18.12.2010

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 347/19

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η ένταξη και η κοινωνική ατζέντα»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2010/C 347/03)

Εισηγητής: Luis Miguel PARIZA CASTAÑOS

Συνεισηγητής: Pedro Almeida FREIRE

Στις 16 Ιουλίου 2009 και σύμφωνα με το άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού της, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να εκπονήσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

«Η ένταξη και η κοινωνική ατζέντα».

Το ειδικευμένο τμήμα «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις και δικαιώματα του πολίτη», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 26 Ιανουαρίου 2010.

Κατά την 460ή σύνοδο ολομέλειας, της 17ης και 18ης Φεβρουαρίου 2010 (συνεδρίαση της 17ης Φεβρουαρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 158 ψήφους υπέρ, 3 κατά και 3 αποχές, την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Ως θεσμικό όργανο που έχει αναλάβει ισχυρή δέσμευση τόσο για την προώθηση και την ανάπτυξη της ατζέντας κοινωνικής πολιτικής όσο και για την προαγωγή της ένταξης των μεταναστών και των εθνικών μειονοτήτων, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να εκπονήσει την παρούσα γνωμοδότηση πρωτοβουλίας, προτρέποντας την Ευρωπαϊκή Ένωση να ενισχύσει τους δεσμούς που υφίστανται μεταξύ των πολιτικών ένταξης και της ατζέντας κοινωνικής πολιτικής.

1.2   Το 2010 θα είναι πολύ σημαντική χρονιά για τις κοινωνικές πολιτικές της ΕΕ: θα είναι το ευρωπαϊκό έτος καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού· θα χαραχτεί η στρατηγική της ΕΕ 2020 και θα υιοθετηθεί νέα κοινωνική ατζέντα.

1.3   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, κατά την αναθεώρηση της κοινωνικής ατζέντας για το διάστημα μετά το 2010, θα πρέπει να ληφθούν σοβαρότερα υπόψη οι κοινωνικές επιπτώσεις της μετανάστευσης.

1.4   Δεδομένου ότι η μετανάστευση/ένταξη και η κοινωνική ατζέντα υπάγονται στην αρμοδιότητα διαφορετικών Επιτρόπων και Γενικών Διευθύνσεων της Επιτροπής, η ΕΟΚΕ συνιστά να βελτιωθεί η πολιτική και διοικητική συνεργασία εντός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

1.5   Οι πολιτικές ένταξης πρέπει να συνδέονται με τους κύριους στόχους της κοινωνικής πολιτικής της ΕΕ· κατ’ αυτόν τον τρόπο, όλα τα πρόσωπα — συμπεριλαμβανομένων των υπηκόων τρίτων χωρών, των προερχόμενων από μετανάστευση πολιτών της ΕΕ και των μειονοτήτων— θα μπορούν να επωφελούνται από τις ευκαιρίες που παρέχουν. Επιπλέον, ο αγώνας κατά του κοινωνικού αποκλεισμού πρέπει να διεξάγεται προς όφελος όλων των προσώπων, συμπεριλαμβανομένων των μεταναστών, ανεξάρτητα αν αυτοί είναι ευρωπαίοι πολίτες ή υπήκοοι τρίτων χωρών.

1.6   Η ΕΟΚΕ θεωρεί πρωταρχικό να ενισχυθεί η ένταξη σε ευρωπαϊκό επίπεδο, λαμβανομένης υπόψη της οικονομικής κρίσης και της κατάστασης των μεταναστών και των μειονοτήτων όσον αφορά την απασχόληση, την κοινωνική ένταξη, την ισότητα των δύο φύλων, τη φτώχεια, την εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση, την υγεία, την κοινωνική προστασία και την καταπολέμηση των διακρίσεων.

1.7   Η πτυχή της πολυμορφίας που απορρέει από τη μετανάστευση πρέπει να συμπεριληφθεί οριζόντια στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή όλων των κοινωνικών πολιτικών, ταυτόχρονα με την ανάπτυξη συγκεκριμένων πολιτικών και δράσεων με στόχο την ένταξη των μεταναστών και των εθνοτικών μειονοτήτων.

1.8   Κατά συνέπεια, και λαμβάνοντας υπόψη την πείρα που έχει αποκτηθεί από άλλες πολιτικές, η ΕΟΚΕ προτείνει τη δημιουργία μιας διαδικασίας για την ολοκληρωμένη ενσωμάτωση της διάστασης της ένταξης στα διάφορα πολιτικά, νομοθετικά και χρηματοπιστωτικά μέσα της ΕΕ, με σκοπό την προώθηση της ένταξης, της ίσης μεταχείρισης και της απαγόρευσης των διακρίσεων.

2.   Ιστορικό

2.1   Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποκτά σταδιακά κοινή πολιτική όσον αφορά τη μετανάστευση, στην οποία συμβάλλει η ΕΟΚΕ μέσω των γνωμοδοτήσεών της, τονίζοντας τη σημασία της ένταξης ως «κλειδιού για την επιτυχή μετανάστευση». Η ΕΕ αναγνωρίζει την ανάγκη των ευρωπαϊκών κοινωνιών να βελτιώσουν την ικανότητα διαχείρισης της πολυμορφίας που είναι συμφυής με τη μετανάστευση, προκειμένου να ενισχύσουν την κοινωνική συνοχή.

2.2   Κατά την τελευταία δεκαετία, οι μετανάστες έχουν συμβάλει σημαντικά στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της Ευρώπης (1). Πολυάριθμα πρόσωπα, άνδρες και γυναίκες προερχόμενοι από τρίτες χώρες, έχουν ενσωματωθεί στις ευρωπαϊκές αγορές εργασίας, συνεισφέροντας στην ανάπτυξη της οικονομίας, της απασχόλησης, των κοινωνικών εισφορών και των φορολογικών εσόδων.

2.3   Η ΕΟΚΕ έχει προτείνει την έννοια της «ένταξης των πολιτών», η οποία βασίζεται «στην προοδευτική εξίσωση των μεταναστών με τον υπόλοιπο πληθυσμό όσον αφορά τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις, όπως, επίσης την πρόσβασή τους στα αγαθά, τις υπηρεσίες και τους διαύλους συμμετοχής των πολιτών υπό συνθήκες ισότητας ευκαιριών και μεταχείρισης» (2).

2.4   Κατά τη διάρκεια του 2010 θα ανανεωθεί η στρατηγική της Λισσαβώνας, βάσει της στρατηγικής ΕΕ έως το 2020, και η κοινωνική ατζέντα και θα διενεργηθεί αξιολόγηση του Ταμείου Ένταξης. Επιπλέον, η ΕΕ θα διαθέτει πλέον τη Συνθήκη της Λισσαβώνας και τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, θα έχει συγκληθεί νέα Επιτροπή (3), ενώ το Κοινοβούλιο θα διανύει το πρώτο μισό της τρέχουσας θητείας του.

2.5   Το 2010 θα είναι επίσης το ευρωπαϊκό έτος καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, το οποίο θα δώσει την ευκαιρία να ανανεωθεί η δέσμευση για αλληλεγγύη, κοινωνική δικαιοσύνη και μεγαλύτερη ένταξη.

2.6   Οι πολιτικές ένταξης πρέπει να συνδέονται με τους κύριους στόχους της κοινωνικής πολιτικής της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ συνιστά να βελτιωθεί ο πολιτικός και διοικητικός συντονισμός στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

2.7   Με την οικονομική κρίση, πολλοί μετανάστες βρίσκονται μεταξύ των πλέον ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και γίνονται τα πρώτα θύματα: είναι οι πρώτοι που απολύονται, δυσκολεύονται περισσότερο να επανενταχθούν στην αγορά εργασίας και διατρέχουν τον κίνδυνο να βρεθούν κάτω από το όριο της φτώχειας, ιδιαίτερα δε οι γυναίκες (4).

2.8   Επίσης, πολύ συχνά, τα παιδιά των μεταναστών έχουν περισσότερες πιθανότητες να μην ολοκληρώσουν επιτυχώς τις σπουδές τους.

2.9   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι αναγκαίο να ενταθούν οι προσπάθειες καταπολέμησης των διακρίσεων, με την ανάπτυξη των υφιστάμενων νομοθετικών μέσων, καθώς και με την ενίσχυση των δημοσίων πολιτικών και των κοινωνικών δεσμεύσεων υπέρ της ένταξης.

2.10   Παράλληλα με την οικονομική κρίση, σε ορισμένα κράτη μέλη, στο επίπεδο της πολιτικής και κοινωνικής συζήτησης γίνονται όλο και πιο έντονες λεκτικές επιθέσεις ενάντια στα δικαιώματα των μεταναστών, κάτι το οποίο οδηγεί σε αυστηρότερη νομοθεσία και σε ένταση της ξενοφοβίας.

2.11   Μερικές κυβερνήσεις προβαίνουν επίσης σε περικοπές των δημοσίων πόρων που προορίζονται για τις πολιτικές ένταξης, παρά το γεγονός ότι, σε περιόδους κρίσης, πρέπει να αυξάνονται και όχι να μειώνονται οι επενδύσεις στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής.

2.12   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι μια κατάλληλη πολιτική ένταξης αποτελεί παράγοντα οικονομικής αποτελεσματικότητας και κοινωνικής συνοχής, στα πλαίσια μιας ενδεδειγμένης κοινής πολιτικής για τη μετανάστευση.

2.13   Οι πολιτικές ένταξης διαφέρουν σημαντικά στην Ευρώπη, λόγω των διαφορών μεταξύ των κοινωνικών και πολιτικών προσεγγίσεων και των νομικών συστημάτων. Εντούτοις, σε όλα τα κράτη μέλη, οι στόχοι της ένταξης συνδέονται με τις κοινωνικές πολιτικές.

2.14   Στην ΕΕ, οι μετανάστες εντάσσονται στον πληθυσμό με διαφορετικούς ρυθμούς. Προς το παρόν, οι μεταναστευτικές ροές είναι χαμηλότερες στα νέα κράτη μέλη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και υψηλότερες στα νότια και δυτικά κράτη μέλη. Η πείρα υποδηλώνει, ωστόσο, ότι στο μέλλον, όλες οι χώρες της Ευρώπης θα παρουσιάζουν υψηλά επίπεδα εισερχόμενης μετανάστευσης.

2.15   Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να υπενθυμίσει ότι, στο πλαίσιο μιας συνολικής ευρωπαϊκής πολιτικής για τη μετανάστευση, πρέπει να ενισχυθούν οι δεσμοί μεταξύ μετανάστευσης και ανάπτυξης. Η ΕΟΚΕ έχει εκπονήσει δύο γνωμοδοτήσεις υπό το πρίσμα αυτό (5).

3.   Ένταξη

3.1   Η διαδικασία κοινωνικής ένταξης πραγματοποιείται σε διάφορους τομείς της ζωής του ατόμου: μέσα στην οικογένεια, στη γειτονιά και την πόλη, στην εργασία, στο συνδικάτο, στην επιχειρηματική οργάνωση, στο σχολείο, στο κέντρο κατάρτισης, στους συλλόγους, στα θρησκευτικά ιδρύματα, στα αθλητικά κέντρα, στις ένοπλες δυνάμεις κλπ.

3.2   Δεδομένου ότι η ένταξη είναι διαδικασία που πραγματοποιείται στα πλαίσια κοινωνικών δομών, είναι απαραίτητη η χρηστή διακυβέρνηση έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι αυτή η κοινωνική διαδικασία υποστηρίζεται και συνοδεύεται από τις κατάλληλες πολιτικές των δημόσιων αρχών. Οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές, στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων που διαθέτουν στα διάφορα κράτη μέλη, έχουν στη διάθεσή τους πολιτικά, νομοθετικά και δημοσιονομικά μέσα, τα οποία οφείλουν να αξιοποιούν κατάλληλα για τις πολιτικές ένταξης.

3.3   Η δέκατη κοινή βασική αρχή (παράρτημα 1) προτείνει την ενσωμάτωση των πολιτικών και μέτρων ένταξης σε όλες τις σχετικές πολιτικές και σε όλα τα επίπεδα διοίκησης (ολοκληρωμένη δράση).

3.4   Τα τελευταία χρόνια, η ΕΟΚΕ έχει καταρτίσει διάφορες γνωμοδοτήσεις πρωτοβουλίας (6), στις οποίες συνιστά ενεργούς πολιτικές ένταξης στην ΕΕ, με διπλή εστίαση, που να απευθύνονται τόσο στις κοινωνίες υποδοχής όσο και στους μετανάστες, με σκοπό τη δημιουργία μιας κοινωνίας της οποίας όλοι οι πολίτες, ανεξάρτητα από τον τόπο προέλευσής τους, θα έχουν τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις και θα μοιράζονται τις αξίες μιας δημοκρατικής, ανοικτής και πλουραλιστικής κοινωνίας.

3.5   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο κατά την ένταξη. Τόσο οι μετανάστες όσο και οι κοινωνίες υποδοχής πρέπει να δείξουν πρόθυμες να δεχθούν την ένταξη. Οι κοινωνικοί εταίροι και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών πρέπει να δεσμευτούν για την εφαρμογή πολιτικών ένταξης και μέτρων κατά των διακρίσεων.

3.6   Η ένταξη συνιστά κοινωνική διαδικασία, στην οποία μετέχουν και οι μετανάστες και η κοινωνία υποδοχής. Οι διάφορες δημόσιες αρχές και οι κοινωνικοί φορείς οφείλουν να αναλάβουν δεσμεύσεις. Οι ευρωπαϊκές, εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές πρέπει να καταρτίσουν προγράμματα στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους. Προκειμένου να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα και η συνολική συνοχή των προγραμμάτων και των δράσεων, πρέπει να αλληλοσυμπληρώνονται και να συντονίζονται κατάλληλα.

3.7   Σε προηγούμενη γνωμοδότησή της (7), η ΕΟΚΕ συνιστούσε μεγαλύτερη δέσμευση εκ μέρους των τοπικών αρχών, δεδομένου ότι η ένταξη συνιστά πρόκληση κυρίως σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Οι σχετικές πολιτικές θα έχουν μεγαλύτερη επιτυχία, εάν συμμετέχουν σε αυτές οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές και εάν υπάρχει ενεργός συνεργασία των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

3.8   Η ένταξη συνιστά αμφίδρομη διαδικασία, που στηρίζεται σε δικαιώματα και υποχρεώσεις των υπηκόων τρίτων χωρών και της κοινωνίας υποδοχής και η οποία καθιστά δυνατή την πλήρη συμμετοχή των μεταναστών. Σε άλλη γνωμοδότησή της, η ΕΟΚΕ ορίζει την ένταξη ως «προοδευτική εξίσωση των μεταναστών με τον υπόλοιπο πληθυσμό όσον αφορά τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις, όπως επίσης την πρόσβασή τους στα αγαθά, τις υπηρεσίες και τους διαύλους συμμετοχής των πολιτών υπό συνθήκες ισότητας ευκαιριών και μεταχείρισης» (8).

3.9   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι μετανάστες πρέπει να είναι θετικά διατεθειμένοι έναντι της ένταξης. Πιστεύει επίσης ότι η αμφίδρομη προσέγγιση σημαίνει πως η ένταξη δεν επηρεάζει μόνο τους μετανάστες, αλλά και την κοινωνία υποδοχής.

3.10   Οι πολιτικές ένταξης και κοινωνικής ενσωμάτωσης πρέπει να επικεντρωθούν σε διάφορους τομείς, οι οποίοι μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν: την αρχική υποδοχή, την εκμάθηση της γλώσσας, των νόμων και των εθίμων, την καταπολέμηση των διακρίσεων, τις πολιτικές απασχόλησης και κατάρτισης, την ισότητα των δύο φύλων, την εκπαίδευση των ανηλίκων, την οικογενειακή πολιτική, την πολιτική για τη νεολαία, τη στέγαση, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, την αντιμετώπιση της φτώχειας, την επέκταση των κοινωνικών υπηρεσιών και τη διευκόλυνση της ενεργού συμμετοχής των μεταναστών στα κοινά.

3.11   Οι πολιτικές αυτές αναμένεται να διευκολύνουν την αρμονική συμβίωση των μεταναστών με τις ευρωπαϊκές κοινωνίες υποδοχής, οι οποίες χαρακτηρίζονται από ολοένα και μεγαλύτερη εθνοτική και πολιτισμική πολυμορφία.

3.12   Το 2002, κατά τη διάρκεια συνεδρίου (9) που διοργάνωσε σε συνεργασία με την Επιτροπή, η ΕΟΚΕ πρότεινε την κατάρτιση ενός ευρωπαϊκού προγράμματος για την προώθηση της κοινωνικής ένταξης των μεταναστών, καθώς και τη σύσταση ενός κοινοτικού ταμείου. Η Επιτροπή ξεκίνησε ένα πειραματικό πρόγραμμα στον τομέα της ένταξης (INTI) και, το 2006, πρότεινε τη σύσταση του Ταμείου Ένταξης, το οποίο εγκρίθηκε από το Συμβούλιο και συμπεριλαμβάνεται πλέον στον προϋπολογισμό για την περίοδο 2007-2013.

3.13   Τον Νοέμβριο του 2004, το Συμβούλιο προσδιόρισε ορισμένες «κοινές βασικές αρχές για την πολιτική ενσωμάτωσης των μεταναστών στην Ευρωπαϊκή Ένωση» (10). Οι αρχές αυτές συμπληρώνουν τα νομοθετικά πλαίσια για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη μη διακριτική μεταχείριση και τις ίσες ευκαιρίες, καθώς και για την κοινωνική ένταξη.

3.14   Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει τη σημασία μιας κοινής ευρωπαϊκής προσέγγισης, δεδομένου ότι θα προσδώσει σημαντική προστιθέμενη αξία στις πολιτικές και στις διαδικασίες ένταξης, διασφαλίζοντας εγκάρσια σχέση με τις άλλες πολιτικές της ΕΕ, όπως η στρατηγική της ΕΕ 2020, η κοινωνική ατζέντα και η πολιτική συνοχής. Μια τέτοια προσέγγιση θα ενισχύσει επίσης τους δεσμούς μεταξύ της ένταξης και των αξιών και αρχών της ΕΕ, όπως αυτές ορίζονται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

3.15   Το Ταμείο Ένταξης είναι χρηματοδοτικό μέσο που έχει ως σκοπό να προωθήσει την ανάπτυξη πολιτικών ένταξης με ευρωπαϊκό προσανατολισμό και προστιθέμενη αξία, αντικατοπτρίζοντας τις Κοινές Βασικές Αρχές. Οι πολιτικές ένταξης βασίζονται στο άρθρο 63 της Συνθήκης και απευθύνονται στους υπηκόους τρίτων χωρών, ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) αφορά όλο τον πληθυσμό της ΕΕ, μεταξύ των οποίων και τους μετανάστες. Επομένως, το Ταμείο Ένταξης και το ΕΚΤ είναι συμπληρωματικά μέσα.

3.16   Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τους έξι πολιτικούς στόχους του Ταμείου Ένταξης και ελπίζει να τηρηθεί ενήμερη κατά την ενδιάμεση αναθεώρηση του Ταμείου το 2010, προκειμένου να προτείνει ορισμένες αλλαγές.

3.17   Πρόσφατα συστάθηκε ευρωπαϊκό φόρουμ για την ένταξη, προκειμένου να δώσει τη δυνατότητα στην κοινωνία των πολιτών και στις οργανώσεις των μεταναστών να συμμετάσχουν στις πολιτικές ένταξης της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ συμμετέχει ενεργά στις δραστηριότητες του φόρουμ.

3.18   Στα συμπεράσματά του σχετικά με την ένταξη, τον Ιούνιο του 2007, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έκρινε ότι ήταν απαραίτητο να σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά την κοινή ατζέντα για την ένταξη, που αναπτύχθηκε σύμφωνα με τις κοινές βασικές αρχές.

3.19   Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να συμπληρώσει την προσέγγιση αυτή και κρίνει ότι αποτελεί προτεραιότητα η ενίσχυση της ένταξης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με συνυπολογισμό της κατάστασης των μεταναστών και των μειονοτήτων από την άποψη της απασχόλησης, της κοινωνικής ένταξης, της ισότητας των δύο φύλων, της φτώχειας, της εκπαίδευσης και κατάρτισης, της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, της κοινωνικής προστασίας και της καταπολέμησης των διακρίσεων.

4.   Η ατζέντα κοινωνικής πολιτικής

4.1   Λόγω της διεθνούς χρηματοοικονομικής κρίσης, η ΕΕ πλήττεται σήμερα από οξεία οικονομική κρίση, που οδηγεί σε σοβαρή επιδείνωση της κοινωνικής κατάστασης. Η κρίση έχει πολύ δυσμενείς επιπτώσεις στην ένταξη.

4.2   Η ανανεωμένη κοινωνική ατζέντα (11) (2008), λόγω του χρόνου εκπόνησής της, δεν μπόρεσε να λάβει υπόψη την τόσο αρνητική εξέλιξη της οικονομικής κρίσης, της αύξησης της ανεργίας και της επιδείνωσης των δημόσιων οικονομικών και της κοινωνικής κατάστασης.

4.3   Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει ότι η πορεία της οικονομικής ανάκαμψης θα είναι αργή και η δημιουργία απασχόλησης θα καθυστερήσει.

4.4   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, σε κάθε περίπτωση, η κοινωνική ανάκαμψη θα απαιτήσει πολύ περισσότερο χρόνο από την οικονομική. Σε αυτό το πλαίσιο, ο ρόλος της ευρωπαϊκής κοινωνικής πολιτικής αποκτά κρίσιμη σημασία.

4.5   Το 2010 θα είναι ιδιαίτερα σημαντικό έτος για την κοινωνική πολιτική της ΕΕ: θα είναι το ευρωπαϊκό έτος καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, κατά τη διάρκεια του οποίου θα καταστρωθεί η στρατηγική της Λισσαβώνας για την περίοδο έως το 2020 και το έτος υιοθέτησης νέας κοινωνικής ατζέντας, με τα απαραίτητα μέτρα και μέσα.

4.6   Στην ανανεωμένη κοινωνική ατζέντα (2008), όπου αναγνωρίζεται η σημαντική συμβολή της μετανάστευσης στην απασχόληση στην Ευρώπη, προτείνεται να βελτιωθεί η ένταξη και να εφαρμοσθούν κοινωνικές πολιτικές στους τομείς της εκπαίδευσης, της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και της στέγασης.

4.7   Στη γνωμοδότησή της του Ιανουαρίου του 2009 σχετικά με την ανανεωμένη κοινωνική ατζέντα (12), η ΕΟΚΕ αναγνώριζε την επιτυχία αυτής της νέας προσέγγισης και εξέφραζε τους προβληματισμούς της για τα προβλήματα που προκαλούνται από την αύξηση των μεταναστευτικών ροών και την ανεπάρκεια των κοινωνικών πολιτικών.

4.8   Η γαλλική Προεδρία της ΕΕ είχε ζητήσει από την ΕΟΚΕ την εκπόνηση διερευνητικής γνωμοδότησης (13) με θέμα ««Ένα νέο ευρωπαϊκό πρόγραμμα κοινωνικής δράσης», η οποία υιοθετήθηκε τον Ιούλιο του 2008. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το νέο πρόγραμμα κοινωνικής δράσης θα είναι χρήσιμο για την αντιμετώπιση της δύσκολης οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης. Η ΕΟΚΕ πρότεινε να ληφθούν υπόψη στο νέο πρόγραμμα οι πολιτικές ένταξης, η ίση μεταχείριση, η ανάπτυξη της ανοικτής μεθόδου συντονισμού, καθώς και η αύξηση των πόρων που προορίζονται για το Ταμείο Ένταξης.

4.9   Στις 6 Μαΐου 2009, το Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα (14) σχετικά με την ανανεωμένη κοινωνική ατζέντα, στο οποίο δήλωνε ότι η μεταναστευτική πολιτική πρέπει να βασίζεται στα ανθρώπινα δικαιώματα, να ενισχύει τη νομοθεσία κατά των διακρίσεων και να προωθεί στρατηγική ένταξης και ίσων ευκαιριών.

4.10   Τα πρόσωπα που βρίσκονται σε παράτυπη διοικητική κατάσταση (αλλοδαποί «χωρίς χαρτιά») είναι πολύ ευάλωτα και μπορούν να περιέλθουν στα δίκτυα της εργασιακής εκμετάλλευσης ή σε κατάσταση φτώχειας και έσχατου κοινωνικού αποκλεισμού. Επομένως, όπως έχει ήδη προτείνει η ΕΟΚΕ, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο, θα μπορούσε να τακτοποιηθεί η διοικητική κατάσταση των προσώπων αυτών με βάση την κοινωνική και εργασιακή τους ένταξη. Από την άλλη πλευρά, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι κοινωνικές πολιτικές της ΕΕ δεν πρέπει να εξαιρούν τους αλλοδαπούς χωρίς χαρτιά από τους στόχους και τα προγράμματα κοινωνικής ένταξης και από το ΕΚΤ.

4.11   Τα επόμενα χρόνια θα αυξηθεί τόσο η εσωτερική κινητικότητα των ευρωπαίων πολιτών όσο και η μετανάστευση πολλών υπηκόων τρίτων χωρών προς την Ευρώπη. Οι διαδικασίες αυτές θα αυξήσουν την εθνική, εθνοτική, θρησκευτική και πολιτισμική πολυμορφία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

4.12   Ωστόσο, η σημερινή, ανανεωμένη κοινωνική ατζέντα λαμβάνει υπόψη μόνο σε περιορισμένο βαθμό την ποικιλομορφία των ευρωπαϊκών κοινωνιών, την ένταξη των μεταναστών και των μειονοτήτων, την ίση μεταχείριση και την καταπολέμηση των διακρίσεων. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, κατά την αναθεώρηση της κοινωνικής ατζέντας από το 2010, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά προτεραιότητα οι κοινωνικές συνέπειες της μετανάστευσης, τόσο για τους μετανάστες όσο και για τις κοινωνίες υποδοχής.

4.13   Πρέπει, λοιπόν, να ενισχυθούν οι δεσμοί μεταξύ της κοινωνικής ατζέντας και της ένταξης. Προς τον σκοπό αυτόν, η ΕΟΚΕ προτείνει να ενσωματωθεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της ένταξης στα διάφορα πολιτικά, νομοθετικά και χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ, ώστε να προωθείται η ένταξη.

5.   Συγκεκριμένα πεδία πολιτικής δράσης

5.1   Παιδιά και νέοι

5.1.1   Οι πολιτικές για τους νέους θα πρέπει να εξετάζουν τις συγκεκριμένες ανάγκες και καταστάσεις που αντιμετωπίζουν οι νέοι μετανάστες κατά τη μετάβασή τους στην ενήλικο ζωή και την κοινωνική ένταξή τους.

5.1.2   Πολλοί νέοι, παιδιά μεταναστών, επιτυγχάνουν επαγγελματικά και αναδεικνύονται σε ιδιαιτέρως ενεργούς πολίτες στην κοινότητα όπου ζουν. Πολλοί, όμως, είναι και εκείνοι, ακόμα και δεύτερης ή τρίτης γενιάς παιδιά μεταναστών, που βρίσκονται σε πολύ επισφαλή κατάσταση ή που βιώνουν ήδη τον κοινωνικό αποκλεισμό, που εμφανίζουν υψηλά επίπεδα αποτυχίας στις σπουδές τους και, συνακόλουθα, μεγαλύτερο κίνδυνο ανεργίας.

5.1.3   Η υποστήριξη των οικογενειών είναι ουσιαστικής σημασίας· όπως έχει ήδη προτείνει η ΕΟΚΕ (15), η ΕΕ πρέπει να αποκτήσει μια πιο ενεργό οικογενειακή πολιτική.

5.1.4   Η ανοικτή μέθοδος συντονισμού σε θέματα που σχετίζονται με τους νέους θα πρέπει να συμπεριλάβει δείκτες για την πολυμορφία, την μετανάστευση και την απαγόρευση των διακρίσεων.

5.1.5   Είναι σημαντικό να αξιοποιηθούν στο έπακρο οι ευκαιρίες που προσφέρουν στους νέους τα ευρωπαϊκά προγράμματα για τη διά βίου μάθηση, την κινητικότητα, την επιχειρηματικότητα και την άσκηση της ιδιότητας του πολίτη, έτσι ώστε να ξεπεραστούν τα συγκεκριμένα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι νέοι μετανάστες και να ενθαρρυνθεί η ανταλλαγή εμπειριών.

5.2   Εκπαίδευση και κατάρτιση

5.2.1   Οι πολιτικές των κρατών μελών υπέρ της ένταξης συμπεριλαμβάνουν την εκπαίδευση και την κατάρτιση ως θεμελιώδη στοιχεία της διαδικασίας. Εντούτοις, τα παιδιά και οι νέοι μετανάστες και οι μειονότητες αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα εμπόδια και προκλήσεις που απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή.

5.2.2   Σε πολλές περιπτώσεις, τα σχολεία βρίσκονται αντιμέτωπα με πληθώρα προβλημάτων και προκλήσεων, που δεν μπορούν να τα διευθετήσουν επιτυχώς. Πρέπει να αυξηθούν οι πόροι των σχολείων, να προωθηθεί ένα ανοιχτό πνεύμα και να υποστηριχθούν οι εκπαιδευτικοί στο έργο της διαπολιτισμικής κατάρτισης και της διαχείρισης της πολυμορφίας.

5.2.3   Πρέπει να θεσπισθούν δείκτες ποιότητας της εκπαίδευσης και να είναι αρκετά ελαστικοί ώστε να προσαρμόζονται στις ανάγκες ενός πληθυσμού μαθητών και σπουδαστών που παρουσιάζει ολοένα και μεγαλύτερη πολυμορφία.

5.2.4   Το πλαίσιο που παρέχει η ανοικτή μέθοδος συντονισμού για την εκπαίδευση πρέπει να χρησιμεύσει στον προσδιορισμό ορθών πρακτικών για την αντιμετώπιση της σχολικής αποτυχίας των παιδιών που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών.

5.2.5   Αυτό απαιτεί τη θέσπιση δεικτών όπως: κοινωνικοοικονομική κατάσταση· ολοκλήρωση των σπουδών (υποχρεωτική σχολική φοίτηση) από τους νέους· ποικιλομορφία του διδακτικού προσωπικού· διαπολιτισμικές δεξιότητες του διδακτικού προσωπικού· πρόσβαση όλων των κοινωνικών στρωμάτων στο σχολικό σύστημα· ποσοστό μαθητών/σπουδαστών που προέρχονται από μετανάστευση· προώθηση της πολυγλωσσίας στο εκπαιδευτικό σύστημα· ελεύθερη πρόσβαση στα εκπαιδευτικά συστήματα για όλα τα παιδιά και τους νέους κλπ.

5.2.6   Στη γνωμοδότησή της με θέμα «Μετανάστευση και κινητικότητα» (16), η ΕΟΚΕ τόνιζε ότι η μειονεκτική θέση στην οποία βρίσκονται τα προερχόμενα από μετανάστευση πρόσωπα αφορά και τον τομέα της εκπαίδευσης των ενηλίκων: συμμετέχουν λιγότερο σε δράσεις διαρκούς κατάρτισης, ενώ τα μαθήματα που απευθύνονται σε αυτά περιορίζονται στην απόκτηση γλωσσικών ικανοτήτων. Για την προώθηση της ένταξης, θα πρέπει να επεκταθεί η προσφορά συνεχούς κατάρτισης στο σύνολο του πληθυσμού, με ιδιαίτερη έμφαση στην ισότιμη πρόσβαση των ατόμων από οικογένειες μεταναστών.

5.2.7   Τα προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης στην Ευρώπη πρέπει να συμπεριλάβουν προγράμματα εκμάθησης των εθίμων, της ιστορίας, των αξιών και αρχών των ευρωπαϊκών δημοκρατιών, καθώς και προγράμματα διδασκαλίας του πολιτισμού και των αξιών των κοινωνιών προέλευσης των μεταναστών (όταν αυτό είναι δυνατόν βάσει του αριθμού τους).

5.3   Απασχόληση

5.3.1   Η ΕΟΚΕ εκπονεί επί του παρόντος διερευνητική γνωμοδότηση (17) κατόπιν αιτήματος της ισπανικής Προεδρίας, με θέμα «Η ένταξη των εργαζομένων μεταναστών», στην οποία περιλαμβάνονται επίσης προτάσεις για την ευρωπαϊκή κοινωνική ατζέντα.

5.3.2   Η πρόσβαση στην αγορά εργασίας είναι καθοριστική και αποτελεί ουσιαστικό μέρος της διαδικασίας ένταξης, αφού οι αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομική αυτάρκεια των μεταναστών και διευκολύνουν τις κοινωνικές σχέσεις και την αμοιβαία γνωριμία μεταξύ της κοινωνίας υποδοχής και των μεταναστών.

5.3.3   Εντούτοις, οι εργαζόμενοι μετανάστες βρίσκονται συχνά σε μειονεκτική θέση και υπόκεινται σε άμεσες ή έμμεσες διακρίσεις. Αντιμετωπίζουν επίσης νομικές δυσκολίες κατά την αναγνώριση των τίτλων σπουδών τους, ενώ ορισμένοι νόμοι για τη μετανάστευση περιορίζουν την επαγγελματική εξέλιξη και την αλλαγή δραστηριότητας.

5.3.4   Κατά συνέπεια, οι μετανάστες έχουν πολλές φορές θέσεις εργασίας χαμηλής ποιότητας, με χαμηλότερες αμοιβές και επισφαλείς συνθήκες. Οι γυναίκες, ειδικότερα, αντιμετωπίζουν αυτή τη δύσκολη κατάσταση.

5.3.5   Όσοι δεν διαθέτουν έγγραφα πιστοποίησης της ταυτότητας και βρίσκονται σε παράτυπη διοικητική κατάσταση αντιμετωπίζουν τις πιο επισφαλείς συνθήκες: δουλεύουν ανεπίσημα και αποτελούν συχνά θύματα εργασιακής εκμετάλλευσης.

5.3.6   Η νέα γενιά πολιτικών για την απασχόληση, μαζί με τις πρωτοβουλίες του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και το πρόγραμμα Progress για την απασχόληση και την κοινωνική αλληλεγγύη, θα πρέπει να συμπεριλαμβάνουν συγκεκριμένα κριτήρια και δείκτες, έτσι ώστε να βελτιωθεί η πρόσβαση των μεταναστών σε ολοκληρωμένες διαδικασίες κοινωνικοεπαγγελματικής ένταξης, συμπεριλαμβανομένης και της αυτοαπασχόλησης. Οι διαδικασίες αυτές πρέπει να συμπεριλαμβάνουν, μεταξύ άλλων (πέραν της εκμάθησης της γλώσσας και του πολιτισμού), μέτρα για την τόνωση της κατάρτισης των μεταναστών στις νέες τεχνολογίες και την πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων.

5.3.7   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η νομοθεσία και οι δημόσιες πολιτικές πρέπει να αλληλοσυμπληρώνονται με την υποστήριξη των κοινωνικών εταίρων, καθώς η ένταξη στον χώρο της εργασίας είναι επίσης ζήτημα κοινωνικής συμπεριφοράς και συνδικαλιστικών και εργοδοτικών δεσμεύσεων.

5.3.8   Οι μετανάστες εργαζόμενοι είναι περισσότερο διατεθειμένοι να μετακινηθούν, η εθνική όμως νομοθεσία, σε ορισμένα κράτη, εμποδίζει και περιορίζει την κινητικότητα αυτή. Η οδηγία σχετικά με το καθεστώς υπηκόων τρίτων χωρών οι οποίοι είναι επί μακρόν διαμένοντες (18) (η οποία έχει μεταφερθεί πλημμελώς στη νομοθεσία ορισμένων κρατών) θα μπορούσε να διευκολύνει την κινητικότητα. Το δίκτυο EURES θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί πιο αποτελεσματικά προκειμένου να τονώσει την κινητικότητα των μεταναστών εργαζομένων στην ΕΕ.

5.4   Επιχειρηματικό πνεύμα των μεταναστών

5.4.1   Πολλοί είναι εκείνοι που οργανώνουν το μεταναστευτικό τους σχέδιο με βάση την αυτοαπασχόληση ή τη δημιουργία επιχειρήσεων. Όλο και μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των επιχειρήσεων που ιδρύονται από άτομα που προέρχονται από μετανάστευση.

5.4.2   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ΕΕ πρέπει να υποστηρίζει το επιχειρηματικό πνεύμα των μεταναστών και, προς τούτο, τα μέσα του ΕΚΤ για την προώθηση της επιχειρηματικότητας πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους μετανάστες.

5.4.3   Επίσης, οι οργανώσεις εργοδοτών και τα εμπορικά επιμελητήρια πρέπει να είναι ανοικτά στους επιχειρηματίες μετανάστες και να προωθούν ενεργά την πρόσβασή τους στις διευθυντικές δομές.

5.4.4   Ακόμη, πολλές επιχειρηματικές πρωτοβουλίες των μεταναστών υλοποιούνται στο χώρο της κοινωνικής οικονομίας και για αυτό τον λόγο η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να υποστηρίζονται από τους μηχανισμούς του ΕΚΤ και τις δημόσιες αρχές.

5.5   Κοινωνική προστασία

5.5.1   Στην Ευρώπη λειτουργούν αρκετά διαφορετικά εθνικά συστήματα συνταξιοδότησης. Πρέπει να εξασφαλισθεί ότι οι μετανάστες εργαζόμενοι καταβάλλουν τις απαραίτητες εισφορές στα συνταξιοδοτικά συστήματα και δικαιούνται να λάβουν τις αντίστοιχες παροχές χωρίς διακρίσεις.

5.5.2   Πρέπει να εξασφαλισθεί η δυνατότητα μεταφοράς των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων, ώστε να βελτιωθεί η κινητικότητα, και να διασφαλιστεί ότι, σε περιπτώσεις διαδικασίας επιστροφής, θα γίνονται σεβαστά τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα των ενδιαφερομένων.

5.5.3   Η ανοικτή μέθοδος συντονισμού πρέπει να συμπεριλάβει δείκτες, με βάση τους οποίους θα εκτιμάται κατά πόσον οι μετανάστες εργαζόμενοι συμμετέχουν στα συνταξιοδοτικά συστήματα χωρίς αποκλεισμούς και διακρίσεις.

5.6   Στέγαση

5.6.1   Σε πολλές πόλεις, ο αριθμός των αστέγων αυξάνεται λόγω της οικονομικής κρίσης, και πολλοί από αυτούς προέρχονται από μετανάστευση.

5.6.2   Σήμερα, πολλοί είναι εκείνοι, κυρίως δε οι νέοι, οι οποίοι αντιμετωπίζουν προβλήματα και δυσχέρειες ως προς την πρόσβαση σε στέγη.

5.6.3   Οι μετανάστες και οι μειονότητες αντιμετωπίζουν επιπλέον πολλές ιδιαίτερες δυσκολίες ως προς την εξεύρεση αξιοπρεπούς στέγης. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η στεγαστική πολιτική των κρατών μελών πρέπει να αποτελεί τμήμα των πολιτικών ένταξης και καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

5.6.4   Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι, συμπεριλαμβανομένων των μεταναστών και των μειονοτήτων, ζουν σε αστικό περιβάλλον. Σε μια άλλη της γνωμοδότηση (7), η ΕΟΚΕ τόνισε τον ρόλο που διαδραματίζουν οι τοπικές και περιφερειακές αρχές στο πλαίσιο των πολιτικών ένταξης. Μια καλή πολιτική για τις αστικές περιοχές μπορεί να ενθαρρύνει την ένταξη και να προλάβει την δημιουργία υποβαθμισμένων αστικών «γκέτο» που παρατηρούνται σε ορισμένες πόλεις.

5.6.5   Οι πολιτικές στέγασης πρέπει, επομένως, να συμπεριλάβουν κριτήρια, μέτρα και δείκτες για την άρση των υπαρχόντων εμποδίων. Απαιτείται προληπτική προσέγγιση, που να περιλαμβάνει όλα τα στρώματα της κοινωνίας μαζί με τις δημόσιες αρχές και τους κοινωνικούς φορείς.

5.7   Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και άλλες υπηρεσίες

5.7.1   Σε ορισμένα κράτη μέλη, η εθνική νομοθεσία αφήνει πολλούς μετανάστες δίχως πρόσβαση στα συστήματα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και, επομένως, πλήρως απροστάτευτους.

5.7.2   Το σύστημα συντονισμού στον τομέα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και η ευρωπαϊκή νομοθεσία για τους μετανάστες πρέπει να εξασφαλίζουν την πρόσβαση των μεταναστών στις δημόσιες υπηρεσίες υγείας και σε υψηλής ποιότητας ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, επί ίσοις όροις με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Τα συστήματα υγείας πρέπει να προσαρμοστούν στην κοινωνική πολυμορφία.

5.7.3   Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, σε κάποια κράτη μέλη, μεγάλο μέρος των εργαζομένων στον τομέα της υγείας και της φροντίδας προς τα εξαρτώμενα άτομα είναι μετανάστες.

5.7.4   Πρέπει επίσης να ενταθούν οι προσπάθειες στον τομέα της υγείας κατά την εργασία, διότι οι μετανάστες εργαζόμενοι είναι πολύ συχνά εκτεθειμένοι σε μεγαλύτερους κινδύνους και δεν γνωρίζουν καλά τους νόμους και τα προγράμματα πρόληψης.

5.7.5   Σε ορισμένα κράτη μέλη, οι μετανάστες δεν έχουν πλήρη πρόσβαση στις κοινωνικές υπηρεσίες, και οι υπηρεσίες αυτές δεν είναι προετοιμασμένες για να αντιμετωπίσουν την πολυμορφία του πληθυσμού. Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Επιτροπή να αξιολογήσει την ποιότητα των δημόσιων υπηρεσιών από την άποψη της ένταξης, της πολυμορφίας και της απαγόρευσης των διακρίσεων.

5.7.6   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι μετανάστες δεν πρέπει να υφίστανται διακρίσεις στις κοινωνικές πολιτικές και τις πολιτικές της υγείας, δεδομένου ότι καταβάλλουν τους φόρους και τις κοινωνικές εισφορές όπως ακριβώς και ο λοιπός πληθυσμός. Στη σημερινή συγκυρία κρίσης και δημοσιονομικών δυσχερειών, είναι αναγκαίο να επιτευχθεί η πληρωμή των φόρων και των κοινωνικών εισφορών από όλους τους υπόχρεους, ώστε να κατοχυρωθεί η βιωσιμότητα των δημοσίων υπηρεσιών.

5.8   Φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός

5.8.1   Πολλοί μετανάστες ζουν στη φτώχεια ή διατρέχουν τον κίνδυνο να περιέλθουν σε κατάσταση φτώχειας. Η τρέχουσα οικονομική κρίση, η αύξηση της ανεργίας και της υποαπασχόλησης επιδεινώνουν αυτές τις καταστάσεις. Οι μετανάστες και οι μειονότητες πρέπει οπωσδήποτε να έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε προγράμματα μετειδίκευσης, σε μέτρα προστασίας σε περίπτωση ανεργίας, σε στέγαση και σε άλλες δημόσιες κοινωνικές υπηρεσίες.

5.8.2   Το 2010, η ΕΕ θα εορτάσει το ευρωπαϊκό έτος καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού και της φτώχειας. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να προωθηθεί η ενεργός ένταξη των μεταναστών και των μειονοτήτων, προκειμένου να εξασφαλιστούν οι ελάχιστες αποδοχές, να αυξηθεί η πρόσβαση στις δημόσιες υπηρεσίες και πόρους, καθώς και στην αγορά εργασίας.

5.8.3   Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στις ενέργειες ορισμένων εγκληματικών δικτύων που εκμεταλλεύονται εργασιακά μετανάστες σε παράτυπη διοικητική κατάσταση, ιδιαίτερα δε στους τομείς της εμπορίας και της σωματεμπορίας γυναικών και ανηλίκων. Μαζί με τα δικαστικά και τα αστυνομικά μέτρα για την καταπολέμηση αυτών των συμμοριών, πρέπει να προβλεφθούν πολιτικές για την υποστήριξη και την προστασία των θυμάτων.

5.9   Καταπολέμηση των διακρίσεων

5.9.1   Πρόσφατα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα (19) σχετικά με τη νέα οδηγία κατά των διακρίσεων, που συμπληρώνει τις τρείς ήδη υπάρχουσες οδηγίες (20). Η ΕΟΚΕ εκπόνησε επίσης γνωμοδότηση (21), στην οποία υποστηρίζει την πρόταση της Επιτροπής και συνιστά να ληφθούν επίσης υπόψη οι περιπτώσεις πολλαπλών διακρίσεων.

5.9.2   Μόλις εγκριθεί, η νέα οδηγία, που εφαρμόζει το άρθρο 19 της Συνθήκης για την λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα επεκτείνει την αρχή της μη διάκρισης σε τομείς όπως η εκπαίδευση, η υγεία, η κοινωνική προστασία και η στέγαση. Η ΕΟΚΕ καλεί το Συμβούλιο να υιοθετήσει την οδηγία λαμβάνοντας υπόψη τη γνωμοδότησή της.

5.9.3   Όσοι προέρχονται από οικογένειες μεταναστών, είτε είναι γυναίκες είτε άντρες, είτε ενήλικοι είτε ανήλικοι, αντιμετωπίζουν συχνά καταστάσεις διακρίσεων, που επιδεινώνονται από το γεγονός ότι το νομικό καθεστώς αυτών των ατόμων, ως υπηκόων τρίτων χωρών, τους προσφέρει μικρότερη νομική προστασία. Πολλά άτομα υφίστανται ταυτόχρονα πολλαπλές μορφές διακρίσεων.

5.9.4   Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταρτίσει σχέδιο δράσης ενάντια στις πολλαπλές διακρίσεις και τίθεται στη διάθεσή της για να προσφέρει τη συμβολή της.

5.9.5   Ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (22) θα πρέπει να συνεχίσει να καταρτίζει εκθέσεις σχετικά με τις καταστάσεις άμεσων ή έμμεσων διακρίσεων που υφίστανται πολλοί μετανάστες.

5.10   Ισότητα των δύο φύλων

5.10.1   Οι γυναίκες από οικογένειες μεταναστών αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσχέρειες λόγω του φύλου τους· πρέπει, λοιπόν, οι πολιτικές για την ένταξη να περιλαμβάνουν ειδική πτυχή σχετικά με το φύλο.

5.10.2   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, και στις κοινές βασικές αρχές για την ένταξη και στην κοινωνική ατζέντα, πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην πτυχή του φύλου, έτσι ώστε οι γυναίκες μετανάστριες και εκείνες που είναι μέλη εθνοτικών μειονοτήτων να απολαμβάνουν ίσων ευκαιριών και να μην υφίστανται διακρίσεις.

5.11   Μετανάστευση και ανάπτυξη

5.11.1   Η ΕΟΚΕ, σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (23), έχει διατυπώσει την άποψη ότι η πολιτική για τη μετανάστευση θα πρέπει να συμβάλλει στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των χωρών προέλευσης, λόγος για τον οποίο η ΕΕ θα πρέπει να καταστήσει πιο ελαστική τη νομοθεσία της για τη μετανάστευση.

5.11.2   Κατά την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής της, η ΕΕ θα πρέπει να προωθήσει, στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, ένα διεθνές κανονιστικό πλαίσιο για τη μετανάστευση, καθώς και να υπογράψει την ισχύουσα Σύμβαση (24).

6.   Μέσα της κοινωνικής ατζέντας

6.1   Ολοκληρωμένη προσέγγιση

6.1.1   Η ολοκληρωμένη ενσωμάτωση της διάστασης της ένταξης συνεπάγεται την (αναδι)οργάνωση, την ανάπτυξη και την αξιολόγηση των πολιτικών διαδικασιών, κατά τρόπον ώστε η ένταξη, οι ίσες ευκαιρίες, η ίση μεταχείριση και η απαγόρευση των διακρίσεων εις βάρος των μεταναστών να συμπεριλαμβάνονται σε όλους τους στόχους, τις δράσεις και τα μέσα της κοινωνικής ατζέντας, σε όλα τα επίπεδα και τα στάδια, και από όλους όσους συμμετέχουν στην υιοθέτησή της.

6.1.2   Δεδομένου ότι συνυπάρχουν ανά την Ευρωπαϊκή Ένωση διαφορετικά πολιτισμικά πρότυπα, αυτή η διαδικασία συνυπολογισμού της διάστασης της ένταξης θα πρέπει να διασφαλίζει, μέσα σε ένα συνολικό πλαίσιο, ότι οι εμπειρίες, οι ικανότητες, τα συμφέροντα και οι ανάγκες των προσώπων θα λαμβάνονται υπόψη, υπό το πρίσμα της ένταξης και της πολυμορφίας, σε όλες τις πρωτοβουλίες κάθε είδους και κοινωνικής έκτασης, καθώς επίσης ότι οι δράσεις θα αξιολογούνται.

6.1.3   Το πρώτο βήμα σε αυτή τη διαδικασία πρέπει να είναι η αξιολόγηση του αντικτύπου που θα επιτρέψει να προβλεφθούν οι ανάγκες, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι η κοινωνική πολυμορφία θα συμπεριληφθεί κατάλληλα σε όλους τους προβλεπόμενους τομείς. Προς τούτο, θα ήταν σκόπιμο να επιταχυνθεί η διαδικασία προσδιορισμού δεικτών ένταξης, συμπληρωματικά προς εκείνους που προβλέπονται από την ανοικτή μέθοδο συντονισμού για την κοινωνική ένταξη. Το Ευρωπαϊκό Φόρουμ για την ένταξη θα μπορούσε να συνεργαστεί στην διαμόρφωση των δεικτών.

6.1.4   Τον καθοριστικό ρόλο στην εφαρμογή της ολοκληρωμένης προσέγγισης διαδραματίζουν η καθοδήγηση από την πολιτική ηγεσία καθώς και η συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων δημόσιων και ιδιωτικών φορέων. Για το σκοπό αυτό, πρέπει να σχεδιαστεί ένα πλαίσιο συνεργασίας, μέσω του οποίου θα διαρθρώνονται οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων σχετικά με την αλλαγή.

6.2   Νομοθεσία

6.2.1   Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ποιότητα της κοινής ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τη μετανάστευση απαιτείται να βελτιωθεί και ότι οι οδηγίες θα πρέπει να παρέχουν επαρκή προστασία στους μετανάστες. Με αυτό το στόχο κατά νου, η ΕΟΚΕ έχει εκπονήσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας (25), στην οποία προτείνει τον δέοντα σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων από την ευρωπαϊκή νομοθεσία και τις πολιτικές για τη μετανάστευση.

6.2.2   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η πρόοδος στον τομέα της εναρμόνισης της νομοθεσίας για τη μετανάστευση και το άσυλο θα διευκολυνθεί με την έγκριση του Προγράμματος της Στοκχόλμης.

6.2.3   Η νέα νομοθεσία ενάντια στις διακρίσεις, που καταρτίζεται με νομική βάση το άρθρο 13 της Συνθήκης, πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά την εκπόνηση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τη μετανάστευση.

6.3   Κοινωνικός διάλογος

6.3.1   Οι κοινωνικοί εταίροι έχουν την ευθύνη να προωθούν την ίση μεταχείριση εντός των επιχειρήσεων, μέσω του διαλόγου και των διαπραγματεύσεων. Η ΕΟΚΕ και το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας διοργάνωσαν μια ακρόαση ως μέρος της διαδικασίας κατάρτισης σχετικής γνωμοδότησης (7). Τα συμπεράσματα αυτής της ακρόασης βρίσκονται στο παράρτημα 3 της παρούσης και θα μπορούσαν να αποδειχθούν εξαιρετικά χρήσιμα για τους κοινωνικούς εταίρους και την Επιτροπή, προκειμένου η εργασιακή ένταξη να γίνεται υπό όρους ίσης μεταχείρισης, χωρίς διακρίσεις μεταξύ αυτοχθόνων εργαζομένων και μεταναστών.

6.3.2   Ο κοινωνικός διάλογος στους διάφορους τομείς μπορεί να προωθήσει την ενεργό ένταξη των μεταναστών εργαζομένων και των μειονοτήτων. Στο χώρο της επιχείρησης, είναι ευχερέστερο να επιτευχθεί η ενεργός συμμετοχή των εργαζομένων από οικογένειες μεταναστών.

6.3.3   Κατά την κατάρτιση της νέας κοινωνικής ατζέντας, θα πρέπει να διενεργηθούν οι δέουσες διαβουλεύσεις με τους κοινωνικούς εταίρους της Ευρώπης, οι οποίοι πρέπει να διατυπώσουν τις απόψεις τους.

6.3.4   Η ισπανική Προεδρία της ΕΕ ζήτησε από την ΕΟΚΕ την εκπόνηση διερευνητικής γνωμοδότησης (26) με θέμα «Η ένταξη των μεταναστών εργαζομένων». Στη γνωμοδότηση αυτή, η ΕΟΚΕ προτείνει σειρά πρωτοβουλιών για τη βελτίωση της ένταξης από την άποψη της απασχόλησης.

6.4   Διάλογος πολιτών

6.4.1   Παράλληλα με τον κοινωνικό διάλογο, ο διάλογος πολιτών συνιστά μια εξαιρετική διαδικασία διακυβέρνησης που αποτελεί μέρος του ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου και, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, αποτελεί απαραίτητο εργαλείο για την εφαρμογή της ευρωπαϊκής κοινωνικής ατζέντας και για την ένταξη.

6.4.2   Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, στην πολιτική για την ένταξη και στην κοινωνική ατζέντα, πρέπει να βελτιωθεί η συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της συνδρομής προς τους μετανάστες και τις μειονότητες.

6.4.3   Πρέπει να ζητηθεί η γνώμη του ευρωπαϊκού φόρουμ για την ένταξη, το οποίο πρέπει να συμμετάσχει ενεργά στην κατάρτιση της νέας κοινωνικής ατζέντας της ΕΕ.

6.4.4   Η ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να προωθεί τον διαπολιτισμικό διάλογο, ο οποίος συμπληρώνει την ένταξη και τους στόχους της κοινωνικής πολιτικής.

6.5   Ανοικτή μέθοδος συντονισμού

6.5.1   Όπως έχει προταθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την ΕΟΚΕ, πρέπει να θεσπιστεί μια ανοικτή μέθοδος συντονισμού σε θέματα ένταξης, στα πλαίσια της πολιτικής για τη μετανάστευση.

6.5.2   Το Συμβούλιο αποφάσισε να βελτιώσει την ισχύουσα μορφή συντονισμού και να παραχωρήσει σημαντικότερο ρόλο στην Επιτροπή. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την απόφαση αυτή, κρίνει όμως ότι θα έπρεπε να είναι πιο φιλόδοξη.

6.5.3   Αυτή η μέθοδος συντονισμού θα πρέπει να προβλέπει ειδικούς ποσοτικούς και ποιοτικούς δείκτες, οι οποίοι μπορούν να σχεδιαστούν σε συνεργασία με την ΕΟΚΕ και το ευρωπαϊκό φόρουμ για την ένταξη.

6.5.4   Οι διάφορες ανοικτές μέθοδοι συντονισμού που υφίστανται ήδη στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής πρέπει να βελτιώσουν τους στόχους και τους δείκτες της ένταξης όσον αφορά τις πολιτικές για την απασχόληση, την κοινωνική προστασία, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

6.6   Χρηματοδότηση

6.6.1   Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, οι συνέργειες και η συμπληρωματικότητα μεταξύ του ΕΚΤ και του Ταμείου Ένταξης πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω.

6.6.2   Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο απευθύνεται σ’ εκείνους που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες κατά την αναζήτηση εργασίας, όπως οι γυναίκες, οι νέοι και οι ηλικιωμένοι. Βοηθά επίσης τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους να προσαρμοστούν στις αλλαγές που επιφέρουν οι νέες τεχνολογίες και η γήρανση της κοινωνίας. Κατά την τρέχουσα περίοδο προγραμματισμού (2007-2013), αλλά και στο μέλλον, το ΕΚΤ θα πρέπει να ενσωματώσει περισσότερο στους στόχους και τα προγράμματά του την προοπτική της πολυμορφίας που απορρέει από την μετανάστευση.

6.6.3   Μετά από το 2013, θα χρειαστεί επίσης να αυξηθούν οι χρηματοδοτικοί πόροι του Ταμείου Ένταξης και να δοθούν περισσότερες εξουσίες διοίκησης στην Επιτροπή.

6.6.4   Το πρόγραμμα Progress, το οποίο έχει ως στόχο την παροχή χρηματοδοτικής υποστήριξης για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ στον τομέα της απασχόλησης και των κοινωνικών υποθέσεων, πρέπει επίσης να ενισχύσει την πτυχή της ένταξης και της πολυμορφίας και στους πέντε τομείς δράσεων (απασχόληση, κοινωνική προστασία και ένταξη, συνθήκες εργασίας, απαγόρευση διακρίσεων, πολυμορφία και ισότητα των φύλων).

7.   Μια ευρωπαϊκή ιθαγένεια με λιγότερους αποκλεισμούς

7.1   Οι δημοκρατίες της Ευρώπης είναι ανοικτές και ελεύθερες κοινωνίες, που πρέπει να βασίζονται στην ένταξη όλων των ανθρώπων. Οι πολιτικές για την ένταξη και η νομοθεσία για τη μετανάστευση δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιούνται ως πολιτικό άλλοθι για τον αποκλεισμό των μεταναστών και των μειονοτήτων από το δικαίωμα στην ιθαγένεια.

7.2   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η βάση των δημοκρατιών μας πρέπει να διευρυνθεί ενσωματώνοντας νέους πολίτες με ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις. Τα δικαιώματα της εθνικής και της ευρωπαϊκής ιθαγένειας πρέπει να συμπεριλαμβάνουν, άνευ διακρίσεων, την πολυμορφία υπό όλες τις εκφάνσεις της.

7.3   Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την πρόταση, την οποία έχει διατυπώσει σε άλλη γνωμοδότησή της (27), σύμφωνα με την οποία πρέπει να χορηγείται η ιθαγένεια της Ένωσης σε υπηκόους τρίτων χωρών που διαθέτουν καθεστώς κατοίκου μακράς διαρκείας σε κράτος μέλος. Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο να συμπεριλάβουν την πρόταση αυτή στους στόχους για τη νέα θητεία τους.

7.4   Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να υιοθετήσει νέα πρωτοβουλία για την προώθηση ενός καθεστώτος πολίτη για τους υπηκόους τρίτων χωρών και να ενθαρρύνει την συμμετοχή τους στον κοινωνικό και πολιτικό βίο.

8.   Η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή

8.1   Λαμβανομένου υπόψη του στόχου της ένταξης, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι τα θέματα της μετανάστευσης δεν είναι σωστό να υπάγονται στο ίδιο χαρτοφυλάκιο με την ασφάλεια στο πλαίσιο του νέου σώματος των Επιτρόπων, ενώ δημιουργείται ξεχωριστό χαρτοφυλάκιο για τη δικαιοσύνη και τα θεμελιώδη δικαιώματα.

8.2   Η σύνδεση της μετανάστευσης με την ασφάλεια δίνει αρνητικό μήνυμα στην ευρωπαϊκή κοινωνία και στους μετανάστες, πράγμα που αντιτίθεται στην πρώτη από τις κοινές βασικές αρχές για την ένταξη: την αμφίδρομη διάστασή της. Είναι πολλά τα μηνύματα που κάνουν τη μετανάστευση έγκλημα στην Ευρώπη!

8.3   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι μπορεί να σταλεί ένα πιο πρόσφορο για την ένταξη μήνυμα αν υπαχθεί η μετανάστευση και το άσυλο στο χαρτοφυλάκιο της δικαιοσύνης και των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

8.4   Σε αυτό το πλαίσιο, είναι άκρως αναγκαίο να ενισχυθεί η ολοκληρωμένη ενσωμάτωση της διάστασης της ένταξης στην κοινωνική ατζέντα και στις άλλες κοινοτικές πολιτικές, ιδίως όσον αφορά την υπεράσπιση και την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των μεταναστών.

---

(1)  COM(2008) 758 τελικό.

(2)  ΕΕ C 125 της 27.5.2002, σ. 112.

(3)  Τα θέματα ένταξης και τα θέματα της κοινωνικής ατζέντας υπάγονται στην αρμοδιότητα διαφορετικών Επιτρόπων και Γενικών Διευθύνσεων της Επιτροπής.

(4)  Eurostat.

(5)  Βλ. τις ακόλουθες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ:

ΕΕ C 44 της 16.2.2008, σ. 91.

ΕΕ C 120 της 16.5.2008, σ. 82.

(6)  Βλ. τις ακόλουθες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ:

ΕΕ C 27 της 3.2.2009, σ. 95.

ΕΕ C 125 της 27.5.2002, σ. 112.

ΕΕ C 80 της 30.3.2004, σ. 92.

ΕΕ C 318 της 23.12.2006, σ. 128.

(7)  ΕΕ C 318 της 23.12.2006, σ. 128.

(8)  ΕΕ C 125 της 27.5.2002, σ. 112, σημείο 1.4 (εισηγητής: ο κ. PARIZA CASTAÑOS).

(9)  Διάσκεψη με θέμα «Μετανάστευση: ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στην κοινωνική ενσωμάτωση», Βρυξέλλες, 9 και 10 Σεπτεμβρίου 2002.

(10)  Έγγραφο 14615/04 της 19ης Νοεμβρίου 2004.

(11)  COM(2008) 412 τελικό.

(12)  ΕΕ C 182 της 4.8.2009, σ. 65.

(13)  ΕΕ C 27 της 3.2.2009, σ. 99.

(14)  2008/2330 (INI)

(15)  ΕΕ C 161 της 13.7.2007, σ. 66 και ΕΕ C 120 της 16.5.2008, σ. 66.

(16)  ΕΕ C 218 της 11.9.2009, σ. 85.

(17)  Διερευνητική γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Η ένταξη των εργαζομένων μεταναστών».

(18)  Οδηγία 2003/109/ΕΚ

(19)  Νομοθετικό ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 2ας Απριλίου 2009 σχετικά με την πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου που αφορά την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης των προσώπων ανεξαρτήτως θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού (P6_TA(2009)0211).

(20)  Οδηγία 2000/43/EΚ, Οδηγία 2000/78/EΚ, Οδηγία 2004/113/EΚ.

(21)  ΕΕ C 182 της 4.8.2009, σ. 19 και ΕΕ C 77 της 31.3.2009 σ. 102.

(22)  Η έρευνα EU-MIDIS (European Union Minority and Discrimination Survey – Έρευνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τις μειονότητες και τις διακρίσεις) πραγματοποιήθηκε σε δείγμα περισσοτέρων των 23 000 προσώπων, μελών εθνοτικών μειονοτήτων και ομάδων μεταναστών, και αφορούσε τις εμπειρίες τους σε θέματα διακρίσεων, αδικημάτων για ρατσιστικούς λόγους και ενεργειών της αστυνομίας στην ΕΕ.

(23)  ΕΕ C 44 της 16.2.2008, σ. 91.

(24)  Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την προστασία των δικαιωμάτων των διακινούμενων εργαζομένων και των μελών των οικογενειών τους.

(25)  ΕΕ C 128 της 18.5.2010, σ. 29.

(26)  Διερευνητική γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Η ένταξη των εργαζομένων μεταναστών», εισηγητής: κ. Pariza Castaños.

(27)  Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας, ΕΕ C 208 της 3.9.2003, σ. 76.

---