52011DC0831

1. Εισαγωγή

Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα παρακολούθησης της Γης, το λεγόμενο GMES, θεσπίστηκε με τον κανονισμό GMES (ΕΕ) αριθ. 911/2010[1] του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Το GMES αποτελεί τη ναυαρχίδα της διαστημικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης[2] σύμφωνα με το άρθρο 189 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο επιτρέπει στην ΕΕ να διεξάγει διαστημικές δραστηριότητες. Το GMES αποτελεί επίσης ένα από τα προγράμματα που πρέπει να ολοκληρωθεί βάσει της στρατηγικής «Ευρώπη 2020 για μια έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη»[3] και συμπεριλήφθηκε στην πρωτοβουλία βιομηχανικής πολιτικής της εν λόγω στρατηγικής, δεδομένου ότι προσπορίζει οφέλη για ένα μεγάλο φάσμα πολιτικών της Ένωσης.

Για να αντιμετωπίσει τις συνεχώς διευρυνόμενες προκλήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, η Ευρώπη πρέπει να διαθέτει ένα καλά συντονισμένο και αξιόπιστο σύστημα γεωσκόπησης. Αυτό το σύστημα είναι το πρόγραμμα GMES.

Το GMES αποτελεί ένα μακρόπνοο πρόγραμμα που βασίζεται στην εταιρική σχέση της Ένωσης με τα κράτη μέλη, την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος (EΥΔ) και άλλους συναφείς ευρωπαϊκούς παράγοντες. Αποτελεί επίσης ένα πρόγραμμα με το οποίο η ΕΕ μπορεί να παίξει αποτελεσματικότερο ρόλο στη διεθνή συνεργασία από ό,τι τα κράτη μέλη μόνα τους συνεργαζόμενη διμερώς με άλλα κράτη που δραστηριοποιούνται στο διάστημα ή συμμετέχοντας στις παγκόσμιες προσπάθειες στον τομέα της γεωσκόπησης (π.χ. Ομάδα Γεωσκόπησης).

Το GMES μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα πώς και με ποιο τρόπο μπορεί να αλλάζει ο πλανήτης μας και πώς οι αλλαγές αυτές μπορούν να επηρεάσουν την καθημερινότητά μας. Το GMES θα εξασφαλίσει την αδιάλειπτη παροχή ακριβών και αξιόπιστων στοιχείων και πληροφορίες για περιβαλλοντικά θέματα, τις κλιματικές αλλαγές και θέματα ασφάλειας στους παράγοντες λήψης αποφάσεων στην ΕΕ και τα κράτη μέλη της. Οι πληροφορίες αυτές είναι απαραίτητες για τις αρχές στα κράτη μέλη και τις περιφέρειες που βαρύνονται με το καθήκον σύλληψης και εφαρμογής της πολιτικής. Η Επιτροπή χρειάζεται επίσης τις πληροφορίες αυτές για την κατάστρωση και την παρακολούθηση πολιτικής που βασίζονται σε στοιχεία. Το GMES θα συνεχίσει επίσης να συμβάλει στην οικονομική σταθερότητα και την ανάπτυξη προωθώντας εμπορικές εφαρμογές σε πολλούς διαφορετικούς τομείς μέσω της πλήρους και ανοιχτής πρόσβασης σε δεδομένα γεωσκόπησης και υπηρεσίες πληροφόρησης.

Από το 1998 έως το 2013 το GMES χρηματοδοτείται από την ΕΕ και την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος, κυρίως για δραστηριότητες ανάπτυξης. Επιπλέον, η πρώτη επιχειρησιακή χρηματοδότησή του χορηγήθηκε για τη μετάβαση σε αρχικές επιχειρήσεις την περίοδο 2011-2013. Από το 2014 το GMES θα εισέλθει στην πλήρη επιχειρησιακή φάση του.

Το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της 20ής Νοεμβρίου 2008, σχετικά με μία Ευρωπαϊκή Διαστημική Πολιτική: «Πώς να φέρουμε το Διάστημα στη Γη», υπογράμμισε τη σημασία της έγκαιρης εφαρμογής του GMES. Στην ανακοίνωση της «Προς μια διαστημική στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην υπηρεσία του πολίτη»1, της 4ης Απριλίου 2011, η Επιτροπή υπογράμμισε τη σημασία δημιουργίας ενός πλήρως επιχειρησιακού προγράμματος GMES έως το 2014. Στη σύνοδό του της 31ης Μαΐου 2011 το Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας κάλεσε την Επιτροπή να υποβάλει έως τα τέλη του 2011 πρόταση για τις επιχειρήσεις του GMES και να διασαφηνίσει τη διακυβέρνησή του για την περίοδο από το 2014 και μετά.

Στην ανακοίνωση της με τίτλο «Προϋπολογισμός για την Ευρώπη 2020»[4] η Επιτροπή πρότεινε, δεδομένων των περιορισμών του προϋπολογισμού της ΕΕ, το GMES να χρηματοδοτηθεί κατά τα έτη 2014-2020 εκτός του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου. Ωστόσο, η Επιτροπή παραμένει προσηλωμένη στην εξασφάλιση της επιτυχίας του GMES και στο πλαίσιο αυτό συνέταξε την παρούσα ανακοίνωση με σκοπό να καθορίσει την κατάλληλη διακυβέρνηση και τη μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση του προγράμματος GMES από το 2014 και μετά. Η παρούσα συνθήκη θα δρομολογήσει τη συζήτηση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, καθώς και την Επιτροπή των Περιφερειών σχετικά με το μέλλον του προγράμματος GMES.

2. GMES: προγραμμα γεωσκοπησησ που καθοδηγειται από τους χρηστεσ

Το GMES αποτελεί πρόγραμμα γεωσκόπησης που επιτρέπει τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τα φυσικά, χημικά και βιολογικά συστήματα του πλανήτη Γη. Οι υπηρεσίες του προσπορίζουν οφέλη σε ένα ευρύ φάσμα χρηστών, από το τοπικό στο διεθνές επίπεδο. Έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να ικανοποιούν τις απαιτήσεις των χρηστών: το πεδίο τους διαμορφώθηκε σταδιακά μέσω τακτικών και συστηματικών ανταλλαγών με κοινότητες χρηστών. Με βάση τον κανονισμό GMES δημιουργήθηκε ένα φόρουμ χρηστών που επισημοποίησε τον μηχανισμό αυτό.

Το GMES παρέχει ζωτικά στοιχεία για τη διαχείριση του περιβάλλοντός μας με πιο βιώσιμο τρόπο, για την καλύτερη προστασία της βιοποικιλότητας, για την παρακολούθηση και την πρόβλεψη της κατάστασης των ωκεανών και της σύνθεσης της ατμόσφαιρας, για την κατανόηση των αιτιών και των επιπτώσεων των κλιματικών αλλαγών, για την αντιμετώπιση φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών, για τη στήριξη των πολιτικών ανάπτυξης και ενίσχυσης της ασφάλειας των ευρωπαίων πολιτών. Συμβάλλει στην καλύτερη λήψη αποφάσεων και στην εφαρμογή ενός ευρέος φάσματος πολιτικών της Ένωσης (μεταφορά, γεωργία, περιβάλλον, ενέργεια, περιφερειακή πολιτική, ανθρωπιστική βοήθεια, προστασία των πολιτών, αναπτυξιακή βοήθεια προς τρίτες χώρες...). Για να ανταποκριθεί σε αυτό το μεγάλο φάσμα εφαρμογών, η αρχιτεκτονική του GMES διακρίνεται σε τρία σκέλη: το σκέλος υπηρεσιών που στηρίζει τις πολιτικές για το περιβάλλον και την ασφάλεια, δύο σκέλη παρατήρησης (από το διάστημα και σε επιτόπιες υποδομές) που παρέχουν τα απαιτούμενα στοιχεία για τη λειτουργία των υπηρεσιών.

3. Προστιθέμενη αξία της EE

Τα τελευταία τριάντα έτη, έχουν καταβληθεί στην Ευρώπη σημαντικές προσπάθειες έρευνας και ανάπτυξης στον τομέα της γεωσκόπησης μέσω εθνικών ή διεθνών προγραμμάτων, με σκοπό την ανάπτυξη υποδομών και εφαρμογών. Ωστόσο, οι υφιστάμενες ικανότητες δεν επαρκούν λόγω των ελλείψεων σε υποδομές και εγγυήσεις ως προς τη μακροπρόθεσμη διαθεσιμότητά τους. Με τη δημιουργία ενός συνεκτικού πολιτικού πλαισίου σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τη δόμηση κοινοτήτων χρηστών, την ενοποίηση των αναγκών τους και την οργάνωση της ευρωπαϊκής απάντησης, το GMES σχεδιάστηκε για να εξασφαλίσει την παροχή των απαιτούμενων στοιχείων και υπηρεσιών σε μακροπρόθεσμο επίπεδο και σε βιώσιμη βάση, οικοδομώντας τη δράση του στις υπάρχουσες ικανότητες.

Οι επενδύσεις της ΕΕ αποσκοπούν στην κάλυψη των ελλείψεων παρακολούθησης, στην παροχή πρόσβασης στις υπάρχουσες ικανότητες και στην ανάπτυξη επιχειρησιακών υπηρεσιών. Η ευρωπαϊκή διάσταση του GMES οδηγεί σε οικονομίες κλίμακας, διευκολύνει την πραγματοποίηση κοινών επενδύσεων σε μεγάλες υποδομές, προωθεί τον συντονισμό των προσπαθειών και των δικτύων παρακολούθησης, επιτρέπει την εναρμόνιση και την διαβαθμονόμηση των στοιχείων και παρέχει την αναγκαία ώθηση για την ανάδυση παγκόσμιων κέντρων αριστείας στην Ευρώπη.

Η εναρμόνιση και η τυποποίηση των γεωχωρικών πληροφοριών σε ευρωπαϊκό επίπεδο αποτελεί μείζονα πρόκληση για την εφαρμογή πολυάριθμων πολιτικών της Ένωσης. Πολλοί τομείς περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, όπως είναι οι πολιτικές περιορισμού των κλιματικών αλλαγών και προσαρμογής, απαιτούν την ανάπτυξη ενός παγκόσμιου τρόπου σκέψης και την ανάληψη δράσης σε τοπικό επίπεδο. Με το GMES η ΕΕ διασφαλίζει την αυτόνομη πρόσβασή της σε αξιόπιστα, ιχνηλάσιμα και βιώσιμα στοιχεία σχετικά με το περιβάλλον και την ασφάλεια, συμβάλλει μέσω της διεθνούς πρωτοβουλίας του παγκόσμιου δικτύου των συστημάτων γεωσκόπησης (GEOSS) στην οικοδόμηση παγκόσμιων βάσεων δεδομένων και πληροφοριών παρατήρησης και αυξάνει την επιρροή της στις διεθνείς διαπραγματεύσεις και συνθήκες, όπως είναι οι τρεις συνθήκες του Ρίο, η συνθήκη μετά το Κυότο και άλλες διμερείς ή πολυμερείς συμφωνίες. Το GMES θεωρείται ως η ευρωπαϊκή συνεισφορά στη δημιουργία του παγκόσμιου δικτύου των συστημάτων γεωσκόπησης (GEOSS) που θα αναπτυχθεί εντός του πλαισίου της Ομάδας Γεωσκόπησης (GEO).

4. Κόστος και όφελη

Από την έναρξή του το 1998 η συνολική χρηματοδότηση που χορηγήθηκε από την ΕΕ και την ΕΥΔ στο GMES έως το 2013 ανήλθε σε πάνω από 3,2 δισεκατομμύρια ευρώ για την ανάπτυξη και τις αρχικές λειτουργίες των υπηρεσιών, από το διάστημα και από επιτόπιες υποδομές. Όσον αφορά το σκέλος των υπηρεσιών, η ΕΕ και η ΕΥΔ παρείχαν πόρους χρηματοδότησης που ανήλθαν σε έως και 520 και 240 εκατομμύρια ευρώ αντίστοιχα. Όσον αφορά το σκέλος του διαστήματος, η ΕΥΔ διέθεσε περίπου 1 650 εκατομμύρια ευρώ και η ΕΕ 780 εκατομμύρια ευρώ (ΠΠ7 και αρχικές επιχειρήσεις του GMES), συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης στα διαστημικά δεδομένα από εθνικούς δορυφόρους.

Μετά το 2013 η πλήρης συνέχεια όλων των σκελών του GMES θα περιλαμβάνει την πλήρη ανάπτυξη, συντήρηση, εξέλιξη και αναβαθμίσεις και θα απαιτήσει εκτιμώμενα κονδύλια ύψους 5 841 εκατομμύρια ευρώ[5] για την περίοδο μεταξύ 2014 και 2020, εκ των οποίων 1 091 εκατομμύρια για τις υπηρεσίες[6], 350 εκατομμύρια ευρώ για τις επιτόπιες υπηρεσίες[7] και 4 400 εκατομμύρια ευρώ (εκτιμήσεις της ΕΔΥ) για το σκέλος του διαστήματος, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε αποστολές συμβολής.

Το GMES δεν έχει παρουσιάσει υπερβάσεις δαπανών στο παρελθόν και κάτι τέτοιο δεν φαίνεται πιθανό να συμβεί στο μέλλον, καθώς η δομή στην οποία βασίζεται επιτρέπει, εάν είναι απαραίτητο, την επανιεράρχηση του περιεχομένου και των στόχων για τα διάφορα σκέλη του, έτσι ώστε να παραμένουν εντός των δαπανών που έχουν προβλεφθεί. Σύμφωνα με μια ανάλυση κόστους-οφέλους[8], το GMES αναμένεται να προσπορίσει οφέλη τουλάχιστον διπλάσια από το κόστος των επενδύσεων για την περίοδο έως το 2020 και τετραπλάσια από το κόστος έως το 2030. Συνεπάγεται τεράστιες δυνατότητες ανάπτυξης της οικονομίας και δημιουργίας θέσεων εργασίας με τη διαμόρφωση καινοτόμων υπηρεσιών και εμπορικών εφαρμογών στον τομέα που αφορά τα προηγούμενα στάδια του GMES.

Στον τομέα της γεωσκόπησης η ΕΕ διαδραματίζει σημαντικό ρόλο που αναγνωρίζεται παγκοσμίως. Εάν δεν κατοχυρωθούν οι επενδύσεις της, οι ισότιμοι όροι ανταγωνισμού για τα κράτη μέλη και τις ευρωπαϊκές εταιρείες κινδυνεύουν να χαθούν υπέρ αναδυόμενων κρατών (π.χ. Βραζιλία, Ινδία, Ρωσία και Κίνα) που πραγματοποιούν μεγάλες επενδύσεις στον τομέα της γεωσκόπησης.

5. Χρηματοδότηση

Με βάση την ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Ένας προϋπολογισμός για την Ευρώπη 2020» η Επιτροπή πρότεινε το GMES να χρηματοδοτηθεί εκτός του δημοσιονομικού πλαισίου από το 2014 και μετά.

Από τις διάφορες εναλλακτικές επιλογές για τη χρηματοδότηση του GMES η Επιτροπή εξέτασε τρεις: τη δημιουργία ενός ειδικού ταμείου για το GMES (ανάλογο με το μοντέλο που επελέγη για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης), την ενισχυμένη συνεργασία (με τη συμμετοχή κρατών μελών με έντονο ενδιαφέρον για το πρόγραμμα) και, τέλος, τη συμμετοχή των επιχειρήσεων του κλάδου με βάση την οποία οι ευθύνες και η χρηματοδότηση θα βαρύνουν και οικονομικούς παράγοντες. Στην αξιολόγησή της η Επιτροπή δεν προκρίνει τις δύο τελευταίες εναλλακτικές επιλογές, καθώς, αφενός, η ενισχυμένη συνεργασία ελλοχεύει κινδύνους για τον χαρακτήρα του προγράμματος που περιλαμβάνει όλη την ΕΕ-27 και, αφετέρου, η εμπειρία από το πρόγραμμα Galileo έχει καταδείξει ότι βραχυπρόθεσμα θα είναι δύσκολο να προσελκυστεί και να διατηρηθεί το ενδιαφέρον του ιδιωτικού τομέα και ότι παρόμοιο εγχείρημα δεν συνάδει με το δημόσιο συμφέρον, που αποτελεί ίδιον του προγράμματος.

Συνεπώς, προτείνεται να ιδρυθεί ειδικό ταμείο για το GMES, στο οποίο θα συνεισφέρουν όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ-27 ανάλογα με το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν τους (ΑΕγχΠ). Η αρμοδιότητα διαχείρισης του ταμείου θα εκχωρηθεί στην Επιτροπή. Η απόφαση αυτή απαιτεί διακυβερνητική συμφωνία μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ που θα συνέλθουν στο πλαίσιο του Συμβουλίου. Στο παράρτημα Ι της παρούσας ανακοίνωσης παρουσιάζεται το πλαίσιο της εν λόγω συμφωνίας. Η διαχείριση του ταμείου θα γίνεται με βάση μια σειρά από δημοσιονομικούς κανόνες που θα εγκριθούν από το Συμβούλιο κατόπιν πρότασης της Επιτροπής.

Για να εξασφαλιστεί η συνέχεια του προγράμματος, ορισμένες διατάξεις της εσωτερικής συμφωνίας θα πρέπει να εφαρμοστούν προσωρινά από την 1η Ιανουαρίου 2014 εν αναμονή της κύρωσής τους από τα 27 κράτη μέλη.

Με βάση την εκτίμηση κόστους που αναλύεται στο κεφάλαιο 4, το σύνολο των κονδυλίων που απαιτούνται για τις δραστηριότητες του GMES (2014-2020) ανέρχεται σε 5 841 ευρώ5.

6. Διακυβερνηση

Η διακυβέρνηση του προγράμματος του GMES απαιτεί πολιτικό συντονισμό και εποπτεία, διαχείριση των καθηκόντων και των προϋπολογισμών, καθώς και τεχνικό συντονισμό της εφαρμογής τους. Από το 2014 και μετά πρέπει να διαμορφωθεί η κατάλληλη δομή διακυβέρνησης για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες της επιχειρησιακής φάσης.

6.1. Πολιτική εποπτεία και διαχείριση

Κρίνεται ότι η Επιτροπή θα πρέπει να παραμείνει υπεύθυνη, εξ ονόματος της Ένωσης, για τον συνολικό πολιτικό συντονισμό, συμπεριλαμβανομένων των ακόλουθων πτυχών: της διαπραγμάτευσης διεθνών συμφωνιών, της διαβούλευσης με τις κοινότητες των χρηστών, με βάση την ήδη υπάρχουσα εμπειρία από το φόρουμ χρηστών, της έγκρισης των προγραμμάτων εργασίας, της συνεκτικότητας με τομεακές πολιτικές, του καθορισμού των πολιτικών ασφάλειας και δεδομένων, καθώς και των πτυχών διεθνούς συνεργασίας. Ωστόσο, είναι απαραίτητο να γίνουν οι κατάλληλες ρυθμίσεις για να μπορέσουν να αυξηθούν οι δραστηριότητες διαχείρισης του προγράμματος κατά την επιχειρησιακή φάση, κάτι που απαιτεί τη συμμετοχή εξειδικευμένου προσωπικού δυσεύρετου εντός των κεντρικών υπηρεσιών της Επιτροπής. Η δημιουργία ενός νέου οργανισμού εντός του επιτρεπόμενου χρονικού πλαισίου δεν θεωρείται ρεαλιστική. Έτσι, οι αρμοδιότητες αυτές μπορούν να εκχωρηθούν σε έναν υφιστάμενο ευρωπαϊκό οργανισμό. Η δυνατότητα εκχώρησης της διαχείρισης του συνολικού προγράμματος στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος συζητήθηκε, αλλά δεν φαίνεται κατάλληλη για μια σειρά από λόγους: πρώτον, η ΕΥΔ αποτελεί οργανισμό για την έρευνα και την ανάπτυξη· δεύτερον, η ΕΥΔ αποτελεί οργανισμό για το διάστημα, τη στιγμή που μεγάλο μέρος του GMES υπερβαίνει τις διαστημικές δραστηριότητες· και, τρίτον, δεδομένου ότι το GMES προσδοκάται να ωφελήσει τους πολίτες στο σύνολο της ΕΕ, η Επιτροπή τάσσεται υπέρ της κοινοτικής προσέγγισης με τη συμμετοχή των 27 κρατών μελών. Κατά συνέπεια, επίσης για να αναπτυχθούν μελλοντικές συνέργειες με τη διαχείριση του προγράμματος Galileo, ορισμένα καθήκοντα που σχετίζονται με τη διαχείριση του προγράμματος, όπως είναι η αξιολόγηση, η διαπραγμάτευση και η παρακολούθηση των συμβάσεων, μπορούν να εκχωρηθούν στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό (GSA) για το Παγκόσμιο Δορυφορικό Σύστημα Πλοήγησης (GNSS).

Προτείνεται οι δραστηριότητες διαχείρισης του προγράμματος που ανατίθενται, υπό την πολιτική εποπτεία της Επιτροπής, στον εν λόγω οργανισμό να μην περιλαμβάνουν δράσεις και να σχετίζονται, μεταξύ άλλων, με τη διαχείριση κονδυλίων που χορηγούνται στο πρόγραμμα και με την εποπτεία της εφαρμογής των καθηκόντων. Οι διοικητικές δαπάνες του ευρωπαϊκού οργανισμού για το παγκόσμιο δορυφορικό σύστημα πλοήγησης που αφορούν τη διαχείριση του προγράμματος GMES αναμένεται να καλυφθούν από το ταμείο του GMES που αναφέρθηκε στο κεφάλαιο 5.

6.2. Τεχνικός συντονισμός και εφαρμογή των δράσεων

Με σκοπό την υποστήριξη της Επιτροπής, ο τεχνικός συντονισμός των υπηρεσιών μπορεί να ανατεθεί στους ευρωπαϊκούς οργανισμούς με τις κατάλληλες γνώσεις και εμπειρογνωμοσύνη στους αντίστοιχους τομείς. Ο έλεγχος της ποιότητας και η επικύρωση των προϊόντων που σχετίζονται με την εφαρμογή των τομεακών πολιτικών θα παραμείνουν στην αρμοδιότητα της Επιτροπής.

(1) Οι δράσεις του σκέλους υπηρεσιών του GMES περιλαμβάνουν:

(α)     Επιχειρησιακές δραστηριότητες:

i)        Συστηματικές/τακτικές δραστηριότητες παγκόσμιας εμβέλειας για την παρακολούθηση και την πρόβλεψη της κατάστασης των υποσυστημάτων της Γης σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, ιδίως όσον αφορά το θαλάσσιο περιβάλλον, την ποιότητα της ατμόσφαιρας και του αέρα, παγκόσμιες υπηρεσίες παρακολούθησης όσον αφορά τις μεταβολές της ξηράς και του κλίματος·

ii)       περιφερειακές/τοπικές κατ’ αίτηση δραστηριότητες που αφορούν ιδίως τις δραστηριότητες διαχείρισης έκτακτων περιστατικών, ασφάλειας καθώς και πανευρωπαϊκές υπηρεσίες παρακολούθησης της ξηράς.

(β)     Δραστηριότητες ανάπτυξης που συνίστανται στη βελτίωση της ποιότητας και της επίδοσης των υφιστάμενων υπηρεσιών, στην ανάπτυξη στοιχείων νέων υπηρεσιών και στην προώθηση της απορρόφησης στα επόμενα στάδια της παραγωγής.

Ο τεχνικός συντονισμός της υπηρεσίας παρακολούθησης της ξηράς μπορεί να ανατεθεί στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ).

Ο τεχνικός συντονισμός των υπηρεσιών διαχείρισης έκτακτων περιστατικών μπορεί να ανατεθεί στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Αντιμετώπισης Καταστάσεων Έκτακτης Ανάγκης (ERC).

Ο τεχνικός συντονισμός της υπηρεσίας ατμόσφαιρας μπορεί να ανατεθεί στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προβλέψεων (ECMWF).

Ο τεχνικός συντονισμός των άλλων υπηρεσιών (κλιματικές αλλαγές, παρακολούθηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος και ασφάλεια) βρίσκεται υπό προετοιμασία, έτσι ώστε να εξασφαλιστούν έγκαιρες υπηρεσίες υψηλής ποιότητας σύμφωνα με τις ειδικές ανάγκες που καλούνται να ικανοποιήσουν. Για την εφαρμογή τους μπορούν να συμμετάσχουν οι υπηρεσίες της Επιτροπής και άλλοι ευρωπαϊκοί οργανισμοί [για παράδειγμα ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ασφάλειας της Ναυσιπλοΐας (EMSA), το Δορυφορικό Κέντρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΚΕΕ), ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για τη Διαχείριση της Επιχειρησιακής Συνεργασίας στα Εξωτερικά Σύνορα των Κρατών Μελών της ΕΕ (Frontex) ή ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας (ΕΟΑ)].

(2) Οι δράσεις του διαστημικού σκέλους του GMES περιλαμβάνουν:

(α)     Επιχειρησιακές δραστηριότητες: επιχειρήσεις της σχετικής διαστημικής δομής (π.χ. αποστολές «Φρουρός»)· πρόσβαση σε αποστολές τρίτων· διανομή δεδομένων· τεχνική αρωγή στην Επιτροπή σχετικά με τον συντονισμό των απαιτήσεων της υπηρεσίας παροχής δεδομένων, τον προσδιορισμό των ελλειμμάτων παρακολούθησης, τη συμβολή στην κατάστρωση νέων διαστημικών αποστολών.

Οι επιχειρησιακές δραστηριότητες του διαστημικού σκέλους του GMES μπορούν να ανατεθούν:

(1) στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος (ΕΥΔ), ad interim, όσον αφορά τις παρατηρήσεις με εικόνες υψηλής ευκρίνειας της ξηράς και συγκεκριμένων περιοχών·

(2) στην Ευρωπαϊκή Οργάνωση για την Εκμετάλλευση Μετεωρολογικών Δορυφόρων (EUMETSAT) όσον αφορά τις συστηματικές και παγκόσμιες παρατηρήσεις της ατμόσφαιρας και των ωκεανών.

(β)     Δραστηριότητες ανάπτυξης: σχεδιασμός και προμήθειες νέων στοιχείων της διαστημικής υποδομής· παροχή τεχνικής υποστήριξης στην Επιτροπή για τη μετατροπή των υπηρεσιακών απαιτήσεων σε προδιαγραφές όσον αφορά τις νέες διαστημικές αποστολές, με τη στήριξη των φορέων λειτουργίας διαστημικών υποδομών· συντονισμός της ανάπτυξης διαστημικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης με σκοπό τον εκσυγχρονισμό και τη συμπλήρωση του διαστημικού σκέλους του GMES.

Οι δραστηριότητες ανάπτυξης μπορούν να ανατεθούν στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος με την τεχνική συμβολή σχετικών υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

(3) Στις επιχειρησιακές δραστηριότητες του επιτόπιου σκέλους του GMES περιλαμβάνονται:

(α)     Ο συντονισμός της παροχής επιτόπιων δεδομένων στις υπηρεσίες του GMES μέσω ad hoc διοικητικών ρυθμίσεων με τους επιτόπιους φορείς λειτουργίας·

(β)     Ο συντονισμός της παροχής επιτόπιων δεδομένων τρίτων μερών σε διεθνές επίπεδο·

(γ)     Η παροχή τεχνικής υποστήριξης έτσι ώστε οι απαιτήσεις σχετικά με τα υπηρεσιακά δεδομένα του GMES να μετατραπούν σε προδιαγραφές για τις επιτόπιες υποδομές και τα δίκτυα παρατήρησης·

(δ)     Η συνεργασία με επιτόπιους φορείς λειτουργίας, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η συνεκτικότητα των δραστηριοτήτων ανάπτυξης που αφορούν το επιτόπιο σκέλος του GMES.

Ο τεχνικός συντονισμός του επιτόπιου σκέλους του GMES μπορεί να ανατεθεί στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος στο πλαίσιο της εντολής του.

Και για τα τρία σκέλη η εφαρμογή των δράσεων του GMES θα πρέπει να ανατεθεί σε οργανισμούς εν λειτουργία μέσω συστημάτων κρατικών προμηθειών, συμφωνιών επιπέδου εξυπηρέτησης ή μέσω επιδοτήσεων, ανάλογα με την περίπτωση.

6.3. Πολιτική δεδομένων και πληροφοριών

Η πολιτική δεδομένων και πληροφοριών του GMES θα συνεχίσει να βασίζεται στην αρχή πλήρους και ανοιχτής πρόσβασης (με την επιφύλαξη περιορισμών νομικού χαρακτήρα και ασφάλειας) και να λαμβάνει υπόψη της υπάρχουσα νομοθεσία (π.χ. την οδηγία για την επαναχρησιμοποίηση πληροφοριών του δημόσιου τομέα και την οδηγία INSPIRE), έτσι ώστε να υλοποιηθούν οι στόχοι που καθορίζονται στον κανονισμό αριθ. 911/2010

(1) προαγωγή της χρήσης και της από κοινού εκμετάλλευσης των πληροφοριών και στοιχείων του GMES

(2) ενδυνάμωση των αγορών γεωσκόπησης στην Ευρώπη, ιδίως του κατάντη τομέα, με σκοπό να καταστεί δυνατή η ανάπτυξη και η δημιουργία θέσεων εργασίας

(3) συμβολή στη βιωσιμότητα και στη συνέχεια της διάθεσης δεδομένων και πληροφοριών του GMES ·

(4) συμβολή στη βιωσιμότητα και στη συνέχεια της διάθεσης δεδομένων και πληροφοριών του GMES ·

7. Συμπέρασματα

Η παρούσα ανακοίνωση ανταποκρίνεται στο αίτημα που εξέφρασε το Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας στη σύνοδό του της 31ης Μαΐου 2011 να υποβληθεί έως το τέλος του 2011 πρόταση για τις επιχειρήσεις και να διασαφηνιστεί η διακυβέρνηση του GMES για την περίοδο 2014-2020. Αποτελεί έναυσμα για τη διεξαγωγή διαλόγου με τα άλλα θεσμικά όργανα. Επίσης, προλειαίνει το έδαφος για τη μακροπρόθεσμη, βιώσιμη διακυβέρνηση και χρηματοδότηση του προγράμματος GMES.

Παράρτημα

Συνοπτική περιγραφή της ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ[9]

μεταξύ των αντιπροσώπων των κρατών μελών, που συνέρχονται στο πλαίσιο του Συμβουλίου, σχετικά με τη χρηματοδότηση του ευρωπαϊκού προγράμματος παρακολούθησης της Γης στο πλαίσιο του πολυετούς χρηματοδοτικού πλαισίου για την περίοδο 2014 έως 2020

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ του ταμείου GMES

– Τα κράτη μέλη συμφωνούν να ιδρύσουν ένα ευρωπαϊκό ταμείο για το πρόγραμμα παρατήρησης της Γης, στο εξής αναφερόμενο ως «ταμείο GMES».

– Οι πόροι του ταμείου GMES συνίστανται στα εξής ποσά:

(α)     Ένα ποσό ύψους έως και 5 841 εκατομμύρια ευρώ5 το οποίο συνεισφέρουν τα κράτη μέλη ανάλογα με τα ποσοστά συμβολής τους με βάση το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν τους.

(β)     Τυχόν άλλες εθελοντικές συνεισφορές από άλλους οργανισμούς (π.χ. νέο κράτος που προσχωρεί στην ΕΕ, τρίτη χώρα που επιθυμεί να συμμετάσχει στο πρόγραμμα, διεθνείς οργανισμοί και/ή τυχόν άλλες εθελοντικές συνεισφορές) μπορούν να προστεθούν στο ποσό που αναφέρεται στο στοιχείο α).

– Το ταμείο GMES είναι διαθέσιμο από την έναρξη ισχύος του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου.

– Το συνολικό ποσό των πόρων του ταμείου GMES καλύπτει την περίοδο από την 1η Ιανουαρίου 2014 έως τις 31 Δεκεμβρίου 2020.

ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ

– Το ταμείο GMES περιλαμβάνει δράσεις στους ακόλουθους τομείς:

(α)     Επιχειρήσεις του GMES:

i.        το σκέλος υπηρεσιών (παρακολούθηση της ατμόσφαιρας, παρακολούθηση των κλιματικών αλλαγών για τη στήριξη των πολιτικών προσαρμογής και περιορισμού, διαχείριση έκτακτων περιστατικών, παρατήρηση της ξηράς, παρατήρηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος, ασφάλεια)

ii.       το διαστημικό σκέλος, που διασφαλίζει βιώσιμη διαστημική επισκόπηση για τους τομείς υπηρεσιών που αναφέρονται στο σημείο i)·

iii.      υποστήριξη και επιτόπια συλλογή στοιχείων

iv.      πρόσβαση σε δεδομένα

v.       υποστήριξη της χρήσης υπηρεσιών από τους χρήστες

vi.      μέτρα για να εξασφαλιστεί η προστασία των υποδομών.

(β)     Μέτρα υποστήριξης για την κάλυψη των δαπανών που συνδέονται με τον προγραμματισμό και την εφαρμογή του ταμείου GMES. Οι πόροι των μέτρων στήριξης μπορούν να καλύπτουν δαπάνες που συνδέονται με:

i.        τις δραστηριότητες προετοιμασίας, παρακολούθησης, παρατήρησης, λογιστικής, ελέγχου και αξιολόγησης που είναι άμεσα απαραίτητες για τον προγραμματισμό και την εφαρμογή των πόρων του ταμείου GMES το οποίο διαχειρίζεται η Επιτροπή·

ii.       την επίτευξη των στόχων αυτών, μέσω δραστηριοτήτων κατάστρωσης πολιτικής, μελετών, συνεδριάσεων, πληροφοριών, ευαισθητοποίησης, επιμόρφωσης και μέσω δραστηριοτήτων εκδόσεων· και

iii.      τυχόν άλλες διοικητικές ή τεχνικές δαπάνες αρωγής που μπορεί να επιβαρύνουν την Επιτροπή κατά τη διαχείριση του ταμείου GMES.

ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ

– Η συμφωνία θα προβλέπει τον τρόπο υλοποίησης των δράσεων του ταμείου GMES όσον αφορά τον προγραμματισμό, τη διαχείριση και την εφαρμογή τους, εναρμονίζοντας όσο το δυνατόν περισσότερο τις διαδικασίες της Ένωσης και του ταμείου GMES. Από την άποψη αυτή, το Συμβούλιο θα εγκρίνει κανονισμό κατόπιν πρότασης της Επιτροπής.

– Η συμφωνία θα προβλέπει χρηματοδοτικό κανονισμό που θα καθορίζει κανόνες για τη συγκρότηση και τη χρηματοδοτική υλοποίηση των πόρων του ταμείου GMES, καθώς και για την παρουσίαση και τον έλεγχο των λογαριασμών. Το Συμβούλιο θα εγκρίνει τον εν λόγω κανονισμό κατόπιν πρότασης της Επιτροπής.

– Η Επιτροπή επικουρείται από επιτροπή καλούμενη «επιτροπή GMES».

(α)     Η επιτροπή αποτελείται από εκπροσώπους των κυβερνήσεων των κρατών μελών. Της επιτροπής προεδρεύει αντιπρόσωπος της Επιτροπής και η γραμματεία της εξασφαλίζεται από την Επιτροπή.

(β)     Η επιτροπή GMES εγκρίνει τον εσωτερικό κανονισμό της, ο οποίος περιλαμβάνει τους κανόνες ψηφοφορίας και τα καθήκοντά της, με βάση πρόταση της Επιτροπής.

(γ)     Η επιτροπή GMES μπορεί να συνεδριάζει με συγκεκριμένες συνθέσεις για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων ζητημάτων, ιδίως όσων σχετίζονται με την ασφάλεια («Συμβούλιο ασφαλείας»).

ΤΕΛΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

– Η παρούσα συμφωνία εγκρίνεται από κάθε κράτος μέλος σύμφωνα με τους κατ’ ιδίαν συνταγματικούς του κανόνες. Η κυβέρνηση κάθε κράτους μέλους κοινοποιεί στη Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης την ολοκλήρωση των διαδικασιών που απαιτούνται για την έναρξη ισχύος της παρούσας συμφωνίας.

– Η παρούσα συμφωνία αρχίζει να ισχύει την πρώτη ημέρα του δεύτερου μήνα μετά την κοινοποίηση της έγκρισής της από το τελευταίο κράτος μέλος.

– Η παρούσα συμφωνία συνάπτεται για την ίδια διάρκεια με το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2014-2020.

[1]               ΕΕ L 276 της 20.10.2010, σ. 1.

[2]               COM (2011) 152 τελικό της 4.4.2011.

[3]               COM (2010) 2020 της 3.3.2010.

[4]               COM (2011) 500 τελικό της 29.6.2011.

[5]               Τιμές 2011.

[6]               Τα αριθμητικά στοιχεία βασίζονται στις πρόδρομες υπηρεσίες (προγράμματα που χρηματοδοτούνται από το ΠΠ7)

[7]               Αριθμητικά στοιχεία που βασίζονται σε εκτιμήσεις της ΕΥΔ στο πλαίσιο του προγράμματος GISC που χρηματοδοτείται από το ΠΠ7 http://gisc.ew.eea.europa.eu/gisc-project

[8]               Τα αριθμητικά στοιχεία βασίζονται στην ανάλυση κόστους-οφέλους για το GMES που εκπόνησε η Booz & Company, τελικό κείμενο, 19 Σεπτεμβρίου 2011.

[9]               Το παράρτημα που προτείνεται με την παρούσα έχει σκοπό να διατυπώσει τα κύρια στοιχεία και να προτείνει τους κύριους τίτλους για τη σύναψη μιας εσωτερικής συμφωνίας, με βάση το τρέχον υπόδειγμα συμφωνίας του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάπτυξης (ΕΕ L 247, σ. 32 της 9.9.2006). Δεν προδικάζει το αποτέλεσμα τυχόν συζητήσεων με κράτη μέλη σχετικά με το τελικό κείμενο.