52007DC0014

[pic] | ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ |

Βρυξέλλες, 17.1.2007

COM(2007) 14 τελικό

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

για την έναρξη διαβουλεύσεων με τα Φίτζι δυνάμει του άρθρου 96 της Συμφωνίας Κοτονού

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

για την έναρξη διαβουλεύσεων με τα Φίτζι δυνάμει του άρθρου 96 της Συμφωνίας Κοτονού

I. Ιστορικό πλαίσιο

Υπενθυμίζεται ότι, μετά το πραξικόπημα και την κράτηση ομήρων το Μάιο του 2000, τον Ιούνιο του ίδιου έτους, η Επιτροπή πρότεινε την έναρξη διαβουλεύσεων, όπως προβλέπεται στο άρθρο 96 της Συμφωνίας του Κοτονού. Τον Ιούλιο, το Συμβούλιο συμφώνησε ομόφωνα και, στη συνέχεια, τον Οκτώβριο του 2000, άρχισαν οι διαβουλεύσεις. Συνεπεία αυτού αποφασίστηκε, το 2001, μερική αναστολή της συνεργασίας για την ανάπτυξη και στις 7 Νοεμβρίου 2003 άρση των τελευταίων κυρώσεων. Εκείνη την εποχή, οι διαβουλεύσεις σε συνδυασμό με τη μερική αναστολή της συνεργασίας για την ανάπτυξη θεωρήθηκαν χρήσιμες για την προώθηση μιας θετικής διαδικασίας στα Φίτζι. Ωστόσο, λαμβανομένου υπόψη ότι, έξι χρόνια αργότερα, τα Φίτζι αντιμετωπίζουν ένα νέο στρατιωτικό πραξικόπημα, είναι σαφές ότι η δημοκρατική παιδεία και οι δημοκρατικοί θεσμοί δεν είναι επαρκώς ισχυροί και, ως εκ τούτου, αυτή τη φορά θα ήταν ενδεδειγμένο να υιοθετηθεί μια διαφορετική προσέγγιση.

Μετά από δύο σχεδόν μήνες τεταμένων σχέσεων μεταξύ της κυβέρνησης και των ενόπλων δυνάμεων των Φίτζι, η δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση του πρωθυπουργού Laisenia Qarase ανετράπη από τις ένοπλες δυνάμεις, υπό την ηγεσία του στρατιωτικού διοικητή, Commodore Voreqe Bainimarama, στις 5 Δεκεμβρίου 2006. Σύμφωνα με τις ενδείξεις, το στρατιωτικό πραξικόπημα ήταν αρχικά αναίμακτο. Πρόκειται για το τέταρτο στρατιωτικό πραξικόπημα στα Φίτζι, από το 1987.

Ένα σημαντικότερο στοιχείο είναι ότι η κυβέρνηση Qarase εξελέγη με λαϊκή ψήφο στις γενικές εκλογές του Μαΐου 2006. Σύμφωνα με τη νέα πολιτική της ΕΕ για την ενισχυμένη εταιρική σχέση με τα νησιά του Ειρηνικού, η ΕΕ απέστειλε στα Φίτζι πλήρη αποστολή παρατηρητών των εκλογών με επικεφαλής τον πρώην υπουργό της Ουγγαρίας και ευρωβουλευτή Istvan Szent-Ivanyi. Οι ελεγκτές της ΕΕ θεώρησαν τις εκλογές αξιόπιστες. Συνεπώς, είναι αναμφισβήτητο ότι η κυβέρνηση Qarase είχε πλήρη δημοκρατική νομιμότητα και ευρεία πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο.

Ο στρατιωτικός διοικητής κατέλαβε την εκτελεστική εξουσία από τον Πρόεδρο Iloilo, απέλυσε τον πρωθυπουργό Qarase, κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και παγίωσε σταδιακά τη στρατιωτική εξουσία του. Ορισμένα σημαντικά πρόσωπα συνελήφθησαν, ανακρίθηκαν και, στη συνέχεια, τα περισσότερα αφέθηκαν ελεύθερα και απομακρύνθηκαν από τη θέση τους και, συγκεκριμένα, ο αντιπρόεδρος, ο εκτελών χρέη αρχηγού της αστυνομίας, καθώς και ο γενικός διευθυντής του Υπουργείου Οικονομικών, ο οποίος είναι και εθνικός διατάκτης του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάπτυξης στα Φίτζι.

Ως "προσωρινός πρωθυπουργός" ορκίστηκε ένας πρώην στρατιωτικός γιατρός και διπλωμάτης, ηλικίας 77 ετών. Η πρώτη του ενέργεια ήταν να συμβουλεύσει το διοικητή να διαλύσει το Κοινοβούλιο, το οποίο και έγινε. Ο προσωρινός "πρωθυπουργός" παραιτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2007. Εν τω μεταξύ, ο πρωθυπουργός Qarase υποστηρίζει ότι είναι ο νόμιμος πρωθυπουργός των Φίτζι.

II. Σημερινή κατάσταση

Η κατάσταση δεν έχει σταθεροποιηθεί απολύτως και εξακολουθεί να βρίσκεται σε εξέλιξη. Οι στρατιωτικοί δημοσίευσαν καταχωρίσεις στον τοπικό τύπο για να προσελκύσουν υποψήφιους για υπουργικές θέσεις. Το Μεγάλο Συμβούλιο των Αρχηγών, το οποίο, σύμφωνα με το σύνταγμα των Φίτζι, διορίζει τον πρόεδρο και τον αντιπρόεδρο, συνήλθε στις 20-22 Δεκεμβρίου 2006 και συνέστησε να ληφθούν ορισμένα μέτρα και, μεταξύ άλλων, να επιστρέψουν οι στρατιωτικοί στους στρατώνες τους. Ο διοικητής άσκησε κριτική στο Μεγάλο Συμβούλιο των Αρχηγών και ανήγγειλε ότι στο μέλλον θα μπορεί να συνέρχεται μόνο όταν το επιτρέπει ο ίδιος. Στις αρχές Ιανουαρίου 2007, η κατάσταση επιδεινώθηκε και ο Πρόεδρος δήλωσε ότι υποστηρίζει τους στρατιωτικούς και διόρισε το διοικητή προσωρινό πρωθυπουργό. Επιπλέον, το δικαστικό σώμα υπέστη πιέσεις. Τα μαζικά μέσα ενημέρωσης των Φίτζι ανέφεραν, στις 5 Ιανουαρίου 2007, ότι ένας άνθρωπος έχασε τη ζωή του κατά τη διάρκεια ανάκρισης από τους στρατιωτικούς.

Υπήρξε σημαντική αντίσταση στο πραξικόπημα. Την ημέρα του πραξικοπήματος, ο Πρόεδρος Iloilo δήλωσε ότι δεν υποστηρίζει ούτε παραγράφει τις πράξεις των στρατιωτικών, αλλά, στις 4 Ιανουαρίου 2007, άλλαξε τη θέση του. Οι παραδοσιακοί αρχηγοί και οι εκκλησίες καταδίκασαν το πραξικόπημα· οι δικαστές των Φίτζι δήλωσαν ότι θα υπερασπιστούν το κράτος δικαίου και το Σύνταγμα· ο ασκών χρέη διοικητού της αστυνομίας χαρακτήρισε το πραξικόπημα προδοσία και οι στρατιωτικοί τον απομάκρυναν από τη θέση του. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης εκφράστηκαν ανοικτά, αλλά τους ασκούνται πιέσεις από τους στρατιωτικούς να μην "υποδαυλίζουν" αντιδράσεις. Υπήρξαν πολλά παραδείγματα παθητικής αντίστασης και ανυπακοής των πολιτών, αλλά η αντίθεση στους στρατιωτικούς δεν φαίνεται να είναι συγκεντρωμένη ή οργανωμένη. Επιπλέον, οι στρατιωτικοί προσπαθούν να καταπνίξουν την εσωτερική αντίδραση και διαφωνία με εκφοβισμό. Ωστόσο, η λαϊκή δυσφορία μπορεί να ξεσπάσει και δεν αποκλείεται η εκδήλωση βίας, ανάλογα με τη συμπεριφορά των στρατιωτικών.

Αυτό το τελευταίο στρατιωτικό πραξικόπημα φαίνεται ριζικά διαφορετικό από τα προηγούμενα, δεδομένου ότι δεν αντανακλά τις εντάσεις μεταξύ των ιθαγενών Φιτζιανών και των Ινδο-φιτζιανών, αλλά μια σύγκρουση μεταξύ ιθαγενών Φιτζιανών, η οποία όμως εμφανίζει σημαντικές διακλαδώσεις στις δύο σημαντικότερες κοινότητες της χώρας.

Οι δηλώσεις του διοικητή πριν από την ανάληψη της εξουσίας απηχούν ορισμένα σημαντικά παράπονα πολιτικού χαρακτήρα, μερικά από τα οποία μπορεί να τύχουν σημαντικής υποστήριξης από τον πληθυσμό. Υπήρξαν κατηγορίες εθνοτικής μεροληψίας, όπως μαρτυρεί το σχέδιο νόμου που ευνοεί αποκλειστικά τους ιθαγενείς κατοίκους των Φίτζι, κριτική για πολύ στενές επαφές με ορισμένες προσωπικότητες που ασκούσαν σημαντικά καθήκοντα και που εμπλέκονταν στο πραξικόπημα του 2000, καθώς και αστήρικτες καταγγελίες για διαφθορά και νεποτισμό. Η θέση του διοικητή αντανακλά επίσης, σε ορισμένο βαθμό, την αντίθεση στους παραδοσιακούς φορείς εξουσίας στα Φίτζι, ιδίως στους αρχηγούς και στις εκκλησίες, οι θέσεις των οποίων διαβρώνονται από τη σύγχρονη ζωή. Η αντίθεση του διοικητή στην κυβέρνηση Qarase φαίνεται επίσης να έχει επηρεαστεί από την κακή προσωπική σχέση των δύο αντρών.

Οι προσπάθειες διαμεσολάβησης στη Νέα Ζηλανδία με συμμετοχή του πρωθυπουργού των Φίτζι και του διοικητή, και με την υποστήριξη του Υπουργού Εξωτερικών της Νέας Ζηλανδίας Winston Peters, κατέληξαν σε πολύ σημαντικές παραχωρήσεις εκ μέρους του πρωθυπουργού, τις οποίες ο διοικητής θεώρησε ανεπαρκείς, είτε επειδή δεν μπορούσε είτε επειδή δεν ήθελε να συμβιβαστεί.

Το στρατιωτικό πραξικόπημα δεν ήταν ούτε νόμιμο ούτε συνταγματικό και αποτελεί σημαντική οπισθοδρόμηση για τη δημοκρατία στα Φίτζι. Καταδικάστηκε διεθνώς, και από την ΕΕ, η οποία στις 11 Δεκεμβρίου 2006, δήλωσε: " Το Συμβούλιο καταδικάζει το στρατιωτικό πραξικόπημα στα Φίτζι και την ανατροπή της δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης. Αποδοκιμάζει τις πράξεις του Commodore Bainimarama και των ενόπλων δυνάμεων της Δημοκρατίας των Φίτζι που οδήγησαν στην καθαίρεση του πρωθυπουργού και στην ανάληψη από αυτές του εκτελεστικού ελέγχου της χώρας. Το Συμβούλιο απευθύνει έκκληση για επείγουσα και πλήρη αποκατάσταση της δημοκρατίας, καθώς και για την επάνοδο σε καθεστώς πολιτικής διακυβέρνησης το συντομότερο δυνατό". Στις 14 Δεκεμβρίου 2006, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καταδίκασε έντονα την ανάληψη της εξουσίας από τις ένοπλες δυνάμεις και το ίδιο έπραξε με χωριστή δήλωσή του ο πρώην επικεφαλής του σώματος των παρατηρητών και μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Istvan Szent- Ivanyi. Το Κοινοβούλιο κάλεσε, επίσης, την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να αναστείλουν αμέσως οποιαδήποτε μη ανθρωπιστική βοήθεια προς τα Φίτζι, με εξαίρεση τα εκπαιδευτικά προγράμματα, με την προϋπόθεση ότι εκτελούνται από ΜΚΟ. Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων των χωρών ΑΚΕ, με δήλωση της 8ης Δεκεμβρίου 2006, καταδίκασαν έντονα την ανατροπή της νόμιμης και δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης, ενώ σε σχετική δήλωση προέβη και το Συμβούλιο Ασφαλείας των Η.Ε.· εξάλλου, τα Φίτζι αντιμετωπίζουν αυξανόμενη διεθνή απομόνωση, καθώς τους αφαιρέθηκε η έδρα από το φόρουμ του Ειρηνικού και έχουν προσωρινά αποκλειστεί από τα συμβούλια της Κοινοπολιτείας.

Οι εταίροι των Φίτζι, συμπεριλαμβανομένων της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, ανέστειλαν τη στρατιωτική συνεργασία. Ορισμένες χώρες έχουν επιβάλει στοχοθετημένες κυρώσεις, ιδίως η Γαλλία, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία, ενώ ορισμένοι διεθνείς εταίροι των Φίτζι επανεξετάζουν και μειώνουν την αναπτυξιακή συνεργασία.

III. Πρόταση

Το άρθρο 9 παράγραφος 2 της συμφωνίας εταιρικής σχέσης ΑΚΕ-ΕΚ, η οποία υπεγράφη στο Κοτονού στις 23 Ιουνίου 2000 μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των χωρών ΑΚΕ, συμπεριλαμβανομένων των Φίτζι, και αναθεωρήθηκε στο Λουξεμβούργο στις 25 Ιουνίου 2005, καθορίζει τα ουσιώδη στοιχεία στα οποία βασίζεται η εταιρική σχέση. Ο σεβασμός των δημοκρατικών αρχών, το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα διέπουν τις εσωτερικές και διεθνείς πολιτικές των μερών και αποτελούν τα θεμελιώδη στοιχεία της συμφωνίας. Σύμφωνα με το ανωτέρω άρθρο και λαμβανομένων υπόψη των περιστάσεων, ότι δηλ. το καθεστώς έχει αλλάξει στα Φίτζι, η Επιτροπή θεωρεί ότι είναι αναγκαίος ο διάλογος με τους νέους κυβερνήτες της χώρας ώστε να αποσαφηνιστούν τα ακόλουθα σημεία:

1. η επείγουσα και ειρηνική επαναφορά στη δημοκρατία στο πλαίσιο της υφιστάμενης νομιμότητας και με πλήρη σεβασμό του Συντάγματος·

2. η σύσταση κυβέρνησης με εντολή της πλειοψηφίας του Κοινοβουλίου των Φίτζι, το οποίο εξελέγη με ελεύθερες και αδιάβλητες εκλογές το Μάιο του 2006, η άμεση διοργάνωση ελεύθερων και αδιάβλητων εκλογών και παράλληλα η αποφυγή μιας παρατεταμένης περιόδου με "προσωρινή" κυβέρνηση·

3. ένα σχέδιο με στόχους και σημεία αναφοράς, καθώς και χρονοδιάγραμμα εφαρμογής του·

4. ο πλήρης σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με ειδική εστίαση στην ελευθερία της έκφρασης·

5. ο πλήρης σεβασμός του κράτους δικαίου.

Η διεξαγωγή διαλόγου θα παράσχει ενδεχομένως την ευκαιρία στους νέους κυβερνήτες των Φίτζι να δηλώσουν τη θέση τους σχετικά με τα παραπάνω σημεία και θα επιτρέψει στην ΕΕ να εκτιμήσει κατά πόσο θα μπορούσε, σ΄αυτή τη φάση, να υποστηρίξει τις προσπάθειες της χώρας να συμμορφωθεί περισσότερο με τα ουσιώδη στοιχεία της αναθεωρημένης συμφωνίας Κοτονού ή να λάβει τα κατάλληλα μέτρα σύμφωνα με το άρθρο 96. Η ΕΕ θα ενημερώνει σχετικά τους εταίρους και τους άλλους ενδιαφερομένους.

Λόγω των περιστάσεων υπό τις οποίες συνέβη η αλλαγή καθεστώτος στα Φίτζι και λόγω του είδους της πολιτικής οργάνωσης που εγκατέστησαν οι νέοι κυβερνήτες, η Επιτροπή θεωρεί ότι πρόκειται για ειδική περίπτωση έκτακτης ανάγκης, δεδομένου, επίσης, ότι, κατά τις κρίσιμες εβδομάδες πριν από το στρατιωτικό πραξικόπημα, η Ευρωπαϊκή Ένωση ειδοποίησε δύο φορές τους στρατιωτικούς, με δημόσιες δηλώσεις της προεδρίας της ΕΕ, ότι δεν μπορούν να διαδραματίσουν κανένα πολιτικό ρόλο σε μια δημοκρατία.

Συνεπώς, σύμφωνα με το άρθρο 96 παράγραφος 1 στοιχείο α) της αναθεωρημένης Συμφωνίας Κοτονού, δεν είναι αναγκαίο να εξαντληθούν οι δυνατότητες πολιτικού διαλόγου, όπως προβλέπεται στο άρθρο 8 της συμφωνίας. Μπορεί να σημειωθεί ότι, προκειμένου να εξευρεθεί επειγόντως λύση και λόγω της σημασίας του εμπορίου και της βοήθειας στις σχέσεις ΕΕ/Φίτζι, συνεχίζεται ο ενισχυμένος διάλογος δυνάμει του άρθρου 8. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προτού αποφασίσει τη λήψη των κατάλληλων μέτρων, επιθυμεί να προβεί σε επίσημες διαβουλεύσεις με τους νέους κυβερνήτες για να συζητήσει τις δεσμεύσεις τους.

Ως εκ τούτου, η Επιτροπή προτείνει να καλέσει το Συμβούλιο τη Δημοκρατία των νησιών Φίτζι σε διαβουλεύσεις, δυνάμει του άρθρου 96 της αναθεωρημένης Συμφωνίας Κοτονού, σύμφωνα με το συνημμένο σχέδιο επιστολής.

Η Επιτροπή προτείνει να συνεχιστούν, κατά την περίοδο των διαβουλεύσεων, οι τρέχουσες δραστηριότητες συνεργασίας, ιδίως, στο πλαίσιο του εβδόμου, ογδόου και ένατου ΕΤΑ, υπό την προϋπόθεση ότι τηρούνται οι συμφωνίες χρηματοδότησης. Επιπλέον, προτείνεται η συνέχιση των δραστηριοτήτων συνεργασίας που θα συμβάλουν στην αποκατάσταση της δημοκρατίας και στη βελτίωση της διακυβέρνησης.

Τέλος, λόγω της σημασίας της βιομηχανίας ζάχαρης για την οικονομία, την απασχόληση και την κατάσταση της φτώχειας στα Φίτζι, η Επιτροπή προτείνει να συνεχιστούν, κατά τη διάρκεια της περιόδου διαβουλεύσεων, προκαταρκτικές δραστηριότητες σχετικά με τη χρηματοδότηση των συνοδευτικών μέτρων για τη μεταρρύθμιση του τομέα της ζάχαρης, τα οποία εγκρίθηκαν στο πλαίσιο του προϋπολογισμού 2006, εφόσον η Επιτροπή θεωρεί ότι το επιτρέπουν οι συνθήκες.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Προσωρινό Πρωθυπουργό της Δημοκρατίας των Νησιών ΦίτζιSuvaΦίτζι

ΣΧΕΔΙΟ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ

Κύριε προσωρινέ Πρωθυπουργέ,

Στις 11 Δεκεμβρίου, το Συμβούλιο της ΕΕ ενέκρινε τα ακόλουθα συμπεράσματα: "Το Συμβούλιο καταδικάζει το στρατιωτικό πραξικόπημα στα Φίτζι και την ανατροπή της δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησής τους. Το Συμβούλιο αποδοκιμάζει τις πράξεις του Commodore Bainimarama και των ενόπλων δυνάμεων της Δημοκρατίας των Φίτζι που οδήγησαν στην καθαίρεση του πρωθυπουργού και στην ανάληψη από αυτές της εκτελεστικής εξουσίας της χώρας. Το Συμβούλιο απευθύνει έκκληση για επείγουσα και πλήρη αποκατάσταση της δημοκρατίας, καθώς και για επάνοδο σε καθεστώς πολιτικής διακυβέρνησης το συντομότερο δυνατό." Επιπλέον, στις 14 Δεκεμβρίου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καταδίκασε έντονα το πραξικόπημα.

Λόγω των συνθηκών υπό τις οποίες συνέβη η αλλαγή καθεστώτος στα Φίτζι και λόγω της μορφής της πολιτικής οργάνωσης που εγκατέστησαν οι νέες αρχές, η ΕΕ θεωρεί ότι υπήρξε παραβίαση των ουσιωδών στοιχείων της αναθεωρημένης Συμφωνίας Κοτονού. Επιπλέον, η ΕΕ θεωρεί ότι πρόκειται για "ειδική περίπτωση έκτακτης ανάγκης" υπό την έννοια του άρθρου 96 παράγραφος 2 στοιχείο β). Ως εκ τούτου, σύμφωνα με το άρθρο 96 παράγραφος 1 στοιχείο α) της αναθεωρημένης συμφωνίας Κοτονού, δεν είναι αναγκαίο να εξαντληθούν οι δυνατότητες πολιτικού διαλόγου, όπως καθορίζεται στο άρθρο 8 της ίδιας συμφωνίας.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιθυμεί, ωστόσο, πριν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, να προβεί σε επίσημες διαβουλεύσεις με την κυβέρνησή σας σχετικά με τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει. Ως εκ τούτου, εξ ονόματος της Κοινότητας και των κρατών μελών της ΕΕ, καλούμε τη χώρα σας σε διαβουλεύσεις δυνάμει του άρθρου 96 της αναθεωρημένης Συμφωνίας του Κοτονού με σκοπό τη διεξοδική εξέταση της κατάστασης και, ενδεχομένως, τη λήψη διορθωτικών μέτρων.

Η ΕΕ, από την πλευρά της, θα προβεί στις διαβουλεύσεις αυτές με πνεύμα εποικοδομητικού διαλόγου.

Οι διαβουλεύσεις θα επιτρέψουν στα Φίτζι να ορίσουν πιο συγκεκριμένα την επείγουσα και ειρηνική επάνοδο στη δημοκρατία, στο πλαίσιο της υφιστάμενης νομιμότητας και του πλήρους σεβασμού του Συντάγματος.

Προτείνουμε οι διαβουλεύσεις να διεξαχθούν σε ημερομηνία που θα συμφωνηθεί από κοινού, στο κτήριο του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στις Βρυξέλλες.

Με εκτίμηση

Για το Συμβούλιο Για την Επιτροπή