(1)

Στις 20 Μαρτίου 2020, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση για την ενεργοποίηση της γενικής ρήτρας διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Η γενική ρήτρα διαφυγής, όπως ορίζεται στο άρθρο 5 παράγραφος 1, στο άρθρο 6 παράγραφος 3, στο άρθρο 9 παράγραφος 1 και στο άρθρο 10 παράγραφος 3 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1466/97, καθώς και στο άρθρο 3 παράγραφος 5 και στο άρθρο 5 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1467/97 του Συμβουλίου (2), διευκολύνει τον συντονισμό των δημοσιονομικών πολιτικών σε καιρούς σοβαρής οικονομικής ύφεσης. Στην εν λόγω ανακοίνωση, η Επιτροπή διατύπωσε την άποψη ότι, δεδομένης της αναμενόμενης σοβαρής επιβράδυνσης της οικονομικής δραστηριότητας που προκύπτει από την πανδημία της νόσου COVID-19, πληρούνται οι προϋποθέσεις για την ενεργοποίηση της γενικής ρήτρας διαφυγής. Στις 23 Μαρτίου 2020, οι υπουργοί Οικονομικών των κρατών μελών συμφώνησαν με την εκτίμηση της Επιτροπής. Η γενική ρήτρα διαφυγής παρέχει στα κράτη μέλη δημοσιονομική ευελιξία για την αντιμετώπιση της κρίσης της COVID-19. Διευκολύνει τον συντονισμό των δημοσιονομικών πολιτικών σε περιόδους σοβαρής επιβράδυνσης της οικονομικής δραστηριότητας. Η ενεργοποίησή της επιτρέπει την προσωρινή απόκλιση από την πορεία προσαρμογής για την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου κάθε κράτους μέλους, υπό την προϋπόθεση ότι δεν τίθεται σε κίνδυνο η δημοσιονομική βιωσιμότητα μεσοπρόθεσμα. Στις 17 Σεπτεμβρίου 2020, στην ανακοίνωσή της για την ετήσια στρατηγική της για τη βιώσιμη ανάπτυξη για το 2021, η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι η γενική ρήτρα διαφυγής θα παραμείνει ενεργή το 2021.

(2)

Στις 3 Απριλίου 2020, το Συμβούλιο εξέδωσε την απόφαση (ΕΕ) 2020/509 (3) σχετικά με την ύπαρξη υπερβολικού ελλείμματος στη Ρουμανία λόγω μη συμμόρφωσης με το κριτήριο του ελλείμματος το 2019. Η εν λόγω απόφαση βασίστηκε στους επικαιροποιημένους δημοσιονομικούς στόχους της κυβέρνησης, ενώ η επακόλουθη δημοσίευση του αποτελέσματος για το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης ύψους 4,3 % του ΑΕγχΠ επιβεβαίωσε την παράβαση. Η υπέρβαση της τιμής αναφοράς του 3 % του ΑΕγχΠ που ορίζει η Συνθήκη οφειλόταν στη συνεχή συσσώρευση δημοσιονομικών ανισορροπιών λόγω της επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής από το 2016, σε μια περίοδο ισχυρής οικονομικής ανάπτυξης. Στις 3 Απριλίου 2020, το Συμβούλιο εξέδωσε επίσης σύσταση (4) προκειμένου να τερματιστεί η κατάσταση του υπερβολικού δημοσιονομικού ελλείμματος στη Ρουμανία έως το 2022 το αργότερο.

(3)

Στις 20 Ιουλίου 2020, το Συμβούλιο εξέδωσε σύσταση (5) («σύσταση του Συμβουλίου της 20ής Ιουλίου 2020»). Συνέστησε στη Ρουμανία να επιδιώξει την εφαρμογή δημοσιονομικών πολιτικών σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου της 3ης Απριλίου 2020, λαμβάνοντας παράλληλα όλα τα αναγκαία μέτρα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19, την ενίσχυση της οικονομίας και τη στήριξη της επακόλουθης ανάκαμψης.

(4)

Το NextGenerationEU, συμπεριλαμβανομένου του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, θα εξασφαλίσει μια βιώσιμη και δίκαιη ανάκαμψη χωρίς αποκλεισμούς. Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (6), που θέσπισε τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, τέθηκε σε ισχύ στις 19 Φεβρουαρίου 2021. Ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα παρέχει χρηματοδοτική στήριξη για την πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, ενώ θα συνεπάγεται παράλληλα δημοσιονομική ώθηση χρηματοδοτούμενη από την Ένωση. Θα συμβάλει στην οικονομική ανάκαμψη και στην πραγματοποίηση βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που ενισχύουν την ανάπτυξη, ιδίως για την προώθηση της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, και θα ενισχύσει την ανθεκτικότητα και τη δυνητική ανάπτυξη των οικονομιών των κρατών μελών. Θα βοηθήσει επίσης τα δημόσια οικονομικά να επανέλθουν σε ευνοϊκότερες θέσεις βραχυπρόθεσμα και θα συμβάλει στην ενίσχυση της βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών και στην ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.

(5)

Στις 3 Μαρτίου 2021, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση που περιέχει περαιτέρω πολιτικούς προσανατολισμούς με σκοπό να διευκολυνθεί, αφενός, ο συντονισμός των δημοσιονομικών πολιτικών και, αφετέρου, η προετοιμασία των προγραμμάτων σταθερότητας και σύγκλισης των κρατών μελών. Στην εν λόγω ανακοίνωση η Επιτροπή εξέφρασε επίσης την άποψη ότι η απόφαση όσον αφορά την απενεργοποίηση ή τη συνέχιση της εφαρμογής της γενικής ρήτρας διαφυγής θα πρέπει να ληφθεί υπό μορφή συνολικής αξιολόγησης της κατάστασης της οικονομίας, με βασικό ποσοτικό κριτήριο το επίπεδο της οικονομικής δραστηριότητας στην Ένωση ή στη ζώνη του ευρώ σε σύγκριση με τα προ κρίσης επίπεδα (τέλη του 2019). Με βάση τις εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής για το 2021, στις 2 Ιουνίου 2021 η Επιτροπή έκρινε ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις για τη συνέχιση της εφαρμογής της γενικής ρήτρας διαφυγής το 2022 και την απενεργοποίησή της από το 2023. Μετά την απενεργοποίηση της γενικής ρήτρας διαφυγής θα εξακολουθήσουν να λαμβάνονται υπόψη οι ειδικές καταστάσεις κάθε χώρας.

(6)

Στις 5 Μαΐου 2021, η Ρουμανία υπέβαλε το οικείο πρόγραμμα σύγκλισης 2021 μετά τη λήξη της προθεσμίας που ορίζεται στο άρθρο 8 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1466/97.

(7)

Το 2020, με βάση στοιχεία επικυρωμένα από την Eurostat, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης της Ρουμανίας ήταν 9,2 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕγχΠ), ενώ το χρέος της γενικής κυβέρνησης αυξήθηκε στο 47,3 % του ΑΕγχΠ. Η ετήσια μεταβολή του πρωτογενούς δημοσιονομικού ισοζυγίου ανήλθε σε -3,6 % του ΑΕγχΠ, συμπεριλαμβανομένων, αφενός, των δημοσιονομικών μέτρων διακριτικής ευχέρειας ύψους 1,5 % για τη στήριξη της οικονομίας και, αφετέρου, της λειτουργίας των αυτόματων σταθεροποιητών. Η Ρουμανία παρείχε επίσης στήριξη ρευστότητας σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά (όπως εγγυήσεις και αναβολές καταβολής φόρων, που δεν έχουν απευθείας και άμεση δημοσιονομική επίπτωση), εκτιμώμενου ύψους 4 % του ΑΕγχΠ· η πραγματική απορρόφηση των δημόσιων εγγυήσεων το 2020 εκτιμάται από την Επιτροπή ως χονδρικά ισοδύναμη με το 1½ % του ΑΕγχΠ.

(8)

Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζονται οι δημοσιονομικές προβολές είναι ρεαλιστικό το 2021 και το 2022. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σύγκλισης 2021, η αύξηση του πραγματικού ΑΕγχΠ προβλέπεται να ανέλθει στο 5,0 % το 2021 και στο 4,8 % το 2022. Και για τα δύο έτη, η εγχώρια ζήτηση, με έντονη αύξηση της κατανάλωσης και των επενδύσεων, αναμένεται να αποτελέσει την κύρια κινητήρια δύναμη. Οι εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής για το 2021 σχετικά με την ανάπτυξη της Ρουμανίας είναι ελαφρώς υψηλότερες από εκείνες του προγράμματος σύγκλισης 2021, με ποσοστά 5,1 % το 2021 και 4,9 % το 2022, λόγω επίσης της εγχώριας ζήτησης.

(9)

Στο οικείο πρόγραμμα σύγκλισης 2021, η κυβέρνηση προβλέπει μείωση του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης από 9,2 % του ΑΕγχΠ το 2020 σε 8 % του ΑΕγχΠ το 2021, ενώ ο δείκτης χρέους προβλέπεται να αυξηθεί στο 50,8 % του ΑΕγχΠ το 2021. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σύγκλισης 2021, η μεταβολή του πρωτογενούς δημοσιονομικού ισοζυγίου το 2021 σε σύγκριση με το προ κρίσης επίπεδο (2019) προβλέπεται στο 3,3 % του ΑΕγχΠ, αντικατοπτρίζοντας, αφενός, τα δημοσιονομικά μέτρα διακριτικής ευχέρειας ύψους 1,5 % του ΑΕγχΠ για τη στήριξη της οικονομίας και, αφετέρου, τη λειτουργία των αυτόματων σταθεροποιητών. Οι προβολές αυτές είναι σύμφωνες με τις εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής για το 2021.

(10)

Σε απάντηση στην πανδημία της COVID-19 και στη σχετιζόμενη επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας, η Ρουμανία έχει λάβει δημοσιονομικά μέτρα για την ενίσχυση της ικανότητας του οικείου συστήματος υγείας, την ανάσχεση της πανδημίας της COVID-19 και την ανακούφιση των ατόμων και των τομέων που έχουν πληγεί ιδιαίτερα. Αυτή η ισχυρή απόκριση πολιτικής μετρίασε τη συρρίκνωση του ΑΕγχΠ, η οποία, με τη σειρά της, περιόρισε την αύξηση του δημόσιου ελλείμματος και του δημόσιου χρέους. Τα μέτρα που ελήφθησαν από τη Ρουμανία το 2020 και το 2021 συνάδουν με τη σύσταση του Συμβουλίου της 20ής Ιουλίου 2020. Τα μέτρα διακριτικής ευχέρειας που εγκρίθηκαν από την κυβέρνηση το 2020 και το 2021 είναι προσωρινά ή συνοδεύονται από αντισταθμιστικά μέτρα. Ταυτόχρονα, τα επεκτατικά μέτρα που θεσπίστηκαν πριν από την πανδημία COVID-19 έχουν διαρκή δημοσιονομικό αντίκτυπο. Τα εν λόγω μέτρα περιλάμβαναν ιδίως αυξήσεις συντάξεων και άλλες κοινωνικές δαπάνες και φορολογικές ελαφρύνσεις.

(11)

Το πρόγραμμα σύγκλισης 2021 προϋποθέτει επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας ύψους 0,1 % του ΑΕγχΠ το 2021, 0,6 % του ΑΕγχΠ το 2022, 1,2 % του ΑΕγχΠ το 2023, 1,2 % του ΑΕγχΠ το 2024, 0,9 % του ΑΕγχΠ το 2025 και 0,9 % του ΑΕγχΠ το 2026. Το πρόγραμμα σύγκλισης 2021 προϋποθέτει επίσης δάνεια στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που ανέρχονται σε 2,3 % του ΑΕγχΠ το 2025 και 2,5 % του ΑΕγχΠ το 2026. Οι εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής για το 2021 περιλαμβάνουν μόνο τις επιχορηγήσεις στις δημοσιονομικές προβολές τους, καθώς το πρόγραμμα σύγκλισης 2021 υποθέτει ότι η χορήγηση των δανείων θα αρχίσει μετά την περίοδο που καλύπτουν οι εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής για το 2021.

(12)

Για να αξιολογηθεί ο συνολικός δημοσιονομικός προσανατολισμός στην παρούσα συγκυρία, οι σημαντικές μεταβιβάσεις από τον προϋπολογισμό της Ένωσης (όπως οι μεταβιβάσεις από τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας) θα πρέπει να συμπεριληφθούν στο σχετικό σύνολο των δαπανών. Ο συνολικός δημοσιονομικός προσανατολισμός μετράται συνεπώς με βάση τη μεταβολή των πρωτογενών δαπανών (εκτός των μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων και εξαιρουμένων των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση) συμπεριλαμβανομένων των δαπανών που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και άλλων ταμείων της Ένωσης. Πέραν του συνολικού δημοσιονομικού προσανατολισμού, η ανάλυση αποσκοπεί επίσης στην αξιολόγηση του αν η εθνική δημοσιονομική πολιτική είναι συνετή και αν η σύνθεσή της συμβάλλει σε βιώσιμη ανάκαμψη που συνάδει με την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Για τον λόγο αυτόν, δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην εξέλιξη των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών και επενδύσεων.

(13)

Στο οικείο πρόγραμμα σύγκλισης 2021, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης της Ρουμανίας προβλέπεται να μειωθεί στο 6,2 % του ΑΕγχΠ το 2022, κυρίως λόγω της διακοπής των προσωρινών μέτρων στήριξης που θεσπίστηκαν το 2020 και το 2021. Ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται να αυξηθεί στο 52,9 % του ΑΕγχΠ το 2022. Οι προβολές αυτές είναι πιο ευνοϊκές σε σύγκριση με τις εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής για το 2021. Με βάση τις εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής για το 2021, και με βάση τη συγκεκριμένη μεθοδολογία που αντικατοπτρίζει τις προαναφερθείσες προκλήσεις, ο συνολικός δημοσιονομικός προσανατολισμός —συμπεριλαμβανομένων των επιπτώσεων στη συνολική ζήτηση το 2022 από τις επενδύσεις που χρηματοδοτούνται τόσο από τον εθνικό προϋπολογισμό όσο και από τον προϋπολογισμό της Ένωσης, ιδίως από τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας— εκτιμάται σε -0,5 % του ΑΕγχΠ (7). Η θετική συμβολή των δαπανών που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και άλλα ταμεία της Ένωσης προβλέπεται να αυξηθεί κατά 0,4 της εκατοστιαίας μονάδας του ΑΕγχΠ. Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις προβλέπεται να έχουν επεκτατική συμβολή ύψους 0,1 της εκατοστιαίας μονάδας του ΑΕγχΠ (8). Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες πρωτογενείς τρέχουσες δαπάνες (εκτός των μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων) προβλέπεται να έχουν ουδέτερη συμβολή.

(14)

Σύμφωνα με τα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά προγράμματα του προγράμματος σύγκλισης 2021, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται να μειωθεί από 4,4 % το 2023 σε 2,9 % του ΑΕγχΠ το 2024. Το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται να μην υπερβαίνει πλέον, το 2024, την τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕγχΠ που ορίζει η Συνθήκη. Με βάση το πρόγραμμα σύγκλισης 2021, ο συνολικός δημοσιονομικός προσανατολισμός —συμπεριλαμβανομένων και των επιπτώσεων στη συνολική ζήτηση από τις επενδύσεις που χρηματοδοτούνται τόσο από τον εθνικό προϋπολογισμό όσο και από τον προϋπολογισμό της Ένωσης, ιδίως από τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας— εκτιμάται σε 0,6 % του ΑΕγχΠ το 2023 και το 2024 κατά μέσο όρο. Η θετική συμβολή των δαπανών που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και άλλα ταμεία της Ένωσης προβλέπεται να αυξηθεί κατά 0,2 της εκατοστιαίας μονάδας του ΑΕγχΠ. Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις προβλέπεται να έχουν συσταλτική συμβολή ύψους 0,1 εκατοστιαίας μονάδας του ΑΕΠ (9). Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες πρωτογενείς τρέχουσες δαπάνες (εκτός των μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων) προβλέπεται να έχουν συσταλτική συμβολή ύψους 0,8 της εκατοστιαίας μονάδας του ΑΕγχΠ. Η τρέχουσα εκτίμηση της μέσης δεκαετούς ονομαστικής δυνητικής ανάπτυξης είναι 5¼ % (10). Ωστόσο, η εκτίμηση αυτή δεν περιλαμβάνει τις επιπτώσεις των μεταρρυθμίσεων του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, οι οποίες θα μπορούσαν να τονώσουν τη δυνητική ανάπτυξη της Ρουμανίας.

(15)

Ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται να αυξηθεί στο 53,3 % του ΑΕγχΠ το 2023 και να μειωθεί στο 52,4 % του ΑΕγχΠ το 2024. Υπό το πρίσμα της ιδιαίτερα επιταχυνόμενης πορείας του χρέους μεσοπρόθεσμα, κυρίως λόγω του μεγάλου ελλείμματος που προβλέπεται για το 2022 και των δυσμενών όρων χρηματοδότησης σε σύγκριση με άλλα κράτη μέλη, η Ρουμανία θεωρείται ότι αντιμετωπίζει υψηλούς κινδύνους δημοσιονομικής βιωσιμότητας μεσοπρόθεσμα, σύμφωνα με την πλέον πρόσφατη ανάλυση της βιωσιμότητας του χρέους.

(16)

Στις 2 Ιουνίου 2021, η Επιτροπή εξέδωσε σύσταση για σύσταση του Συμβουλίου για τη διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματος της Ρουμανίας έως το 2024. Σύμφωνα με την εν λόγω σύσταση, η Ρουμανία θα πρέπει να επιτύχει στόχο για ονομαστικό έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης ύψους 8,0 % του ΑΕγχΠ το 2021, 6,2 % του ΑΕγχΠ το 2022, 4,4 % του ΑΕγχΠ το 2023 και 2,9 % του ΑΕγχΠ το 2024, ο οποίος συνάδει με ονομαστικό ρυθμό αύξησης των καθαρών πρωτογενών δημόσιων δαπανών ύψους 3,4 % το 2021, 1,3 % το 2022, 0,9 % το 2023 και 0,0 % το 2024. Τα ποσοστά αυτά αντιστοιχούν σε ετήσια διαρθρωτική προσαρμογή ύψους 0,7 % του ΑΕγχΠ το 2021, 1,8 % του ΑΕγχΠ το 2022, 1,7 % του ΑΕγχΠ το 2023 και 1,5 % του ΑΕγχΠ το 2024.

(17)

Το Συμβούλιο αξιολόγησε το πρόγραμμα σύγκλισης 2021 και τη συνέχεια που έδωσε η Ρουμανία στη σύσταση του Συμβουλίου της 20ής Ιουλίου 2020,