EUR-Lex Access to European Union law
This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52013AE5751
Opinion of the European Economic and Social Committee on ‘European higher education in the world’ COM(2013) 499 final
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η ευρωπαϊκή τριτοβάθμια εκπαίδευση στον κόσμο» COM(2013) 499 final
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η ευρωπαϊκή τριτοβάθμια εκπαίδευση στον κόσμο» COM(2013) 499 final
OJ C 177, 11.6.2014, p. 71–77
(BG, ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, HR, IT, LV, LT, HU, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, FI, SV)
11.6.2014 |
EL |
Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης |
C 177/71 |
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η ευρωπαϊκή τριτοβάθμια εκπαίδευση στον κόσμο»
COM(2013) 499 final
(2014/C 177/13)
Εισηγητής: ο κ. Mário SOARES
Στις 11 Ιουλίου 2013, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα
Η ευρωπαϊκή τριτοβάθμια εκπαίδευση στον κόσμο
COM(2013) 499 final.
Το ειδικευμένο τμήμα «Εξωτερικές σχέσεις», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 17 Δεκεμβρίου 2013.
Κατά την 495 σύνοδο ολομέλειας, της 21ης και 22ας Ιανουαρίου 2014 (συνεδρίαση της 21ης Ιανουαρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 158 ψήφους υπέρ και 3 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.
1. Συμπεράσματα και συστάσεις
1.1 |
Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικές και συμμερίζεται τις στρατηγικές προτεραιότητες που θέτει η Επιτροπή στην ανακοίνωσή της όσον αφορά τη διεθνοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης — συμπεριλαμβανομένης της κινητικότητας των σπουδαστών και του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού και της «εσωτερικής» διεθνοποίησης μέσω της ενσωμάτωσης θεματικών που σχετίζονται με την παγκόσμια σκηνή στα προγράμματα σπουδών — και τη σημασία της ενίσχυσης των διεθνών συμπράξεων και συμμαχιών μεταξύ των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, καθότι η μαζική άφιξη δωρεάν μαθημάτων μέσω διαδικτύου επηρεάζει σημαντικά την πρόσβαση στη γνώση. |
1.2 |
Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την αναγνώριση, από την Επιτροπή, της σημασίας που έχει η θέσπιση σφαιρικής στρατηγικής για τη διεθνοποίηση της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης· ωστόσο, δεν μπορεί παρά να εκφράσει τη λύπη της για τον περιορισμό της στρατηγικής στη σύνοψη δράσεων που ήδη έχουν δρομολογηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, χωρίς ουσιαστικές καινοτομίες και χωρίς να ανταποκρίνεται στις πραγματικές συνθήκες της ανταγωνιστικότητας στον τομέα. |
1.3 |
Ομοίως, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το ότι αναγνωρίζεται πως δεν πρόκειται για αμιγώς επιστημονικό ή τεχνικό ζήτημα, αλλά για ζήτημα που συνδέεται στενά με το εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό σκηνικό. |
1.4 |
Η ΕΟΚΕ ελπίζει η Επιτροπή να παρουσιάσει προτάσεις και δράσεις που θα προωθούν αποτελεσματικότερα την παρουσία των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων στη διεθνή σκηνή και θα εξαλείφουν κάθε φραγμό που δυσχεραίνει την ανταλλαγή γνώσης με τριτοβάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα από τρίτες χώρες και την κινητικότητα των φοιτητών και του διδακτικού προσωπικού, ιδίως όσον αφορά την έκδοση θεωρήσεων και τη μεταναστευτική πολιτική γενικότερα. |
1.5 |
Η κινητικότητα των σπουδαστών, των εκπαιδευτικών και των ερευνητών αποτελεί προστιθέμενη αξία τόσο για τις χώρες προέλευσης όσο και για τις χώρες υποδοχής τους, επομένως, είναι σημαντικό να ενθαρρυνθεί η αμφίδρομη κινητικότητα, προκειμένου να αποφευχθεί η διαρροή ειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού που είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη των κοινωνιών. |
1.6 |
Η ΕΟΚΕ προτείνει τη δημιουργία πραγματικά ευρωπαϊκού σχολείου, προϊόντος της υφιστάμενης συνεργασίας μεταξύ διαφορετικών ευρωπαϊκών πανεπιστημίων και το οποίο να μπορεί να αποτελέσει χώρο ακαδημαϊκής και ερευνητικής αριστείας. |
1.7 |
Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη σύστασή της, την οποία έχει διατυπώσει σε παλαιότερες γνωμοδοτήσεις, σχετικά με τη διατήρηση και διάδοση, στο πλαίσιο της διεθνοποίησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, των αξιών που χαρακτηρίζουν την ευρωπαϊκή τριτοβάθμια εκπαίδευση, με την αναγνώριση της συνεισφοράς, της ασυμμετρίας και της πολυμορφίας όλων των σχετικών φορέων και με τον συνυπολογισμό του ότι διακυβεύονται όχι μόνο πανεπιστημιακά, αλλά και πολιτικά, οικονομικά και πολιτιστικά συμφέροντα. |
1.8 |
Προς τούτο, η ΕΟΚΕ τονίζει εκ νέου ότι, καθότι πρόκειται για στρατηγικό στόχο, πρέπει να διατεθούν ικανοί δημοσιονομικοί και ανθρώπινοι πόροι που θα συμβάλουν στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη και την ευημερία των ενδιαφερομένων μερών. |
1.9 |
Για αυτόν τον λόγο, η ΕΟΚΕ, όπως και πολλά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, παρατηρεί με μεγάλη ανησυχία τις προβλέψιμες επιπτώσεις των πολιτικών λιτότητας στον τομέα της παιδείας. Η ΕΟΚΕ νιώθει υποχρεωμένη να υπογραμμίσει πως τα μέτρα περικοπών στον τομέα της παιδείας θέτουν σε κίνδυνο τους ίδιους τους στόχους που τίθενται στην ανακοίνωση της Επιτροπής. |
1.10 |
Η ΕΟΚΕ εκτιμά πως στη διαδικασία διεθνοποίησης πρέπει να προωθηθεί η συνεργασία μεταξύ των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και των επιχειρήσεων, με τη δημιουργία συνεργιών που θα προωθούν τις επιχειρηματικές και δημιουργικές δεξιότητες των φοιτητών και του διδακτικού προσωπικού και θα καλλιεργούν ένα περιβάλλον καινοτομίας το οποίο είναι τόσο απαραίτητο για τις σημερινές κοινωνίες. |
1.11 |
Η ανέξοδη και μαζική χρήση νέων τεχνολογιών στα διεθνή προγράμματα μετέβαλε σημαντικά την πρόσβαση στη γνώση και προσφέρει «κινητικότητα» σε εκατομμύρια φοιτητές που δεν θα είχαν διαφορετικά τη δυνατότητα να μετακινηθούν πραγματικά. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στις τεχνικές, παιδαγωγικές και δεοντολογικές προκλήσεις που ενδέχεται να εγείρει η χρήση τους, όπως ο σεβασμός της πνευματικής ιδιοκτησίας του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού που καταρτίζει τα μαθήματα ή η καθιέρωση δύο διαφορετικών ειδών αναγνώρισης με διακριτική μεταχείριση μεταξύ των προγραμμάτων που διεθνοποιούνται με φυσική παρουσία και όσων το κάνουν στο διαδίκτυο. |
1.12 |
Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την πεποίθησή της ότι η διεθνοποίηση της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να συνεισφέρει στην παγίωση των θεμελιωδών αξιών του ευρωπαϊκού πολιτισμού όπως η υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, η αναγνώριση της πολιτιστικής κληρονομιάς των διαφόρων κοινωνιών και η προώθηση μεγαλύτερης κοινωνικής συνοχής. |
1.13 |
Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να παρέχει τακτική λεπτομερή ενημέρωση για την υλοποίηση των δεσμεύσεων που αναλαμβάνονται στην ανακοίνωση και θεωρεί πως το ζήτημα πρέπει να αποτελεί μέρος των ειδικών συστάσεων ανά χώρα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού εξαμήνου. |
1.14 |
Τέλος, η ΕΟΚΕ συνιστά την ουσιαστική αύξηση των πόρων που διατίθενται για το θέμα στους επόμενους προϋπολογισμούς της ΕΕ, με ιδιαίτερη έμφαση στις ανάγκες της έρευνας. |
2. Εισαγωγή
2.1 |
Σε μια παγκοσμιοποιημένη και ανταγωνιστική κοινωνία όπως η σημερινή, η γνώση αποτελεί βασικό θεμέλιο για την ανθρώπινη ανάπτυξη σε όλες τις διαστάσεις της — κοινωνική, οικονομική και σχετική με την ευημερία. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση συνεχίζει να θεωρείται ουσιαστικός συντελεστής για τη δημιουργία και τη διάδοση νέων γνώσεων και παράγοντας καινοτομίας ικανός να συμβάλει στην ανάπτυξη των ατόμων και της κοινωνίας εν γένει. Η καινοτομία και η γνώση αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για την οικονομική μεγέθυνση, αλλά και για την κοινωνική ανάπτυξη και τη συνοχή των κοινωνιών. |
2.2 |
Φυσικά, οι μορφές και ο τρόπος απόκτησης γνώσεων χαρακτηρίζονταν ανέκαθεν από μεγάλη πολυμορφία, ωστόσο, σήμερα λαμβάνουν μια παντελώς νέα διάσταση, όχι μόνο λόγω της επέκτασης της σχολικής εκπαίδευσης σε ολοένα μεγαλύτερο αριθμό πολιτών αλλά πρωτίστως λόγω της αυξανόμενης χρήσης νέων τεχνολογιών, πράγμα που αποτελεί μείζονα πρόκληση για τα ευρωπαϊκά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. |
2.3 |
Τα πανεπιστήμια βρίσκονται (ή θα έπρεπε να βρίσκονται) στο κέντρο όχι μόνο των πολιτικών για την επιστημονική έρευνα και την τεχνολογική καινοτομία, αλλά και της έρευνας που δύναται να συμβάλει σε αποτελεσματικότερες, πιο ανταγωνιστικές και πιο βιώσιμες καινοτόμες κοινωνικές πολιτικές, πολιτικές κοινωνικής συνοχής και επιχειρηματικές στρατηγικές. |
2.4 |
Η Ευρώπη διαθέτει περίπου 4 000 ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με περισσότερους από 19 εκατομμύρια φοιτητές και 1,5 εκατομμύριο εργαζομένους (διδακτικό και λοιπό προσωπικό) που συνεργάζονται και ανταγωνίζονται με πανεπιστήμια από άλλες περιοχές και ηπείρους, σε μια κοινή προσπάθεια για την παραγωγή και τη διάδοση γνώσης, αλλά και στο πλαίσιο της καινοτομίας και της δημιουργίας αξίας για τις κοινωνίες όπου εντάσσονται. |
2.5 |
Σήμερα, υφίστανται σε παγκόσμιο επίπεδο 99 εκατομμύρια φοιτητές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ μέχρι το 2030 ο αριθμός τους αναμένεται να φτάσει τα 414 εκατομμύρια. Ολοένα μεγαλύτερος αριθμός φοιτητών επιχειρούν να ξεκινήσουν ή να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους σε άλλες χώρες, ενώ η Ευρώπη προσελκύει περίπου 45% των διακινούμενων φοιτητών, ο αριθμός των οποίων, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Επιτροπής, θα αυξηθεί από 4 σε 7 εκατομμύρια μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Παρότι οι αριθμοί αυτοί είναι ήδη μεγάλοι, είναι δυνατό και ευκταίο να πετύχουμε περισσότερα (1). |
2.6 |
Η παιδεία και πρωτίστως η τριτοβάθμια εκπαίδευση βρίσκονται στο κέντρο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και του στόχου της Ευρώπης για μια βιώσιμη, έξυπνη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομία. Μία από τις προϋποθέσεις για την επίτευξη αυτής της οικονομίας είναι η επαναδρομολόγηση πραγματικής βιομηχανικής πολιτικής που θα αναγνωρίζει τη ζωτική σημασία της κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που τα πανεπιστήμια θα έχουν ολοένα μεγαλύτερη σημασία. |
2.7 |
Η διεθνής συνεργασία έχει συνεπώς ιδιαίτερη σημασία για την εκπαίδευση και τη συγκέντρωση νέων θεμελιωδών δεξιοτήτων για έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο. |
2.8 |
Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, με θέμα «Ευρωπαϊκή τριτοβάθμια εκπαίδευση στον κόσμο». |
3. Περίληψη της ανακοίνωσης της Επιτροπής
3.1 |
Η Επιτροπή προτάσσει στην ανακοίνωσή της την ανάγκη καθορισμού τριών στρατηγικών προτεραιοτήτων για τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και για τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της θέσπισης σφαιρικής στρατηγικής για τη διεθνοποίηση (2):
|
3.2 |
Η Επιτροπή επισημαίνει ορθώς πως η παγκοσμιοποίηση και η εξέλιξη της τεχνολογίας έχουν αναδείξει νέους παράγοντες στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, όπως οι αναδυόμενες χώρες, μεταξύ των οποίων η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία. |
3.3 |
Ομοίως, η Επιτροπή τονίζει τα αποτελέσματα διαφόρων υφιστάμενων πρωτοβουλιών — Διαδικασία της Μπολόνια, προγράμματα όπως το Erasmus, το Tempus, το Erasmus Mundus και το Marie Curie και μηχανισμοί διαφάνειας όπως το ευρωπαϊκό σύστημα μεταφοράς διδακτικών μονάδων (ECTS) και το ευρωπαϊκό πλαίσιο επαγγελματικών προσόντων (ΕΠΕΠ) — οι οποίες επέτυχαν σημαντικό βαθμό ενδοευρωπαϊκής διεθνοποίησης. |
3.4 |
Επαναλαμβάνει τη θέση που εκφράζεται στην ανακοίνωση «Ενίσχυση και επικέντρωση της διεθνούς συνεργασίας της ΕΕ στην έρευνα και καινοτομία» (3), ότι η διεθνής κινητικότητα παρέχει στα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης νέες ευκαιρίες για ανάπτυξη στρατηγικών εταιρικών σχέσεων. |
3.5 |
Στο πλαίσιο της δημοσιονομικής συνεισφοράς της στις στρατηγικές διεθνοποίησης, η Επιτροπή θα διαθέσει μέσω του νέου προγράμματος Erasmus+ και των δράσεων Maria Skłodowska-Curie ενισχυμένη χρηματοδότηση που θα επιτρέψει την κινητικότητα 135 000 φοιτητών και διδακτικού προσωπικού, την εξέλιξη της επαγγελματικής σταδιοδρομίας 15 000 ερευνητών, τη χορήγηση 60 000 υποτροφιών υψηλού επιπέδου και τη στήριξη 1 000 εταιρικών σχέσεων για την ενίσχυση των ικανοτήτων των ΙΤΕ της ΕΕ και τρίτων χωρών. |
4. Γενικές παρατηρήσεις
4.1 |
Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το ότι η υπό εξέταση ανακοίνωση δεν περιέχει στην πραγματικότητα καμία ουσιαστική καινοτομία όσον αφορά τη στρατηγική διεθνοποίησης που πολλά ΙΤΕ της ΕΕ ακολουθούν ήδη εδώ και πολλά χρόνια. Παρ’ όλα αυτά, η ΕΟΚΕ εκτιμά και στηρίζει το γεγονός ότι η Επιτροπή, με την ανακοίνωση αυτή, παρέχει σύνοψη που αναγνωρίζει τη σημασία μιας σφαιρικής στρατηγικής για τη διεθνοποίηση της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και παροτρύνει τα ΙΤΕ και τα κράτη μέλη να ακολουθήσουν και να ενισχύσουν αυτή τη στρατηγική. |
4.2 |
Ήδη, σε παλαιότερη γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ είχε εκφράσει το ενδιαφέρον της για το θέμα, αναφέροντας πως «θεωρεί ότι αποτελεί σημαντικότατο στόχο το να καταστούν τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια πόλοι έλξης για φοιτητές από όλο τον κόσμο, ώστε να αναδειχθεί η αριστεία της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της έρευνας στην Ευρώπη» (4). |
4.3 |
Η προσέλκυση νέων ταλέντων είναι σημαντική σήμερα για την τόνωση της οικονομίας και τη βιώσιμη ανάπτυξη των κοινωνιών. Προς τούτο, τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια πρέπει να ενισχύσουν τη μεταξύ τους συνεργασία προκειμένου η διεθνοποίηση της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να διατηρήσει την υψηλή ανταγωνιστικότητά της και να ωφελήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της και όλους τους φορείς που συμμετέχουν σε αυτήν (5). |
4.4 |
Αυτή η συνεργασία μπορεί επίσης να ενισχυθεί μέσω μεγαλύτερου και καλύτερου συντονισμού μεταξύ των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης των διαφόρων ευρωπαϊκών χωρών με παρουσία σε όλον τον κόσμο. Η δημιουργία πραγματικά ευρωπαϊκού σχολείου που θα προκύπτει από αυτή τη συνεργασία θα μπορούσε να αποτελέσει ορόσημο στην καθιέρωση της Ένωσης ως χώρου αριστείας. |
4.5 |
Σε αυτή τη στρατηγική διεθνοποίησης πρέπει να αναγνωριστεί η γεωγραφική πολυμορφία και οι διαφορετικές δυνητικές προσεγγίσεις, καθώς και τα κατά περίπτωση διακυβεύματα, είτε αυτά είναι πολιτικά, είτε οικονομικά ή ακαδημαϊκά. Επίσης, στη διεθνοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να ληφθούν υπόψη και τα συμφέροντα μιας σχολής ή ακόμα και ενός μεμονωμένου τμήματος, στον βαθμό που εξυπηρετείται η στρατηγική έρευνας και καινοτομίας του. |
4.6 |
Από την άλλη πλευρά, και λαμβανομένων υπόψη πρόσφατων προσπαθειών ιεράρχησης των επιστημών, πρέπει να αποφευχθεί η περιθωριοποίηση των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών και η υποβάθμισή τους απέναντι σε άλλα γνωστικά πεδία. |
4.7 |
Τα συμφέροντα των φοιτητών και του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού πρέπει επίσης να συνυπολογιστούν, εφόσον μιλάμε για ολιστική προσέγγιση της διεθνοποίησης. Σε αυτό το πλαίσιο, έχει θεμελιώδη σημασία η υπέρβαση των διαφόρων φραγμών που εμποδίζουν την πραγματική άσκηση της κινητικότητας όλων αυτών, και γι’ αυτό θα πρέπει να δοθεί ειδική έμφαση στην αναγνώριση και ανάδειξη των δεξιοτήτων που θα αποκτώνται στον τομέα της έρευνας, της διδασκαλίας και της κατάρτισης. |
4.8 |
Προς τούτο είναι ζωτικής σημασίας η ενίσχυση της εφαρμογής διμερών συμφωνιών για την αναγνώριση τίτλων και προσόντων και η ανάλυση και συμπερίληψη ρητρών που θα ρυθμίζουν αυτά τα ζητήματα στις διάφορες συμφωνίες πολιτιστικών και εκπαιδευτικών ανταλλαγών που συνάπτονται με τρίτες χώρες και με τα πανεπιστήμιά τους. Αυτές οι συμφωνίες πρέπει να αξιολογούνται περιοδικά με τη συμμετοχή της εκπαιδευτικής κοινότητας. |
4.9 |
Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναγνωριστεί η ύπαρξη ασυμμετριών μεταξύ των εκπαιδευτικών συστημάτων των χωρών υποδοχής και των χωρών προέλευσης, προκειμένου να βρεθούν οι βέλτιστες λύσεις, όπως σημαντικό είναι και να αναγνωριστεί η επιστημονική συμβολή και οι κοινωνικοπολιτιστικές αξίες της ανταλλαγής διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού, η οποία πρέπει να θεωρείται από όλες τις κοινωνίες που συμμετέχουν ως πηγή πλούτου, με την ευρύτερη έννοια του όρου. |
4.10 |
Για αυτό, η ΕΟΚΕ αξιολογεί ιδιαίτερα θετικά την αναφορά στις κοινές ευθύνες της Επιτροπής, του Συμβουλίου, των κρατών μελών, του κλάδου της εκπαίδευσης και των χωρών και πανεπιστημίων εκτός ΕΕ που συμμετέχουν στην ανταλλαγή. |
4.11 |
Η σημασία της συνοχής των στρατηγικών της Ένωσης, των κρατών μελών, των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, των επιχειρήσεων και των λοιπών τομέων της κοινωνίας για τη διεθνοποίηση των συμφερόντων τους είναι καθοριστική για την συνολική επιτυχία της διεθνοποίησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Προς τούτο, το πέρασμα από την τομεακή διεθνή δράση σε μια θεσμική στρατηγική διεθνοποίησης αποτελεί βήμα που πρέπει να γίνει και πρέπει να ενθαρρυνθεί. |
4.12 |
Η διεθνοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να συνδέεται με ποιοτική έρευνα που θα προωθεί το κοινό καλό και την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. Απαιτείται επίσης η συμμετοχή του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού, μέσω δημοκρατικά εκλεγμένων δομών, σε όλα τα ευρωπαϊκά και μη ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και ερευνητικά κέντρα, καθώς και η συμμετοχή άλλων φορέων (φοιτητικών συλλόγων, επιχειρήσεων και επιχειρηματικών ενώσεων, δημοσίων τοπικών και/ή περιφερειακών αρχών κλπ.). |
4.13 |
Τέλος, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την πεποίθησή της ότι η διεθνοποίηση της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να συνεισφέρει στην παγίωση των θεμελιωδών αξιών του ευρωπαϊκού πολιτισμού όπως η υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς των διαφόρων κοινωνιών και η προώθηση μεγαλύτερης κοινωνικής συνοχής. |
5. Ειδικές παρατηρήσεις
5.1 |
Η ΕΟΚΕ σημειώνει την αναγνώριση της αρχής της επικουρικότητας (εθνική ευθύνη) στην οποία προβαίνει η ανακοίνωση, χωρίς να παραβλέπει τη σημασία της συνεισφοράς της ΕΕ, ιδίως όσον αφορά τη διεθνοποίηση της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. |
5.2 |
Ένα από τα μέσα που διαθέτει η ΕΕ είναι η εξέταση, κατά τον καθορισμό των προτεραιοτήτων στη χρηματοδότηση των προγραμμάτων, ειδικής στήριξης, πρόσθετης προς το έργο των εθνικών οργανισμών διεθνοποίησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και η τόνωση της δημιουργίας τέτοιων οργανισμών στις χώρες όπου δεν υφίστανται ήδη. Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ αυτών των οργανισμών θα τονώσει την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων. |
5.3 |
Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα σε σχέση με τη διεθνοποίηση της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και την προσέλκυση νέων ταλέντων από τρίτες χώρες είναι οι πολιτικές μετανάστευσης και οι διαδικασίες χορήγησης θεωρήσεων στους φοιτητές και το διδακτικό προσωπικό που προέρχεται από τρίτες χώρες. Η ΕΟΚΕ ζητεί την υπέρβαση των φραγμών που έχουν εντοπιστεί εδώ και χρόνια και οι οποίοι αποθαρρύνουν πολλούς φοιτητές, καθηγητές και ερευνητές από την επιλογή της Ευρώπης ως προνομιακού προορισμού. |
5.4 |
Η ΕΟΚΕ ανέκαθεν στήριζε την άποψη πως η κινητικότητα των φοιτητών και του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού αποτελεί προστιθέμενη αξία τόσο για τις χώρες προέλευσης όσο για τις χώρες υποδοχής. Υπό αυτό το πρίσμα, είναι σημαντική η καλλιέργεια αμφίδρομης κινητικότητας προκειμένου να αποφευχθεί η έλλειψη ειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού που είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη των κοινωνιών. |
5.5 |
Παράλληλα, πέρα από τον απλό αριθμητικό απολογισμό της κινητικότητας των φοιτητών ή του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού, είναι σημαντική η ανάλυση των αποτελεσμάτων της. Προς τούτο, το μεγαλύτερο μέρος των επενδύσεων πρέπει να κατευθυνθεί στα προγράμματα συνεργασίας, όπου υπάγονται οι υποτροφίες που δημιουργούν κινητικότητα, και τα οποία επιτρέπουν τη σύσταση δικτύων με υψηλή αναπαραγωγική αξία. |
5.6 |
Η ΕΟΚΕ εφιστά επίσης την προσοχή στην ανάγκη ενίσχυσης της συμμετοχής των γυναικών, ιδίως στα προγράμματα ερευνητικής κινητικότητας, καθότι ο αριθμός των ερευνητριών που κατέχουν υψηλές θέσεις στη διοίκηση επιστημονικών και πανεπιστημιακών ιδρυμάτων παραμένει ιδιαίτερα χαμηλός, παρότι έχει ανέβει τα τελευταία χρόνια. |
5.7 |
Η κινητικότητα πρέπει επίσης να αποτελεί για τους συμμετέχοντες ευκαιρία πολιτιστικού και γλωσσικού πλούτου που μόνο η Ευρώπη, ως πολυπολιτισμικός και πολύγλωσσος χώρος, προσφέρει. Προς τον σκοπό αυτό, είναι βέβαιο πως η συμπερίληψη της εκμάθησης της τοπικής γλώσσας στα προγράμματα σπουδών των φοιτητών και του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού από τρίτες χώρες, καθώς και ο καθορισμός στρατηγικής για την ένταξη του διακινούμενου αυτού πληθυσμού στις τοπικές κοινότητες θα του ανοίξει σημαντικούς πολιτιστικούς ορίζοντες και θα του επιτρέψει να βιώσει στην πράξη την πραγματικότητα στην οποία βρίσκεται κατά τη διάρκεια των σπουδών ή των ερευνών του (6). |
5.8 |
Άλλο ένα σημαντικό ζήτημα για την επιτυχία της διεθνοποίησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σχετίζεται με την αναγνώριση, την πιστοποίηση και την επικύρωση των τίτλων και των προσόντων που αποκτήθηκαν. Η ΕΟΚΕ εξέδωσε πρόσφατα γνωμοδότηση όπου αναφέρει: «Η αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων που έχουν αποκτηθεί σε άλλο κράτος μέλος συνιστά σημαντικό μέσο για την προαγωγή της κινητικότητας των πολιτών της ΕΕ και συνεπώς την υλοποίηση της ενιαίας αγοράς. Συμβάλλει στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των κρατών μελών, στη στήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης και στη μείωση της ανεργίας. Οι εθνικές οικονομίες επωφελούνται από την πολύμορφη επαγγελματική πείρα που αποκτούν οι πολίτες τους κατά την άσκηση επαγγελματικής δραστηριότητας σε άλλα κράτη μέλη» (7). |
5.9 |
Η ανακοίνωση της Επιτροπής αναδεικνύει τη σημασία των αναδυόμενων χωρών στην παγκοσμιοποίηση και τη διεθνοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Παρότι η ΕΟΚΕ συμφωνεί πως αυτοί οι νέοι παράγοντες στη διεθνή σκηνή πρέπει να ληφθούν δεόντως υπόψη, επισημαίνει την ανάγκη διατήρησης μόνιμης έμφασης στους νέους «ανταγωνιστές» που ενδέχεται να αναδύονται ή σε άλλες χώρες και γεωγραφικές ζώνες με τις οποίες ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες διατηρούν εδώ και χρόνια προνομιακές σχέσεις για διάφορους λόγους. |
5.10 |
Η ΕΟΚΕ επισημαίνει πως η υπό εξέταση ανακοίνωση της Επιτροπής δεν αναφέρεται επαρκώς στην αναγκαία συνεργασία μεταξύ των πανεπιστημίων και του επιχειρηματικού κόσμου, στην οποία πρέπει να γίνεται σεβαστή η αυτονομία και ο τρόπος λειτουργίας αμφότερων των τομέων, και η οποία μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην καινοτομία και την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. |
5.11 |
Ακόμα και στη διεθνή σκηνή, μάλιστα, πρέπει να καλλιεργηθεί η συνεργασία μεταξύ των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και των επιχειρήσεων. Είναι σημαντικό τα πανεπιστήμια να αξιοποιούν στις διεθνείς τους δραστηριότητες τα αποτελέσματα των ερευνών τους, να ευνοούν την καινοτομία στις εκπαιδευτικές τους δραστηριότητες και να προωθούν τις δημιουργικές και καινοτόμες δεξιότητες των φοιτητών και του διδακτικού προσωπικού τους. Η ΕΟΚΕ εφιστά, ωστόσο, την προσοχή στον κίνδυνο υποβάθμισης της βασικής έρευνας προς όφελος των ενδεχόμενων άμεσων εφαρμογών της επιστήμης. |
5.12 |
Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι αναγνωρίζεται πως δεν πρόκειται για αμιγώς επιστημονικό ή τεχνικό ζήτημα, αλλά για ζήτημα που συνδέεται στενά με το εθνικό και το ευρωπαϊκό πολιτικό σκηνικό. |
5.13 |
Για τον λόγο αυτόν, εκφράζει τη βαθύτατη ανησυχία της ως προς τη δημοσιονομική κατάσταση στην οποία βρίσκονται διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, πρωτίστως όσες έχουν δεχθεί την παρέμβαση της ΕΕ και του ΔΝΤ, με σημαντικότατες περικοπές στον προϋπολογισμό των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, οι οποίες θέτουν σε κίνδυνο την επίτευξη των στόχων της ανακοίνωσης. Στην πραγματικότητα, ο κύριος παράγοντας της ελκυστικότητας των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων έγκειται στην ποιότητά τους και την αριστεία των πτυχίων τους. |
5.14 |
Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη για αξιόπιστα και συγκρίσιμα ευρωπαϊκά στατιστικά δεδομένα, προκειμένου να μπορεί να υπάρξει διάλογος με στιβαρές βάσεις με τους συνομιλητές εκτός ΕΕ για την επίτευξη πραγματικών συμμαχιών γνώσης. |
5.15 |
Όσον αφορά την παρακολούθηση της κατάστασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και τη διεθνοποίησή της, η ΕΟΚΕ εκτιμά πως το συγκεκριμένο ζήτημα πρέπει να αποτελεί μέρος των ειδικών συστάσεων ανά χώρα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. |
5.16 |
Η χρήση νέων τεχνολογιών στα διεθνή προγράμματα θα μπορούσε, όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση, να προσφέρει «κινητικότητα» σε εκατομμύρια φοιτητές που δεν έχουν τη δυνατότητα να μετακινηθούν πραγματικά. Πράγματι, η μαζική άφιξη δωρεάν μαθημάτων μέσω διαδικτύου επηρεάζει σημαντικά την πρόσβαση στη γνώση και δημιουργεί νέες ευκαιρίες, ενώ παράλληλα θέτει νέες παιδαγωγικές και μεθοδολογικές προκλήσεις. |
5.17 |
Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στα τεχνικά και δεοντολογικά ζητήματα που ενδέχεται να εγείρει η χρήση τους, όπως ο σεβασμός της πνευματικής ιδιοκτησίας του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού που καταρτίζει τα μαθήματα ή η καθιέρωση δύο διαφορετικών ειδών αναγνώρισης με διακριτική μεταχείριση μεταξύ των προγραμμάτων που διεθνοποιούνται με φυσική παρουσία και όσων το κάνουν στο διαδίκτυο. |
5.18 |
Η Επιτροπή προβλέπει, από το 2014, την εισαγωγή του U-MultiranK, ενός νέου συστήματος ταξινόμησης των ΙΤΕ που θα ανακλά την πολυμορφία των διαφόρων χαρακτηριστικών τους με στόχο μεγαλύτερη διαφάνεια. Η ΕΟΚΕ, παρότι συμμερίζεται αυτούς τους στόχους, διερωτάται ως προς την αποτελεσματικότητα του νέου συστήματος έναντι των ήδη αναγνωρισμένων και ως προς τη σκοπιμότητα της διάθεσης τέτοιου όγκου ζωτικών πόρων σε αυτή την οικονομικά και δημοσιονομικά δυσχερή συγκυρία. |
5.19 |
Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τη διαπίστωση της ομάδας υψηλού επιπέδου για τον εκσυγχρονισμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ότι η μεγαλύτερη πολιτιστική, οικονομική και κοινωνική πολυμορφία των φοιτητών αναδεικνύει την ανάγκη για ειδική παιδαγωγική κατάρτιση. Όπως η Ευρώπη όρισε ποσοτικοποιημένο στόχο το 40 % των νέων Ευρωπαίων να διαθέτει το 2020 πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, έτσι θα πρέπει, το ίδιο έτος, κάθε καθηγητής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να είναι επαγγελματίας ικανός να εγγυηθεί την ποιότητα των σπουδών και των τίτλων που παρέχονται. |
5.20 |
Το Διεθνές Σύμφωνο των Ηνωμένων Εθνών για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα υποχρεώνει τα κράτη να αναλάβουν πλήρως την ευθύνη για τη χρηματοδότηση της εκπαίδευσης και, προς τούτο, αναφέρει: «Η ανώτερη εκπαίδευση πρέπει να παρέχεται σε όλους ισότιμα, ανάλογα με τις ικανότητες καθενός, με όλα τα κατάλληλα μέσα και μάλιστα με την προοδευτική θέσπιση της δωρεάν παιδείας». |
5.21 |
Η χρηματοδότηση που προβλέπεται από την Επιτροπή για τη στρατηγική διεθνοποίησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στο δημοσιονομικό πλαίσιο 2014-2020 φτάνει τα 3 δισεκατομμύρια ευρώ (από το σύνολο των 16 δισεκατομμυρίων που προβλέπονται για τα προγράμματα που περιλαμβάνονται στο Erasmus+). Με αυτή τη χρηματοδότηση, η Επιτροπή αναλαμβάνει τη δέσμευση να εγγυηθεί την κινητικότητα 135 000 φοιτητών και καθηγητών, 15 000 ερευνητών και 60 000 μεταπτυχιακών φοιτητών και υποψηφίων διδακτόρων υψηλού επιπέδου. Η ΕΟΚΕ προσδοκά πως θα λαμβάνει τακτική λεπτομερή ενημέρωση αναφορικά με την υλοποίηση αυτών των δεσμεύσεων και συνιστά να αυξηθούν στο μέλλον οι πόροι που διατίθενται για αυτό το σκοπό. |
Βρυξέλλες, 22 Ιανουαρίου 2014
Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής
Henri MALOSSE
(1) Σύμφωνα με τα δεδομένα της Υπηρεσίας Στατιστικών της UNESCO.
(2) Η λιθουανική Προεδρία, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πραγματοποίησε συνέδριο σχετικά με το θέμα, τα συμπεράσματα του οποίου διατίθενται στην ιστοσελίδα http://ec.europa.eu/education/news/30082013-european-higher-education-confrence_en.htm.
(3) COM(2012) 497 final.
(4) ΕΕ C 191 της 29.6.2012, σελ. 103.
(5) Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το 63 % των φοιτητών από τρίτες χώρες που εισέρχονται στην ΕΕ κατευθύνονται σε τρεις χώρες — το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και τη Γερμανία.
(6) «[...] όλοι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να εκφράζονται, καθώς και να δημιουργούν και να διαδίδουν το έργο τους στη γλώσσα της επιλογής τους, και ιδίως στη μητρική τους γλώσσα. Όλοι οι άνθρωποι δικαιούνται ποιοτική εκπαίδευση και κατάρτιση που σέβεται πλήρως την πολιτιστική τους ταυτότητα», Οικουμενική διακήρυξη της UNESCO για την πολιτιστική πολυμορφία του 2001.
(7) ΕΕ C 204 της 9.8.2008, σελ. 85