EUR-Lex Access to European Union law

Back to EUR-Lex homepage

This document is an excerpt from the EUR-Lex website

Document 52016AE2981

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση των κριτηρίων και μηχανισμών για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας που υποβάλλεται σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας ή από απάτριδα (αναδιατύπωση)» [COM(2016) 270 final — 2016/0133 (COD)] και «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τον Οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Άσυλο και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 439/2010» [COM(2016) 271 final — 2016/0131 (COD)] και «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση του Eurodac για την αντιπαραβολή δακτυλικών αποτυπωμάτων για την αποτελεσματική εφαρμογή του [κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 604/2013 για τη θέσπιση των κριτηρίων και μηχανισμών για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας που υποβάλλεται σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας ή από απάτριδα], για την ταυτοποίηση παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών ή απάτριδων και σχετικά με αιτήσεις αντιπαραβολής με τα δεδομένα Eurodac που υποβάλλουν οι αρχές επιβολής του νόμου των κρατών μελών και η Ευρωπόλ για σκοπούς επιβολής του νόμου (αναδιατύπωση)» [COM(2016) 272 final — 2016/0132 (COD)]

OJ C 34, 2.2.2017, p. 144–150 (BG, ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, HR, IT, LV, LT, HU, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, FI, SV)

2.2.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 34/144


Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση των κριτηρίων και μηχανισμών για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας που υποβάλλεται σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας ή από απάτριδα (αναδιατύπωση)»

[COM(2016) 270 final — 2016/0133 (COD)]

και «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τον Οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Άσυλο και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 439/2010»

[COM(2016) 271 final — 2016/0131 (COD)]

και «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση του Eurodac για την αντιπαραβολή δακτυλικών αποτυπωμάτων για την αποτελεσματική εφαρμογή του [κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 604/2013 για τη θέσπιση των κριτηρίων και μηχανισμών για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας που υποβάλλεται σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας ή από απάτριδα], για την ταυτοποίηση παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών ή απάτριδων και σχετικά με αιτήσεις αντιπαραβολής με τα δεδομένα Eurodac που υποβάλλουν οι αρχές επιβολής του νόμου των κρατών μελών και η Ευρωπόλ για σκοπούς επιβολής του νόμου (αναδιατύπωση)»

[COM(2016) 272 final — 2016/0132 (COD)]

(2017/C 034/24)

Εισηγητής:

José Antonio MORENO DÍAZ

Αίτηση γνωμοδότησης

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 15.6.2016

Νομική βάση

Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

 

[COM(2016) 270 final — 2016/0133(COD)], [COM(2016) 271 final — 2016/0131(COD)], [COM(2016) 272 final — 2016/0132(COD)]

Αρμόδιο ειδικευμένο τμήμα

«Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη»

Υιοθετήθηκε από το ειδικευμένο τμήμα

27.9.2016

Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια

19.10.2016

Σύνοδος ολομέλειας αριθ.

520

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

(υπέρ/κατά/αποχές)

215/1/4

1.   Συμπεράσματα

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) θεωρεί απολύτως αναγκαία την αποτελεσματική και ουσιαστική μεταρρύθμιση του κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου (ΚΕΣΑ) και τη βελτίωση των νόμιμων διαύλων πρόσβασης στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) από άποψη σεβασμού των δικαιωμάτων των ατόμων που υφίστανται διώξεις.

1.2.

Με το σκεπτικό αυτό, θα πρέπει να προταθεί ένα πραγματικό κοινό και υποχρεωτικό για όλα τα κράτη μέλη σύστημα, που να εναρμονίζει όλες τις εθνικές νομοθεσίες ή —ελλείψει αυτού— να θεσπιστεί τουλάχιστον ένα κοινό σύστημα αμοιβαίας αναγνώρισης των αποφάσεων σχετικά με το άσυλο μεταξύ όλων των κρατών μελών της ΕΕ, ώστε να δημιουργηθεί ένα πραγματικό κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου (ΚΕΣΑ).

1.3.

Σε κάθε περίπτωση, η ΕΟΚΕ θεωρεί θετικό τον προτεινόμενο στόχο να βελτιωθούν και να επιταχυνθούν οι διαδικασίες προσδιορισμού του αρμόδιου κράτους μέλους για λόγους αύξησης της αποτελεσματικότητας, πιστεύει όμως ότι πρέπει να διασαφηνιστούν και να περιληφθούν εγγυήσεις σε ζητήματα σχετικά με τη διαδικασία, την εξατομικευμένη αντιμετώπιση των αιτήσεων, τη διατήρηση των ρητρών διακριτικής ευχέρειας, τη διατήρηση της προθεσμίας παύσης της υποχρέωσης ανάληψης εκ μέρους ενός κράτους μέλους, τα δικαιώματα των αιτούντων και τον περιορισμό του διορθωτικού μηχανισμού κατανομής.

1.4.

Πρέπει να εξασφαλιστεί η συνέπεια των προτεινόμενων στον κανονισμό διατάξεων με τις ήδη υφιστάμενες σχετικές διατάξεις και με τα οικεία μέτρα που προτίθεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπτύξει ως μέρος των ουσιαστικών αλλαγών που θα εισάγει στο ΚΕΣΑ, καθώς και η συνέπεια με άλλες πολιτικές της Ένωσης.

1.5.

Όλα τα κράτη μέλη πρέπει να έχουν την ευθύνη να παρέχουν στους αιτούντες λεπτομερή και ενημερωμένη πληροφόρηση σχετικά με τις διαδικασίες που απορρέουν από το σύστημα του Δουβλίνου σύμφωνα με τις απαιτήσεις που ορίζονται στο άρθρο 4.

1.6.

Πρέπει να κατοχυρώνεται η αρχή της αναλογικότητας, ώστε να υποστηριχθεί η πραγματική βιωσιμότητα του συστήματος, όσον αφορά την ταχεία πρόσβαση των αιτούντων στη διαδικασία ασύλου και την ικανότητα των δημοσίων υπηρεσιών των κρατών μελών να εφαρμόζουν το σύστημα.

2.   Ιστορικό

2.1.

Στις 6 Απριλίου 2016 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία διαπιστώνει τις ελλείψεις στον σχεδιασμό και την εφαρμογή του κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου, ειδικότερα δε των λεγόμενων διατάξεων του Δουβλίνου, και εντοπίζει πέντε πεδία προτεραιότητας για τη βελτίωση της κατάστασης.

2.2.

Η Επιτροπή προτείνει τη μεταρρύθμιση του κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα πιο ισότιμο, αποδοτικό και βιώσιμο σύστημα, μέσω τροποποίησης του ισχύοντος κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 604/2013 για τη θέσπιση των κριτηρίων και μηχανισμών για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας.

2.3.

Η Επιτροπή διαπιστώνει ότι το σύστημα του Δουβλίνου δεν σχεδιάστηκε κατά τρόπο που να εξασφαλίζει βιώσιμη, ισότιμη και αποτελεσματική κατανομή αρμοδιοτήτων σε ολόκληρη την ΕΕ όσον αφορά τους αιτούντες διεθνή προστασία. Το καλούμενο «σύστημα του Δουβλίνου» δεν λειτούργησε δεόντως ούτε και ομοιόμορφα: η εμπειρία των τελευταίων ετών απέδειξε ότι, σε περίπτωση μαζικών μεταναστευτικών ροών, ένας περιορισμένος αριθμός κρατών μελών καλείται να εξετάσει το μεγαλύτερο μέρος των αιτήσεων διεθνούς προστασίας, πράγμα που ενίοτε οδηγεί σε αυξανόμενες παραβιάσεις των κανόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης περί ασύλου.

2.4.

Για την αντιμετώπιση των ελλείψεων αυτών, η Επιτροπή προτείνει την τροποποίηση του κανονισμού, με τους ακόλουθους στόχους:

ενίσχυση της αποδοτικότητας του συστήματος, με βάση τον προσδιορισμό ενός μόνο κράτους μέλους ως αρμόδιου για την εξέταση των αιτήσεων διεθνούς προστασίας·

αποτροπή των καταχρήσεων του συστήματος ασύλου και πρόληψη δευτερογενών μετακινήσεων των αιτούντων εντός της ΕΕ·

θέσπιση πιο δίκαιου συστήματος κατανομής, με βάση έναν διορθωτικό μηχανισμό που θα εντοπίζει αυτόματα εάν ένα κράτος μέλος αντιμετωπίζει δυσανάλογα μεγάλο αριθμό αιτήσεων ασύλου·

διασαφήνιση των υποχρεώσεων των αιτούντων άσυλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και των συνεπειών που επιφέρει η μη τήρηση των εν λόγω υποχρεώσεων·

τροποποίηση του κανονισμού Eurodac για να ευθυγραμμιστεί προς τις τροποποιήσεις του συστήματος του Δουβλίνου και να εγγυάται την ορθή εφαρμογή του·

ενίσχυση της αποστολής της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO) χάρη στη σύσταση του Οργανισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Άσυλο.

3.   Ανάλυση

3.1.    Προτεινόμενα κριτήρια του Δουβλίνου για τον προσδιορισμό της ευθύνης του κράτους μέλους

Στον ισχύοντα κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 604/2013, το κυριότερο κριτήριο από το οποίο εξαρτάται η μεταφορά είναι τα επίσημα έγγραφα και ο τόπος εισόδου, με αποτέλεσμα την ανάληψη σημαντικών ευθυνών από τα κράτη μέλη με εξωτερικά σύνορα. Τα στοιχεία που καταχωρούνται στο ευρωπαϊκό σύστημα δακτυλοσκόπησης (Eurodac) και στο Σύστημα Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις (VIS) είναι αποδεκτά ως αποδεικτικό στοιχείο στα περισσότερα κράτη μέλη· ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν θεωρούνται επαρκής απόδειξη.

Σύμφωνα με την υπό εξέταση πρόταση, το κριτήριο προσδιορισμού του αρμόδιου κράτους μέλους θα εφαρμόζεται μία μόνο φορά, προβλέπεται δε στο άρθρο 9 ότι ο αιτών πρέπει να υποβάλει την αίτησή του στο κράτος μέλος της πρώτης εισόδου, ανεξάρτητα αν η είσοδός του ήταν παράτυπη ή εάν είχε νόμιμη διαμονή. Η ιεράρχηση των κριτηρίων, όπως περιγράφεται στα άρθρα 10 έως 17, διατηρεί ανάλογες διατάξεις:

3.1.1.

Ανήλικοι: Η πρόταση τροποποίησης διατηρεί τα καθιερωμένα κριτήρια, αλλά μόνο για τους ασυνόδευτους ανηλίκους που υποβάλλουν αίτηση διεθνούς προστασίας.

3.1.2.

Μέλη της οικογένειας: Η πρόταση διευρύνει τον ορισμό των μελών της οικογένειας προς δύο κατευθύνσεις: την επεκτείνει στα αδέρφια, ενώ λαμβάνει υπόψη και τις οικογένειες που δημιουργήθηκαν πριν από την άφιξη στο κράτος μέλος, όχι όμως κατ’ ανάγκη στη χώρα προέλευσης όπως προβλεπόταν στον κανονισμό «Δουβλίνο ΙΙΙ». Και οι δύο αυτές πτυχές έχουν καίρια σημασία, τονίζουμε δε εδώ όλως ιδιαιτέρως τις καταστάσεις απόγνωσης που προκύπτουν εκ των πραγμάτων λόγω της μη αναγνώρισης των αδερφών ως μελών της οικογένειας, και που σε πολλές περιπτώσεις πλήττουν ασυνόδευτους ανηλίκους των οποίων τα αδέρφια είναι οι μοναδικοί οικογενειακοί δεσμοί που διαθέτουν σε ένα κράτος μέλος.

3.1.3.

Άδεια διαμονής ή θεώρηση: Η πρόταση διατηρεί την αρμοδιότητα του κράτους μέλους για την εξέταση της αίτησης διεθνούς προστασίας στις περιπτώσεις έκδοσης των εν λόγω εγγράφων, παρότι εισάγει διατάξεις για τη διασαφήνιση των κριτηρίων αρμοδιότητας.

3.1.4.

Παράτυπη είσοδος στην ΕΕ μέσω ενός κράτους μέλους: Η πρόταση καταργεί τις διατάξεις σχετικά με τη λήξη της ευθύνης δώδεκα μήνες μετά από την ημερομηνία κατά την οποία πραγματοποιήθηκε η μη εξουσιοδοτημένη διέλευση συνόρων.

3.1.5.

Ρήτρες διακριτικής ευχέρειας: Η πρόταση περιορίζει τις δυνατότητες των κρατών μελών και θεσπίζει τη δυνατότητά τους να αναλάβουν την ευθύνη για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας για την οποία δεν είναι αρμόδια, αποκλειστικά με βάση οικογενειακές σχέσεις που δεν περιλαμβάνονται στον ορισμό των μελών της οικογενειακής μονάδας.

3.1.6.

Όσον αφορά τα εξαρτώμενα άτομα, στην πρόταση δεν υπάρχει τροποποίηση και, συνεπώς, όταν ένας αιτών εξαρτάται από τη συνδρομή των παιδιών, των αδερφών ή των γονέων του που διαμένουν νόμιμα σε ένα από τα κράτη μέλη για λόγους εγκυμοσύνης, πρόσφατου τοκετού, σοβαρής ασθένειας, σημαντικής αναπηρίας ή προχωρημένης ηλικίας ή όταν αυτοί εξαρτώνται από τη συνδρομή του αιτούντα, τα κράτη μέλη προβαίνουν στην επανένωσή τους, υπό τον όρο οι δεσμοί να υπήρχαν ήδη στη χώρα καταγωγής και οι ενδιαφερόμενοι να μπορούν να προσφέρουν τη συνδρομή αυτή και να το δηλώσουν εγγράφως.

3.2.    Διαδικασία προσδιορισμού του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας

3.2.1.

Στόχος της πρότασης αναδιατύπωσης του κανονισμού του Δουβλίνου είναι η θέσπιση ενός πιο δίκαιου και βιώσιμου συστήματος, με απλούστευση των διαδικασιών και βελτίωση της αποτελεσματικότητας· όμως, οι εισαγόμενες τροποποιήσεις δεν προσανατολίζονται πάντοτε προς την επίτευξη των στόχων αυτών.

Στο άρθρο 3 της πρότασης αναδιατύπωσης εισάγεται η εξέταση κριτηρίων επιλεξιμότητας μιας αίτησης διεθνούς προστασίας, πριν από τον προσδιορισμό του αρμόδιου κράτους μέλους, και χωρίς να έχουν ακόμη εξεταστεί η ύπαρξη μελών της οικογένειας σε άλλο κράτος μέλος ή οι ανάγκες των ανηλίκων.

Τα κριτήρια επιλεξιμότητας που μπορούν να ληφθούν υπόψη κατά την πρότερη αυτή εξέταση είναι οι έννοιες της ασφαλούς τρίτης χώρας, της πρώτης χώρας ασύλου, της ασφαλούς χώρας καταγωγής, καθώς και η ασαφής νομικά έννοια του κινδύνου για την ασφάλεια.

Στην πρόταση εισάγονται τροποποιήσεις ως προς τις προθεσμίες, οι οποίες συντομεύονται σημαντικά, ενώ επισπεύδονται οι διαδικασίες επανεισδοχής.

3.2.2.

Με την τροποποίηση καταργούνται οι περιπτώσεις παύσης ευθυνών του άρθρου 19 του ισχύοντος κανονισμού (είτε ο αιτών εξήλθε οικειοθελώς από το έδαφος της ΕΕ για διάστημα μεγαλύτερο των τριών μηνών είτε απομακρύνθηκε). Ορίζεται ότι το ίδιο κράτος μέλος θα είναι υπεύθυνο για την εξέταση οποιασδήποτε αίτησης υποβάλει ένα πρόσωπο σε οποιαδήποτε στιγμή, ακόμη κι εάν έχει επιστρέψει στη χώρα καταγωγής του για μακρές χρονικές περιόδους, εάν έχει μεταβληθεί στο διάστημα αυτό η προσωπική και οικογενειακή του κατάσταση ή εάν έχουν αλλάξει ουσιαστικά οι συνθήκες στο εν λόγω κράτος μέλος.

3.3.    Διαδικαστικές εγγυήσεις και σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων κατά τη διαδικασία προσδιορισμού του αρμόδιου κράτους μέλους

3.3.1.

Δικαίωμα ενημέρωσης: Το άρθρο 6 παράγραφος 1 ενισχύει το δικαίωμα ενημέρωσης των αιτούντων διεθνή προστασία που υπόκεινται σε διαδικασίες προσδιορισμού του αρμόδιου κράτους μέλους, και αναλύει τις πληροφορίες που πρέπει να τους παρέχονται.

3.3.2.

Δικαίωμα πραγματικής προσφυγής: Το άρθρο 27 της πρότασης ορίζει ότι η κοινοποίηση στον αιτούντα της απόφασης μεταφοράς στο αρμόδιο κράτος μέλος γίνεται εγγράφως και χωρίς καθυστέρηση, περιλαμβάνει δε ενημέρωση σχετικά με τη δυνατότητα προσφυγής κατά της εν λόγω απόφασης. Το άρθρο 28 εγγυάται το ανασταλτικό αποτέλεσμα της προσφυγής κατά των αποφάσεων μεταφοράς των αιτούντων διεθνή προστασία και ορίζει προθεσμίες για την εν λόγω διαδικασία επανεξέτασης, παρότι υπερβολικά σύντομες (μόνον επτά ημέρες για την άσκηση της προσφυγής).

3.3.3.

Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και κράτηση αιτούντων που υπόκεινται σε διαδικασίες προσδιορισμού του αρμόδιου κράτους μέλους: Το άρθρο 29 της πρότασης περιορίζει κατά το ήμισυ τις προθεσμίες των διαδικασιών στην περίπτωση όπου ο αιτών βρίσκεται υπό κράτηση. Ομοίως, μειώνει από έξι σε τέσσερις εβδομάδες την προθεσμία για την εκτέλεση της απόφασης μεταφοράς ή, σε αντίθετη περίπτωση, τη λήξη της κράτησης.

3.4.    Υποχρεώσεις και κυρώσεις

3.4.1.

Η πρόταση θεσπίζει ρητώς τις υποχρεώσεις που υπέχει ο αιτών διεθνή προστασία:

υποβάλλει την αίτηση παροχής διεθνούς προστασίας στο πρώτο κράτος μέλος στο οποίο εισήλθε παράτυπα ή στο κράτος μέλος όπου έχει νόμιμη διαμονή·

υποβάλλει όλες τις πληροφορίες και όλα τα αποδεικτικά στοιχεία το ταχύτερο δυνατό, το αργότερο δε κατά τη συνέντευξη για τον προσδιορισμό του αρμόδιου κράτους μέλους, και συνεργάζεται με τις αρχές του κράτους μέλους που έχει επιφορτιστεί με τον προσδιορισμό του αρμόδιου κράτους μέλους·

είναι παρών στο κράτος μέλος που διεξάγει τη διαδικασία προσδιορισμού του αρμόδιου κράτους μέλους και παραμένει στη διάθεση των αρχών του·

συμμορφώνεται με την απόφαση μεταφοράς στο αρμόδιο κράτος μέλος.

3.4.2.

Σε περίπτωση παραβίασης των υποχρεώσεων, το άρθρο 5 θεσπίζει ορισμένες δυσανάλογες συνέπειες όσον αφορά τις διαδικασίες και την υποδοχή, οι οποίες έρχονται σε αντίφαση με τα πρότυπα των ισχυουσών οδηγιών σχετικά με τις διαδικασίες (οδηγία 2013/32/ΕΕ) και με την υποδοχή (οδηγία 2013/33/ΕΕ), καθώς και με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ:

Εάν η αίτηση δεν υποβληθεί στο κράτος μέλος όπου ο αιτών διαμένει νόμιμα ή στο πρώτο κράτος μέλος όπου εισήλθε παράτυπα, η εξέταση της αίτησης γίνεται με την ταχεία διαδικασία, σύμφωνα με το άρθρο 31 παράγραφος 8 της οδηγίας 2013/32/ΕΕ. Ωστόσο, στο εν λόγω άρθρο η περίπτωση αυτή δεν προβλέπεται, άρα πρόκειται για διεύρυνση των περιπτώσεων εφαρμογής μιας διαδικασίας που, στην πράξη, συνεπάγεται μείωση των προθεσμιών για την εξέταση της αίτησης επί της ουσίας, μείωση των εγγυήσεων και αύξηση των δυσχερειών εντοπισμού τυχόν ευάλωτων καταστάσεων σε τόσο βραχείες προθεσμίες. Αυτό έχει όλως ιδιαίτερη σημασία υπό το πρίσμα της υποχρέωσης που θεσπίζεται στο άρθρο 24 παράγραφος 3 της οδηγίας 2013/32/ΕΕ να μην εφαρμόζονται ταχείες διαδικασίες στις περιπτώσεις ιδιαίτερα ευάλωτων αιτούντων.

Λαμβάνονται υπόψη μόνο οι πληροφορίες και τα έγγραφα που υποβάλλονται μέχρι τη στιγμή της συνέντευξης για τον προσδιορισμό του αρμόδιου κράτους μέλους. Όμως η πιστοποίηση των οικογενειακών δεσμών απαιτεί πολλές φορές αποδείξεις πατρότητας ή μητρότητας, οι οποίες μπορεί να χρειάζονται χρόνο.

Η πρόσβαση στις συνθήκες υποδοχής που θεσπίζονται βάσει των άρθρων 14 έως 19 της οδηγίας 2013/33/ΕΕ αποκλείεται σε οποιοδήποτε άλλο κράτος μέλος. Μεταξύ των εν λόγω συνθηκών υποδοχής, που προτείνεται να μην δικαιούται ο αιτών, περιλαμβάνονται η εκπαίδευση των ανηλίκων (άρθρο 14 της οδηγίας 2013/33/ΕΕ) —σε καταφανή παραβίαση του δικαιώματος των ανηλίκων στην εκπαίδευση (άρθρα 14 και 24 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων)—, η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη πέραν της επείγουσας (άρθρο 19 της οδηγίας 2013/33/ΕΕ), ή ακόμη το επαρκές βιοτικό επίπεδο, το οποίο να διασφαλίζει τη συντήρησή τους και να προστατεύει τη σωματική και την ψυχική τους υγεία (άρθρο 17 της οδηγίας 2013/33/ΕΕ).

Αποκλείεται η δυνατότητα προσφυγής κατά της απόρριψης αίτησης διεθνούς προστασίας για τους αιτούντες που απορρίφθηκε η αίτησή τους, εάν έχουν μεταβεί σε άλλο κράτος μέλος (άρθρο 20 παράγραφος 5 της πρότασης). Η διάταξη αυτή μπορεί να οδηγήσει σε παραβίαση του άρθρου 46 της οδηγίας 2013/32/ΕΕ και του άρθρου 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.

3.5.    Διορθωτικός μηχανισμός κατανομής

Θεσπίζεται διορθωτικός μηχανισμός, λόγω της πιθανής δυσαναλογίας όσον αφορά τον αριθμό των αιτήσεων που αναλαμβάνει το κάθε κράτος μέλος σύμφωνα με τα παραπάνω κριτήρια. Για να διαπιστωθεί η κατάσταση αυτή, υπολογίζεται, με βάση το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕγχΠ) και τον πληθυσμό, ένας αριθμός αναφοράς για τις αιτήσεις και τις μετεγκαταστάσεις που έχει τη δυνατότητα να αναλάβει το κάθε κράτος μέλος. Εάν ο αριθμός αιτήσεων και μετεγκαταστάσεων υπερβαίνει τον εν λόγω αριθμό αναφοράς κατά 150 %, ενεργοποιείται αυτομάτως ο διορθωτικός μηχανισμός και οι αιτούντες διεθνή προστασία μετεγκαθίστανται από το εν λόγω κράτος μέλος (επωφελούμενο κράτος μέλος) σε άλλα κράτη μέλη (κράτη μέλη κατανομής) που υφίστανται μικρότερη πίεση.

3.6.    Ενίσχυση του συστήματος Eurodac

Στην πρόταση της Επιτροπής περιλαμβάνεται προσαρμογή του συστήματος Eurodac, με στόχο τη βελτίωση του συστήματος που θεσπίστηκε το 2000 για την οργάνωση και τη χρήση μιας ευρωπαϊκής βάσης δεδομένων στην οποία καταχωρούνται τα δακτυλικά αποτυπώματα των αιτούντων διεθνή προστασία και διαφόρων κατηγοριών παρανόμως διαμενόντων μεταναστών. Στόχος του συστήματος αυτού είναι η διευκόλυνση της εφαρμογής του κανονισμού του Δουβλίνου, καθώς βοηθά στον εντοπισμό του κράτους μέλους που ήταν το πρώτο σημείο εισόδου στην ΕΕ ενός αιτούντος διεθνή προστασία. Προβλέπεται η δυνατότητα να διευρυνθεί το πεδίο εφαρμογής, ώστε να περιληφθούν και να αποθηκεύονται δεδομένα προσώπων που προέρχονται από τρίτες χώρες και διαμένουν παράτυπα στην ΕΕ αλλά δεν είναι αιτούντες διεθνή προστασία.

3.7.    Νέα αποστολή για τον Οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Άσυλο

Η Επιτροπή προτείνει να τροποποιηθεί η αποστολή της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO) ώστε να διευκολυνθεί η λειτουργία του κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου και του κανονισμού του Δουβλίνου.

Η Επιτροπή εξετάζει το ενδεχόμενο τροποποίησης της EASO με διεύρυνση της αποστολής της για να αυξηθούν οι αρμοδιότητές της και να μεριμνά για την ορθή εφαρμογή του κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου.

4.   Ειδικές συστάσεις

4.1.    Ασυνόδευτοι ανήλικοι

Οι διατάξεις της πρότασης έρχονται σε σύγκρουση με το «υπέρτατο συμφέρον του ανηλίκου» —δεδομένου ότι πολλές είναι οι περιπτώσεις ασυνόδευτων ανηλίκων που, για διάφορους λόγους, δεν έχουν πρόσβαση στη διαδικασία διεθνούς προστασίας—, ενώ δεν εξασφαλίζουν και την εκτίμηση των ατομικών αναγκών του ανηλίκου.

4.2.    Παράτυπη είσοδος μέσω κράτους μέλους

Η κατάργηση της λήξης της ευθύνης δώδεκα μήνες μετά από την ημερομηνία κατά την οποία πραγματοποιήθηκε η μη εξουσιοδοτημένη διέλευση συνόρων φαίνεται να απομακρύνεται από έναν από τους πρωταρχικούς στόχους της μεταρρύθμισης, δηλαδή την εξασφάλιση μιας βιώσιμης κατανομής των ευθυνών και ενός πιο δίκαιου συστήματος. Η κατάργηση της λήξης της ευθύνης δεν πρόκειται να εξασφαλίσει την επιδιωκόμενη δίκαιη μεταχείριση στα κράτη μέλη με εξωτερικά σύνορα.

4.3.    Ρήτρες διακριτικής ευχέρειας

4.3.1.

Η ΕΟΚΕ δεν συμφωνεί με τον περιορισμό της ρήτρας αποκλειστικά στις περιπτώσεις οικογενειακών δεσμών που δεν υπάγονται στον ορισμό των μελών της οικογένειας, επειδή έχει θεμελιώδη σημασία να ληφθεί υπόψη ότι ενδέχεται να προκύψουν δυσλειτουργίες σε ορισμένα κράτη μέλη, όχι μόνο ποσοτικές —λόγω του αριθμού αιτούντων διεθνή προστασία— αλλά και ποιοτικές, οι οποίες αφορούν ζητήματα που σχετίζονται με την πραγματική εφαρμογή της οδηγίας 2013/32/ΕΕ σχετικά με κοινές διαδικασίες για τη χορήγηση και ανάκληση του καθεστώτος διεθνούς προστασίας, συγκεκριμένα όσον αφορά την πρόσβαση των αιτούντων διεθνή προστασία στη διαδικασία ασύλου, την ενημέρωση και παροχή συμβουλών, τις διαδικαστικές εγγυήσεις και τις ειδικές διαδικασίες για όσους τις χρειάζονται. Επίσης, η αναδιατυπωμένη οδηγία 2013/33/ΕΕ, που αφορά τις συνθήκες υποδοχής, περιλαμβάνει κοινούς κανόνες που εξασφαλίζουν στους αιτούντες διεθνή προστασία συγκρίσιμες συνθήκες διαβίωσης σε όλα τα κράτη μέλη, καθώς και πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους.

4.3.2.

Ενδέχεται να προκύψουν καταστάσεις όπου κανένα κράτος μέλος δεν θα είναι σε θέση να εγγυηθεί τις διατάξεις των εν λόγω οδηγιών· ως εκ τούτου, επιβάλλεται να διατηρηθεί η διατύπωση του κανονισμού «Δουβλίνο ΙΙΙ» όσον αφορά την απόφαση οποιουδήποτε κράτους μέλους να αναλάβει την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας που θα του έχει υποβληθεί, ακόμη κι εάν δεν είναι υπεύθυνο για την εξέταση αυτή.

4.3.3.

Ομοίως, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι πολλοί αιτούντες διεθνή προστασία πάσχουν από βαριά ασθένεια ή σοβαρή αναπηρία και δεν έχουν οικογενειακούς δεσμούς σε κανένα κράτος μέλος· ωστόσο, λόγω της ιδιαίτερης κατάστασής τους, δεν είναι σε θέση —για ιατρικούς λόγους— να μεταφερθούν στο αρμόδιο κράτος μέλος, πράγμα που τεκμηριώνει δεσμούς εξάρτησής τους από το κράτος μέλος όπου υπέβαλαν την αίτηση διεθνούς προστασίας. Οι περιπτώσεις αυτές πρέπει να συμπεριληφθούν στη νέα πρόταση διατύπωσης των ρητρών διακριτικής ευχέρειας.

4.3.4.

Πρέπει οπωσδήποτε να διατηρηθεί η δυνατότητα ανάληψης ευθύνης για ανθρωπιστικούς ή πολιτισμικούς λόγους, ώστε να εξασφαλίζεται η περίθαλψη αιτούντων διεθνή προστασία που βρίσκονται σε κατάσταση ιδιαίτερα ευάλωτη, σύμφωνα με τις διατάξεις της οδηγίας 2013/32/ΕΕ και η διαφοροποιημένη μεταχείρισή τους λόγω συνεκτίμησης των ειδικών περιστάσεων που αντιμετωπίζουν.

4.4.    Διαδικασία προσδιορισμού του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας

4.4.1.

Η αξιολόγηση της επιλεξιμότητας χωρίς πρότερη εξέταση της ύπαρξης συγγενών σε άλλο κράτος μέλος ή των αναγκών των ανηλίκων, όταν οδηγεί στο να κριθεί απαράδεκτη η αίτηση διεθνούς προστασίας μπορεί να έρθει σε αντίθεση με το δικαίωμα στην οικογενειακή ζωή, που αναγνωρίζεται στο άρθρο 7 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και στο άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής σύμβασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

4.4.2.

Η αυτόματη εφαρμογή των εννοιών της ασφαλούς τρίτης χώρας, της πρώτης χώρας ασύλου, της ασφαλούς χώρας καταγωγής και της νομικής έννοιας του κινδύνου για την ασφάλεια μπορεί να οδηγήσει σε διακρίσεις με βάση την εθνικότητα ή τις μεταναστευτικές οδούς. Επιπλέον, στις περιπτώσεις της ασφαλούς χώρας καταγωγής και του κινδύνου για την ασφάλεια, το άρθρο 3 παράγραφος 3 θεσπίζει την εφαρμογή της ταχείας διαδικασίας. Η εν λόγω ταχεία διαδικασία δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να υπονομεύει τις διαδικαστικές εγγυήσεις λόγω της επίσπευσης των προθεσμιών. Ούτε μπορεί να οδηγεί σε μη εξατομικευμένη αξιολόγηση των συγκεκριμένων αιτήσεων διεθνούς προστασίας, η οποία απαγορεύεται δυνάμει του άρθρου 10 παράγραφος 3 στοιχείο α) της οδηγίας 2013/32/ΕΕ.

4.4.3.

Το άρθρο 33 της πρότασης δεν εισάγει καμία βελτίωση όσον αφορά τη διαβίβαση μεταξύ κρατών μελών πληροφοριών σχετικά με ευάλωτες περιπτώσεις, με την κατάσταση της υγείας και άλλες ιδιαιτερότητες των αιτούντων που πρόκειται να μεταφερθούν, παρότι πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες ελλείψεις που έχουν διαπιστωθεί κατά την εφαρμογή στην πράξη του συστήματος του Δουβλίνου.

4.4.4.

Η διάταξη σχετικά με τη λήξη της ευθύνης εάν ο αιτών εξέλθει οικειοθελώς από την ΕΕ για διάστημα μεγαλύτερο των τριών μηνών ή εάν απομακρυνθεί μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις κατά τις οποίες δεν θα λαμβάνονται υπόψη οι οικογενειακοί δεσμοί που δημιουργήθηκαν στη χώρα καταγωγής μετά από μία πρώτη αίτηση διεθνούς προστασίας στην ΕΕ, ή κατά τις οποίες δεν θα εξασφαλίζονται τη στιγμή της δεύτερης αίτησης οι συνθήκες υποδοχής και οι διαδικαστικοί κανόνες στο αρμόδιο κράτος μέλος, ενώ κατά τη στιγμή της πρώτης αίτησης πληρούνταν όντως οι σχετικές προϋποθέσεις.

4.5.    Διαδικαστικές εγγυήσεις

4.5.1.

Όσον αφορά το δικαίωμα στην ενημέρωση, η διάταξη σχετικά με την παροχή πληροφοριών με τη βοήθεια ενημερωτικού φυλλαδίου δεν λαμβάνει υπόψη ότι στα περισσότερα κράτη μέλη το φυλλάδιο αυτό περιλαμβάνει μόνο γενικές πληροφορίες και μάλιστα σε γλώσσα που οι αιτούντες δύσκολα μπορούν να κατανοήσουν ή και καθόλου. Η πληροφόρηση αυτή πρέπει πάντοτε να παρέχεται κατά τη συνέντευξη.

4.5.2.

Όσον αφορά το δικαίωμα σε πραγματική προσφυγή, πιστεύουμε ότι δεν πρέπει να περιορίζεται η εν λόγω προσφυγή αποκλειστικά στις τρεις προβλεπόμενες περιπτώσεις, καθώς αυτό θα περιόριζε την πρόσβαση σε πραγματική δικαστική προστασία:

κίνδυνος απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης στο αρμόδιο κράτος μέλος, λόγω ελλείψεων στη διαδικασία ασύλου·

αποφάσεις μεταφοράς με βάση το κριτήριο σχετικά με τους ανηλίκους (άρθρο 10), το οικογενειακό κριτήριο (άρθρα 11, 12 και 13) και το κριτήριο των εξαρτώμενων προσώπων (άρθρο 18)·

αποφάσεις ανάληψης της ευθύνης της εξέτασης (μη μεταφορά), όταν δεν έχουν εφαρμοστεί τα οικογενειακά κριτήρια.

4.5.3.

Όσον αφορά το δικαίωμα στην ελεύθερη κυκλοφορία και τη δυνατότητα κράτησης αιτούντων που υπόκεινται σε διαδικασίες προσδιορισμού του υπεύθυνου κράτους μέλους, ο περιορισμός του χρόνου κράτησης (δύο εβδομάδες) δεν εισάγει τίποτα νεότερο σχετικά με τις έκτακτες περιπτώσεις στις οποίες πρέπει να διατάσσεται κράτηση. Οι αποκλίνουσες ανά κράτος μέλος πρακτικές —που επισημαίνει η ίδια η Επιτροπή— συνηγορούν υπέρ της θέσπισης σαφών και επακριβών κριτηρίων σχετικά με τον εξαιρετικό χαρακτήρα της κράτησης και με την αξιολόγηση της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας του μέτρου αυτού.

4.6.    Διορθωτικός μηχανισμός κατανομής

4.6.1.

Η θέσπιση του ορίου ενεργοποίησης του μηχανισμού στο 150 % της ικανότητας του ενδιαφερόμενου κράτους μέλους μπορεί να υπονομεύσει τις συνθήκες υποδοχής και διαδικασιών για τους αιτούντες διεθνή προστασία που βρίσκονται ήδη στο εν λόγω κράτος μέχρι την επίτευξη του ορίου αυτού. Εφόσον έχει προσδιοριστεί μια συγκεκριμένη ικανότητα υποδοχής σύμφωνα με τα κριτήρια, φαίνεται λογικό να ενεργοποιείται ο μηχανισμός όταν ξεπεραστεί η ικανότητα αυτή και όχι να αναμένεται να ανέλθει η υπέρβαση στο 150 %. Επιπλέον, για να αποβεί ο εν λόγω μηχανισμός αποτελεσματικός, θα πρέπει να εφαρμόζεται η κατανομή σε όλους εκείνους που δικαιούνται να υποβάλλουν αίτηση ασύλου, ανεξάρτητα από τη χώρα καταγωγής τους.

4.6.2.

Ο μηχανισμός αυτός εφαρμόζεται πριν από τον προσδιορισμό του αρμόδιου κράτους μέλους, στον οποίο προβαίνει εκ των υστέρων το κράτος μέλος κατανομής. Αυτό σημαίνει ότι ο αιτών διεθνή προστασία, αφού μεταφερθεί από το επωφελούμενο κράτος μέλος στο κράτος μέλος κατανομής, μπορεί να μεταφερθεί εκ νέου σε τρίτο κράτος μέλος όπου βρίσκονται οι οικείοι του, γεγονός που καταλήγει σε έλλειμμα αποδοτικότητας του συστήματος και σε μεγαλύτερη καθυστέρηση ως προς την πρόσβαση στη διαδικασία προσδιορισμού του καθεστώτος διεθνούς προστασίας.

4.6.3.

Επιπλέον, δεδομένου ότι ο μηχανισμός ενεργοποιείται αυτόματα, δεν λαμβάνονται υπόψη οι ατομικές περιστάσεις των αιτούντων διεθνή προστασία ούτε οι τυχόν ειδικές ανάγκες —όπως η ευάλωτη κατάσταση— βάσει των οποίων ενδέχεται να μην συνιστάται η μεταφορά τους στο κράτος μέλος κατανομής.

4.6.4.

Ο διορθωτικός μηχανισμός δεν λαμβάνει υπόψη τους αιτούντες διεθνή προστασία που έχουν φθάσει πριν από την έναρξη της ισχύος της παρούσας μεταρρύθμισης, ενώ εξαιρούνται από τον μηχανισμό κατανομής οι αιτούντες που δεν είχαν γίνει δεκτοί πριν από την εφαρμογή των κριτηρίων προσδιορισμού του αρμόδιου κράτους μέλους, σύμφωνα με το άρθρο 3, καθώς και οι αιτούντες που έφθασαν στο κράτος μέλος πριν αυτό υπερβεί το 150 % της ικανότητάς του. Όλα αυτά ενδέχεται να αλλοιώσουν τον απώτερο στόχο του μηχανισμού, με αποτέλεσμα να έχει πολύ περιορισμένη επίδραση επί της κατανομής της ευθύνης εξέτασης των αιτήσεων και της ευθύνης υποδοχής.

4.6.5.

Η δυνατότητα των κρατών μελών να αποδεσμευθούν από τον διορθωτικό μηχανισμό πληρώνοντας ένα ποσόν για τον κάθε αιτούντα διεθνή προστασία που δεν κατανέμεται στην επικράτειά τους μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις διακρίσεων, προσφέροντας την ευκαιρία στα κράτη μέλη να επιλέγουν για λόγους θρησκείας, εθνότητας ή εθνικότητας ποιους αιτούντες διεθνή προστασία θα κάνουν δεκτούς στην επικράτειά τους και ποιους όχι.

4.7.    Σύστημα Eurodac

Σε οποιονδήποτε προβληματισμό σχετικά με την προσαρμογή του κανονισμού, θα πρέπει να τεκμηριώνεται η αναγκαιότητα και η αναλογικότητα των υιοθετούμενων μέτρων, λαμβανομένου υπόψη του ευαίσθητου χαρακτήρα των δεδομένων —ιδίως όσον αφορά τους αιτούντες διεθνή προστασία— και του απόρρητου χαρακτήρα της διαδικασίας.

4.8.    Αποστολή του Οργανισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Άσυλο

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τις προτάσεις που διατυπώνονται, δεδομένου ότι από την έναρξη λειτουργίας της EASO δεν εκπληρώθηκαν οι προβλεπόμενες προσδοκίες. Θεωρούμε αναγκαίο να ενισχυθεί και να αναπτυχθεί περαιτέρω στη νέα πρόταση ο ρόλος του φόρουμ διαβούλευσης με τις οργανώσεις, το οποίο υφίσταται ήδη, αλλά οι δυνατότητές του έχουν στην πράξη περιοριστεί πολύ. Ο μελλοντικός οργανισμός θα πρέπει να μπορεί να επωφελείται από την ενημέρωση εκ μέρους των εν λόγω οργανώσεων και από το έργο που αυτές αναπτύσσουν στο κάθε κράτος μέλος για την παρακολούθηση της ορθής εφαρμογής του κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου και της υλοποίησής του.

Βρυξέλλες, 19 Οκτωβρίου 2016.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Γεώργιος ΝΤΑΣΗΣ


Top