Υπόθεση C-179/06

Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων

κατά

Ιταλικής Δημοκρατίας

«Παράβαση κράτους μέλους — Οδηγία 92/43/ΕΟΚ — Διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας — Εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων»

Περίληψη της αποφάσεως

1.        Περιβάλλον — Διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας — Οδηγία 92/43

(Οδηγία 92/43 του Συμβουλίου, άρθρο 6 § 3)

2.        Προσφυγή λόγω παραβάσεως — Απόδειξη της παραβάσεως — Η Επιτροπή φέρει το βάρος αποδείξεως

(Άρθρο 226 ΕΚ)

1.        Το άρθρο 6, παράγραφος 3, της οδηγίας εξαρτά την υποχρέωση πραγματοποιήσεως της δέουσας εκτιμήσεως των επιπτώσεων από την προϋπόθεση ότι το σχέδιο αυτό είναι ικανό να επηρεάσει κατά τρόπο σημαντικό τον οικείο τόπο. Η κίνηση του μηχανισμού προστασίας του περιβάλλοντος που προβλέπει το άρθρο 6, παράγραφος 3, της οδηγίας προϋποθέτει ότι υφίσταται πιθανότητα ή κίνδυνος το σχέδιο αυτό να επηρεάσει τον οικείο τόπο κατά τρόπο σημαντικό. Ο σημαντικός χαρακτήρας της επιπτώσεως επί ενός τόπου που αφορά ένα σχέδιο πρέπει να συνδυασθεί με τον σκοπό διατηρήσεως αυτού του τόπου. Συνεπώς, όταν ένα σχέδιο, καίτοι έχει επιπτώσεις επί του συγκεκριμένου τόπου, εντούτοις δεν θέτει σε κίνδυνο την επίτευξη των σκοπών της διατηρήσεως αυτού του τόπου, δεν μπορεί να θεωρηθεί ως δυνάμενο να επηρεάσει κατά τρόπο σημαντικό τον συγκεκριμένο τόπο. Η εκτίμηση του κινδύνου αυτού πρέπει να καθορίζεται, ιδίως, υπό το πρίσμα των ειδικών περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών και προϋποθέσεων του τόπου τον οποίο αφορά το σχέδιο.

(βλ. σκέψεις 33-35)

2.        Στο πλαίσιο της διαδικασίας λόγω παραβάσεως εναπόκειται στην Επιτροπή να αποδείξει την ύπαρξη της φερομένης παραβάσεως. Η Επιτροπή πρέπει να προσκομίσει στο Δικαστήριο τα στοιχεία που απαιτούνται για την επαλήθευση εκ μέρους του Δικαστηρίου της υπάρξεως της εν λόγω παραβάσεως, χωρίς να μπορεί αυτή να στηριχθεί σε οποιοδήποτε τεκμήριο Επιπλέον, το βάρος αποδείξεως που έχει η Επιτροπή στο πλαίσιο προσφυγής λόγω παραβάσεως πρέπει να καθορίζεται σε σχέση με το είδος των υποχρεώσεων που οι οδηγίες επιβάλλουν στα κράτη μέλη και επομένως ως προς τα αποτελέσματα που πρέπει να επιτευχθούν.

Έτσι, στο πλαίσιο προσφυγής λόγω παραβάσεως των υποχρεώσεων του άρθρου 6, παράγραφος 3, της οδηγίας 92/43, για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας, η Επιτροπή δεν μπορεί να περιοριστεί στο να ισχυριστεί απλώς την ύπαρξη των συμφωνιών αυτών, αλλά πρέπει επίσης να παράσχει συγκεκριμένα στοιχεία από τα οποία να μπορεί να συναχθεί ότι οι συμφωνίες δεν βρίσκονται πλέον στο στάδιο των προκαταρκτικών διοικητικών σχεδίων και φέρουν ένα βαθμό ακρίβειας ως προς τον εν λόγω σχεδιασμό ο οποίος καθιστά απαραίτητη την εκτίμηση των επιπτώσεών τους στο περιβάλλον. Στην Επιτροπή εναπόκειται, εξάλλου, να αποδείξει ότι ένα σχέδιο μπορεί, υπό το πρίσμα των ειδικών περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών και προϋποθέσεων του τόπου τον οποίο αυτό αφορά, να επηρεάσει σημαντικά τον εν λόγω τόπο, ενόψει των στόχων διατήρησής του.

(βλ. σκέψεις 37-39, 41)

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (τέταρτο τμήμα)

της 4ης Οκτωβρίου 2007(*)

«Παράβαση κράτους μέλους – Οδηγία 92/43/ΕΟΚ – Διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας – Εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων»

Στην υπόθεση C‑179/06,

με αντικείμενο προσφυγή του άρθρου 226 ΕΚ λόγω παραβάσεως, η οποία ασκήθηκε στις 5 Απριλίου 2006,

Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, εκπροσωπούμενη από την D. Recchia, με τόπο επιδόσεων στο Λουξεμβούργο,

προσφεύγουσα,

κατά

Ιταλικής Δημοκρατίας, εκπροσωπούμενης από τον I. M. Braguglia, επικουρούμενο από τον G. Fiengo, avvocato dello Stato, με τόπο επιδόσεων στο Λουξεμβούργο,

καθής,

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (τέταρτο τμήμα),

συγκείμενο από τους K. Lenaerts, πρόεδρο τμήματος, E. Juhász, R. Silva de Lapuerta (εισηγήτρια), Γ. Αρέστη και J. Malenovský, δικαστές,

γενική εισαγγελέας: J. Kokott

γραμματέας: M. Ferreira, κύρια υπάλληλος διοικήσεως,

έχοντας υπόψη την έγγραφη διαδικασία και κατόπιν της επ’ ακροατηρίου συζητήσεως της 21ης Ιουνίου 2007,

κατόπιν της αποφάσεως που έλαβε, αφού άκουσε τη γενική εισαγγελέα, να εκδικάσει την υπόθεση χωρίς ανάπτυξη προτάσεων,

εκδίδει την ακόλουθη

Απόφαση

1        Με το δικόγραφο της προσφυγής της, η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ζητεί από το Δικαστήριο να αναγνωρίσει ότι η Ιταλική Δημοκρατία παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από τον συνδυασμό των διατάξεων του άρθρου 6, παράγραφος 3, και του άρθρου 7 της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 1992, για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας (ΕΕ L 206, σ. 7, στο εξής: η οδηγία), διότι ο Δήμος Altamura και η Περιφέρεια Puglia ενέκριναν από τον Δεκέμβριο του 2000 τροποποίηση του χωροταξικού σχεδίου συνιστάμενη σε σειρά παρεμβάσεων αφορωσών βιομηχανικά κτίρια και δυναμένων να έχουν σημαντική επίπτωση στην ειδική ζώνη προστασίας (στο εξής: ΕΖΠ) και στον προτεινόμενο τόπο κοινοτικής σημασίας (στο εξής: πΤΚΣ) IT 9120007 Murgia Alta, χωρίς να έχει προηγηθεί αξιολόγηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον, τουλάχιστον ως προς την εν λόγω ΕΖΠ.

 Το κοινοτικό νομικό πλαίσιο

2        Η οδηγία έχει ως αντικείμενο να συμβάλει στην προστασία της βιολογικής ποικιλομορφίας, μέσω της διατήρησης των φυσικών οικοτόπων και της άγριας χλωρίδας και πανίδας στο ευρωπαϊκό έδαφος των κρατών μελών όπου εφαρμόζεται η Συνθήκη.

3        Το άρθρο 4 της οδηγίας διέπει τη διαδικασία για τη σύσταση δικτύου με την ονομασία «Natura 2000», το οποίο προβλέπει το άρθρο της 3, καθώς και τον καθορισμό από τα κράτη μέλη των ειδικών ζωνών διατήρησης.

4        Το άρθρο 6 της οδηγίας, που υπαγορεύει τα μέτρα διατήρησης για τις εν λόγω ζώνες προβλέπει:

«[...]

2.      Τα κράτη μέλη θεσπίζουν τα κατάλληλα μέτρα ώστε στις ειδικές ζώνες διατήρησης να αποφεύγεται η υποβάθμιση των φυσικών οικοτόπων και των οικοτόπων ειδών, καθώς και οι ενοχλήσεις που έχουν επιπτώσεις στα είδη για τα οποία οι ζώνες έχουν ορισθεί, εφόσον οι ενοχλήσεις αυτές θα μπορούσαν να έχουν επιπτώσεις σημαντικές όσον αφορά τους στόχους της παρούσας οδηγίας.

3.      Κάθε σχέδιο, μη άμεσα συνδεόμενο ή αναγκαίο για τη διαχείριση του τόπου, το οποίο όμως είναι δυνατόν να επηρεάζει σημαντικά τον εν λόγω τόπο, καθεαυτό ή από κοινού με άλλα σχέδια, εκτιμάται δεόντως ως προς τις επιπτώσεις του στον τόπο, λαμβανομένων υπόψη των στόχων διατήρησής του. Βάσει των συμπερασμάτων της εκτίμησης των επιπτώσεων στον τόπο και εξαιρουμένης της περίπτωσης των διατάξεων της παραγράφου 4, οι αρμόδιες εθνικές αρχές συμφωνούν για το οικείο σχέδιο μόνον αφού βεβαιωθούν ότι δεν θα παραβλάψει την ακεραιότητα του τόπου περί του οποίου πρόκειται και, ενδεχομένως, αφού εκφρασθεί πρώτα η δημόσια γνώμη.

[…]»

5        Το άρθρο 7 της οδηγίας 92/43 προβλέπει ότι οι υποχρεώσεις που απορρέουν από τις παραγράφους 2 έως 4 του άρθρου 6 της οδηγίας αντικαθιστούν τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την πρώτη περίοδο της παραγράφου 4 του άρθρου 4 της οδηγίας 79/409/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 2ας Απριλίου 1979, περί της διατηρήσεως των αγρίων πτηνών (ΕΕ ειδ. έκδ. 015/001, σ. 202, στο εξής: οδηγία 79/409), όσον αφορά τις ζώνες που χαρακτηρίστηκαν δυνάμει του άρθρου 4, παράγραφος 1, της οδηγίας αυτής ή αναγνωρίστηκαν με ανάλογο τρόπο δυνάμει του άρθρου 4, παράγραφος 2, της εν λόγω οδηγίας, τούτο δε από την ημερομηνία που τέθηκε σε εφαρμογή η οδηγία 92/43 ή από την ημερομηνία της ταξινόμησης ή της αναγνώρισης εκ μέρους ενός κράτους μέλους δυνάμει της οδηγίας 79/409, εφόσον αυτή είναι μεταγενέστερη.

 Η ζώνη της Murgia Alta

6        Το 1998, ο τόπος της Murgia Alta χαρακτηρίσθηκε ως ΕΖΠ, σύμφωνα με το άρθρο 4, παράγραφος 1, της οδηγίας 79/409 (κωδικός IT 912007). Ανήκει στη μεσογειακή βιογεωγραφική περιοχή. Έχει έκταση 143 152 εκτάρια.

7        Η ΕΖΠ αυτή φιλοξενεί πολυάριθμα πουλιά από τα είδη που παρατίθενται στο παράρτημα I της οδηγίας 79/409, ειδικότερα δε τον μεγαλύτερο πληθυσμό του είδους Falco naumanni στην Ιταλία.

8        Δύο οικότοποι προτεραιότητας που περιλαμβάνονται στο παράρτημα I της οδηγίας 92/43 βρίσκονται στην εν λόγω ΕΖΠ, ήτοι ο οικότοπος 6210, «Ξηροί ημιφυσικοί λειμώνες και περιοχές όπου φύονται θάμνοι σε ασβεστολιθικά υποστρώματα (Festuco-Brometalia)», και ο οικότοπος 6220, «Ψευδοστέπα με αγροστώδη και μονοετή φυτά από Thero-Brachypodietea», καθώς και ένα φυτό προτεραιότητας που αναφέρεται στο παράρτημα II της οδηγίας 92/43, η Stipa austroitalica Martinovsky.

9        Ο τόπος της Murgia Alta περιγράφεται στο έντυπο πληροφοριών που καταρτίστηκε δυνάμει της αποφάσεως 97/266/ΕΚ της Επιτροπής, της 18ης Δεκεμβρίου 1996, όσον αφορά έντυπο πληροφοριών για τους προτεινόμενους τόπους Natura 2000 (ΕΕ L 107, σ. 1), ως εξής:

«Γενικός χαρακτήρας του τόπου

Κατηγορίες ενδιαιτημάτων                                     % κάλυψη

Χέρσα εδάφη, λόχμες, μακίες και θάμνοι, φρύγανα          20,00

Ξηροί λειμώνες, στέπες                                              65,00

Αειθαλές δάσος                                                       15,00

Σύνολο κάλυψης του οικότοπου                                      100

Άλλα χαρακτηριστικά του τόπου

Αντιπροσωπευτικό τοπίο με ελαφρές κυματώσεις και κοιλότητες υπό μορφή δολινών, με επιφανειακά καρστικά φαινόμενα όπως φυσαλίδες και γκρεμούς. Το υπόστρωμα σχηματίζεται από ασβεστόλιθο της κρητιδικής περιόδου, που έχει γενικώς καλυφθεί από ασβεστόλιθο της πλειστοκαίνου. Το βιοκλίμα είναι μεσογειακό.

Ποιότητα και σπουδαιότητα

Τμήμα περιοχής που χαρακτηρίζεται έντονα από το πλατύ άγονο ασβεστολιθικό οροπέδιο που βρίσκεται σε ύψος 679 μέτρων στο Monte Caccia. Έχει κυρίως τη μορφή υψηλού βραχώδους ασβεστολιθικού οροπεδίου. Είναι μία από τις πλέον εκτεταμένες υποστεππικές ζώνες της Ιταλίας, με ποώδη βλάστηση, λόγω του Festuco brometalia. Η χλωρίδα είναι εξαιρετικά πλούσια, περιλαμβάνοντας 1 500 είδη περίπου. Όσον αφορά τα πτηνά που χτίζουν φωλιές στη ζώνη αυτή, έχουν καταμετρηθεί περίπου 90 είδη, αριθμός που τοποθετεί τη ζώνη στη δεύτερη θέση σε περιφερειακό επίπεδο, μετά το Gargano. Στους μόνιμους δασικούς σχηματισμούς υπερέχει το Quercus pubescens που συνοδεύεται συχνά από το Fraxinus ornus. Υπάρχουν επίσης λιγοστά Quercus cerris και Q. frainetto.

Eυπρόσβλητο

Ο κύριος παράγοντας που συντελεί στην καταστροφή είναι η απομάκρυνση των βράχων του ασβεστολιθικού υποστρώματος, το οποίο στη συνέχεια γίνεται σκόνη με μηχανικά μέσα. Με τον τρόπο αυτό, μεγάλες εκτάσεις υποστεππικής βλάστησης καταστρέφονται λόγω της καλλιέργειας νέων ζωνών. Η καλλιέργεια συνεπάγεται συχνά το χτίσιμο πέτρινων τοίχων και άλλες μορφές οριοθέτησης, που ενέχουν σοβαρούς κινδύνους υδρογεωλογικής καταστροφής. Συχνές πυρκαγιές που συνδέονται με την επικράτηση της καλλιέργειας δημητριακών· ανοικοδόμηση δευτερευουσών κατοικιών στα πλέον ελκυστικά για τον τουρισμό μέρη. Μη ενδεδειγμένη χρήση των καρστικών κοιλοτήτων για την απόρριψη στερεών αστικών λυμάτων και στερεών λυμάτων.»

 Τα πραγματικά περιστατικά

10      Στις 27 Δεκεμβρίου 2000, ο Δήμος Altamura ενέκρινε, με ένα σύνολο αποφάσεων του δημοτικού συμβουλίου, προγραμματικές συμφωνίες, υπό την έννοια του άρθρου 27 του νόμου 142, της 8ης Ιουνίου 1990, περί της αυτοτελείας της τοπικής αυτοδιοικήσεως (ordinamento delle autonomie locali, τακτικό συμπλήρωμα στο GURI αριθ. 135, της 12ης Ιουνίου 1990), που αφορούσαν εκατό σχέδια βιομηχανικών κτιρίων, μεγάλο μέρος των οποίων βρίσκονται εντός της ΕΖΠ και του πΤΚΣ της Murgia Alta. Οι συμφωνίες αυτές περιελάμβαναν ιδίως 34 τόπους, επιφάνειας 60 εκταρίων, που προβλέπονταν στο πλαίσιο του σχεδίου του Consorzio di Sviluppo Murgiano και 11 τόπους, επιφάνειας 8 εκταρίων, που προβλέπονταν με το σχέδιο του Consorzio San Marco. Οι εν λόγω συμφωνίες εγκρίθηκαν μεταγενέστερα με διάταγμα της Giunta Regionale (Περιφερειακό Συμβούλιο) της Regione Puglia.

11      Με σκοπό την προώθηση της απασχόλησης στις βιομηχανικές και βιοτεχνικές μονάδες παραγωγής, οι δήμαρχοι των οικείων δήμων μπορούν να ζητήσουν από την Giunta Regionale να συνάψει προγραμματική συμφωνία για να εγκριθεί η ανέγερση εγκαταστάσεων επιτυγχάνοντας αμέσως υψηλά επίπεδα απασχόλησης.

12      Η υπογραφή προγραμματικής συμφωνίας, η οποία πρέπει να εγκριθεί από την Giunta Regionale, επιτρέπεται μόνον εάν το ισχύον χωροταξικό σχέδιο δεν προβλέπει ζώνη ειδικού προορισμού λειτουργική και νομικά αποτελεσματική για τις εργασίες που πρόκειται να πραγματοποιηθούν ή αν είναι αναγκαίο να επεκταθούν οι υφιστάμενες δομές που βρίσκονται σε γειτονικές ζώνες μη προοριζόμενες για βιομηχανικές και βιοτεχνικές δραστηριότητες.

13      Την περίοδο 1998 έως 2001, πολλές επιχειρήσεις υπέβαλαν αιτήσεις προς τον Δήμο Altamura, ζητώντας προγραμματικές συμφωνίες βιομηχανικού και βιοτεχνικού αντικειμένου, ορισμένες από τις οποίες συνεπάγονταν την τροποποίηση του γενικού χωροταξικού σχεδίου. Οι διαδικασίες που κινήθηκαν βάσει των εν λόγω αιτήσεων δεν περιελάμβαναν κανένα στάδιο γενικού προγραμματισμού, αλλά διαφορετικές διαδικασίες τροποποιήσεως του εν λόγω σχεδίου.

14      Το περιφερειακό συμβούλιο υπέβαλε τα σχέδια του Consorzio di Sviluppo Murgiano σε διαδικασία ελέγχου ως προς την ανάγκη εκτίμησης των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων, εκτιμώντας αντιθέτως ότι δεν υπήρχε λόγος να υποβάλει στη διαδικασία αυτή τα υπόλοιπα σχέδια, όπως τα σχέδια του Consorzio San Marco. Βάσει των εν λόγω συμφωνιών, ο Δήμος Altamura χορήγησε ορισμένες οικοδομικές άδειες.

 Η προ της ασκήσεως της προσφυγής διαδικασία

15      Σύμφωνα με το άρθρο 226 ΕΚ, η Επιτροπή απηύθυνε, στις 9 Ιουλίου 2004, έγγραφο οχλήσεως προς την Ιταλική Δημοκρατία καλώντας την να της κοινοποιήσει τις παρατηρήσεις της για την κατάσταση στην εν λόγω ζώνη με βάση τις υποχρεώσεις της από τα άρθρα 6, παράγραφος 3, και 7 της οδηγίας 92/43.

16      Η Ιταλική Δημοκρατία απάντησε στο έγγραφο αυτό με τις ανακοινώσεις της 14ης Οκτωβρίου 2004 και της 9ης Ιουνίου 2005, στις οποίες είχαν επισυναφθεί σημειώσεις του Υπουργού Περιβάλλοντος και Προστασίας του Εδάφους.

17      Η Επιτροπή απηύθυνε στη συνέχεια προς την Ιταλική Δημοκρατία την από 13 Ιουλίου 2005 αιτιολογημένη γνώμη, καλώντας το κράτος μέλος αυτό να λάβει τα μέτρα που ήσαν αναγκαία για τη συμμόρφωσή του προς τη γνώμη αυτή εντός προθεσμίας δύο μηνών από της κοινοποιήσεώς της.

18      Η Ιταλική Δημοκρατία απάντησε στην εν λόγω γνώμη διαβιβάζοντας δύο νέα σημειώματα του Υπουργού με ημερομηνία 3 Οκτωβρίου 2005 και 7 Οκτωβρίου 2005.

19      Η Επιτροπή, θεωρώντας ότι η κατάσταση εξακολουθούσε να μην είναι ικανοποιητική, άσκησε την υπό κρίση προσφυγή.

 Επί της προσφυγής

 Επιχειρήματα των διαδίκων

20      Η Επιτροπή προβάλλει ότι δεν έγινε καμία εκτίμηση των επιπτώσεων υπό την έννοια του άρθρου 6, παράγραφος 3, της οδηγίας 92/43 για το σύνολο των προβλεπόμενων με τις εν λόγω προγραμματικές συμφωνίες έργων, τα οποία μπορούν να έχουν σημαντική επίπτωση στην εν λόγω ζώνη.

21      Η Επιτροπή σημειώνει ότι οι διάφορες διοικητικές αποφάσεις με τις οποίες εγκρίθηκαν τα εν λόγω έργα αντιβαίνουν στο άρθρο 6, παράγραφος 3, της οδηγίας, στο μέτρο που οι παρεμβάσεις τις οποίες αφορούν, μολονότι ενδέχεται να έχουν σημαντική επίπτωση στην ΕΖΠ και το πΤΚΣ της Murgia Alta, δεν αποτέλεσαν αντικείμενο διαδικασιών για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων.

22      Η Επιτροπή τονίζει ότι η νομική φύση των προγραμματικών συμφωνιών και των ενεργειών που συνεπάγονται δεν έχει σχέση με τις υποχρεώσεις που υπέχουν τα κράτη μέλη δυνάμει του άρθρου 6, παράγραφος 3, της οδηγίας.

23      Η Επιτροπή ισχυρίζεται εξάλλου ότι τα τμήματα των εκτάσεων τις οποίες αφορούν τα εν λόγω σχέδια γειτνιάζουν και είναι επομένως πιθανόν να υπάρξουν σημαντικές συνολικές επιπτώσεις.

24      Η Επιτροπή προσθέτει ότι είναι αλυσιτελείς οι ισχυρισμοί ότι ο Δήμος Altamura χορήγησε περιορισμένο μόνον αριθμό οικοδομικών αδειών, ότι το 2003 δεν εκδόθηκε καμία άλλη οικοδομική άδεια, ότι οι υπόλοιπες αιτήσεις οικοδομικών αδειών υποβλήθηκαν σε διαδικασία εκτιμήσεως των επιπτώσεων και ότι σχεδιάζεται μία συνολική εκτίμηση των τόπων που αποτελούν αντικείμενο των εγκαταστάσεων που έχουν προγραμματιστεί.

25      Η Επιτροπή διαπιστώνει επίσης ότι δεν προβλήθηκε κανένας λόγος που να δικαιολογεί την παράλειψη εκτιμήσεως των επιπτώσεων και ότι δεν δόθηκε καμία πληροφορία που να αποδεικνύει ότι οι οικείες εργασίες κατασκευής βιομηχανικών και βιοτεχνικών κτιρίων δεν μπορούσαν να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην υπό προστασία ζώνη.

26      Η Ιταλική Δημοκρατία επισημαίνει ότι η προγραμματική συμφωνία δεν αποτελεί ούτε πράξη που καθορίζει νομική κατάσταση ούτε διοικητική πράξη ούτε σύμβαση, αλλά ένα διαδικαστικό πρότυπο στο πλαίσιο του οποίου πρόσωπα του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα καθορίζουν εκ των προτέρων συμπεριφορές και υποχρεώσεις που πρέπει να τηρηθούν για να επιτευχθεί ένα τελικό αποτέλεσμα. Επομένως, απαιτούνται άλλα διοικητικά μέτρα για να υλοποιηθούν οι προβλεπόμενες με τις προγραμματικές συμφωνίες εργασίες που αποτελούν το αντικείμενο της προσφυγής.

27      Το κράτος μέλος αυτό τονίζει εξάλλου ότι οι νομοθετικές διατάξεις για την προώθηση της απασχόλησης δεν μπορούν να παρεκκλίνουν από τους κανόνες για την προστασία του εδάφους και του περιβάλλοντος. Πάντως, κατά την ιταλική νομοθεσία, οι ΕΖΠ και οι τόποι κοινοτικής σημασίας προστατεύονται με καθεστώς παρόμοιο με αυτό των πάρκων και των υπολοίπων φυσικών ζωνών για τις οποίες ισχύει περιοριστικό νομικό καθεστώς.

28      Η Ιταλική Δημοκρατία παρατηρεί ότι ο Δήμος Altamura χορήγησε περιορισμένο μόνον αριθμό αδειών ανοικοδομήσεως για σχέδια ιδιωτών, οι οποίες εν μέρει αφορούσαν επεκτάσεις υφιστάμενων εργοστασίων, ορισμένα από τα οποία βρίσκονταν σε ζώνες βιομηχανικών εγκαταστάσεων. Μετά τον Ιούνιο του 2003, δεν χορηγήθηκε καμία άδεια ανοικοδομήσεως και δεν εγκρίθηκε κανένα από τα σχέδια που πρότεινε το Consorzio di Sviluppo Murgiano και το Consorzio San Marco.

29      Το κράτος μέλος αυτό υπογραμμίζει ότι μόνον πέντε σχέδια τέθηκαν πράγματι σε εφαρμογή, τα οποία αφορούν διαφορετικά μέρη της περιοχής και εκτελούνται με διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα, π.χ., με το αν πρόκειται για νέες εγκαταστάσεις ή για επεκτάσεις. Τα σχέδια αυτά δεν είναι συναφή ούτε υπάρχει ένα γενικό ή γεωγραφικό σχέδιο που να τα αφορά. Ορισμένα από αυτά υποβλήθηκαν σε εκτίμηση επιπτώσεων, ενώ άλλα αποτέλεσαν αντικείμενο διαφόρων εγκρίσεων από πλευράς περιβάλλοντος και τοπίου.

30      Η Ιταλική Δημοκρατία επισημαίνει ότι, για όλα τα σχέδια, ο Δήμος Altamura ετοιμάζεται να πραγματοποιήσει συνολική εκτίμηση των επιπτώσεων και να αναλάβει πρωτοβουλίες για να μετριάσει τις ενδεχόμενες επιπτώσεις στο περιβάλλον.

31      Το κράτος μέλος αυτό προσθέτει ότι όλες οι διαδικασίες σχετικά με αιτήσεις για την εγκατάσταση εργοστασίων στον Δήμο Altamura έχουν ανασταλεί εν αναμονή των αποτελεσμάτων των επιστημονικών μελετών σχετικά με την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των οικείων σχεδίων.

 Εκτίμηση του Δικαστηρίου

32      Πρέπει να παρατηρηθεί εισαγωγικά ότι η διάταξη, την παράβαση της οποίας επικαλείται η Επιτροπή, εντάσσεται σε ένα περίπλοκο σύστημα κανόνων που έχουν ως αντικείμενο, όπως προκύπτει από την τρίτη έως την έκτη αιτιολογική σκέψη της οδηγίας, την ανάπτυξη και τη διαχείριση των ζωνών του ευρωπαϊκού δικτύου Natura 2000.

33      Το άρθρο 6, παράγραφος 3, της οδηγίας εξαρτά την υποχρέωση πραγματοποιήσεως της δέουσας εκτιμήσεως των επιπτώσεων από την προϋπόθεση ότι το σχέδιο αυτό είναι ικανό να επηρεάσει κατά τρόπο σημαντικό τον οικείο τόπο (βλ. απόφαση της 7ης Σεπτεμβρίου 2004, C‑127/02, Waddenvereniging et Vogelbeschermingsvereniging, Συλλογή 2004, σ. I‑7405, σκέψη 40, στο εξής: απόφαση Waddenzee).

34      Το Δικαστήριο υπογράμμισε επίσης, με τη σκέψη 43 της εν λόγω αποφάσεως, ότι η κίνηση του μηχανισμού προστασίας του περιβάλλοντος που προβλέπει το άρθρο 6, παράγραφος 3, της οδηγίας προϋποθέτει ότι υφίσταται πιθανότητα ή κίνδυνος το σχέδιο αυτό να επηρεάσει τον οικείο τόπο κατά τρόπο σημαντικό.

35      Όσον αφορά το τελευταίο αυτό κριτήριο, το Δικαστήριο διευκρίνισε με τις σκέψεις 46 έως 48 της ίδιας αποφάσεως ότι, όπως προκύπτει από το άρθρο 6, παράγραφος 3, πρώτη περίοδος, της εν λόγω οδηγίας σε συνδυασμό με τη δέκατη αιτιολογική σκέψη της οδηγίας αυτής, ο σημαντικός χαρακτήρας της επιπτώσεως επί ενός τόπου που αφορά ένα σχέδιο πρέπει να συνδυασθεί με τον σκοπό διατηρήσεως αυτού του τόπου. Συνεπώς, όταν ένα σχέδιο, καίτοι έχει επιπτώσεις επί του συγκεκριμένου τόπου, εντούτοις δεν θέτει σε κίνδυνο την επίτευξη των σκοπών της διατηρήσεως αυτού του τόπου, δεν μπορεί να θεωρηθεί ως δυνάμενο να επηρεάσει κατά τρόπο σημαντικό τον συγκεκριμένο τόπο. Η εκτίμηση του κινδύνου αυτού πρέπει να καθορίζεται, ιδίως, υπό το πρίσμα των ειδικών περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών και προϋποθέσεων του τόπου τον οποίο αφορά το σχέδιο.

36      Για να καθοριστεί αν είναι βάσιμη η αιτίαση κατά της Ιταλικής Δημοκρατίας, πρέπει η υποχρέωση του άρθρου 6, παράγραφος 3, της οδηγίας, όπως διευκρινίζεται με τις προηγούμενες σκέψεις της παρούσας αποφάσεως, να τεθεί στο πλαίσιο της προσφυγής περί παραβάσεως που άσκησε η Επιτροπή βάσει του άρθρου 226 ΕΚ.

37      Συναφώς, πρέπει να υπενθυμιστεί πρώτον ότι, κατά πάγια νομολογία, στο πλαίσιο της διαδικασίας λόγω παραβάσεως εναπόκειται στην Επιτροπή να αποδείξει την ύπαρξη της φερομένης παραβάσεως. Η Επιτροπή πρέπει να προσκομίσει στο Δικαστήριο τα στοιχεία που απαιτούνται για την επαλήθευση εκ μέρους του Δικαστηρίου της υπάρξεως της εν λόγω παραβάσεως, χωρίς να μπορεί αυτή να στηριχθεί σε οποιοδήποτε τεκμήριο (βλ. απόφαση της 14ης Ιουνίου 2007, C-342/05, Επιτροπή κατά Φινλανδίας, που δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί στη Συλλογή, σκέψη 23, και την εκεί παρατιθέμενη νομολογία).

38      Επιπλέον, το βάρος αποδείξεως που έχει η Επιτροπή στο πλαίσιο προσφυγής λόγω παραβάσεως πρέπει να καθορίζεται σε σχέση με το είδος των υποχρεώσεων που οι οδηγίες επιβάλλουν στα κράτη μέλη και επομένως ως προς τα αποτελέσματα που πρέπει να επιτευχθούν (βλ., υπό την έννοια αυτή, απόφαση της 18ης Ιουνίου 2002, C‑60/01, Επιτροπή κατά Γαλλίας, Συλλογή 2002, σ. I‑5679, σκέψη 25).

39      Όσον αφορά το άρθρο 6, παράγραφος 3, της οδηγίας 92/43, στην Επιτροπή εναπόκειται να αποδείξει ότι ένα σχέδιο μπορεί, υπό το πρίσμα των ειδικών περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών και προϋποθέσεων του τόπου τον οποίο αυτό αφορά, να επηρεάσει σημαντικά τον εν λόγω τόπο, ενόψει των στόχων διατήρησής του.

40      Όσον αφορά τα μέτρα που αποτελούν το αντικείμενο της προσφυγής και προκειμένου να εκτιμηθεί η βασιμότητά της, πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ των διαφόρων προγραμματικών συμφωνιών, αφενός, και των έργων που υλοποιήθηκαν, κατόπιν της άδειας ανοικοδομήσεως που χορήγησε ο Δήμος Altamura, αφετέρου.

41      Όσον αφορά, πρώτον, τις προγραμματικές συμφωνίες, που βρίσκονται σε διάφορα στάδια επεξεργασίας, και λαμβανομένων υπόψη των επιχειρημάτων της καθής σύμφωνα με τα οποία οι εν λόγω συμφωνίες δεν έχουν τα νομικά χαρακτηριστικά του σχεδίου δυνάμει του άρθρου 6, παράγραφος 3, της οδηγίας 92/43, πρέπει να παρατηρηθεί ότι η Επιτροπή, στο πλαίσιο προσφυγής λόγω παραβάσεως των υποχρεώσεων του άρθρου 6, παράγραφος 3, της εν λόγω οδηγίας, δεν μπορεί να περιοριστεί στο να ισχυριστεί απλώς την ύπαρξη των συμφωνιών αυτών, αλλά πρέπει επίσης να παράσχει συγκεκριμένα στοιχεία από τα οποία να μπορεί να συναχθεί ότι οι συμφωνίες δεν βρίσκονται πλέον στο στάδιο των προκαταρκτικών διοικητικών σχεδίων και φέρουν ένα βαθμό ακρίβειας ως προς τον εν λόγω σχεδιασμό ο οποίος καθιστά απαραίτητη την εκτίμηση των επιπτώσεών τους στο περιβάλλον.

42      Πάντως, χωρίς να είναι απαραίτητο να καθοριστεί το αντικείμενο και οι νομικές συνέπειες που απορρέουν από τις επίδικες προγραμματικές συμφωνίες δυνάμει της εθνικής νομοθεσίας, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι η Επιτροπή, περιοριζόμενη στο να επικαλεστεί τις συμφωνίες αυτές, δεν προσκόμισε στοιχεία επαρκώς ακριβή που θα επέτρεπαν στο Δικαστήριο να κρίνει αν επρόκειτο για μέτρα που θα μπορούσαν να επηρεάσουν σημαντικά τον οικείο τόπο, υπό την έννοια του άρθρου 6, παράγραφος 3, της οδηγίας 92/43.

43      Όσον αφορά, δεύτερον, τις πραγματοποιηθείσες εργασίες και τα στοιχεία που έχουν αποδεικτική ισχύ ως προς την υποχρέωση πραγματοποιήσεως εκτιμήσεως των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι η Επιτροπή δεν παρέσχε στο Δικαστήριο ακριβείς ενδείξεις για τη γεωγραφική θέση και την έκταση των έργων που πραγματοποιήθηκαν σε σχέση με τον τόπο. Παραδέχθηκε, εξάλλου, κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση ότι δεν διέθετε τις πληροφορίες αυτές.

44      Η Επιτροπή δεν προσκόμισε επίσης στοιχεία σχετικά με την τεχνική φύση των εν λόγω έργων ούτε παρέσχε διευκρινίσεις ως προς τον βαθμό στον οποίο τα εν λόγω έργα, υπό το πρίσμα των ειδικών χαρακτηριστικών και περιβαλλοντικών συνθηκών του τόπου, μπορούσαν να τον επηρεάσουν σημαντικά.

45      Υπό τις συνθήκες αυτές, συνάγεται ότι η Επιτροπή δεν συμμορφώθηκε προς την υποχρέωση αποδείξεως όσον αφορά την προβαλλόμενη παράβαση.

46      Συνεπώς, η προσφυγή πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμη στο σύνολό της.

 Επί των δικαστικών εξόδων

47      Κατά το άρθρο 69, παράγραφος 2, του Κανονισμού Διαδικασίας, ο ηττηθείς διάδικος καταδικάζεται στα δικαστικά έξοδα, εφόσον έχει υποβληθεί σχετικό αίτημα. Δεδομένου ότι η Ιταλική Δημοκρατία ζήτησε την καταδίκη της Επιτροπής και αυτή ηττήθηκε, η Επιτροπή πρέπει να καταδικαστεί στα δικαστικά έξοδα.

Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (τέταρτο τμήμα) αποφασίζει:

1)      Απορρίπτει την προσφυγή.

2)      Καταδικάζει την Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στα δικαστικά έξοδα.

(υπογραφές)

---

* Γλώσσα διαδικασίας: η ιταλική.