.europa.eu/echo/files/media/publications/annual_report/2016/ECHO_AR2016_Annex2_PolicyFiches.pdf#view=fit
Οικονομικές πληροφορίες σχετικά με τις δραστηριότητες της Επιτροπής το 2015 στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας και της πολιτικής προστασίας:
http://ec.europa.eu/echo/funding-evaluations/funding-decisions-hips-2015_en
Επιχειρησιακές πληροφορίες σχετικά με προηγούμενα έτη:
http://ec.europa.eu/echo/about/annual_reports_en.htm
Παραρτήματα
Παράρτημα 1: Σύνθεση αξιολογήσεων που διενεργήθηκαν το 2015
Α) Εισαγωγή
Το 2015 διενεργήθηκαν οι ακόλουθες εξωτερικές, ανεξάρτητες αξιολογήσεις των ανθρωπιστικών παρεμβάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής:
•
Παράκτια Δυτική Αφρική, 2008 – 2014 (CWA): Η κατάσταση αναφορικά με την ανθρωπιστική βοήθεια στην Παράκτια Δυτική Αφρική είναι περίπλοκη, συνίσταται σε συνδυασμό φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών και συχνά απαιτεί αιφνίδιες και μικρής κλίμακας αποκρίσεις. Οι κυριότεροι λόγοι παρέμβασης είναι οι επιδημίες (περιλαμβανομένου του Έμπολα), οι πλημμύρες και οι συγκρούσεις.
•
Στρατηγική για το Σαχέλ, 2010 – 2014: Το Σαχέλ έχει ορισμένα από τα υψηλότερα ποσοστά παιδικού υποσιτισμού οξείας μορφής παγκοσμίως. Τα επίπεδα υποσιτισμού οξείας μορφής είναι από τους σημαντικότερους δείκτες για τον προσδιορισμό μιας ανθρωπιστικής κρίσης. Αντικατοπτρίζουν τη συνολική κατάσταση των πλέον ευάλωτων πληθυσμών και παρέχουν πληροφορίες, μεταξύ άλλων, σχετικά με την πρόσβαση στην τροφή, την ικανότητα των μηχανισμών προσαρμογής και τη λειτουργία του δημόσιου συστήματος υγείας.
•
Συρία, 2012 – 2014: Από τον Μάρτιο του 2011, η βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων στη Συρία και η επακόλουθη κρίση εξελίχθηκε σταδιακά σε γενικευμένη μη διεθνή ένοπλη σύρραξη, με σοβαρές ανθρωπιστικές συνέπειες στη Συρία και στις γειτονικές χώρες. Η σύγκρουση εξελίχθηκε από εκτεταμένο ανταρτοπόλεμο σε κανονικό εμφύλιο. Μεγάλα τμήματα της επικράτειας έχουν περιέλθει στον προσωρινό ή μόνιμο έλεγχο πολυάριθμων ένοπλων αντιπολιτευόμενων ομάδων, ιδιαίτερα στα βόρεια και ανατολικά της χώρας.
•
Πακιστάν, 2010 – 2014: Το Πακιστάν αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες, υπανάπτυξη, πολιτική αστάθεια, ένοπλες συγκρούσεις και ανασφάλεια σε πολλές γεωγραφικές περιοχές. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις έχουν ως αποτέλεσμα τη μαζική μετακίνηση του πληθυσμού. Η Επιτροπή έχει χαρακτηρίσει την παρατεταμένη κρίση εκτοπισθέντων στο εσωτερικό της χώρας στις περιοχές που συνορεύουν στα βορειοδυτικά με το Αφγανιστάν ως «λησμονημένη κρίση».
•
Λεπτομέρειες σχετικά με τις μεταφορές, 2011 – 2014: Την τελευταία δεκαετία, το ανθρωπιστικό σύστημα έχει σταδιακά εξελιχθεί από την παροχή βοήθειας αμιγώς σε είδος για πληττόμενους πληθυσμούς σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και κρίσης, για να συμπεριλάβει τις μεταφορές χρημάτων και δελτίων. Τα χρήματα, τα δελτία και η βοήθεια σε είδος αποτελούν τις διάφορες αποκαλούμενες «λεπτομέρειες μεταφοράς» που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο της ανθρωπιστικής απόκρισης. Τα τελευταία χρόνια, η ΕΕ έχει επιδιώξει και ενθαρρύνει την αυξημένη χρήση χρημάτων, καθώς πρόκειται για λύση που επιτρέπει περισσότερη αξιοπρέπεια, επιλογή και ευελιξία για τους δικαιούχους. Επιπλέον, επιτρέπει μεγαλύτερη αποδοτικότητα, είναι συμφέρουσα από οικονομική άποψη και, συνεπώς, παρέχει βελτιωμένη αποτελεσματικότητα.
Β) Μεθοδολογία
Οι αξιολογήσεις που εκπονεί η Επιτροπή σχετικά με την ανθρωπιστική βοήθεια ακολουθούν συγκεκριμένη μεθοδολογία η οποία διασφαλίζει μια άρτια βάση τεκμηρίωσης για τις αποκρίσεις στα ερωτήματα της αξιολόγησης. Κατ’ αρχάς, εξετάζεται η βιβλιογραφία, διαδικασία στην οποία καλύπτονται έγγραφα αναφοράς, έγγραφα που σχετίζονται με το γενικότερο πλαίσιο, τεκμηρίωση έργων, υφιστάμενες αξιολογήσεις έργων (κ.λπ.). Δεύτερον, γίνονται διαβουλεύσεις με κύρια ενδιαφερόμενα μέρη, με τη χρήση των πλέον κατάλληλων εργαλείων αναζήτησης (ηλεκτρονικές έρευνες, συνεντεύξεις, τηλεφωνικές συνεντεύξεις κ.λπ.). Τα κύρια ενδιαφερόμενα μέρη είναι οι τελικοί δικαιούχοι, οι εκτελεστικοί εταίροι της Επιτροπής, προσωπικό της Επιτροπής στην έδρα της και σε τοπικά γραφεία, άλλοι χορηγοί ανθρωπιστικής βοήθειας, εκπρόσωποι κυβερνήσεων δικαιούχων χωρών κ.λπ. Καθώς οι αξιολογήσεις που διενεργήθηκαν το 2015 πρόκειται να τροφοδοτήσουν ευρύτερες αξιολογήσεις (ιδίως σχετικά με την ανθρωπιστική βοήθεια και τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας), δεν εφαρμόστηκαν όλες οι απαιτήσεις για τη βελτίωση της νομοθεσίας. Παραδείγματος χάριν, δεν πραγματοποιήθηκε καμία ανοικτή δημόσια διαβούλευση στο πλαίσιο των εν λόγω αξιολογήσεων.
Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τη μεθοδολογία που εφαρμόζεται για έκαστη αξιολόγηση, περιλαμβανομένης της αξιολόγησης της αποδοτικότητας, και των περιορισμών αυτών παρέχονται στις εκθέσεις αξιολόγησης.
Γ) Αποτελέσματα αξιολόγησης
Τα συγκεφαλαιοποιημένα αποτελέσματα των αξιολογήσεων παρουσιάζονται σύμφωνα με τα πέντε σημεία αξιολόγησης που προβλέπονται από τις κατευθυντήριες γραμμές για τη βελτίωση της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ως εξής:
1. Συνάφεια
Η συνάφεια των δράσεων της Επιτροπής κατά τη συγκεκριμένη περίοδο επιβεβαιώθηκε σε γενικές γραμμές από τις εξετασθείσες αξιολογήσεις. Η στόχευση των πλέον ευάλωτων ομάδων ήταν σε μεγάλο βαθμό κατάλληλη και δεόντως τεκμηριωμένη από συστηματικές αξιολογήσεις αναγκών, περιλαμβανομένης της αρμόζουσας συμμετοχής των δικαιούχων. Βάσει της εντολής της ΕΕ, οι δράσεις επικεντρώθηκαν κυρίως στην αρωγή και την αποκατάσταση, ενώ ελήφθησαν υπόψη η ελλειμματική απόκριση ορισμένων άλλων χορηγών καθώς και οι ειδικές τομεακές ανάγκες.
2. Συνεκτικότητα
Όπως προκύπτει από την αξιολόγηση, οι δράσεις της Επιτροπής ήταν συνεκτικές προς τις βασικές ανθρωπιστικές αρχές («ανθρωπιά», «ουδετερότητα», «αμεροληψία», «ανεξαρτησία, «προστασία»» και «μη πρόκληση ζημίας»). Ωστόσο, διαφάνηκαν οι δυσκολίες που μπορεί να ανακύψουν αναφορικά με την προσέγγιση μεταξύ της ανθρωπιστικής αρχής της ανεξαρτησίας και της διασφάλισης της συνεκτικότητας με εθνικές πολιτικές και πρακτικές, καθώς οι τελευταίες διέπονται συχνά από πολιτικές και οικονομικές παραμέτρους, με αποτέλεσμα να προκύπτει ασυνέπεια προς την προσέγγιση της Επιτροπής που έχει ως βάση τις αρχές και τις ανάγκες. Η συνεκτικότητα με τις δράσεις της DEVCO εμφανίζεται κυρίως ως ΣΑΑΑ (σύνδεση μεταξύ αρωγής, αποκατάστασης και ανάπτυξης), που εκδηλώθηκε με γενικά θετικό τρόπο στην Παράκτια Δυτική Αφρική και στο Σαχέλ και οδήγησε, έως έναν βαθμό, στην εναρμόνιση προτεραιοτήτων και προγραμματισμού. Αξίζει να αναφερθεί ότι, στην αξιολόγηση σχετικά με το Πακιστάν, υπογραμμίζεται η ελλιπής συνεκτικότητα με την DEVCO, γεγονός που καταδεικνύει την ασθενή σύνδεση προτεραιοτήτων και προγραμματισμού μεταξύ των δύο ΓΔ.
Στην αξιολόγηση σχετικά με τη Συρία αναφέρεται ότι η Επιτροπή εφαρμόζει ένα ισχυρό σύστημα διαδικασιών οι οποίες διασφαλίζουν τη συνέπεια προς το ευρύ πνεύμα της πρωτοβουλίας της «χρηστής ανθρωπιστικής χορηγίας» (GHD). Ως αποτέλεσμα αυτού, ελήφθησαν αποφάσεις χρηματοδότησης με γνώμονα τις ανάγκες σε επίπεδο έργου, οι οποίες συνέβαλαν στην αναγνώριση της Επιτροπής ως χορηγού ανθρωπιστικής βοήθειας που διέπεται από αρχές. Εντούτοις, σε στρατηγικό επίπεδο, τα σχέδια της Επιτροπής σχετικά με την υλοποίηση της ανθρωπιστικής βοήθειας για την κρίση στη Συρία κατά την περίοδο 2012-2014 δεν αναφέρονται ρητά στις 23 αρχές της χρηστής ανθρωπιστικής χορηγίας (GHD). Από τους εταίρους της Επιτροπής απαιτείται ειδικά η τήρηση των αρχών της αμεροληψίας (αρχή GHD 2) και η ενθάρρυνση της συνοχής προς τους κανόνες της ΣΑΑΑ (αρχή GHD 9).
3. Προστιθέμενη αξία της ΕΕ
Η Επιτροπή αναλαμβάνει τον ρόλο ενός χορηγού αναφοράς, καθώς βασίζει τις δράσεις τις σε ανθρωπιστικές αρχές και τεκμηριωμένες αξιολογήσεις, και προάγει μια μη πολιτική προσέγγιση στην ανθρωπιστική βοήθεια. Τούτο έχει αδιαμφισβήτητη σημασία για τη διατήρηση του ανθρωπιστικού χώρου (λ.χ. όπως υποδεικνύεται συγκεκριμένα στην αξιολόγηση για το Πακιστάν).
Η προσέγγιση βάσει των αναγκών και των αρχών περιλαμβάνει τις «λησμονημένες κρίσεις», όπως φαίνεται λ.χ. από την περίπτωση της Παράκτιας Δυτικής Αφρική, όπου η Επιτροπή ήταν παρούσα σε κάθε ανθρωπιστική κατάσταση, σε λησμονημένες περιοχές, με ποικίλα ειδικά προσαρμοσμένα εργαλεία χρηματοδότησης, όταν δεν υπήρχαν άλλοι χορηγοί. Σε μεγαλύτερες κρίσεις, η Επιτροπή υποστήριξε με συνέπεια την απόκριση σε καταστάσεις όπου δεν υπήρχαν άλλοι χορηγοί και συχνά διαδραμάτισε συντονιστικό και καταλυτικό ρόλο.
Η οικονομική βαρύτητα της Επιτροπής της επιτρέπει να αναλαμβάνει ηγετικό ρόλο στο πεδίο της πολιτικής και να επιβάλλει μια καλύτερα συντονισμένη και συνεκτική προσέγγιση στους εταίρους υλοποίησης. Στην αξιολόγηση των «λεπτομερειών μεταφοράς» παρέχεται ένα παράδειγμα, από το οποίο φαίνεται ότι, εν μέρει ως αποτέλεσμα των πρωτοβουλιών ανάπτυξης ικανοτήτων και των τεκμηριωμένων στρατηγικών χρηματοδότησης της Επιτροπής, οι αποστολές μετρητών συνιστούν ολοένα συχνότερο στοιχείο της ανθρωπιστικής απόκρισης, το οποίο τεκμηριώνει την αποδοτική και αποτελεσματική παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας.
Επιπλέον, η έντονη επιτόπια παρουσία της Επιτροπής επιτρέπει την καλύτερη κατανόηση των περίπλοκων επιτόπιων αναγκών, ενώ η ουδέτερη στάση που τηρεί της παρέχει μεγαλύτερη ευελιξία και αρμοδιότητα να ενεργεί για λογαριασμό των πλέον ευάλωτων. Το γεγονός αυτό καταδεικνύεται ιδιαίτερα στην περίπτωση του Σαχέλ και της Παράκτιας Δυτικής Αφρικής. Οι υπόλοιποι χορηγοί αναγνωρίζουν την τεχνογνωσία και τη συντονιστική ικανότητα της Επιτροπής.
Η πιθανότητα αξιοποίησης του «κονδυλίου Β» του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάπτυξης παρέχει μια ευκαιρία για κοινή προστιθέμενη αξία της ΕΕ, υπό την προϋπόθεση ότι το εν λόγω εργαλείο χρηματοδότησης θα συμβάλλει στον συντονισμό του κοινού προγραμματισμού ανάμεσα στις ανθρωπιστικές και τις αναπτυξιακές δράσεις της Επιτροπής. Ωστόσο, από τα αποτελέσματα ορισμένων αξιολογήσεων (ιδιαίτερα της αξιολόγησης για το Πακιστάν), προκύπτει ελλιπής αξιοποίηση της δυνατότητας για προστιθέμενη αξία της ΕΕ, καθώς τα αποτελέσματα των έργων ανθρωπιστικής βοήθειας θα μπορούσαν να έχουν προωθηθεί και αξιοποιηθεί από αναπτυξιακές δράσεις εάν είχε επιτευχθεί μεγαλύτερη ευθυγράμμιση μεταξύ προτεραιοτήτων και προγραμματισμού («ΣΑΑΑ»).
Στο Πακιστάν, ορισμένοι εταίροι είχαν την αίσθηση ότι η Επιτροπή θα μπορούσε να αξιοποιήσει καλύτερα τη βαρύτητα και τη θέση της προκειμένου να ασκήσει πίεση στις κυβερνήσεις και να υποστηρίξει την καλύτερη πρόσβαση σε ανθρωπιστική βοήθεια και βασικά ζητήματα που επηρεάζουν την ανθρωπιστική κοινότητα.
4. Αποτελεσματικότητα
Αναφορικά με την Παράκτια Δυτική Αφρική, η αξιολόγηση επιβεβαίωσε τη συνολική αποτελεσματικότητα των επεμβάσεων που χρηματοδοτήθηκαν από την Επιτροπή. Η Επιτροπή χρηματοδότησε κρίσιμους τομείς, κινητοποίησε εταίρους και υποστήριξε τη συνολική ικανότητα του ανθρωπιστικού συστήματος. Ωστόσο, ο τομέας της μείωσης του κινδύνου καταστροφών (ΜΚΚ) έλαβε περιορισμένη υποστήριξη από την Επιτροπή (και άλλους χορηγούς), δεδομένης της συνάφειας των στρατηγικών, των προγραμμάτων και των δραστηριοτήτων ΜΚΚ με την περιοχή, ενώ χρειάζεται σαφής επικέντρωση στην ετοιμότητα.
Σε ό,τι αφορά το Σαχέλ, η αξιολόγηση έδειξε ότι η βρεφική θνησιμότητα μειώθηκε κατά την αξιολογηθείσα περίοδο. Συνολικά, η σημαντικότερη συνεισφορά της Επιτροπής έγκειτο στην αύξηση της κάλυψης υγειονομικών κέντρων που παρέχουν διατροφική θεραπεία και του αριθμού των παιδιών κάτω των 5 ετών που εξετάστηκαν και υποβλήθηκαν σε αγωγή. Επιπλέον, η στρατηγική του Σαχέλ διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη σύνδεση αρωγής, αποκατάστασης και ανάπτυξης (ΣΑΑΑ), ενώ υπάρχουν ορισμένα παραδείγματα επιτυχούς συνεργασίας με τις αναπτυξιακές δράσεις της Επιτροπής και με άλλους φορείς από την άποψη αυτή. Όσον αφορά τη διαβίβαση των αποτελεσμάτων της ανθρωπιστικής βοήθειας της Επιτροπής στις κυβερνήσεις, υπήρξαν αξιοσημείωτες αλλαγές στην αποδοχή, από πλευράς κυβερνήσεων, του υποσιτισμού ως παθολογία και ως ζήτημα που χρήζει αντιμετώπισης σε εθνικό επίπεδο. Ωστόσο, η ΣΑΑΑ θα πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω στην περιοχή προκειμένου να ενισχυθεί ο αντίκτυπος και η βιωσιμότητα, που αποτελεί αντικείμενο συστάσεων από τους αξιολογητές.
Η απόφαση της Επιτροπής να υποστηρίξει δράσεις διαχείρισης εξ αποστάσεως σε περιοχές της Συρίας που ελέγχονται από ένοπλες αντιπολιτευόμενες δυνάμεις, καταβάλλοντας ταυτόχρονα προσπάθειες για τον περιορισμό των κινδύνων που εγκυμονούν οι εν λόγω επιχειρήσεις, της επέτρεψε να παράσχει αποτελεσματική και σωτήρια για τη ζωή βοήθεια σε ορισμένους από τους πλέον ευάλωτους πληθυσμούς σε δυσπρόσιτες περιοχές. Σε συνδυασμό με τη βοήθεια της Επιτροπής σε περιοχές που τελούν υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης, η εμπλοκή της σε δράσεις διαχείρισης εξ αποστάσεως επέτρεψε στην Επιτροπή να παράσχει αμερόληπτη βοήθεια βασισμένη στις ανάγκες υπό δύσκολες καταστάσεις.
Για πολλούς εταίρους, το σημείωμα της Επιτροπής σχετικά με την εξ αποστάσεως διαχείριση εξακολουθεί να βρίσκεται στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας για το ζήτημα αυτό. Από την επανεξέταση των επεμβάσεων που χρηματοδοτήθηκαν από την Επιτροπή στη Συρία προκύπτει ότι το σημείωμα ακολουθήθηκε σε μεγάλο βαθμό από όλους τους εταίρους.
Στο Πακιστάν, η Επιτροπή μπόρεσε —στην πλειοψηφία των περιπτώσεων— να επιτύχει το στόχο της και να χρηματοδοτήσει εταίρους ώστε να παράσχουν αποτελέσματα που δεν θα είχαν παράσχει χωρίς χρηματοδότηση από την ΕΕ. Η στήριξη που χρηματοδοτήθηκε από την Επιτροπή σχετικά με τη διατροφή στην επαρχία Σιντ ήταν σημαντική και συνέβαλε στην ανάδειξη του μακροχρόνιου προβλήματος του χρόνιου υποσιτισμού που αναδείχτηκε κατά την απόκριση στις πλημμύρες του 2010. Η Επιτροπή βοήθησε επίσης στην εμπλοκή περαιτέρω χορηγών, καθώς και της ΓΔ DEVCO, η οποία εξέτασε τα βαθύτερα αίτια του υποσιτισμού στην περιοχή. Ωστόσο, η αξιολόγηση έγινε αντικείμενο ορισμένων επικρίσεων από εταίρους της Επιτροπής όσον αφορά τον έγκαιρο χαρακτήρα της χρηματοδότησης, που αποτελεί προϋπόθεση για αποτελεσματική και πρόσφορη απόκριση. Επιπλέον, ο περιορισμένος συντονισμός με άλλες υπηρεσίες της Επιτροπής και με την εθνική αρχή διαχείρισης καταστροφών επηρέασε την ικανότητα της Επιτροπής να προάγει αποτελεσματικά πιο μακροπρόθεσμες προοπτικές για ανθρωπιστική βοήθεια και ΣΑΑΑ στο Πακιστάν.
5. Αποτελεσματικότητα
Παρά το γεγονός ότι μια προσέγγιση για την αξιολόγηση της ανθρωπιστικής βοήθειας από πλευράς αποτελεσματικότητας ως προς το κόστος βρίσκεται υπό ανάπτυξη, η Επιτροπή δεν διαθέτει ακόμη τέτοια προσέγγιση και οι αξιολογητές μέχρι σήμερα καταβάλλουν σημαντικές προσπάθειες προκειμένου να παράσχουν τεκμηριωμένες αναφορές για το ζήτημα αυτό.
Όσον αφορά τη Συρία, οι αξιολογητές συμπέραναν ότι η Επιτροπή παρείχε γενικά λογική αιτιολόγηση για την επιμέρους κατανομή κονδυλίων στις χώρες της περιοχής —με την πιθανή εξαίρεση του μικρού μεριδίου συμμετοχής της Τουρκίας, η ομάδα της Επιτροπής για τη Συρία χρησιμοποίησε σχετικά χαμηλό προϋπολογισμό για την προώθηση ενός φιλόδοξου συνόλου στρατηγικών στόχων και για την άσκηση μεγαλύτερης της αναμενόμενης επιρροής στη συνολική απόκριση. Τούτο επιτεύχθηκε εν μέρει με τη συνεργασία με άλλα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ και με σκοπό την καλύτερα στοχευμένη χρήση του προϋπολογισμού για ανθρωπιστική βοήθεια. Ωστόσο, η σύνδεση ανάμεσα στις χρηματοδοτικές αποφάσεις και τις ανάγκες των δικαιούχων στη Συρία είναι αδιαφανής και φαίνεται ότι είναι ευάλωτη στην πολιτική επιρροή.
Για το Σαχέλ, στις αξιολογήσεις δηλώνεται με αρκετή βεβαιότητα ότι οι πόροι δαπανήθηκαν ορθά, δεδομένης της συμβολής της στρατηγικής για το Σαχέλ στη μείωση της θνησιμότητας. Ωστόσο, δεν μπορεί να διευκρινιστεί κατά πόσον τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να είχαν επιτευχθεί με μικρότερη χρηματοδότηση. Όπως ήταν αναμενόμενο, αντλήθηκαν διδάγματα (λ.χ. σχετικά με την αποδοτικότητα συγκεκριμένων έργων μεγάλης κλίμακας και με κενά στο τρέχον πρόγραμμα) τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την περαιτέρω βελτίωση της αποδοτικότητας.
Στην Παράκτια Δυτική Αφρική, η αξιολόγηση επιβεβαίωσε την αποδοτικότητα της «πολυκρατικής/διασυνοριακής προσέγγισης», η οποία επέτρεψε στους εταίρους της Επιτροπής να παράσχουν καλύτερη βοήθεια σε πληθυσμούς που μετακινούνται μεταξύ δύο χωρών, καθώς είχαν γνώση του πλαισίου, των ικανοτήτων και των περιορισμών εκατέρωθεν των συνόρων. Η συμπερίληψη της διασυνοριακής δυναμικής αναμένεται να ενισχύσει την ικανότητα των κοινοτήτων εκατέρωθεν των συνόρων να απορροφούν τους κραδασμούς (ανθεκτικότητα). Επιπλέον, αναφορικά με την Ακτή του Ελεφαντοστού (όπου το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού διατέθηκε στη Παράκτια Δυτική Αφρική κατά την εν λόγω περίοδο), δεδομένης της κατάστασης που δημιουργήθηκε από την κρίση και του αριθμού των ανθρώπων που επλήγησαν (5,9 εκατομμύρια καταγράφηκαν το 2012 στις περισσότερο πληγείσες δυτικές περιοχές· σχεδόν 4 εκατομμύρια άτομα πιστεύεται ότι ζουν στις δύο πλέον πληγείσες περιοχές του Αμπιτζάν), μπορεί εύλογα να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι η Επιτροπή —ο κυριότερος χορηγός ανθρωπιστικής βοήθειας— έχει επιτύχει ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό αποτελεσματικότητας ως προς το κόστος, βάσει της έλλειψης αναφοράς αυξημένης θνησιμότητας και της αποτελεσματικότητας των προσεγγίσεων βιοτικών πόρων και κοινωνικής συνοχής.
Συνολικά για την Παράκτια Δυτική Αφρική, ακόμη και εάν δεν ήταν εφικτή η σύγκριση της αποτελεσματικότητας ως προς το κόστος λόγω έλλειψης περιεκτικών και συγκρίσιμων δεδομένων, η ομάδα αξιολόγησης έκρινε ότι το επίπεδο αποτελεσματικότητας ήταν ανάλογο προς τους επενδυθέντες πόρους και την ικανότητα απόκρισης των εταίρων. Οι πόροι που κινητοποιήθηκαν ήταν επαρκείς για την κάλυψη των αναγκών —ιδιαίτερα όσον αφορά την επανασύσταση υγειονομικών υπηρεσιών και τη διάθεση προμηθειών, αλλά και για την κοινωνική συνοχή ή προστασία.
Στην περίπτωση του Πακιστάν, τόσο τα ποιοτικά όσο και τα ποσοτικά αποτελέσματα από τη χρηματοδότηση της ΕΕ κρίθηκαν ικανοποιητικά αναφορικά με προκαθορισμένους στόχους. Ταυτόχρονα, η χρηματοδότηση της ΕΕ επιτρέπει στους εταίρους να χρησιμοποιούν ποικιλία προσεγγίσεων, αντί για μία προσέγγιση ενιαίας αντιμετώπισης: χρησιμοποιήθηκαν τρόφιμα ή πληρωμή σε μετρητά έναντι εργασίας, χρηματικά κουπόνια, συστήματα άμεσης αποστολής με τη συμμετοχή των δικαιούχων και πολύ συχνά των τοπικών αρχών. Η Επιτροπή προώθησε, χρηματοδότησε και χρησιμοποίησε μια προσέγγιση σύμπραξης με 2 κοινοπραξίες, στη μία εκ των οποίων άσκησε πιέσεις ώστε να συσταθεί με τη συνεργασία 6 μείζονων διεθνών ΜΚΟ και η οποία, κατά την οικεία περίοδο, χρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 100% από την Επιτροπή. Στόχος ήταν η βελτίωση της παροχής βοήθειας, η χρήση οικονομιών κλίμακας όσον αφορά την κοινή χρήση περιουσιακών στοιχείων, και η διασφάλιση προτύπων με την αξιοποίηση των βέλτιστων πρακτικών κάθε οργάνωσης, καθώς και η μείωση του επιπέδου των έμμεσων δαπανών, με αποτέλεσμα τη βελτίωση της αποδοτικότητας.
Ωστόσο, οι επικρίσεις εκ μέρους ορισμένων εταίρων σχετικά με τον μεγάλο όγκο γραφειοκρατίας εξακολουθούν να επισκιάζουν το έργο της Επιτροπής στο Πακιστάν, γεγονός που πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά την αξιολόγηση της αποδοτικότητας των επεμβάσεων που χρηματοδοτούνται από την Επιτροπή.
Όσο αφορά την επιλογή των λεπτομερειών μεταφοράς —που έχει ισχυρό αντίκτυπο στην αποδοτικότητα ως προς το κόστος και στην αποτελεσματικότητα ως προς το κόστος— η Επιτροπή προώθησε τη χρήση των μεταφορών χρημάτων καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου. Η αξιολόγηση των λεπτομερειών μεταφοράς (όπως και στην περίπτωση της Συρίας) επιβεβαίωσε ότι η πολιτική της ΕΕ ήταν συναφής, ήτοι η χρήση αποστολών μετρητών σε συγκεκριμένα πλαίσια και περιπτώσεις αύξησε την αποδοτικότητα των δράσεων που χρηματοδοτούνται από την Επιτροπή.
Δ) Κύριες συστάσεις από τους εξωτερικούς αξιολογητές
Η Επιτροπή θα πρέπει να αφιερώσει μεγαλύτερη χρηματοδότηση στη μείωση του κινδύνου καταστροφών (ΜΚΚ) και/ή στη σύνδεση αρωγής, αποκατάστασης και ανάπτυξης (ΣΑΑΑ), προκειμένου να ενισχυθεί ο αντίκτυπος και η βιωσιμότητα των δράσεών της. Θα πρέπει να προωθηθούν συνέργειες μεταξύ των δράσεων ανθρωπιστικής βοήθειας και ανάπτυξης, ώστε να περιοριστεί η πίεση που ασκείται στην περιορισμένη χρηματοδότηση για την ανθρωπιστική βοήθεια, χωρίς όμως να διακυβεύονται οι ανθρωπιστικές αρχές. Αυτό θα πρέπει να γίνεται σε συνδυασμό με ενισχυμένες προσπάθειες πίεσης προς κυβερνήσεις, αναπτυξιακούς φορείς και άλλους χορηγούς, με στόχο τη διασφάλιση της ορθής αξιοποίησης και συνέχισης των αποτελεσμάτων της Επιτροπής.
Η Επιτροπή θα πρέπει να διατυπώσει μεσοπρόθεσμους στόχους για τις παρεμβάσεις της, βάσει της θεωρίας της αλλαγής, προκειμένου να ενισχυθεί η στρατηγική προσέγγιση. Επιπλέον, προκειμένου να επιτυγχάνεται η βέλτιστη χρήση περιορισμένων πόρων, η Επιτροπή θα πρέπει να διερευνήσει επιλογές με στόχο την εξοικονόμηση και την αποδοτικότητα ως προς το κόστος μέσω της παροχής περισσότερο προβλέψιμης χρηματοδότησης σε καίριους φορείς απόκρισης·
Η Επιτροπή θα πρέπει, λαμβάνοντας υπόψη το πλαίσιο Σεντάι, να ενισχύσει την προσέγγισή της στη μείωση του κινδύνου καταστροφών (ΜΚΚ) και στην πρόληψη, μέσω της ανάπτυξης μιας σαφούς στρατηγικής για τις εν λόγω δράσεις, βάσει της κοινοτικής προσέγγισης και της προτροπής των κυβερνήσεων να αξιοποιήσουν τα αποτελέσματα των έργων που χρηματοδοτούνται από την Επιτροπή·
Η Επιτροπή θα πρέπει να παρέχει, και/ή να υποστηρίζει, την παροχή επαρκών και προβλέψιμων πόρων που να αντιστοιχούν στις ανάγκες ανθρωπιστικής βοήθειας·
Η Επιτροπή θα πρέπει να προάγει περαιτέρω τη χρήση των αποστολών μετρητών για την απόκριση σε ανάγκες μεγάλης κλίμακας.
Η Επιτροπή θα εξετάσει τις εν λόγω συστάσεις και θα καθορίσει δράσεις παρακολούθησης, όπου κρίνεται αναγκαίο.
Παράρτημα 2: Εκτέλεση του προϋπολογισμού ανθρωπιστικής βοήθειας και πολιτικής προστασίας για το 2015
Περιοχή/χώρα
|
|
Ποσό
σε εκατ. EUR
|
|
%
|
|
|
|
|
|
Αφρική
|
|
660
|
|
41,6%
|
Σουδάν & Νότιο Σουδάν
|
|
159
|
|
|
Κεντρική Αφρική
|
|
92
|
|
|
Περιοχή των Μεγάλων Λιμνών
|
|
62
|
|
|
Κέρας της Αφρικής
|
|
171
|
|
|
Μεσημβρινή Αφρική, Ινδικός Ωκεανός
|
|
20
|
|
|
Δυτική Αφρική
|
|
141
|
|
|
Βόρεια Αφρική
|
|
16
|
|
|
|
|
|
|
|
Μέση Ανατολή και ευρωπαϊκές γειτονικές χώρες
|
|
560
|
|
35,3 %
|
Μέση Ανατολή
|
|
529
|
|
|
Ευρωπαϊκές γειτονικές χώρες
|
|
32
|
|
|
|
|
|
|
|
Ασία, Ειρηνικός
|
|
130
|
|
8,2 %
|
Νότια, Δυτική και Κεντρική Ασία
|
|
103
|
|
|
Νοτιοανατολική Ασία και Ειρηνικός
|
|
26
|
|
|
|
|
|
|
|
Κεντρική & Νότια Αμερική, Καραϊβική
|
|
63
|
|
3,9 %
|
Κεντρική & Νότια Αμερική, Καραϊβική
|
|
29
|
|
|
Καραϊβική
|
|
34
|
|
|
|
|
|
|
|
Παγκόσμιες καταστροφές
|
|
39
|
|
2,5 %
|
|
|
|
|
|
Πολιτική προστασία
|
|
57
|
|
3,6 %
|
|
|
|
|
|
Εθελοντές ανθρωπιστικής βοήθειας της ΕΕ
|
|
7
|
|
0,4 %
|
|
|
|
|
|
Συμπληρωματικές επιχειρήσεις και στήριξη
|
|
72
|
|
4,6 %
|
|
|
|
|
|
ΣΥΝΟΛΟ
|
|
1,587
|
|
100 %
|