ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 28.9.2016

COM(2016) 635 final

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

σχετικά με την εφαρμογή της εκτελεστικής απόφασης της 12ης Μαΐου 2016 για σύσταση σχετικά με την καθιέρωση προσωρινού ελέγχου στα εσωτερικά σύνορα σε εξαιρετικές περιστάσεις που θέτουν σε κίνδυνο τη συνολική λειτουργία του χώρου Σένγκεν

1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στις 12 Μαΐου 2016, το Συμβούλιο εξέδωσε, βάσει πρότασης της Επιτροπής, εκτελεστική απόφαση για σύσταση σχετικά με την καθιέρωση προσωρινού ελέγχου στα εσωτερικά σύνορα σε εξαιρετικές περιστάσεις που θέτουν σε κίνδυνο τη συνολική λειτουργία του χώρου Σένγκεν. Είναι η πρώτη φορά που εφαρμόζεται η ειδική διαδικασία διασφάλισης του άρθρου 29 του κανονισμού (ΕΕ) 2016/399 περί κώδικα της Ένωσης σχετικά με το καθεστώς διέλευσης προσώπων από τα σύνορα (κώδικας συνόρων του Σένγκεν) 1 .

Η παρούσα σύσταση απευθύνεται στα πέντε κράτη μέλη του Σένγκεν (Αυστρία, Γερμανία, Δανία, Σουηδία και Νορβηγία) τα οποία έχουν επηρεαστεί περισσότερο από τις ροές παράτυπων μεταναστών από την Ελλάδα στο πλαίσιο της άνευ προηγουμένου μεταναστευτικής και προσφυγικής κρίσης που άρχισε το 2015. Η σύσταση επιτρέπει στα εν λόγω πέντε κράτη μέλη του Σένγκεν να εξακολουθήσουν να διενεργούν αναλογικούς προσωρινούς συνοριακούς ελέγχους σε συγκεκριμένα τμήματα των εσωτερικών συνόρων τους για μέγιστη περίοδο έξι μηνών αρχής γενομένης από την ημερομηνία έκδοσης της σύστασης.

Οι επαναφερθέντες έλεγχοι των συνόρων δυνάμει της σύστασης πρέπει να είναι στοχοθετημένοι και να περιορίζονται ως προς το πεδίο εφαρμογής, τη συχνότητα, τον τόπο και τον χρόνο στα απολύτως αναγκαία για την αντιμετώπιση της σοβαρής απειλής και για την προστασία της δημόσιας τάξης και της εσωτερικής ασφάλειας.

Τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη του Σένγκεν πρέπει να επανεξετάζουν τακτικά την αναγκαιότητα, τη συχνότητα, τον τόπο και τον χρόνο των ελέγχων και, εάν είναι απαραίτητο, να προσαρμόζουν τους ελέγχους. Τα κράτη μέλη του Σένγκεν που διενεργούν ελέγχους θα πρέπει να υποβάλλουν έκθεση στην Επιτροπή κάθε δύο μήνες σύμφωνα με τη σύσταση.

Η σύσταση επισημαίνει ότι η Επιτροπή θα παρακολουθεί την εφαρμογή της σύστασης και θα υποβάλει έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σε τέσσερις μήνες από την ημερομηνία έκδοσης της εν λόγω σύστασης.

Η παρούσα έκθεση περιέχει τα πορίσματα της Επιτροπής μετά την παρακολούθηση του τρόπου με τον οποίο διενεργούνται οι σημερινοί προσωρινοί έλεγχοι στα εσωτερικά σύνορα, όπως προβλέπεται από τη σύσταση του Συμβουλίου. Λαμβάνει υπόψη κατά πόσον, σύμφωνα με τη σύσταση, οι έλεγχοι στα εσωτερικά σύνορα τους οποίους επανέφεραν τα προαναφερθέντα κράτη μέλη του Σένγκεν περιορίζονται στα απολύτως αναγκαία και αναλογικά, λαμβανομένης υπόψη της σοβαρής απειλής για τη δημόσια τάξη και την εσωτερική ασφάλεια που δημιουργεί ο συνεχιζόμενος κίνδυνος δευτερογενών μετακινήσεων παράτυπων μεταναστών που εισέρχονται μέσω Ελλάδας και οι οποίοι μπορεί να μετακινηθούν σε άλλα κράτη μέλη του Σένγκεν. Εξετάζει επίσης κατά πόσον έχουν αλλάξει οι περιστάσεις ώστε να απαιτείται προσαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου.

Η παρούσα έκθεση δεν προδικάζει την απόφαση, στο τέλος της εξάμηνης περιόδου που προβλέπει η σύσταση, να συστήσει την παράταση ή όχι των σημερινών προσωρινών ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα.

2. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Τα εν λόγω πέντε κράτη μέλη του Σένγκεν παρέτειναν τους ελέγχους στα εσωτερικά τους σύνορα στα συγκεκριμένα τμήματα που αναφέρονται στη σύσταση του Συμβουλίου και ενημέρωσαν σχετικά τα υπόλοιπα κράτη μέλη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Επιτροπή.

Τα πέντε κράτη μέλη του Σένγκεν υπέβαλαν πληροφορίες σχετικά με τους ελέγχους και τα αποτελέσματά τους, όπως περιγράφεται κατωτέρω. Ωστόσο, οι πληροφορίες που υποβλήθηκαν διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των εν λόγω κρατών μελών του Σένγκεν. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή καλεί τα εν λόγω κράτη μέλη του Σένγκεν να παράσχουν τις πληροφορίες που απαριθμούνται στο παράρτημα II για την επόμενη έκθεση που απαιτείται στη σύσταση του Συμβουλίου.

Αυστρία

Στις 13 Μαΐου 2016, η Επιτροπή έλαβε κοινοποίηση από τις αυστριακές αρχές που αναφέρει ότι η Αυστρία θα εφαρμόσει τη σύσταση του Συμβουλίου και θα διατηρήσει τους ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα στα τμήματα των χερσαίων συνόρων μεταξύ Αυστρίας και Ουγγαρίας και μεταξύ Αυστρίας και Σλοβενίας, σύμφωνα με τη σύσταση, από τις 16 Μαΐου 2016 έως τις 12 Νοεμβρίου 2016.

Δεδομένου ότι η πρώτη έκθεση των αυστριακών αρχών σχετικά με την εφαρμογή της σύστασης δεν υποβλήθηκε έως την καταληκτική ημερομηνία (16 Ιουλίου 2016), η Επιτροπή έστειλε υπενθύμιση στην Αυστρία στις 12 Αυγούστου 2016.

Στις 16 Αυγούστου 2016, ο Αυστριακός Ομοσπονδιακός Υπουργός Εσωτερικών έστειλε επιστολή με την οποία ενημέρωνε την Επιτροπή ότι η εφαρμογή των συνοριακών ελέγχων στα σχετικά τμήματα των χερσαίων συνόρων είναι σύμφωνη με τη σύσταση του Συμβουλίου. Στις 9 Σεπτεμβρίου 2016, η Αυστρία επιβεβαίωσε ότι όλοι οι έλεγχοι διενεργούνται στο απαιτούμενο επίπεδο και είναι περιορισμένοι ως προς το πεδίο εφαρμογής, τη συχνότητα, τον χρόνο και τον τόπο και ότι είναι προσαρμοσμένοι στο επίπεδο της απειλής. Επιπλέον, η Αυστρία επιβεβαίωσε ότι ο περιορισμός στην ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων και των εμπορευμάτων θα μπορούσε συνεπώς να αποφευχθεί σε μεγάλο βαθμό.

Η Επιτροπή απηύθυνε, στις 9 Σεπτεμβρίου 2016, αίτημα παροχής πρόσθετων πληροφοριών σχετικά με τους ελέγχους που διενεργήθηκαν και τα αποτελέσματά τους, στο οποίο η Αυστρία απάντησε στις 13 Σεπτεμβρίου 2016. Για την περίοδο από 16 Μαΐου έως 31 Αυγούστου 2016, η Αυστρία διαβίβασε τον συνολικό αριθμό αρνήσεων εισόδου που καταγράφηκαν μετά τους ελέγχους (233) και τον συνολικό αριθμό αιτήσεων ασύλου που ελήφθησαν (12 584) 2 .

 Γερμανία

Στις 13 Μαΐου 2016, η Γερμανία ενημέρωσε την Επιτροπή ότι θα εφαρμόσει τη σύσταση του Συμβουλίου και θα διατηρήσει τους ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα στα σχετικά τμήματα των χερσαίων συνόρων έως τις 12 Νοεμβρίου 2016.

Δεδομένου ότι η πρώτη έκθεση των γερμανικών αρχών σχετικά με την εφαρμογή της σύστασης δεν υποβλήθηκε έως την καταληκτική ημερομηνία (12 Ιουλίου 2016), η Επιτροπή έστειλε υπενθύμιση στην Γερμανία στις 12 Αυγούστου 2016.

Στις 23 Αυγούστου 2016, η Επιτροπή έλαβε μια πρώτη επιστολή των γερμανικών αρχών, η οποία την ενημέρωνε για την αύξηση των δραστηριοτήτων παράνομης διακίνησης που οφείλεται στην αλλαγή και ενίσχυση της διαχείρισης των συνόρων της διαδρομής των Δυτικών Βαλκανίων. Η Γερμανία ανέφερε ιδίως τον αριθμό 115 000 περίπου υπηκόων τρίτων χωρών που εντοπίστηκαν, μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουλίου 2016, στα χερσαία σύνορα μεταξύ Γερμανίας και Αυστρίας και δεν πληρούσαν τις προϋποθέσεις εισόδου όπως ορίζονται στο άρθρο 6 του κώδικα συνόρων του Σένγκεν.

Οι γερμανικές αρχές εξήγησαν το σύστημα ελέγχου που εφαρμόζεται, το οποίο συνίσταται στην εναλλαγή σταθερών και κινητών ελέγχων. Επίσης, ενημέρωσαν για την καλή συνεργασία μεταξύ των αστυνομικών και συνοριακών αρχών της Γερμανίας και των άλλων κρατών μελών του Σένγκεν, η οποία συνέβαλε στον περιορισμό των επιπτώσεων στη διασυνοριακή κυκλοφορία στα απολύτως αναγκαία, καθώς και στη διασφάλιση της οδικής ασφάλειας κατά τους ελέγχους. Τέλος, επιβεβαίωσαν την τακτική εξέταση του πεδίου εφαρμογής και της έντασης των ελέγχων που περιορίζονται στο απαιτούμενο επίπεδο.

Η Επιτροπή απηύθυνε, στις 12 Σεπτεμβρίου 2016, αίτημα παροχής πρόσθετων πληροφοριών σχετικά με τους ελέγχους που διενεργήθηκαν και τα αποτελέσματά τους, στο οποίο η Γερμανία απάντησε στις 14 Σεπτεμβρίου 2016. Η Γερμανία διαβίβασε, για την περίοδο από 12 Μαΐου έως 31 Ιουλίου 2016, τον συνολικό αριθμό αρνήσεων εισόδου που καταγράφηκαν μετά τους ελέγχους (3 077) και, για την περίοδο από 12 Μαΐου έως 31 Ιουλίου 2016, τον συνολικό αριθμό αιτήσεων ασύλου που ελήφθησαν (66 919) 3 .

Δανία

Η Δανία γνωστοποίησε, την 1η Ιουνίου 2016, ότι θα εφαρμόσει τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Μαΐου και θα διατηρήσει τους ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα σε όλους τους δανικούς λιμένες στους οποίους εκτελούνται δρομολόγια οχηματαγωγών πλοίων προς τη Γερμανία και στα χερσαία σύνορα Δανίας-Γερμανίας έως τις 12 Νοεμβρίου 2016.

Δεδομένου ότι η πρώτη έκθεση των δανικών αρχών σχετικά με την εφαρμογή της σύστασης δεν υποβλήθηκε μέχρι την καταληκτική ημερομηνία (12 Ιουλίου 2016), η Επιτροπή έστειλε υπενθύμιση στη Δανία στις 12 Αυγούστου 2016. Η Δανική Κυβέρνηση ενημέρωσε, στις 7 Σεπτεμβρίου 2016, την Επιτροπή ότι οι σημερινοί συνοριακοί έλεγχοι στα σύνορα με τη Γερμανία θεωρούνται αναλογικοί όσον αφορά το πεδίο εφαρμογής, τη συχνότητα, τον τόπο και τον χρόνο, και περιορίζονται στα απολύτως αναγκαία για την αντιμετώπιση της σοβαρής απειλής και για την προστασία της δημόσιας τάξης και της εσωτερικής ασφάλειας στη Δανία. Ανέφερε, επίσης, ότι εκτιμά ότι δεν συντρέχει λόγος, σε αυτό το στάδιο, για σταδιακή κατάργηση ή μείωση των υφιστάμενων συνοριακών ελέγχων στα σύνορα με τη Γερμανία.

Η Επιτροπή απηύθυνε επίσης στις δανικές αρχές, στις 12 Σεπτεμβρίου 2016, αίτημα παροχής πρόσθετων πληροφοριών σχετικά με τους ελέγχους που διενεργήθηκαν και τα αποτελέσματά τους, στο οποίο η Δανία απάντησε στις 14 Σεπτεμβρίου 2016. Η Δανία διαβίβασε, για την περίοδο από 12 Μαΐου έως 11 Σεπτεμβρίου, τον συνολικό αριθμό των προσώπων που ελέγχθηκαν (1 074 406), τον συνολικό αριθμό αρνήσεων εισόδου που καταγράφηκαν μετά τους ελέγχους (1 088) και τον συνολικό αριθμό αιτήσεων ασύλου που ελήφθησαν (1 489), προσδιορίζοντας τον αριθμό αιτήσεων που υποβλήθηκαν στα εσωτερικά σύνορα όπου διενεργούνται οι έλεγχοι (747) 4 .

Σουηδία

Η Σουηδία γνωστοποίησε, στις 2 Ιουνίου 2016, ότι θα εφαρμόσει τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Μαΐου και θα διατηρήσει τους ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα στα σχετικά τμήματα των χερσαίων συνόρων αρχής γενομένης από τις 8 Ιουνίου 2016, ήτοι στη γέφυρα του Öresund και στους λιμένες του Trelleborg, του Malmö και του Helsingborg στη νότια αστυνομική περιφέρεια και στον λιμένα του Γκέτεμποργκ στη δυτική αστυνομική περιφέρεια.

Στις 11 Αυγούστου 2016, η Σουηδία έστειλε στην Επιτροπή μια πρώτη έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου. Στην έκθεση αυτή, η Σουηδία επιβεβαίωσε ότι οι συνοριακοί έλεγχοι που διενεργούνται σύμφωνα με τη σύσταση διεξάγονται απόλυτα με βάση την αναγκαιότητα και την αναλογικότητα όσον αφορά τη σοβαρή απειλή που αντιμετωπίζει και τις ιδιαιτερότητες κάθε τμήματος των συνόρων. Η Σουηδία ενημέρωσε ότι ο αριθμός των ελέγχων επί προσώπων που διενεργούνται κυμαίνεται μεταξύ 10 % και 95 % επί του συνόλου των προσώπων που διέρχονται από ένα συγκεκριμένο σημείο διέλευσης των εσωτερικών συνόρων. Η Σουηδία ενημέρωσε επίσης ότι η συχνότητα και η ένταση των ελέγχων διαφέρει επίσης ανάλογα με τον τόπο. Για παράδειγμα, στη γέφυρα του Öresund, διενεργούνται έλεγχοι οποιαδήποτε ώρα δεδομένου ότι η γέφυρα είναι ανοικτή στην κυκλοφορία 24 ώρες· στους λιμένες, οι έλεγχοι διενεργούνται με βάση τις αφίξεις σκαφών και βασίζονται σε πληροφορίες. Τέλος, η Σουηδία επιβεβαίωσε ότι επανεξετάζει τακτικά την αναγκαιότητα, τη συχνότητα, τον τόπο και τον χρόνο των ελέγχων, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου.

Στις 24 Αυγούστου 2016, η Επιτροπή ζήτησε από τις σουηδικές αρχές πρόσθετες πληροφορίες και αριθμητικά στοιχεία σχετικά με τους ελέγχους που διενεργήθηκαν και τα αποτελέσματά τους, τα οποία η Σουηδία έστειλε την 1η και τη 13η Σεπτεμβρίου 2016. Η Σουηδία διαβίβασε, για την περίοδο από 8 Ιουνίου έως τέλος Αυγούστου, εκτίμηση του συνολικού αριθμού προσώπων που ελέγχθηκαν (3 000 000), τον συνολικό αριθμό αρνήσεων εισόδου που καταγράφηκαν μετά τους ελέγχους (640) και τον συνολικό αριθμό αιτήσεων ασύλου που ελήφθησαν (6 097), προσδιορίζοντας τον αριθμό αιτήσεων που υποβλήθηκαν στα εσωτερικά σύνορα όπου διενεργούνται οι έλεγχοι (166) 5 .

Νορβηγία

Στις 10 Ιουνίου 2016, η Νορβηγία γνωστοποίησε ότι θα εφαρμόσει τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Μαΐου και θα διατηρήσει τους ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα στα σχετικά τμήματα των συνόρων έως τις 12 Νοεμβρίου 2016.

Δεδομένου ότι η πρώτη έκθεση των νορβηγικών αρχών σχετικά με την εφαρμογή της σύστασης δεν υποβλήθηκε έως την καταληκτική ημερομηνία (12 Ιουλίου 2016), η Επιτροπή έστειλε υπενθύμιση στη Νορβηγία στις 12 Αυγούστου 2016.

Στις 8 Σεπτεμβρίου 2016, οι νορβηγικές αρχές έστειλαν την εν λόγω έκθεση στην Επιτροπή. Η Νορβηγία ενημέρωσε ότι οι στοχευμένοι έλεγχοι στα σύνορα περιορίζονται στα απολύτως αναγκαία για την αντιμετώπιση σοβαρής απειλής και για την προστασία της δημόσιας τάξης και της εσωτερικής ασφάλειας. Οι έλεγχοι των προσώπων διενεργούνται στο Όσλο, στην ανατολική, νοτιοανατολική και δυτική αστυνομική περιφέρεια όπου υπάρχουν λιμένες στους οποίους εκτελούνται δρομολόγια οχηματαγωγών πλοίων προς τη Σουηδία, τη Δανία και τη Γερμανία. Σύμφωνα με επιχειρησιακή εντολή της διεύθυνσης της εθνικής αστυνομίας, οι αστυνομικές δυνάμεις είναι παρούσες σε όλες τις αφίξεις οχηματαγωγών πλοίων και οι συνοριακοί έλεγχοι που διενεργούνται βάσει πληροφοριών είναι προσαρμοσμένοι στη συγκεκριμένη κατάσταση κάθε δρομολογίου οχηματαγωγού πλοίου. Η Νορβηγία επανεξετάζει τακτικά την αναγκαιότητα, τη συχνότητα, τον τόπο και τον χρόνο των ελέγχων της.

Στις 12 Σεπτεμβρίου 2016, η Επιτροπή ζήτησε από τις νορβηγικές αρχές πρόσθετες πληροφορίες και αριθμητικά στοιχεία σχετικά με τους ελέγχους που διενεργήθηκαν και τα αποτελέσματά τους, τα οποία η Νορβηγία έστειλε στις 13 Σεπτεμβρίου 2016. Η Νορβηγία διαβίβασε, για την περίοδο από 12 Μαΐου έως 11 Σεπτεμβρίου 2016, τον συνολικό αριθμό αρνήσεων εισόδου που καταγράφηκαν μετά τους ελέγχους (14) και τον συνολικό αριθμό αιτήσεων ασύλου που ελήφθησαν (1 088), προσδιορίζοντας τον αριθμό αιτήσεων που υποβλήθηκαν στα εσωτερικά σύνορα όπου διενεργούνται οι έλεγχοι (2) 6 .

3. ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ

Η παρούσα έκθεση βασίζεται στις πληροφορίες που παρασχέθηκαν κατά την ανταλλαγή επιστολών μεταξύ της Επιτροπής και των πέντε κρατών μελών Σένγκεν (Αυστρία, Γερμανία, Δανία, Σουηδία και Νορβηγία) σχετικά με την εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου της 12ης Μαΐου 2016.

Από τις πληροφορίες που παρασχέθηκαν κατά την ανταλλαγή επιστολών με τα πέντε ενδιαφερόμενα κράτη μέλη του Σένγκεν, όπως περιγράφεται λεπτομερώς ανωτέρω, προκύπτει ότι οι εν λόγω συνοριακοί έλεγχοι περιορίστηκαν στις διαπιστωθείσες μεταναστευτικές διαδρομές και απειλές, με επίκεντρο συγκεκριμένα τμήματα των συνόρων ή συγκεκριμένες απειλές. Δεν φαίνεται να έχουν διενεργηθεί έλεγχοι εκτός των τμημάτων των συνόρων που απαριθμούνται στη σύσταση του Συμβουλίου.

Επιπλέον, οι εν λόγω έλεγχοι είναι στοχοθετημένοι και περιορίζονται ως προς το πεδίο εφαρμογής, τη συχνότητα, τον τόπο και τον χρόνο· βασίστηκαν σε πληροφορίες και εκτίμηση των κινδύνων και προσαρμόστηκαν στα συγκεκριμένα σημεία διέλευσης των συνόρων όπου διενεργούνται. Τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη του Σένγκεν αξιολόγησαν επίσης τακτικά την αναγκαιότητα, τη συχνότητα, τον τόπο και τον χρόνο τους.

Όπως αναφέρεται, η συνεργασία μεταξύ των εθνικών αστυνομικών και συνοριακών αρχών των ενδιαφερόμενων κρατών μελών του Σένγκεν ήταν καλή και αποτελεσματική.

Η Επιτροπή έλαβε επίσης πληροφορίες σχετικά με τις οικονομικές επιπτώσεις των προσωρινών ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα, ιδίως για τις μεταφορές και τον τουριστικό τομέα. Ωστόσο, σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχει στη διάθεσή της η Επιτροπή στο παρόν στάδιο, συμπεριλαμβανομένων των εκθέσεων των ενδιαφερόμενων κρατών μελών του Σένγκεν, οι σημερινοί συνοριακοί έλεγχοι διενεργούνται μόνο κατά το αναγκαίο μέτρο και η έντασή τους είναι περιορισμένη. Μολονότι ένας ορισμένος οικονομικός της αντίκτυπος δεν μπορεί να αποκλειστεί, φαίνεται ότι η διέλευση των εσωτερικών συνόρων από το ευρύ κοινό παρεμποδίζεται όσο το δυνατόν λιγότερο.

Λαμβανομένων υπόψη των ανωτέρω, μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι οι έλεγχοι στα εσωτερικά σύνορα που διενεργούν η Αυστρία, η Γερμανία, η Δανία, η Σουηδία και η Νορβηγία είναι αναλογικοί και σύμφωνοι με τη σύσταση του Συμβουλίου.

Οι άνευ προηγουμένου μεταναστευτικές ροές προσώπων που ζητούν προστασία και εισέρχονται στην ΕΕ από το φθινόπωρο του 2015 άσκησαν μεγάλη πίεση στα κράτη μέλη. Οι δευτερογενείς μετακινήσεις παράτυπων μεταναστών αποτέλεσαν σοβαρή απειλή για τη δημόσια τάξη και την εσωτερική ασφάλεια σε πολλά κράτη μέλη. Πολλά κράτη μέλη του Σένγκεν επανέφεραν προσωρινά τους ελέγχους στα εσωτερικά τους σύνορα, προκειμένου να διαχειριστούν τις προηγούμενες μαζικές αφίξεις, που ανέρχονται σε αρκετές χιλιάδες προσφύγων ημερησίως, ανάλογα με τις ικανότητες υποδοχής. Εν προκειμένω, έχει αναγνωριστεί ότι ήταν αναγκαίο να διενεργούνται περιορισμένοι έλεγχοι στα εσωτερικά σύνορα 7 , ώστε να καταστεί δυνατή η επεξεργασία των συσσωρευμένων αιτήσεων και των εισερχόμενων ροών, να διασφαλιστεί η πλήρης εφαρμογή της σχετικής ενωσιακής νομοθεσίας και, ως εκ τούτου, να εξασφαλιστεί προστασία, σε ορισμένο βαθμό, από την απειλή για τη δημόσια τάξη και την εσωτερική ασφάλεια που δημιουργούν οι δευτερογενείς μετακινήσεις παράτυπων μεταναστών 8 .

Ταυτόχρονα, οι πληροφορίες και τα αριθμητικά στοιχεία για τους ελέγχους που διενεργούνται από τα κράτη μέλη του Σένγκεν, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Μαΐου, όπως συνοψίζονται στον πίνακα που επισυνάπτεται στην παρούσα έκθεση, παρουσιάζουν φθίνουσα τάση τόσο στον αριθμό των προσώπων στα οποία απαγορεύεται η είσοδος, όσο και στον αριθμό των αιτήσεων ασύλου που ελήφθησαν, ιδίως σε σύγκριση με τα υψηλά αριθμητικά στοιχεία των πρώτων μηνών της μεταναστευτικής κρίσης.

Αυτό οφείλεται εν μέρει στην εφαρμογή της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας, που είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση των αφίξεων μεταναστών.

Τα αριθμητικά αυτά στοιχεία, ωστόσο, θα πρέπει να εξετάζονται στο πλαίσιο της εξαιρετικά μακράς διάρκειας της μεταναστευτικής κρίσης. Ο μεγάλος αριθμός αφίξεων στην ΕΕ, από το φθινόπωρο του 2015, και των μεταγενέστερων αιτήσεων ασύλου έχουν ήδη θέσει σημαντικές προκλήσεις σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ και, ως εκ τούτου, πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη. Προκλήσεις όπως η διασφάλιση κατάλληλης υποδοχής των μεταναστών και των αιτούντων άσυλο, η επεξεργασία των υπόλοιπων συσσωρευμένων αιτήσεων ασύλου, η ένταξη των αναγνωρισμένων αιτούντων και η διαχείριση των περαιτέρω αφίξεων εξακολουθούν να ασκούν πιέσεις στη λειτουργία των διοικήσεων και των συστημάτων ασύλου των εν λόγω κρατών μελών.

Επιπλέον, σύμφωνα με τις πληροφορίες που διαθέτει η Επιτροπή, εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλος αριθμός παράτυπων μεταναστών στην Ελλάδα που ενδέχεται να μετακινηθούν προς Βορρά.

Τέλος, είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί το γεγονός ότι πολλές από τις νομοθετικές πρωτοβουλίες και δράσεις που αναλαμβάνονται από την Ένωση, προκειμένου να ενισχυθεί η διαχείριση των εξωτερικών της συνόρων, κατά τον χρόνο σύνταξης της παρούσας έκθεσης, δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί και καταστεί πλήρως λειτουργικές. Για παράδειγμα, ο κανονισμός για την Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή θα αρχίσει να ισχύει στις 6 Οκτωβρίου 2016 9 . Ο Frontex, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη εργάζονται επί του παρόντος εντατικά για να τον θέσουν σε λειτουργία το συντομότερο δυνατόν. Εκτός από τη στήριξη που παρέχεται από τον Frontex, για παράδειγμα, στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία, η ικανότητα επέμβασης του Frontex θα ενισχυθεί σημαντικά όταν συσταθούν πλήρως οι εφεδρείες ταχείας αντίδρασης και εξοπλισμού έως τις 6 Δεκεμβρίου 2016 και οι εφεδρείες επιστροφής έως τις 6 Ιανουαρίου 2017, όπως απαιτείται από τον κανονισμό.

Η συνεχής και αποτελεσματική εφαρμογή της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας της 18ης Μαρτίου 2016 παραμένει επίσης σημαντικός παράγοντας. Η τρίτη έκθεση για την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά την εφαρμογή της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας 10 δείχνει ότι η δήλωση αυτή εξακολουθεί να παράγει αποτελέσματα παρά τις συνεχιζόμενες προκλήσεις.

Λαμβανομένων υπόψη των ανωτέρω, φαίνεται συνεπώς ότι, κατά τον χρόνο σύνταξης της παρούσας έκθεσης, η διατήρηση προσωρινών ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα εξακολουθεί να είναι απαραίτητη και παρέχει κατάλληλη αντίδραση στην προσδιορισθείσα απειλή για την εσωτερική ασφάλεια και τη δημόσια τάξη διότι συμβάλλει στην αποκατάσταση της τάξης στις ροές προσώπων που διέρχονται συγκεκριμένα εσωτερικά σύνορα και, ως εκ τούτου, περιορίζει τις δευτερογενείς μετακινήσεις.

Οι εν λόγω έλεγχοι θα πρέπει ωστόσο, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου, να εξακολουθήσουν να είναι στοχευμένοι, περιορισμένοι ως προς την έντασή τους στα απολύτως αναγκαία και να εμποδίζουν το λιγότερο δυνατόν τη διέλευση των αντίστοιχων εσωτερικών συνόρων για το ευρύ κοινό.

Τα κράτη μέλη του Σένγκεν καλούνται να προβλέψουν στην επόμενη έκθεσή τους κατ’ εφαρμογή της σύστασης, έως τις 18 Οκτωβρίου 2016, τις πληροφορίες που αναφέρονται στο παράρτημα ΙΙ της παρούσας έκθεσης.

4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, η Επιτροπή εκτιμά ότι οι προσωρινοί συνοριακοί έλεγχοι που διενεργούν η Αυστρία, η Γερμανία, η Δανία, η Σουηδία και η Νορβηγία σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Μαΐου τηρούν τις προϋποθέσεις που καθόρισε το Συμβούλιο. Επίσης, βάσει των διαθέσιμων πληροφοριών και των εκθέσεων των ενδιαφερόμενων κρατών μελών του Σένγκεν, η Επιτροπή δεν κρίνει αναγκαίο να προτείνει τροποποιήσεις στη σύσταση σε αυτό το στάδιο.

Η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι η παρούσα έκθεση δεν προδικάζει την απόφαση που πρέπει να ληφθεί, πριν από τη λήξη της περιόδου που προβλέπεται στη σύσταση (12 Νοεμβρίου 2016), σχετικά με την παράταση ή όχι των σημερινών προσωρινών ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα. Η Επιτροπή υπενθυμίζει ότι, σύμφωνα με το άρθρο 29 παράγραφος 2 του κώδικα συνόρων του Σένγκεν, το Συμβούλιο, μετά από πρόταση της Επιτροπής, μπορεί να συστήσει παράταση σύμφωνα με τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία που ακολουθήθηκε για την έκδοση της αρχικής σύστασης.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

1) Συνολικός αριθμός προσώπων που ελέγχθηκαν από την έναρξη εφαρμογής της σύστασης του Συμβουλίου

2) Συνολικός αριθμός αρνήσεων εισόδου μετά τους ελέγχους, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου

3) Συνολικός αριθμός αιτήσεων ασύλου που ελήφθησαν από την έναρξη εφαρμογής της σύστασης του Συμβουλίου

4) Συνολικός αριθμός αιτήσεων ασύλου που υποβλήθηκαν στα εσωτερικά σύνορα όπου οι έλεγχοι διενεργούνται σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου

ΣΗΜ. Επισημαίνεται ότι ορισμένα από τα ανωτέρω αριθμητικά στοιχεία αποτελούν απλώς εκτιμήσεις που ελήφθησαν από τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη του Σένγκεν.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II

Όσον αφορά τα εσωτερικά σύνορα όπου οι έλεγχοι διενεργούνται σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Μαΐου 2016, τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη του Σένγκεν καλούνται να παράσχουν τις ακόλουθες μηνιαίες πληροφορίες:

1)Τον αριθμό των προσώπων που διήλθαν τα σύνορα·

2)Τον αριθμό των προσώπων που ελέγχθηκαν·

3)Τον αριθμό των αρνήσεων εισόδου·

4)Τον αριθμό των αιτήσεων ασύλου που έχουν καταχωριστεί/υποβληθεί·

5)Πληροφορίες σχετικά με τη φύση των ελέγχων, το επίπεδο και την έντασή τους, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο εκτελούνται·

6)Στατιστικές σχετικά με τις καθυστερήσεις για το ευρύ κοινό και τις εμπορικές ροές.

Τα κράτη μέλη του Σένγκεν καλούνται να παράσχουν τις πληροφορίες αυτές για τους ελέγχους που πραγματοποιήθηκαν έως τις 15 Οκτωβρίου 2016. Θα πρέπει να παρασχεθεί, ει δυνατόν, εβδομαδιαία κατανομή τους.

(1)

ΕΕ L 77 της 23.3.2016, σ.1.

(2)

Βλ. επίσης τους πίνακες στο παράρτημα 1.

(3)

Βλ. επίσης τους πίνακες στο παράρτημα 1.

(4)

Βλ. επίσης τους πίνακες στο παράρτημα 1.

(5)

Βλ. επίσης τους πίνακες στο παράρτημα 1.

(6)

Βλ. επίσης τους πίνακες στο παράρτημα 1.

(7)

Βλ. επίσης γνώμη της Επιτροπής της 23.10.2015 σχετικά με την αναγκαιότητα και την αναλογικότητα των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα τους οποίους επανέφεραν η Γερμανία και η Αυστρία (C(2015) 7100 final).

(8)

Βλ. αιτιολογική σκέψη 15 της σύστασης του Συμβουλίου.

(9)

Κανονισμός (ΕΕ) 2016/1624.

(10)

COM(2016) 634.