52009PC0136

[pic] | ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ |

Βρυξέλλες, 25.3.2009

COM(2009) 136 τελικό

2009/0050 (CNS)

Πρόταση

ΑΠΟΦΑΣΗ-ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

για την πρόληψη και την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, καθώς και για την προστασία των θυμάτων,

με την οποία καταργείται η απόφαση - πλαίσιο 2002/629/ΔΕΥ {SEC(2009) 358}{SEC(2009) 359}

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

1. Πλαίσιο της πρότασης

1.1. Αιτιολόγηση και στόχοι της πρότασης

Η εμπορία ανθρώπων θεωρείται ένα από τα σοβαρότερα εγκλήματα παγκοσμίως, κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σύγχρονη μορφή δουλείας, καθώς και εξαιρετικά επικερδής επιχειρηματική δραστηριότητα για το οργανωμένο έγκλημα. Συνίσταται στη στρατολόγηση, μεταφορά ή παραλαβή προσώπων, η οποία πραγματοποιείται με αναγκαστικά, δόλια ή καταχρηστικά μέσα, με σκοπό την εκμετάλλευση, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής ή της εργασιακής εκμετάλλευσης, την αναγκαστική εργασία, την οικιακή δουλεία ή άλλες μορφές εκμετάλλευσης μεταξύ των οποίων η αφαίρεση οργάνων.

Συνεπώς, η αντίδραση στην εμπορία ανθρώπων πρέπει να είναι σθεναρή και να στοχεύει τόσο στη δίωξη του εγκλήματος όσο και στην προστασία των θυμάτων του.

1.2. Γενικό πλαίσιο

Πολλά κράτη μέλη της ΕΕ είναι σημαντικές χώρες προορισμού ροών εμπορίας ανθρώπων προερχόμενων από τρίτες χώρες. Είναι, εξάλλου, διαπιστωμένο ότι πραγματοποιείται εμπορία ανθρώπων εντός της ΕΕ. Από τα διαθέσιμα αριθμητικά στοιχεία, ευλόγως εκτιμάται ότι πολλές εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι αποτελούν ετησίως θύματα εμπορίας προς την ΕΕ ή εντός της ΕΕ.

Η κοινωνική ευπάθεια αποτελεί ομολογουμένως την πρωταρχική αιτία της εμπορίας ανθρώπων. Η ευπάθεια οφείλεται σε οικονομικούς και κοινωνικούς παράγοντες όπως η φτώχεια, οι διακρίσεις λόγω φύλου, οι ένοπλες συγκρούσεις, η ενδοοικογενειακή βία, οι δυσλειτουργικές οικογένειες, καθώς και προσωπικές περιστάσεις όπως η ηλικία ή οι συνθήκες υγείας ή αναπηρίες. Την ευπάθεια χρησιμοποιούν τα διεθνή δίκτυα οργανωμένου εγκλήματος για να διευκολύνουν τη μετανάστευση και εν συνεχεία να εκμεταλλευτούν σοβαρά ανθρώπους με χρήση βίας, απειλών, εξαναγκασμού ή κατάχρησης διαφόρων μορφών όπως π.χ. η δουλεία για χρέη. Το υψηλό επίπεδο των παραγόμενων κερδών αποτελεί πράγματι σημαντική κινητήρια δύναμη, ενώ η ζήτηση σεξουαλικών υπηρεσιών και φθηνού εργατικού δυναμικού ευνοούν επίσης το φαινόμενο αυτό.

1.3. Υφιστάμενες διατάξεις στον τομέα της πρότασης

Η σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα του παιδιού, η οποία εγκρίθηκε το 1989, επιδιώκει την προστασία των παιδιών από κάθε μορφή σεξουαλικής εκμετάλλευσης και σεξουαλικής κακοποίησης. Η υποχρέωση αυτή επεκτείνεται στη σεξουαλική εκμετάλλευση και κακοποίηση των παιδιών στο πλαίσιο της εμπορίας ανθρώπων.

Το 2000, τα Ηνωμένα Έθνη υιοθέτησαν πρωτόκολλο για την πρόληψη, καταστολή και τιμωρία της εμπορίας ανθρώπων, ιδίως γυναικών και παιδιών, το οποίο συμπληρώνει τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά του διακρατικού οργανωμένου εγκλήματος, Το πρωτόκολλο αποτέλεσε την πρώτη ολοκληρωμένη διεθνή νομική πράξη που ασχολείται με την εμπορία ανθρώπων. Ως τον Μάρτιο του 2009, το πρωτόκολλο έχει κυρωθεί από τα 23 κράτη μέλη της ΕΕ, ενώ έχει υπογραφεί από τα υπόλοιπα 4. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα έχει υπογράψει και εγκρίνει το πρωτόκολλο.

Η σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την ανάληψη δράσης κατά της εμπορίας ανθρώπων θεσπίζει ένα περιεκτικό και συνεκτικό πλαίσιο που καλύπτει την πρόληψη, τη συνεργασία μεταξύ διαφόρων παραγόντων, την προστασία και την αρωγή των θυμάτων, καθώς και την υποχρέωση ποινικοποίησης της εμπορίας ανθρώπων. Η εφαρμογή αυτών των μέτρων θα επιφέρει σημαντικές βελτιώσεις. Η σύμβαση έχει κυρωθεί από 12 κράτη μέλη, ενώ άλλα 13 την έχουν υπογράψει και βρίσκονται στη διαδικασία κύρωσης.

Η απόφαση-πλαίσιο για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων εκδόθηκε στις 19 Ιουλίου 2002 ως αντίδραση σε μια γενικά παρατηρούμενη ανάγκη αντιμετώπισης του σοβαρού ποινικού αδικήματος της εμπορίας ανθρώπων σε επίπεδο ΕΕ. Η Επιτροπή ενέκρινε τον Μάιο του 2006 έκθεση για την εφαρμογή της απόφασης-πλαισίου.

Η οδηγία 2004/81/ΕΚ προβλέπει την παροχή βοήθειας και τη χορήγηση τίτλου διαμονής στα θύματα που είναι υπήκοοι τρίτων χωρών. Το φθινόπωρο του 2009, η Επιτροπή θα υποβάλει έκθεση για την εφαρμογή της οδηγίας 2004/81/ΕΚ και θα εξετάσει τα κατάλληλα μέτρα για να ενισχυθεί περισσότερο η προστασία που παρέχεται στα θύματα από τα κράτη μέλη.

1.4. Συνοχή με τις άλλες πολιτικές και στόχους της Ένωσης

Η καταπολέμηση κάθε μορφής βίας που συνδέεται με το φύλο, περιλαμβανομένης της εμπορίας ανθρώπων, συνδέεται αναπόσπαστα με τη δέσμευση που ανέλαβε η Επιτροπή στον χάρτη πορείας για την ισότητα των φύλων[1]. Η καταπολέμηση της εμπορίας παιδιών περιλαμβάνεται επίσης στη στρατηγική για τα δικαιώματα του παιδιού[2]. Ο στόχος της καταπολέμησης της εμπορίας ανθρώπων και της αρωγής των θυμάτων συνάδει με τον κανονισμό που περιέχεται στην απόφαση-πλαίσιο 2001/220/ΔΕΥ του Συμβουλίου σχετικά με το καθεστώς των θυμάτων σε ποινικές διαδικασίες[3], καθώς και με την οδηγία 2004/81/ΕΚ του Συμβουλίου σχετικά με την άδεια παραμονής[4], που ασχολείται με θέματα μετανάστευσης και εφαρμόζεται μόνο σε υπηκόους τρίτων χωρών. Όλες οι διατάξεις που περιλαμβάνονται στην παρούσα απόφαση-πλαίσιο ισχύουν στο μέτρο που το θέμα δεν καλύπτεται από την προαναφερθείσα οδηγία. Ο στόχος καταπολέμησης της εμπορίας ανθρώπων συνάδει επίσης με την οδηγία 2004/80/ΕΚ για την αποζημίωση των θυμάτων εγκληματικών πράξεων, σκοπός της οποίας είναι η ευκολότερη πρόσβαση σε αποζημίωση σε διασυνοριακό επίπεδο[5], καθώς και με την απόφαση-πλαίσιο 2008/841/ΔΕΥ του Συμβουλίου για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος[6]. Η εμπορία ανθρώπων περιλαμβάνεται στον κατάλογο των εγκλημάτων που καταλήγουν σε διαδικασία παράδοσης σύμφωνα με το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης βάσει της απόφασης-πλαισίου 2002/584/ΔΕΥ του Συμβουλίου σχετικά με το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης[7]. Οι προαναφερθέντες στόχοι συνάδουν πλήρως με αυτές τις νομικές πράξεις, καθώς και με τη σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την ανάληψη δράσης κατά της εμπορίας ανθρώπων και με τις εντολές της Europol και της Eurojust.

Κάθε ενέργεια της Ένωσης στον τομέα αυτόν πρέπει να σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα και να τηρεί τις αρχές που αναγνωρίζονται ιδίως από τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης (Χάρτης της ΕΕ) και τη σύμβαση για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών (ΕΣΑΔ). Κατά την εφαρμογή του δικαίου της Ένωσης, τα κράτη μέλη πρέπει να ενεργούν σύμφωνα με τα δικαιώματα και τις αρχές αυτές.

Η παρούσα πρόταση υποβλήθηκε σε εμπεριστατωμένη εξέταση προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι διατάξεις της είναι απολύτως συμβατές με τα θεμελιώδη δικαιώματα, ιδίως δε με την αρχή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, την απαγόρευση των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας, την απαγόρευση της δουλείας και της αναγκαστικής εργασίας, τα δικαιώματα του παιδιού, το δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια, την ελευθερία έκφρασης και πληροφόρησης, την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής και αμερόληπτου δικαστηρίου, καθώς και τις αρχές της νομιμότητας και της αναλογικότητας αξιοποίνων πράξεων και ποινών.

Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στο άρθρο 5 παράγραφος 3 του Χάρτη της ΕΕ το οποίο απαγορεύει ρητά την εμπορία ανθρώπων. Εξάλλου, το άρθρο 24 του Χάρτη της ΕΕ είναι ιδιαίτερα σημαντικό, δεδομένου ότι πολλά από τα θύματα της εμπορίας ανθρώπων είναι παιδιά. Οι διατάξεις για την προστασία και αρωγή των θυμάτων έχουν θετικό αντίκτυπο στα θεμελιώδη δικαιώματα. Το δικαίωμα προστασίας από τη δουλεία, την αναγκαστική εργασία και την υποτέλεια έχει αναγνωριστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Το δικαίωμα του θύματος σε ακριβή, αμερόληπτη, αποτελεσματική και ταχεία έρευνα συνδέεται επίσης με το θέμα, και θα επιτευχθεί η πραγματική εφαρμογή του με την αυξημένη αναγνώριση του ρόλου του θύματος στην ποινική διαδικασία.

Θα μπορούσαν ενδεχομένως να προκύψουν αρνητικές επιπτώσεις από τον αυξημένο ρόλο του θύματος στην ποινική διαδικασία, αν αυτός ο ενισχυμένος ρόλος έθετε σε κίνδυνο τα δικονομικά δικαιώματα του εναγόμενου, ιδίως το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη (άρθρο 47 του Χάρτη της ΕΕ), καθώς και το δικαίωμα άμυνας (άρθρο 48 του Χάρτη της ΕΕ). Ωστόσο, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει θεσπίσει σαφείς αρχές για να συμβιβάσει τα αντίστοιχα δικαιώματα του εναγόμενου και του θύματος. Συνεπώς, η πλήρης συμβατότητα με τα δικαιώματα άμυνας διασφαλίζεται από την προσεκτική διατύπωση του νομοθετικού κειμένου, πράγμα που αποτελεί τη βάση για ορθή εφαρμογή από τα κράτη μέλη.

2. Διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους και εκτίμηση επιπτώσεων

2.1. Διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους

2.1.1. Μέθοδοι διαβούλευσης, κύριοι τομείς-στόχοι και γενικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων στη διαβούλευση

Κατόπιν αιτήματος του Συμβουλίου για την αξιολόγηση της εφαρμογής του σχεδίου δράσης της ΕΕ, τον Δεκέμβριο του 2007 η Επιτροπή κυκλοφόρησε ερωτηματολόγιο μεταξύ των κρατών μελών. Απάντησαν 23 κράτη μέλη, καθώς και η Νορβηγία. Τα αποτελέσματα συμπεριελήφθησαν στο έγγραφο εργασίας της Επιτροπής που εγκρίθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2008.

Πραγματοποιήθηκαν τρεις συσκέψεις διαβούλευσης για τη σύνταξη της εκτίμησης των επιπτώσεων. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων σχετικά με την εμπορία ανθρώπων συνεδρίασε στις 2 και 3 Οκτωβρίου 2008, και ύστερα από εκτενή συζήτηση εξέδωσε γραπτή γνώμη. Στις 7 Οκτωβρίου 2008, πραγματοποιήθηκε σύσκεψη διαβούλευσης με εμπειρογνώμονες διαφορετικής προέλευσης, όπως π.χ. κυβερνήσεις, υπηρεσίες επιβολής του νόμου, μη κυβερνητικές οργανώσεις, διεθνείς οργανισμοί και πανεπιστήμια. Εν συνεχεία, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να διαβιβάσουν γραπτές παρατηρήσεις, πράγμα που έπραξαν αρκετοί εμπειρογνώμονες. Στις 17 Οκτωβρίου 2008, πραγματοποιήθηκε σύσκεψη με εκπροσώπους κρατών μελών.

2.1.2. Συνοπτική παρουσίαση των απόψεων και τρόπος με τον οποίο ελήφθησαν υπόψη

- Η ομάδα εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την εμπορία ανθρώπων, στη γραπτή της γνώμη, υπογράμμισε ως κατευθυντήριες αρχές την ανάγκη θέσπισης κατάλληλου νομικού πλαισίου σε κάθε χώρα, την ανάγκη ανάδειξης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε πρωταρχικό θέμα, την υιοθέτηση μιας ολιστικής, συντονισμένης και ολοκληρωμένης προσέγγισης για τη σύνδεση των κυβερνητικών πολιτικών στον τομέα της εμπορίας ανθρώπων με τις πολιτικές στον τομέα της μετανάστευσης, τον σεβασμό των δικαιωμάτων των παιδιών, την προώθηση της έρευνας σχετικά με την εμπορία ανθρώπων και την παρακολούθηση των επιπτώσεων των πολιτικών καταπολέμησης της εμπορίας ανθρώπων.

- Πολλοί ενδιαφερόμενοι συμφώνησαν στην ανάγκη θέσπισης ειδικών διατάξεων για την ενίσχυση της έρευνας και της δίωξης. Τονίστηκε εν γένει ο καθοριστικός ρόλος των μέτρων αρωγής.

- Η θέσπιση ειδικής υποχρέωσης για ποινικοποίηση των πελατών που εν γνώσει τους χρησιμοποιούν τις σεξουαλικές υπηρεσίες θύματος εμπορίας δημιούργησε αντιθέσεις μεταξύ των ενδιαφερομένων. Αρκετά κράτη μέλη τόνισαν ότι σε κάθε περίπτωση η διάταξη αυτή δεν θα πρέπει να είναι δεσμευτική.

2.2. Προσφυγή στη γνώμη εμπειρογνωμόνων

Δεν υπήρξε ανάγκη προσφυγής στη γνώμη εμπειρογνωμόνων.

2.3. Εκτίμηση επιπτώσεων

Εξετάστηκαν διάφορες επιλογές πολιτικής ως μέσο για την επίτευξη των στόχων της αποτελεσματικότερης παρεμπόδισης και καταπολέμησης της εμπορίας ανθρώπων και της καλύτερης προστασίας των θυμάτων.

- Επιλογή πολιτικής (1): Καμία νέα δράση της ΕΕ

Η ΕΕ δεν θα αναλάβει καμία δράση για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, στο διάστημα που τα κράτη μέλη συνεχίζουν ενδεχομένως τη διαδικασία υπογραφής και επικύρωσης της σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την ανάληψη δράσης κατά της εμπορίας ανθρώπων.

- Επιλογή πολιτικής (2): Μέτρα μη νομοθετικού χαρακτήρα

Η απόφαση-πλαίσιο 2004/629/ΔΕΥ δεν θα τροποποιηθεί. Θα μπορούσαν να θεσπιστούν μη νομοθετικά μέτρα όσον αφορά τα καθεστώτα στήριξης των θυμάτων, την παρακολούθηση, τα προληπτικά μέτρα στις χώρες προορισμού, τα προληπτικά μέτρα στις χώρες προέλευσης, την κατάρτιση και τη συνεργασία στον τομέα επιβολής του νόμου.

- Επιλογή πολιτικής (3): Νέα νομοθεσία για τη δίωξη, τη στήριξη των θυμάτων, την πρόληψη και την παρακολούθηση

Έκδοση νέας απόφασης-πλαισίου στην οποία θα ενσωματωθούν οι διατάξεις της υφιστάμενης απόφασης-πλαισίου, καθώς και ορισμένες διατάξεις της σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης, ενώ θα περιλαμβάνει και συμπληρωματικά στοιχεία. Ειδικότερα, η νέα απόφαση-πλαίσιο θα περιλαμβάνει διατάξεις στους τομείς του ουσιαστικού ποινικού δικαίου, της δικαιοδοσίας και της δίωξης, των δικαιωμάτων των θυμάτων στην ποινική διαδικασία, της αρωγής των θυμάτων, των ειδικών προστατευτικών μέτρων για τα παιδιά, της πρόληψης και της παρακολούθησης.

- Επιλογή πολιτικής (4): Νέα νομοθεσία (όπως στην επιλογή 3) + μέτρα μη νομοθετικού χαρακτήρα (όπως στην επιλογή 2)

- Έκδοση νέας απόφασης-πλαισίου, στην οποία θα ενσωματωθεί η υφιστάμενη απόφαση-πλαίσιο και η οποία θα περιλαμβάνει και νέες διατάξεις. Η νέα απόφαση-πλαίσιο θα συμπληρωθεί με μη νομοθετικά μέτρα, και ειδικότερα με εκείνα που προσδιορίζονται στην επιλογή 2.

- Μετά την ανάλυση των οικονομικών επιπτώσεων, των κοινωνικών επιπτώσεων και των επιπτώσεων στα θεμελιώδη δικαιώματα, οι επιλογές 3 και 4 παρουσιάζουν τη βέλτιστη προσέγγιση στο πρόβλημα και θα πρέπει να επιτύχουν πλήρως τους καθορισμένους στόχους. Η προτιμώμενη επιλογή θα είναι η επιλογή 4.

3. Νομικά στοιχεία της πρότασης

3.1. Συνοπτική παρουσίαση της προτεινόμενης δράσης

Η νέα απόφαση-πλαίσιο, πέραν των διατάξεων της τρέχουσας απόφασης-πλαισίου, θα περιλάβει τα ακόλουθα νέα στοιχεία:

Α Διατάξεις ουσιαστικού ποινικού δικαίου

- Ορισμός

- Επιβαρυντικές περιστάσεις και ποινές

- Μη επιβολή κυρώσεων στο θύμα

B Δικαιοδοσία και δίωξη

- Ευρύτερος και πιο δεσμευτικός κανόνας εξωεδαφικής δικαιοδοσίας

- Συντονισμός της δίωξης η διάταξη αυτή ενδέχεται να αντικατασταθεί μόλις εγκριθεί η πρόταση απόφασης-πλαισίου για τις συγκρούσεις δικαιοδοσίας σε ποινικές υποθέσεις[8]

- Μέσα έρευνας

Γ Δικαιώματα των θυμάτων σε ποινικές διαδικασίες

- Ειδική μεταχείριση για την αποφυγή «επακόλουθης θυματοποίησης»

- Προστασία βάσει αξιολόγησης του κινδύνου

- Αποζημίωση, καθώς και πρόσβαση σε υφιστάμενα κεφάλαια

Δ Στήριξη των θυμάτων

- Θέσπιση μηχανισμών έγκαιρης ταυτοποίησης και αρωγής των θυμάτων

- Επίπεδο αρωγής, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης στην απαραίτητη ιατρική περίθαλψη, την παροχή συμβουλών και την ψυχολογική βοήθεια

- Ειδικά μέτρα για τα παιδιά

Ε Πρόληψη

- Ενέργειες με σκοπό την αποθάρρυνση της ζήτησης σεξουαλικών υπηρεσιών και φθηνού εργατικού δυναμικού

- Κατάρτιση

- Ποινικοποίηση εκείνων που κάνουν χρήση των υπηρεσιών προσώπου, γνωρίζοντας ότι πρόκειται για θύμα εμπορίας ανθρώπων

ΣΤ Παρακολούθηση

- Ορισμός εθνικών εισηγητών ή δημιουργία ανάλογων μηχανισμών

3.2. Προστιθέμενη αξία της πρότασης, σε σχέση με τη σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης του 2005 για την ανάληψη δράσης κατά της εμπορίας ανθρώπων

Η πρόταση βασίζεται στη σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης και υιοθετεί την ίδια ολιστική προσέγγιση, η οποία περιλαμβάνει πρόληψη, δίωξη, προστασία των θυμάτων και παρακολούθηση. Επίσης, η πρόταση εμφανίζει τα ακόλουθα βασικά στοιχεία προστιθέμενης αξίας:

- Νέες διατάξεις που προβλέπουν ειδική μεταχείριση ευάλωτων θυμάτων σε ποινικές διαδικασίες, με σκοπό την αποφυγή «επακόλουθης θυματοποίησης» (άρθρο 9).

- Ευρύτερο πεδίο εφαρμογής της διάταξης για τη μη εφαρμογή κυρώσεων στα θύματα για τη συμμετοχή τους σε παράνομες δραστηριότητες, ανεξάρτητα από τα παράνομα μέσα που χρησιμοποίησαν οι διακινητές (άρθρο 6).

- Υψηλότερο επίπεδο αρωγής των θυμάτων, ιδίως όσον αφορά την ιατρική περίθαλψη (άρθρο 10).

- Ευρύτερο και πιο δεσμευτικό κανόνα εξωεδαφικής δικαιοδοσίας, που θα υποχρεώνει τα κράτη μέλη να ασκούν δίωξη κατά των υπηκόων τους και των συνήθως διαμενόντων στο έδαφός τους εφόσον έχουν διαπράξει το έγκλημα της εμπορίας ανθρώπων εκτός του εδάφους του κράτους μέλους (άρθρο 8).

- Ακριβές επίπεδο ποινών προσαρμοσμένο στη σοβαρότητα των αξιόποινων πράξεων (άρθρο 3).

Εξάλλου, η ενσωμάτωση ανάλογων διατάξεων στο κοινοτικό κεκτημένο προσφέρει τα πλεονεκτήματα που συνδέονται με τον πιο δεσμευτικό χαρακτήρα της έννομης τάξης της ΕΕ, δηλαδή την άμεση έναρξη ισχύος και την παρακολούθηση της εφαρμογής.

3.3. Νομική βάση

Άρθρο 29, άρθρο 31 παράγραφος 1 στοιχείο ε) και άρθρο 34 παράγραφος 2 στοιχείο β) της συνθήκης ΕΕ.

4. Αρχή της επικουρικότητας

Οι στόχοι της πρότασης δεν είναι δυνατό να επιτευχθούν επαρκώς από τα μεμονωμένα κράτη μέλη, για τους ακόλουθους λόγους.

Η καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων απαιτεί τις συντονισμένες προσπάθειες των κρατών μελών, καθώς και συνεργασία σε διεθνές επίπεδο για την επίτευξη των επιδιωκόμενων σκοπών. Οι διαφορές όσον αφορά τη νομική μεταχείριση στα διάφορα κράτη μέλη παρεμποδίζουν τις συντονισμένες προσπάθειες και υπονομεύουν την εφαρμογή τους διεθνούς δικαίου και τη δικαστική συνεργασία.

Με τη δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα επιτευχθούν πληρέστερα οι στόχοι της πρότασης για τους ακόλουθους λόγους.

Η πρόταση θα συντελέσει στην προσέγγιση του ουσιαστικού ποινικού δικαίου των κρατών μελών, καθώς και των δικονομικών κανόνων ευρύτερα σε σχέση με την τρέχουσα απόφαση-πλαίσιο. Αυτό θα έχει θετική επίπτωση όσον αφορά την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου και τη δικαστική συνεργασία, καθώς και την προστασία και αρωγή των θυμάτων. Η πρόταση συνάδει επομένως με την αρχή της επικουρικότητας.

5. Αρχή της αναλογικότητας

Η πρόταση συνάδει με την αρχή της αναλογικότητας κατά το ό,τι περιορίζεται στο ελάχιστο αναγκαίο για την επίτευξη των δεδηλωμένων στόχων σε ευρωπαϊκό επίπεδο και δεν υπερβαίνει τα απολύτως απαραίτητα για τον σκοπό αυτό.

6. Επιλογή νομικών μέσων

Προτεινόμενο μέσο: Απόφαση-πλαίσιο

Άλλα μέσα δεν θα ήταν κατάλληλα. Όσον αφορά την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, μόνο μια απόφαση-πλαίσιο επιτρέπει την προσέγγιση των εθνικών νομοθεσιών και είναι αναγκαία για τη βελτίωση της εφαρμογής του διεθνούς δικαίου και της δικαστικής συνεργασίας.

7. Δημοσιονομικές επιπτώσεις

Η πρόταση δεν έχει επιπτώσεις στον κοινοτικό προϋπολογισμό.

8. Πρόσθετες πληροφορίες

Κατάργηση της ισχύουσας νομοθεσίας

Η έγκριση της πρότασης θα επιφέρει την κατάργηση της ισχύουσας νομοθεσίας.

2009/0050 (CNS)

Πρόταση

ΑΠΟΦΑΣΗ-ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

για την πρόληψη και την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, καθώς και για την προστασία των θυμάτων,

με την οποία καταργείται η απόφαση - πλαίσιο 2002/629/ΔΕΥ

TΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ,

Έχοντας υπόψη:

τη συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, και ιδίως το άρθρο 29, το άρθρο 31 παράγραφος 1 στοιχείο ε) και το άρθρο 34 παράγραφος 2 στοιχείο β),

την πρόταση της Επιτροπής,

τη γνώμη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου[9],

Εκτιμώντας τα ακόλουθα:

(1) Η εμπορία ανθρώπων συνιστά σοβαρό έγκλημα, το οποίο διαπράττεται συχνά στο πλαίσιο του οργανωμένου εγκλήματος, καθώς και κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

(2) Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναλάβει τη δέσμευση να επιδιώξει την πρόληψη και καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, καθώς και την προστασία των δικαιωμάτων των θυμάτων της εμπορίας. Για τον σκοπό αυτό, εκδόθηκε η απόφαση-πλαίσιο 2002/629/ΔΕΥ του Συμβουλίου, της 19ης Ιουλίου 2002, για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων[10], καθώς και σχέδιο της ΕΕ για βέλτιστες πρακτικές, πρότυπα και διαδικασίες για την καταπολέμηση και την πρόληψη της εμπορίας ανθρώπων (2005/C 311/01)[11] .

(3) Η παρούσα απόφαση-πλαίσιο υιοθετεί μια ολοκληρωμένη και ολιστική προσέγγιση όσον αφορά την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων. Μείζονες στόχοι της παρούσας απόφασης-πλαισίου είναι η πιο σθεναρή πρόληψη και δίωξη, καθώς και η προστασία των δικαιωμάτων των θυμάτων. Τα παιδιά είναι πιο ευάλωτα και συνεπώς κινδυνεύουν περισσότερο να πέσουν θύματα εμπορίας. Όλες οι διατάξεις της παρούσας απόφασης-πλαισίου θα πρέπει να εφαρμόζονται με γνώμονα το ύψιστο συμφέρον του παιδιού, σύμφωνα με τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών του 1989 για τα δικαιώματα του παιδιού[12].

(4) Το πρωτόκολλο των Ηνωμένων Εθνών του 2000 για την πρόληψη, καταστολή και δίωξη της εμπορίας προσώπων, ιδίως γυναικών και παιδιών το οποίο συμπληρώνει τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά του διακρατικού οργανωμένου εγκλήματος[13] καθώς και τη σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης του 2005 για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων αποτελούν στάδια καθοριστικής σημασίας στη διαδικασία ενίσχυσης της διεθνούς συνεργασίας κατά της εμπορίας ανθρώπων[14]. Για την ενίσχυση της διαδικασίας προσέγγισης των νομοθεσιών, η παρούσα απόφαση-πλαίσιο υιοθετεί τον ευρύ ορισμό του εγκλήματος που περιλαμβάνεται στις προαναφερθείσες νομικές πράξεις των Ηνωμένων Εθνών και του Συμβουλίου της Ευρώπης. Ο ορισμός καλύπτει επίσης την εμπορία ανθρώπων με σκοπό την αφαίρεση οργάνων, η οποία μπορεί να συνδεθεί με το εμπόριο οργάνων και συνιστά σοβαρή παραβίαση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και σωματικής ακεραιότητας.

(5) Οι ποινές θα πρέπει να είναι αποτελεσματικές, αποτρεπτικές και ανάλογες με τη σοβαρότητα του εγκλήματος, με σκοπό επίσης να καταστούν αποτελεσματικότερες η έρευνα και η δίωξη και να βελτιωθεί η εφαρμογή του διεθνούς δικαίου και η δικαστική συνεργασία. Οι επιβαρυντικές περιστάσεις θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την ανάγκη προστασίας των ιδιαίτερα ευάλωτων θυμάτων, συμπεριλαμβανομένων όλων των παιδιών που πέφτουν θύματα, καθώς και των ενηλίκων που είναι ευάλωτοι λόγω της προσωπικής τους κατάστασης ή εξαιτίας των σωματικών ή ψυχολογικών συνεπειών του εγκλήματος.

(6) Τα θύματα θα πρέπει, με απόφαση της αρμόδιας αρχής, να προστατεύονται από τη δίωξη και την επιβολή κυρώσεων για παράνομες δραστηριότητες στις οποίες έχουν συμμετάσχει ως άμεση συνέπεια των αθέμιτων μέσων που χρησιμοποιούν οι διακινητές, όπως π.χ. παραβιάσεις της μεταναστευτικής νομοθεσίας, χρήση πλαστών εγγράφων ή αδικήματα που προβλέπονται στη νομοθεσία περί πορνείας. Επιπλέον σκοπός της προστασίας είναι να ενθαρρύνει τα θύματα να προσέλθουν ως μάρτυρες στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών.

(7) Ενώ η απόφαση-πλαίσιο του Συμβουλίου, της 15ης Μαρτίου 2001, σχετικά με το καθεστώς των θυμάτων σε ποινικές διαδικασίες (2001/220/ΔΕΥ)[15] θεσπίζει σειρά δικαιωμάτων των θυμάτων στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος προστασίας και αποζημίωσης, τα θύματα εμπορίας ανθρώπων είναι ευάλωτα και συνεπώς επιβάλλεται η λήψη ειδικών μέτρων σε ό,τι τα αφορά. Τα θύματα αυτά, τα οποία υφίστανται τις συνέπειες των εγκληματικών δραστηριοτήτων που συνδέονται με την εμπορία ανθρώπων, όπως η εμπορία οργάνων, θα πρέπει να προστατεύονται από τον εκφοβισμό και από την επακόλουθη θυματοποίηση, δηλαδή την περαιτέρω θυματοποίηση ή τραυματισμό που συνεπάγεται ο τρόπος διεξαγωγής της ποινικής διαδικασίας. Εξάλλου, θα πρέπει να θεσπιστούν ειδικά μέσα για τη διασφάλιση αποτελεσματικής προστασίας και αποζημίωσης.

(8) Τα θύματα πρέπει να μπορούν να ασκήσουν αποτελεσματικά τα δικαιώματά τους. Συνεπώς, θα πρέπει να διατίθεται η κατάλληλη βοήθεια στα θύματα πριν, κατά και μετά την ποινική διαδικασία. Η παρούσα απόφαση-πλαίσιο θεσπίζει την υποχρέωση των κρατών μελών να παρέχουν σε όλα τα θύματα ικανοποιητική βοήθεια που θα τους επιτρέψει να συνέλθουν.

(9) Ενώ η οδηγία 2004/81/ΕΚ προβλέπει την έκδοση τίτλου παραμονής για τα θύματα εμπορίας ανθρώπων που είναι υπήκοοι τρίτων χωρών και η οδηγία 2004/38/ΕΚ ρυθμίζει την άσκηση από τους πολίτες της Ένωσης και τα μέλη των οικογενειών τους του δικαιώματος να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στην επικράτεια των κρατών μελών, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας από την απέλαση, η παρούσα απόφαση-πλαίσιο θεσπίζει ειδικά προστατευτικά μέτρα για κάθε θύμα εμπορίας ανθρώπων, και δεν ασχολείται με τους όρους παραμονής του στην επικράτεια των κρατών μελών ή με οποιοδήποτε άλλο θέμα εμπίπτει στην κοινοτική αρμοδιότητα.

(10) Πέραν των μέτρων που προορίζονται για τους ενήλικες, κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να διασφαλίσει τη θέσπιση ειδικών προστατευτικών μέτρων για τα παιδιά που πέφτουν θύματα εμπορίας.

(11) Κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να θεσπίσει και/ή να ενισχύσει τις πολιτικές παρεμπόδισης της εμπορίας ανθρώπων καθώς επίσης να λάβει μέτρα για την αποθάρρυνση της ζήτησης που ευνοεί όλες τις μορφές εκμετάλλευσης, και τούτο μέσω της έρευνας, της πληροφόρησης, της ευαισθητοποίησης και της εκπαίδευσης. Κατά τις πρωτοβουλίες αυτές, κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να προσεγγίζει το θέμα λαμβάνοντας υπόψη τη διάσταση του φύλου και τα δικαιώματα των παιδιών.

(12) Η [οδηγία 2009/.../ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της … σχετικά με την επιβολή ελάχιστων προτύπων όσον αφορά τις κυρώσεις στους εργοδότες που απασχολούν παράνομα διαμένοντες υπηκόους τρίτων χωρών] προβλέπει την επιβολή κυρώσεων στους εργοδότες που απασχολούν παράνομα διαμένοντες υπηκόους τρίτων χωρών οι οποίοι, μολονότι δεν έχουν κατηγορηθεί ή καταδικαστεί για εμπορία ανθρώπων, χρησιμοποιούν την εργασία ή τις υπηρεσίες προσώπου, γνωρίζοντας ότι το συγκεκριμένο πρόσωπο είναι θύμα εμπορίας. Πέραν αυτού, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων σε εκείνους που χρησιμοποιούν οποιαδήποτε υπηρεσία παρέχεται από θύμα εμπορίας, γνωρίζοντας ότι πρόκειται για θύμα εμπορίας. Αυτή η ευρύτερη ποινικοποίηση θα μπορούσε να συμπεριλάβει εργοδότες νομίμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών και υπηκόων της ΕΕ, καθώς και τους αγοραστές σεξουαλικών υπηρεσιών από οποιοδήποτε θύμα εμπορίας, ανεξαρτήτως της εθνικότητάς τους.

(13) Θα πρέπει να δημιουργηθούν εθνικά συστήματα παρακολούθησης, όπως οι εθνικοί εισηγητές ή ανάλογοι μηχανισμοί, με σκοπό τη συλλογή δεδομένων και τη διενέργεια εκτιμήσεων σχετικά με τις τάσεις που επικρατούν στον τομέα της εμπορίας ανθρώπων, τη στάθμιση των αποτελεσμάτων της πολιτικής κατά της εμπορίας, καθώς και την παροχή συμβουλών σε κυβερνήσεις και κοινοβούλια για την ανάπτυξη δράσης κατά της εμπορίας ανθρώπων. Οι μηχανισμοί και τα μέτρα αυτά είναι ουσιώδη για την χάραξη αποτελεσματικής πολιτικής καταπολέμησης της εμπορίας ανθρώπων.

(14) Δεδομένου ότι ο στόχος της παρούσας απόφασης-πλαισίου, ειδικότερα η καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, δεν μπορεί να επιτευχθεί επαρκώς από μόνα τα κράτη μέλη και μπορεί, ως εκ τούτου, λόγω της κλίμακας και των συνεπειών της, να επιτευχθεί καλύτερα σε επίπεδο Ένωσης, η Ένωση μπορεί να θεσπίσει μέτρα σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, όπως αυτή διατυπώνεται στο άρθρο 2 της συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και στο άρθρο 5 της συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας όπως διατυπώνεται στο τελευταίο αυτό άρθρο, η παρούσα απόφαση-πλαίσιο δεν υπερβαίνει το μέτρο που είναι αναγκαίο για την επίτευξη του υπόψη στόχου.

(15) Η παρούσα απόφαση-πλαίσιο σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα και τηρεί τις αρχές που αναγνωρίζονται ιδίως στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως δε την αρχή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, την απαγόρευση της δουλείας, της αναγκαστικής εργασίας και της εμπορίας ανθρώπων, την απαγόρευση των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας, τα δικαιώματα του παιδιού, το δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια, την ελευθερία έκφρασης και πληροφόρησης, την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής και αμερόληπτου δικαστηρίου, καθώς και τις αρχές της νομιμότητας και της αναλογικότητας αξιοποίνων πράξεων και ποινών. Ειδικότερα, η παρούσα απόφαση-πλαίσιο επιδιώκει να εξασφαλίσει την πλήρη τήρηση αυτών των δικαιωμάτων και αρχών.

ΕΞΕΔΩΣΕ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΑΠΟΦΑΣΗ-ΠΛΑΙΣΙΟ:

Άρθρο 1

Αδικήματα σχετικά με την εμπορία ανθρώπων

1. Κάθε κράτος μέλος λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα ώστε να καταστήσει αξιόποινες τις ακόλουθες πράξεις:

Τη στρατολόγηση, μεταφορά, μεταβίβαση, υπόθαλψη ή παραλαβή ατόμων, μέσω απειλής ή χρήσης βίας ή άλλων μορφών εξαναγκασμού, μέσω απαγωγής, απάτης, εξαπάτησης, κατάχρησης εξουσίας ή ευάλωτης θέσης ή μέσω πληρωμής ή ωφελημάτων για την εξασφάλιση της συμφωνίας ατόμου που ασκεί έλεγχο επί άλλου, με σκοπό την εκμετάλλευση.

2. Η ευάλωτη θέση προκύπτει όταν το πρόσωπο δεν έχει άλλη πραγματική ή παραδεκτή επιλογή από το να υποστεί τη συγκεκριμένη κατάχρηση.

3. Η εκμετάλλευση περιλαμβάνει, τουλάχιστον, την εκμετάλλευση της εκπόρνευσης άλλων ή άλλες μορφές σεξουαλικής εκμετάλλευσης, την καταναγκαστική παροχή εργασίας ή υπηρεσιών, τη δουλεία ή άλλες πρακτικές παρεμφερείς προς τη δουλεία, την υποτέλεια, την εκμετάλλευση δραστηριοτήτων που συνδέονται με την επαιτεία ή παράνομων δραστηριοτήτων, ή την αφαίρεση οργάνων.

4. Η συναίνεση θύματος εμπορίας ανθρώπων με σκοπό την εκμετάλλευσή του, σκοπούμενη ή πραγματική, είναι άνευ σημασίας εάν έχουν χρησιμοποιηθεί τα μέσα που προσδιορίζονται στην παράγραφο 1.

5. Όταν η πράξη που αναφέρεται στην παράγραφο 1 αφορά παιδί, συνιστά αξιόποινη πράξη εμπορίας ανθρώπων ακόμη και εάν δεν έχουν χρησιμοποιηθεί τα μέσα που προσδιορίζονται στην παράγραφο 1.

6. Για τους σκοπούς της παρούσας απόφασης-πλαισίου, ως "παιδί" νοείται κάθε πρόσωπο ηλικίας κάτω των δεκαοκτώ ετών.

Άρθρο 2

Ηθική αυτουργία, υποβοήθηση, συνέργια και απόπειρα

Κάθε κράτος μέλος λαμβάνει τα απαιτούμενα μέτρα ώστε η ηθική αυτουργία, υποβοήθηση, συνέργια ή απόπειρα διάπραξης ενός εκ των αδικημάτων που αναφέρονται στο άρθρο 1 να συνιστά αξιόποινη πράξη.

Άρθρο 3

Ποινές και επιβαρυντικές περιστάσεις

1. Κάθε κράτος μέλος λαμβάνει τα απαιτούμενα μέτρα ώστε να διασφαλίζει ότι τα αδικήματα που αναφέρονται στα άρθρα 1 και 2 τιμωρούνται με στερητική της ελευθερίας ποινή το ανώτατο όριο της οποίας ανέρχεται τουλάχιστον σε έξι έτη.

2. Κάθε κράτος μέλος λαμβάνει τα απαιτούμενα μέτρα ώστε να διασφαλίζει ότι τα αδικήματα που αναφέρονται στο άρθρο 1 τιμωρούνται με στερητική της ελευθερίας ποινή το ανώτατο όριο της οποίας ανέρχεται τουλάχιστον σε δέκα έτη, όταν αυτά έχουν διαπραχθεί υπό οιαδήποτε από τις ακόλουθες περιστάσεις:

α) το αδίκημα διαπράχθηκε από υπάλληλο κατά την άσκηση των καθηκόντων του/της·

β) το αδίκημα διαπράχθηκε εναντίον ιδιαίτερα ευάλωτου θύματος.

δ) το αδίκημα διαπράχθηκε στο πλαίσιο εγκληματικής οργάνωσης κατά την έννοια της απόφασης-πλαισίου 2008/841/ΔΕΥ[16].

3. Κάθε κράτος μέλος λαμβάνει τα απαιτούμενα μέτρα ώστε να διασφαλίζει ότι τα αδικήματα που αναφέρονται στο άρθρο 1 τιμωρούνται με στερητική της ελευθερίας ποινή το ανώτατο όριο της οποίας ανέρχεται τουλάχιστον σε δώδεκα έτη, όταν αυτά έχουν διαπραχθεί υπό οιαδήποτε από τις ακόλουθες περιστάσεις:

α) το αδίκημα έθεσε σε κίνδυνο τη ζωή των θυμάτων

β) κατά τη διάπραξη του αδικήματος χρησιμοποιήθηκε σοβαρή βία, ή προκλήθηκε ιδιαίτερα σοβαρή σωματική βλάβη στο θύμα.

Άρθρο 4

Ευθύνη νομικών προσώπων

1. Κάθε κράτος μέλος λαμβάνει τα απαιτούμενα μέτρα ώστε να διασφαλίζει ότι τα νομικά πρόσωπα μπορούν να θεωρηθούν υπεύθυνα για ένα εκ των αδικημάτων που αναφέρονται στα άρθρα 1 και 2, το οποίο διαπράττεται προς όφελός τους από οποιοδήποτε πρόσωπο που ενεργεί είτε ατομικά είτε ως μέλος οργάνου του νομικού προσώπου και το οποίο κατέχει ιθύνουσα θέση εντός του νομικού προσώπου, βάσει:

α) εξουσίας εκπροσώπησης του νομικού προσώπου, ή

β) εξουσίας λήψης αποφάσεων εξ ονόματος του νομικού προσώπου, ή

γ) εξουσίας άσκησης ελέγχου εντός του νομικού προσώπου.

2. Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν επίσης ότι τα νομικά πρόσωπα μπορεί να υπέχουν ευθύνη όταν η έλλειψη εποπτείας ή ελέγχου, από πρόσωπο που αναφέρεται στην παράγραφο 1, κατέστησε εφικτή τη διάπραξη του ποινικού αδικήματος που ορίζεται στα άρθρα 1 και 2 προς όφελος του συγκεκριμένου νομικού προσώπου από πρόσωπο το οποίο τελεί υπό την εξουσία του.

3. Η ευθύνη του νομικού προσώπου βάσει των παραγράφων 1 και 2 δεν αποκλείει την άσκηση ποινικής δίωξης κατά φυσικών προσώπων τα οποία είναι αυτουργοί, ηθικοί αυτουργοί ή συνεργοί στα αδικήματα που αναφέρονται στα άρθρα 1 και 2.

4. Για τους σκοπούς της παρούσας απόφασης-πλαισίου, ως «νομικό πρόσωπο» νοείται κάθε οντότητα που έχει νομική προσωπικότητα βάσει του εφαρμοστέου εθνικού δικαίου, εξαιρουμένων των κρατών ή των δημόσιων οργανισμών κατά την άσκηση της κρατικής εξουσίας, καθώς και των διεθνών οργανισμών δημοσίου δικαίου.

Άρθρο 5

Κυρώσεις κατά νομικών προσώπων

1. Κάθε κράτος μέλος λαμβάνει τα απαιτούμενα μέτρα ώστε να διασφαλίζει ότι το νομικό πρόσωπο το οποίο υπέχει ευθύνη βάσει του άρθρου 4 παράγραφος 1 υπόκειται σε αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές κυρώσεις, στις οποίες περιλαμβάνονται χρηματικές ποινές ή πρόστιμα, και, ενδεχομένως, άλλες κυρώσεις, όπως:

α) αποκλεισμός από δημόσιες παροχές ή ενισχύσεις

β) προσωρινή ή οριστική απαγόρευση άσκησης εμπορικής δραστηριότητας

γ) επιβολή δικαστικής εποπτείας

δ) δικαστική εκκαθάριση

ε) προσωρινό ή οριστικό κλείσιμο εγκαταστάσεων που χρησιμοποιήθηκαν για τη διάπραξη του αδικήματος.

Άρθρο 6

Μη επιβολή κυρώσεων στο θύμα

Κάθε κράτος μέλος προβλέπει τη δυνατότητα μη δίωξης ή επιβολής ποινών σε θύματα εμπορίας ανθρώπων για τη συμμετοχή τους σε παράνομες δραστηριότητες ως άμεση συνέπεια του γεγονότος ότι χρησιμοποιήθηκε εις βάρος τους ένα από τα αθέμιτα μέσα που αναφέρονται στα άρθρα 1 και 2.

Άρθρο 7

Έρευνα και δίωξη

1. Κάθε κράτος μέλος διασφαλίζει ότι η ανάκριση ή η δίωξη αδικημάτων που αναφέρονται στα άρθρα 1 και 2 δεν εξαρτάται από καταγγελία ή κατηγορία προερχόμενη από το θύμα της αξιόποινης πράξης και ότι η ποινική διαδικασία μπορεί να συνεχιστεί ακόμη και αν το θύμα έχει αποσύρει την κατάθεσή του.

2. Κάθε κράτος μέλος λαμβάνει τα απαιτούμενα μέτρα προκειμένου να διευκολύνει τη δίωξη αδικήματος που αναφέρεται στα άρθρα 1 και 2 για ικανό χρονικό διάστημα μετά την ενηλικίωση του θύματος σε βαθμό ανάλογο με τη βαρύτητα του εγκλήματος.

3. Κάθε κράτος μέλος λαμβάνει τα απαιτούμενα μέτρα ώστε να διασφαλίζει ότι τα πρόσωπα, οι μονάδες ή οι υπηρεσίες που είναι υπεύθυνα για τη διερεύνηση ή τη δίωξη των αδικημάτων που αναφέρονται στα άρθρα 1 και 2 εκπαιδεύονται αναλόγως.

4. Κάθε κράτος μέλος λαμβάνει τα απαιτούμενα μέτρα ώστε να διασφαλίζει ότι τα μέσα έρευνας που χρησιμοποιούνται σε υποθέσεις οργανωμένου εγκλήματος, όπως η παρακολούθηση τηλεφώνων, η ηλεκτρονική παρακολούθηση και η διερεύνηση του οικονομικού εγκλήματος τίθενται στη διάθεση των προσώπων, μονάδων ή υπηρεσιών που είναι αρμόδιες για τη διερεύνηση ή τη δίωξη των αδικημάτων που αναφέρονται στα άρθρα 1 και 2.

Άρθρο 8

Δικαιοδοσία και συντονισμός των διώξεων

1. Κάθε κράτος μέλος λαμβάνει τα απαιτούμενα μέτρα ώστε να θεμελιώσει τη δικαιοδοσία του επί των αδικημάτων που αναφέρονται στα άρθρα 1 και 2 όταν:

α) το αδίκημα διαπράττεται, εξ ολοκλήρου ή εν μέρει, στην επικράτειά του· ή

β) ο δράστης του αδικήματος είναι υπήκοός του ή έχει τη συνήθη διαμονή του στο έδαφός του ή

γ) το αδίκημα διαπράττεται εναντίον υπηκόου του ή προσώπου που έχει τη συνήθη διαμονή του στο έδαφός του ή

δ) το αδίκημα διαπράττεται προς όφελος νομικού προσώπου εγκατεστημένου στο έδαφος του εν λόγω κράτους μέλους.

2. Όσον αφορά τη δίωξη αδικήματος που αναφέρεται στα άρθρα 1 και 2 και διαπράχθηκε εκτός του εδάφους του κράτους μέλους, όταν πρόκειται για την παράγραφο 1 στοιχείο β), κάθε κράτος μέλος λαμβάνει τα απαιτούμενα μέτρα ώστε να διασφαλίζει ότι η θεμελίωση της δικαιοδοσίας του δεν εξαρτάται από τον όρο ότι οι πράξεις είναι αξιόποινες στον τόπο τέλεσής τους.

3. Όσον αφορά τη δίωξη αδικήματος που αναφέρεται στα άρθρα 1 και 2 και διαπράχθηκε εκτός του εδάφους του οικείου κράτους μέλους, όταν πρόκειται για την παράγραφο 1 στοιχείο β), κάθε κράτος μέλος λαμβάνει τα απαιτούμενα μέτρα ώστε να διασφαλίζει ότι η δικαιοδοσία του δεν εξαρτάται από τον όρο ότι η δίωξη μπορεί να κινηθεί μόνο κατόπιν αναφοράς του θύματος στον τόπο τέλεσης του αδικήματος ή καταγγελίας από το κράτος του τόπου όπου διαπράχθηκε το αδίκημα.

4. Όταν αδίκημα υπάγεται στη δικαιοδοσία περισσοτέρων του ενός κρατών μελών και οποιοδήποτε εκ των συγκεκριμένων κρατών μπορεί εγκύρως να ασκήσει δίωξη βάσει των ίδιων πραγματικών περιστατικών, τα συγκεκριμένα κράτη μέλη συνεργάζονται προκειμένου να αποφασίσουν ποιο εξ αυτών θα προβεί στη δίωξη των δραστών με σκοπό, εφόσον είναι δυνατό, να συγκεντρωθεί η διαδικασία σε ένα μόνο κράτος μέλος. Για τον σκοπό αυτό, τα κράτη μέλη μπορούν να προσφεύγουν στην Eurojust ή σε οποιοδήποτε όργανο ή μηχανισμό έχει συσταθεί εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να διευκολύνουν τη συνεργασία μεταξύ των δικαστικών αρχών τους, καθώς και τον συντονισμό των ενεργειών τους. Προκειμένου να αποφασιστεί ποιο κράτος μέλος θα ασκήσει δίωξη εναντίον του δράστη, λαμβάνονται ιδιαιτέρως υπόψη οι ακόλουθοι παράγοντες:

- το κράτος μέλος στο έδαφος του οποίου διαπράχθηκαν οι αξιόποινες πράξεις,

- το κράτος μέλος του οποίου ο δράστης είναι υπήκοος, ή στο οποίο έχει τη διαμονή του,

- το κράτος μέλος προέλευσης του θύματος,

- το κράτος μέλος στο έδαφος του οποίου ανακαλύφθηκε ο δράστης.

Άρθρο 9

Προστασία ευάλωτων θυμάτων εμπορίας ανθρώπων σε ποινικές διαδικασίες

1. Τα παιδιά που είναι θύματα ενός εκ των αδικημάτων που αναφέρονται στα άρθρα 1 και 2 θεωρούνται ιδιαίτερα ευάλωτα θύματα σύμφωνα με το άρθρο 2 παράγραφος 2, το άρθρο 8 παράγραφος 4 και το άρθρο 14 παράγραφος 1 της απόφασης-πλαισίου 2001/220/ΔΕΥ.

2. Κάθε ενήλικος που είναι θύμα ενός εκ των αδικημάτων που αναφέρεται στα άρθρα 1 και 2 θεωρείται ιδιαίτερα ευάλωτος σύμφωνα με το άρθρο 2 παράγραφος 2, το άρθρο 8 παράγραφος 4 και το άρθρο 14 παράγραφος 1 της απόφασης-πλαισίου 2001/220/ΔΕΥ του Συμβουλίου, βάσει ατομικής αξιολόγησης των αρμόδιων αρχών, η οποία λαμβάνει υπόψη την ηλικία, την ωριμότητα, την υγεία, την εγκυμοσύνη, την αναπηρία, άλλες προσωπικές ή κοινωνικές περιστάσεις, καθώς και τις σωματικές ή ψυχολογικές συνέπειες της εγκληματικής δραστηριότητας της οποίας υπήρξε θύμα.

3. Με την επιφύλαξη των δικαιωμάτων άμυνας, κάθε κράτος μέλος διασφαλίζει ότι τα ιδιαίτερα ευάλωτα θύματα, πέραν των δικαιωμάτων που προβλέπονται στην απόφαση-πλαίσιο 2001/220, δικαιούνται ειδικής μεταχείρισης με σκοπό την πρόληψη επακόλουθης θυματοποίησης αποφεύγοντας, στο μέτρο του δυνατού και σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από την εθνική νομοθεσία:

α) κάθε οπτική επαφή μεταξύ θυμάτων και δραστών συμπεριλαμβανομένης της κατάθεσης (π.χ. ακροάσεις και κατ' αντιπαράσταση εξέταση), λαμβάνοντας τα κατάλληλα μέσα μεταξύ των οποίων η χρήση οπτικοακουστικών μέσων,

β) τις ερωτήσεις σχετικά με την ιδιωτική ζωή των θυμάτων που δεν είναι απολύτως αναγκαίες για την απόδειξη των πραγματικών περιστατικών στα οποία θεμελιώνεται η κατηγορία,

γ) κάθε κατάθεση σε δημόσια συνεδρίαση,

δ) την άσκοπη επανάληψη των ακροάσεων στη διάρκεια της έρευνας, της δίωξης και της δίκης.

4. Κάθε κράτος μέλος επιτρέπει, κατά περίπτωση, να μην αποκαλύπτεται η ταυτότητα ενός ιδιαίτερα ευάλωτου θύματος που παρεμβαίνει υπό την ιδιότητα του μάρτυρα.

5. Κάθε κράτος μέλος διασφαλίζει ότι τα θύματα εμπορίας ανθρώπων απολαμβάνουν της δέουσας προστασίας βάσει ατομικής αξιολόγησης του κινδύνου, και έχουν, αν παρίσταται ανάγκη, πρόσβαση σε προγράμματα προστασίας μαρτύρων, σύμφωνα με τους λόγους που καθορίζει η εθνική νομοθεσία.

6. Κάθε κράτος μέλος διασφαλίζει ότι τα ιδιαίτερα ευάλωτα θύματα έχουν στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας πρόσβαση σε δωρεάν νομικές συμβουλές, και σε νομική εκπροσώπηση για τους ίδιους λόγους που προβλέπει η εθνική νομοθεσία για τον εναγόμενο, μεταξύ άλλων και με σκοπό την απαίτηση αποζημίωσης. Η παρούσα παράγραφος ισχύει με την επιφύλαξη της εφαρμογής του άρθρου 11 όταν το θύμα είναι ανήλικο.

Άρθρο 10

Βοήθεια στα θύματα

1. Κάθε κράτος μέλος διασφαλίζει ότι παρέχεται βοήθεια στα θύματα πριν, κατά και μετά την ποινική διαδικασία, που τους παρέχει τη δυνατότητα να ασκούν τα δικαιώματα που ορίζονται στην απόφαση-πλαίσιο 2001/220/ΔΕΥ, της 15ης Μαρτίου 2001, για το καθεστώς των θυμάτων σε ποινικές διαδικασίες, καθώς και στην παρούσα απόφαση-πλαίσιο.

2. Ένα πρόσωπο αντιμετωπίζεται ως θύμα εφόσον οι αρμόδιες αρχές έχουν κάποια ένδειξη ότι έχει διαπραχθεί εις βάρος του ένα εκ των αδικημάτων που αναφέρονται στα άρθρα 1 και 2.

3. Κάθε κράτος μέλος λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα για τη θέσπιση, σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, των κατάλληλων μηχανισμών για την έγκαιρη ταυτοποίηση και στήριξη των θυμάτων, σε συνεργασία με σχετικούς οργανισμούς στήριξης των θυμάτων.

4. Τα κράτη μέλη χορηγούν στα θύματα την απαιτούμενη βοήθεια και στήριξη στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας, που τους επιτρέπει να συνέλθουν και να ξεφύγουν από την επιρροή των δραστών των αδικημάτων, και τους παρέχουν επίσης ασφαλή στέγη και υλική βοήθεια, αναγκαία ιατρική περίθαλψη συμπεριλαμβανομένης της ψυχολογικής βοήθειας, παροχή συμβουλών και πληροφοριών, βοήθεια που επιτρέπει να παρουσιαστούν και να συνεκτιμηθούν τα δικαιώματα και τα συμφέροντά τους κατά την ποινική διαδικασία, καθώς και υπηρεσίες μετάφρασης και διερμηνείας, όταν υπάρχει ανάγκη. Τα κράτη μέλη μεριμνούν για τις ειδικές ανάγκες των πλέον ευάλωτων προσώπων.

Άρθρο 11

Ειδικά προστατευτικά μέτρα για τα παιδιά

Κάθε κράτος μέλος εφαρμόζει τα άρθρα 14 και 15 της απόφασης-πλαισίου για την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης, της σεξουαλικής εκμετάλλευσης των παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας, καταργώντας την απόφαση-πλαίσιο 2004/68/ΔΕΥ.

Άρθρο 12

Πρόληψη

1. Κάθε κράτος μέλος επιδιώκει την αποθάρρυνση της ζήτησης που ευνοεί όλες τις μορφές εκμετάλλευσης.

2. Κάθε κράτος μέλος προωθεί την τακτική κατάρτιση των υπαλλήλων που ενδέχεται να έλθουν σε επαφή με θύματα και δυνητικά θύματα, περιλαμβανομένων των αστυνομικών που εργάζονται στην πρώτη γραμμή, με σκοπό να τους διευκολύνει να εντοπίζουν τα θύματα και τα δυνητικά θύματα, καθώς και να αντιμετωπίζουν τα ιδιαίτερα ευάλωτα θύματα που αναφέρονται στο άρθρο 9 παράγραφοι 1 και 2 της παρούσας απόφασης-πλαισίου.

3. Με την επιφύλαξη του κοινοτικού δικαίου, κάθε κράτος μέλος εξετάζει τη λήψη μέτρων για να θεσπίσει ως ποινικό αδίκημα τη χρήση υπηρεσιών που αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης όπως αναφέρεται στα άρθρα 1 και 2, εφόσον ο χρήστης γνωρίζει ότι το πρόσωπο που παρέχει τις υπηρεσίες είναι θύμα ενός εκ των αδικημάτων που αναφέρονται στα άρθρα 1 και 2.

Άρθρο 13

Παρακολούθηση

Τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα για τον διορισμό εθνικών εισηγητών ή τη δημιουργία άλλων ανάλογων μηχανισμών. Τα καθήκοντα των μηχανισμών αυτών περιλαμβάνουν, τουλάχιστον, την παρακολούθηση της εφαρμογής των μέτρων που προβλέπονται στην παρούσα απόφαση-πλαίσιο.

Άρθρο 14

Πεδίο εδαφικής εφαρμογής

Η παρούσα απόφαση-πλαίσιο εφαρμόζεται στο Γιβραλτάρ.

Άρθρο 15

Κατάργηση της απόφασης - πλαισίου 2002/629/ΔΕΥ

Η απόφαση-πλαίσιο 2002/629/ΔΕΥ για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων καταργείται.

Άρθρο 16

Εφαρμογή

1. Τα κράτη μέλη θεσπίζουν τα αναγκαία μέτρα για να συμμορφωθούν προς την παρούσα απόφαση-πλαίσιο το αργότερο [δύο έτη μετά την έκδοση].

2. [Δύο έτη μετά την έκδοση], τα κράτη μέλη διαβιβάζουν στη Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου και στην Επιτροπή το κείμενο των διατάξεων μεταφοράς στο εθνικό τους δίκαιο των υποχρεώσεων που τους επιβάλλει η παρούσα απόφαση-πλαίσιο. Το Συμβούλιο, το αργότερο [τέσσερα έτη μετά την έκδοση], και βάσει έκθεσης που περιέχει τα στοιχεία αυτά, καθώς και γραπτής έκθεσης της Επιτροπής, αξιολογεί τον βαθμό κατά τον οποίο τα κράτη μέλη έχουν λάβει τα αναγκαία μέτρα προκειμένου να συμμορφωθούν με την παρούσα απόφαση-πλαίσιο.

Άρθρο 17

Έναρξη ισχύος

Η παρούσα απόφαση-πλαίσιο αρχίζει να ισχύει την ημέρα της δημοσίευσής της στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης .

Βρυξέλλες,

Για το Συμβούλιο

Ο Πρόεδρος

[1] Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική επιτροπή και την επιτροπή των Περιφερειών - Χάρτης πορείας για την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών 2006-2010, {SEC(2006)275}, COM(2006) 92 τελικό.

[2] Ανακοίνωση της Επιτροπής - Σχετικά με μια στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα δικαιώματα του παιδιού {SEC(2006) 888} {SEC(2006) 889}, COM(2006) 367 τελικό.

[3] Απόφαση-πλαίσιο του Συμβουλίου, της 15ης Μαρτίου 2001, σχετικά με το καθεστώς των θυμάτων σε ποινικές διαδικασίες (2001/220/ΔΕΥ), ΕΕ L 82 της 22.3.2001, σ.1.

[4] Οδηγία 2004/81/ΕΚ του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 2004, σχετικά με τον τίτλο παραμονής που χορηγείται στους υπηκόους τρίτων χωρών θύματα εμπορίας ανθρώπων ή συνέργειας στη λαθρομετανάστευση, οι οποίοι συνεργάζονται με τις αρμόδιες αρχές, ΕΕ L 261 της 6.8.2004, σ. 85.

[5] Οδηγία 2004/80/ΕΚ του Συμβουλίου για την αποζημίωση των θυμάτων εγκληματικών πράξεων, ΕΕ L 261 της 6.8.2004, σ. 15.

[6] ΕΕ L 300 της 11.11.2008, σ. 42.

[7] Απόφαση-πλαίσιο του Συμβουλίου της 13ης Ιουνίου 2002 για το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και τις διαδικασίες παράδοσης μεταξύ των κρατών μελών, ΕΕ L 190 της 18.7.2002.

[8] Πρόταση απόφασης-πλαισίου του Συμβουλίου για την πρόληψη και τον διακανονισμό συγκρούσεων δικαιοδοσίας σε ποινικές υποθέσεις, η οποία κατατέθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2009 από την Τσεχική Δημοκρατία, την Πολωνία, τη Σλοβενία, τη Σλοβακία και τη Σουηδία. Έγγραφο αριθ. 5208/09 του Συμβουλίου.

[9] ΕΕ C […], […], σ. […].

[10] ΕΕ L 203 της 1.8.2002, σ. 1.

[11] ΕΕ C 311 της 9.12.2005, σ. 1.

[12] Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, η οποία εγκρίθηκε και τέθηκε προς υπογραφή, κύρωση και προσχώρηση με το ψήφισμα αριθ. 44/25 της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ της 20ής Νοεμβρίου 1989.

[13] Πρωτόκολλο των Ηνωμένων Εθνών για την πρόληψη, την καταστολή και τη δίωξη της εμπορίας προσώπων, ιδίως γυναικών και παιδιών, το οποίο συμπληρώνει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά του διακρατικού οργανωμένου εγκλήματος, Παλέρμο, 2000.

[14] Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την ανάληψη δράσης κατά της εμπορίας ανθρώπων, Βαρσοβία, 16.5.2005, Συνθήκες του Συμβουλίου της Ευρώπης αριθ. 197.

[15] ΕΕ L 82 της 22.03.2001, σ. 1.

[16] ΕΕ L 300 της 11.11.2008, σ. 42.