15.1.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 13/14

Εισηγήτρια:

η κ. Renate HEINISCH

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) στηρίζει τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να δώσει μεγάλη προτεραιότητα στις λύσεις ηλ-υγείας στο πλαίσιο του ψηφιακού της θεματολογίου.

1.2.

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι όσοι αναζητούν ενημέρωση, οι ασθενείς και το ιατρικό προσωπικό έχουν υπογραμμίσει επανειλημμένα την ανάγκη για εκτενείς, ακριβείς και επικαιροποιημένες πληροφορίες για τα φάρμακα, καθώς και την ανάγκη για μια ενιαία ψηφιακή αγορά.

1.3.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι αυτές οι πληροφορίες, που εγκρίνονται από τις αρμόδιες αρχές, πρέπει να είναι προσβάσιμες χωρίς φραγμούς και διακρίσεις και σε άτομα με προβλήματα όρασης, σε κωφούς ή σε άτομα με άλλα σωματικά προβλήματα υγείας Πρέπει να είναι δυνατή η προσαρμογή τους στις ανάγκες των μεμονωμένων πολιτών, ασθενών και του προσωπικού υγείας, ώστε να επιτυγχάνεται το επίπεδο που είναι απαραίτητο για την αποτελεσματικότερη και ασφαλέστερη δυνατή χρήση των φαρμάκων.

1.4.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η ηλεκτρονική διάδοση πληροφοριών για προϊόντα τα οποία έχουν εγκριθεί από τις αρχές έγκρισης φαρμάκων θα έχει ως αποτέλεσμα την περαιτέρω βελτίωση της πρόσβασης. Μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων με τεχνικές πληροφορίες και πληροφορίες για τη χρήση των φαρμάκων, που έχουν όλες εγκριθεί από υπηρεσίες υγείας (Summary of Product Characteristics, SmPC), δίνει τη δυνατότητα επικαιροποιημένης και στοχοθετημένης ενημέρωσης για τα φάρμακα.

1.5.

Η ΕΟΚΕ προτείνει να διατίθενται πληροφορίες στα άτομα με προβλήματα όρασης με τον καταλληλότερο δυνατό τρόπο, για παράδειγμα με τη χρήση γραμματοσειρών μεγαλύτερου μεγέθους ή με τη μορφή αρχείων ήχου. Επίσης, η επίδειξη της σωστής χρήσης ιατρικών βοηθημάτων (όπως τα σπρέι για το άσθμα) θα μπορούσε να διατίθεται με τη μορφή βίντεο ή, όταν πρόκειται για κωφούς, με βίντεο στη νοηματική. Η χρήση «απλουστευμένης γλώσσας» καθιστά επίσης δυνατή την περαιτέρω μείωση των φραγμών επικοινωνίας. Αυτές οι δυνατότητες επιτρέπουν σε ανθρώπους με μαθησιακές δυσκολίες να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες που τους αφορούν και να αντισταθμίζουν κατ’ αυτό τον τρόπο τις εκπαιδευτικές ελλείψεις.

1.6.

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει επιπλέον ότι η συγκέντρωση των πληροφοριών σε διαδικτυακή πύλη δημιουργεί μια αξιόπιστη και συνήθως εύκολα προσβάσιμη πηγή πληροφοριών που είναι εγκεκριμένες από τις αρχές και πληρούν τα κριτήρια προσβασιμότητας. Αυτό δίνει στους ασθενείς και στο προσωπικό υγείας τη δυνατότητα να συγκρίνουν με τις εγκεκριμένες βασικές πληροφορίες όλες εκείνες τις πληροφορίες που λαμβάνουν με άλλο τρόπο.

1.7.

Επιπλέον, για να εξασφαλιστεί η γενικευμένη χρηστική τους αξία, πρέπει η ανάπτυξη να γίνεται σε συνεργασία με χρήστες και σχεδιαστές ιστοσελίδων με πείρα στον τομέα της προσβασιμότητας. Προτείνεται να καταρτιστεί μια λύση ανεξάρτητη από τον παράγοντα της μορφής, προκειμένου να αφεθεί στους χρήστες η επιλογή της τερματικής συσκευής ανάκλησης πληροφοριών (επιτραπέζιος υπολογιστής, tablet, έξυπνο κινητό τηλέφωνο κ.λπ.) ανάλογα με τις ανάγκες και τις δυνατότητές τους.

1.8.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η βάση δεδομένων/η διαδικτυακή πύλη για τις αρμοδίως εγκεκριμένες πληροφορίες πρέπει να αναπτυχθεί με τη στενή συνεργασία όλων των σημαντικών παραγόντων, δηλαδή τόσο της φαρμακοβιομηχανίας όσο και των οργανώσεων ασθενών, των εκπροσώπων ατόμων με αναπηρία και του προσωπικού υγείας, η δε διαχείριση και χρηματοδότηση πρέπει να εναπόκειται στη φαρμακοβιομηχανία, προκειμένου να καλύπτονται οι ανάγκες με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

1.9.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να βρεθούν λύσεις με επίκεντρο τον χρήστη, προκειμένου να δοθεί δυνατότητα πρόσβασης στις πληροφορίες και σε ανθρώπους με περιορισμένη σχολική εκπαίδευση, καθώς και σε όσους δεν χρησιμοποιούν συχνά το διαδίκτυο.

1.10.

Η ηλεκτρονική πρόσβαση σε πληροφορίες θεωρείται βέβαια σημαντική, ωστόσο πρέπει να υπογραμμιστεί ότι οι γιατροί (ιδίως οι γενικοί γιατροί) και άλλοι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας, όπως οι φαρμακοποιοί και οι νοσοκόμες, είναι τα πρώτα πρόσωπα επαφής των ασθενών όσον αφορά την παροχή συμβουλών για τις παθήσεις τους και τη θεραπεία που πρέπει να ακολουθήσουν.

1.11.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποστηρίξει την κοινή επιχείρηση για την πρωτοβουλία για τα καινοτόμα φάρμακα 2 (ΠΚΦ2) σχετικά με τις ηλεκτρονικές πληροφορίες των προϊόντων. Τα κράτη μέλη καλούνται να συμμετέχουν σε αυτή την πρωτοβουλία για τον συντονισμό των υφιστάμενων βάσεων δεδομένων.

2.1.

Το 2012 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε σχέδιο δράσης όπου επισημαίνονται τα εμπόδια στην πλήρη αξιοποίηση των ψηφιακών λύσεων στα συστήματα υγείας της Ευρώπης, με τον τίτλο «Σχέδιο δράσης για την ηλ-υγεία 2012-2020: καινοτομική υγειονομική περίθαλψη για τον 21ο αιώνα» (1).

2.2.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δηλώνει ότι στόχος είναι η βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψης προς όφελος των ασθενών, η παροχή μεγαλύτερου περιθωρίου στους ασθενείς να αποφασίζουν για τη θεραπεία τους και η μείωση των δαπανών. Ενώ οι ασθενείς, οι πολίτες και το προσωπικό υγείας χρησιμοποιούν με ενθουσιασμό τις εφαρμογές της τηλεϊατρικής και εκατομμύρια Ευρωπαίων κατεβάζουν εφαρμογές στα έξυπνα κινητά τους για να εξετάζουν την υγεία και την ευζωία τους, η ψηφιακή υγειονομική περίθαλψη έχει ακόμα μεγάλο δυναμικό προς ανάπτυξη προκειμένου να βελτιωθούν τα συστήματα υγείας και να περιοριστούν οι δαπάνες μέσω της αποδοτικότητας. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να ληφθούν υπόψη και τα θέματα προστασίας της προσωπικότητας και των προσωπικών δεδομένων.

2.3.

Ο ΠΟΥ ορίζει ως εξής την ηλ-υγεία, συμπεριλαμβανομένης της τηλεϊατρικής και της «κινητής» υγείας: ηλ-υγεία είναι η μεταφορά πόρων για την υγεία και υγειονομικής περίθαλψης με τη βοήθεια ηλεκτρονικών μέσων. Περιλαμβάνει τρεις κύριους τομείς:

2.4.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε μια πράσινη βίβλο για την «κινητή» υγεία (2). Η «κινητή» υγεία (mHealth) είναι ένας τομέας της ηλ-υγείας και αφορά ιατρικές πρακτικές και πρακτικές στον τομέα της δημόσιας υγείας που υποστηρίζονται από κινητές συσκευές. Περιλαμβάνει ειδικότερα την αξιοποίηση των δυνατοτήτων της κινητής επικοινωνίας για υπηρεσίες υγείας και ευζωίας και για σκοπούς πληροφόρησης, καθώς και κινητές εφαρμογές υγείας.

2.5.

Ο διαρκώς αυξανόμενος αριθμός ηλεκτρονικών πληροφοριών και εφαρμογών υγείας χρησιμοποιείται από ολοένα περισσότερους ανθρώπους κάθε ηλικίας.

2.6.

Όμως η ποιότητα αυτών των πηγών πληροφοριών παρουσιάζει μεγάλες διακυμάνσεις και κατά κανόνα οι μηχανές αναζήτησης δεν κάνουν διάκριση μεταξύ αξιόπιστων, επίσημα εγκεκριμένων και λιγότερο αξιόπιστων πηγών.

2.7.

Υπάρχει μια σειρά πιστοποιημένων συστημάτων πληροφοριών για το προσωπικό υγείας. Το προσωπικό υγείας —ιδίως οι οικογενειακοί γιατροί και οι φαρμακοποιοί— διαδραματίζει καίριο ρόλο στα συστήματα υγείας και οι υψηλής ποιότητας πληροφορίες είναι απολύτως απαραίτητες, αν επιθυμούμε να έχουμε καλά ενημερωμένο προσωπικό υγείας που να καλύπτει με επιτυχία τις ανάγκες του πληθυσμού της ΕΕ αναφορικά με την υγειονομική περίθαλψη.

2.8.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι ασθενείς χρειάζονται εξίσου εύκολη πρόσβαση σε αξιόπιστες πληροφορίες, προκειμένου να είναι σε θέση να οργανώσουν καλύτερα την υγειονομική τους περίθαλψη και να μπορούν να συμμετέχουν και οι ίδιοι, πράγμα που έχει επιπλέον ως αποτέλεσμα να ακολουθούν πιστότερα τη θεραπεία τους Λεπτομέρειες σχετικά με την απαιτούμενη εκπαίδευση και τη συμπερίληψη όλων των ομάδων (και των ηλικιωμένων και των ατόμων με αναπηρία) έχουν παρουσιαστεί ήδη σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις (3).

2.9.

Ο αυξανόμενος φόρτος εργασίας του προσωπικού υγείας και οι διάφορες δυνατότητες που έχουν οι ασθενείς ή οι πολίτες να συμμετέχουν σε οργανώσεις υγείας, για παράδειγμα σε εθνικές αρχές έγκρισης, σε επιτροπές του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΜΑ) και σε επιτροπές δεοντολογίας, απαιτούν εκτεταμένες γνώσεις.

2.10.

Μία δυνατότητα εκπαίδευσης προσφέρεται από την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Ασθενών για Θεραπευτικές Καινοτομίες (European Patients’ Academy on Therapeutic Innovation, EUPATI). Η κοινοπραξία αυτή χρηματοδοτείται από την «πρωτοβουλία για καινοτόμα φάρμακα (ΠΚΦ)», που αποτελεί σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Φαρμακευτικών Βιομηχανιών και Ενώσεων (EFPIA).

2.11.

Η EUPATI είναι μια κοινοπραξία αποτελούμενη από 29 οργανώσεις, που διευθύνεται από το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Ασθενών (EPF). Είναι μοναδική στο είδος της, καθώς συγκεντρώνει πανευρωπαϊκές ενώσεις ασθενών, καθώς και ακαδημαϊκές ενώσεις και οργανισμούς κοινής ωφελείας που διακρίνονται ως ειδικοί στον τομέα της δημόσιας και της επικεντρωμένης στον ασθενή δράσης, αλλά και επιχειρήσεις που είναι μέλη της EFPIA. Η EUPATI ενημερώνει τους ασθενείς ως μη ειδήμονες, καθώς και τις δυσπρόσιτες ομάδες ασθενών, ευαισθητοποιώντας το κοινό για την ανάπτυξη νέων θεραπειών. Με τη βοήθεια της EUPATI μπορούν επίσης να διοργανωθούν μαθήματα κατάρτισης ή αντίστοιχα εκπαιδευτικά προγράμματα για την καλύτερη κατανόηση των πληροφοριών για τα φάρμακα.

2.12.

Ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ διαθέτουν ήδη ηλεκτρονικές πληροφορίες για φάρμακα. Την πιο ανεπτυγμένη βάση δεδομένων, FASS (4), διαχειρίζεται ο σουηδικός φαρμακευτικός όμιλος LIF, ενώ υπάρχουν και άλλες, για παράδειγμα στη Δανία, τη Γερμανία, τη Φινλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Κατά κανόνα, αυτές οι βάσεις δεδομένων δεν είναι πλήρως προσβάσιμες στα άτομα με προβλήματα όρασης ή δεν περιλαμβάνουν στοιχεία για το πλήρες φάσμα των φαρμάκων.

2.13.

Επιπλέον, μερικές από αυτές τις βάσεις δεδομένων δεν επικαιροποιούνται τακτικά.

2.14.

Οι αρχές έγκρισης φαρμάκων έχουν επιτρέψει συμπληρωματικά την προσθήκη κωδικών στις οδηγίες χρήσης που περιλαμβάνονται στη συσκευασία (QR Codes), παραπέμποντας στις αντίστοιχες οδηγίες χρήσης στην ιστοσελίδα της εκάστοτε εταιρείας. Και εδώ, η ανεμπόδιστη πρόσβαση σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι εξασφαλισμένη.

2.15.

Οι πρωτοβουλίες αυτές δείχνουν ότι εξακολουθεί να απαιτείται μια εναρμονισμένη προσέγγιση, προκειμένου να εξασφαλιστεί σε όλες τις κοινωνικές ομάδες πρόσβαση στις πληροφορίες διαμέσου αυτών των νέων τεχνολογιών.

3.1.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί τις φαρμακευτικές βιομηχανίες υπεύθυνες για την παροχή ασφαλών και επικαιροποιημένων πληροφοριών σχετικά με τα προϊόντα τους. Κάθε τεχνολογική λύση πρέπει αφενός να υλοποιείται σε στενή συνεργασία με τη βιομηχανία, για να μπορούν να αξιοποιηθούν ήδη υπάρχουσες τεχνικές λύσεις, και αφετέρου να εποπτεύεται από τις αρχές έγκρισης φαρμάκων.

3.1.2.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι τόσο ο τρόπος παρουσίασης πληροφοριών εγκεκριμένων από τις αρχές όσο και οι δυνατότητες πρόσβασης πρέπει να συμφωνηθούν με τους ενδιαφερόμενους παράγοντες (αρχές έγκρισης, οργανώσεις ασθενών, προσωπικό υγείας).

3.1.3.

Θα μπορούσε να συσταθεί και να χρηματοδοτηθεί στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας ΠΚΦ μια κοινοπραξία, η οποία θα είναι υπεύθυνη για τον συντονισμό της ανάπτυξης της βάσης δεδομένων/της διαδικτυακής πύλης.

3.1.4.

Η σύσταση της προτεινόμενης διαδικτυακής πύλης θα συνεκτιμήσει τις υφιστάμενες βάσεις δεδομένων (όπως, π.χ. του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων).

—

Διατίθενται σχέδια εθνικών βάσεων δεδομένων. Επιπροσθέτως δημιουργήθηκε ένα συμπληρωματικό πρωτότυπο της βάσης δεδομένων όπου συμπεριλαμβάνονται επιλογές αρχείων ήχου και βίντεο, ώστε να καταστεί η βάση δεδομένων εύχρηστη και ευρέως προσβάσιμη. Χρειάζεται να αναπτυχθεί μια τεχνολογική λύση με ελεύθερη πρόσβαση, η οποία θα αξιοποιεί τις υπάρχουσες πηγές με τον αποτελεσματικότερο δυνατό τρόπο.

—

Στην τεχνολογική αυτή λύση πρέπει να συνυπολογίζεται ότι οι πολίτες/οι ασθενείς δεν επιθυμούν να χρησιμοποιούν στο έξυπνο κινητό τους πληθώρα εφαρμογών σάρωσης. Για τον λόγο αυτό, η βάση δεδομένων/η διαδικτυακή πύλη πρέπει να είναι προσβάσιμη π.χ. με παραδοσιακές τεχνολογίες σάρωσης.

—

Πρέπει να επιδιωχθούν λύσεις ανεξάρτητες από τον παράγοντα της μορφής, προκειμένου να αυξηθεί η αποδοχή τους. Η αναζήτηση και η ορατότητα των πληροφοριών πρέπει να είναι εφικτή από όλες τις συσκευές (επιτραπέζιος υπολογιστής, tablet, έξυπνο κινητό τηλέφωνο κ.λπ.).

—

Προτείνεται η σύγκριση τεχνολογικών λύσεων, στην οποία θα συμμετέχουν και τομείς των συστημάτων υγείας (για παράδειγμα, πρωτοβουλίες κρατών μελών για την πρόσβαση προσώπων μέσω τηλεσυνδέσεων ή μηχανημάτων αυτόματης ανάληψης, πρωτοβουλίες που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (5)).

—

Στην Ιταλία, τα φαρμακεία υποχρεούνται από τον νόμο να εκτυπώνουν επικαιροποιημένες οδηγίες χρήσης, τις οποίες καταχωρίζει η φαρμακευτική βιομηχανία σε βάση δεδομένων. Άλλες δυνατότητες, οι οποίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν συμπληρωματικά για να συμπεριλάβουν τα πρόσωπα που δεν χρησιμοποιούν το διαδίκτυο, είναι η εκτύπωση από τον φαρμακοποιό στο φαρμακείο ή από τον ασθενή (σε τερματικές συσκευές που μοιάζουν με μηχανήματα αυτόματης ανάληψης).

—

Στην έρευνα πρέπει να συμπεριληφθούν διαρθρωτικά ζητήματα που αφορούν τον αναγκαίο έλεγχο της τεχνολογικής λύσης προκειμένου να αυξηθεί η αποδοχή της.

—

Πώς ελέγχουν οι αρχές έγκρισης τα περιεχόμενα;

—

Τα περιεχόμενα πρέπει να παρουσιάζονται με τρόπο που να επιτρέπει την προσαρμογή τους στις ατομικές ανάγκες των ασθενών/των πολιτών και ταυτόχρονα να περιέχουν όλες τις πληροφορίες που απαιτούν τα έγγραφα έγκρισης και ο νόμος.

—

Για να δοθεί η δυνατότητα ταχείας ανάδρασης σε όλους τους παράγοντες, θα μπορούσε να ενσωματωθεί μια δυνατότητα αξιολόγησης της πληροφορίας από τους χρήστες (ιδίως αναφορικά με το εάν είναι κατανοητή). Για τον σκοπό αυτό, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν συνιστώσες μέσων κοινωνικής δικτύωσης που αφορούν την παρουσίαση, τη διασπορά και την ανταλλαγή.

—

Πώς μπορούν να δοθούν κίνητρα για ενεργό μάθηση προκειμένου να αξιοποιηθούν οι υπάρχουσες πηγές πληροφοριών για την υγεία (συμπεριλαμβανομένων των ψηφιακών πληροφοριών);

—

Η εκμάθηση μεθόδων μάθησης (διά βίου μάθηση) αποτελεί μία από τις οκτώ βασικές ικανότητες που περιέχονται στη σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 18ης Δεκεμβρίου 2006 (6), στην οποία τα κράτη μέλη καλούνται να εφαρμόσουν εθνικά μέτρα. Το «ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την εκπαίδευση των ενηλίκων» προτείνει τη λήψη μέτρων από τα κράτη μέλη για την ενεργό εκπαίδευση των ενηλίκων. Ο «γραμματισμός σε θέματα ψηφιακής υγείας» («Digital health literacy») θα μπορούσε να συμπεριληφθεί στα κριτήρια αξιολόγησης της μάθησης των ενηλίκων στο πλαίσιο του προγράμματος διεθνούς αξιολόγησης των ικανοτήτων των ενηλίκων (PIAAC).

—

Ποιο ρόλο μπορούν να διαδραματίσουν τα διάφορα εκπαιδευτικά ιδρύματα (πανεπιστήμια, κέντρα εκπαίδευσης ενηλίκων κ.λπ.) και τα υγειονομικά ιδρύματα για να ενισχύσουν τις πολύπλευρες δεξιότητες —για παράδειγμα, τη χρήση των νέων τεχνολογιών, την εθελοντική δραστηριοποίηση και περίθαλψη— και για να μεταδώσουν κοινωνική και τεχνική εμπειρογνωμοσύνη;

—

Οι επαγγελματίες του τομέα της υγείας θα πρέπει να αποκτούν την κατάλληλη κατάρτιση στο πλαίσιο της ακαδημαϊκής τους εκπαίδευσης. Τα κέντρα εκπαίδευσης ενηλίκων θα μπορούσαν να προσφέρουν ελκυστικούς κύκλους μαθημάτων ειδικά προσαρμοσμένους στους χρήστες του συστήματος. Για να προσεγγιστούν οι ομάδες-στόχοι, τα κέντρα εκπαίδευσης ενηλίκων θα μπορούσαν να συνεργαστούν με επαγγελματίες (ιδίως με γιατρούς), με τοπικά φαρμακεία, καθώς και με τοπικά κέντρα υγείας και κοινωνικής πρόνοιας. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στις αγροτικές περιοχές, όπου οι άνθρωποι είναι πιο απομονωμένοι. Ειδικότερα, η διαγενεακή μάθηση μπορεί να συμβάλει στη διάδοση των γνώσεων σχετικά με το περιεχόμενο και τις τεχνικές δεξιότητες.