ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ

 JULIANE KOKOTT

της 3ης Μαρτίου 2005 (1)

Υπόθεση C-240/03 P

Comunità montana della Valnerina

κατά

Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων

έτερος διάδικος

Ιταλική Δημοκρατία

«Αναίρεση – ΕΓΠΤΕ – Συνδρομή για πρότυπο σχέδιο και σχέδιο επιδείξεως εγκαταστάσεων στους τομείς δασοκομίας, γεωργίας και προϊόντων διατροφής – Κατάργηση χρηματοδοτικής συνδρομής»

I –    Εισαγωγή

1.     Η υπό κρίση αίτηση αναιρέσεως αφορά αίτημα επιστροφής κοινοτικής χρηματοδοτικής συνδρομής για πρότυπο σχέδιο και σχέδιο επιδείξεως στους τομείς της δασοκομίας, της γεωργίας και των προϊόντων διατροφής (2). Η Επιτροπή ενέκρινε συνδρομή ύψους 908 558 ECU, η οποία αντιστοιχεί στο 50 % του κόστους ενός κοινού σχεδίου της ιταλικής κοινότητας της Valnerina [στο εξής: κοινότητα της Valnerina] και της γαλλικής ενώσεως «Route des Senteurs» [στο εξής: Route des Senteurs]. Η Επιτροπή κατέβαλε προκαταβολικώς το 70 % της συνολικής συνδρομής. Κατόπιν της διενέργειας ελέγχου των δηλωθεισών δπαπανών και κατόπιν της διαπιστώσεως παρατυπιών, η Επιτροπή ζήτησε από την κοινότητα της Valnerina την επιστροφή του συνόλου της καταβληθείσας συνδρομής.

2.     Η κοινότητα της Valnerina άσκησε κατά της αποφάσεως αυτής προσφυγή ακυρώσεως ενώπιον του Πρωτοδικείου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Το Πρωτοδικείο ακύρωσε την απόφαση της Επιτροπής, καθόσον επέβαλε στην κοινότητα της Valnerina υποχρέωση επιστροφής ποσών συνδρομής που είχαν καταλήξει στη Route des Senteurs. Με την αίτηση αναιρέσεως η κοινότητα της Valnerina στρέφεται κατά του μέρους της αποφάσεως της Επιτροπής με το οποίο υποχρεώθηκε σε επιστροφή του ποσού συνδρομής που αντιστοιχούσε στην ίδια. Η Επιτροπή άσκησε αντίθετη αναίρεση κατά της αποφάσεως του Πρωτοδικείου, καθόσον με αυτήν ακυρώθηκε η απόφαση της Επιτροπής.   

II – Νομικό πλαίσιο

3.     Το άρθρο 24 του κανονισμού (EOK) 4253/88 (3), όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΟΚ) 2082/93 (4), προβλέπει, όσον αφορά τη μείωση, την αναστολή και την κατάργηση κοινοτικής χρηματοδοτικής συνδρομής, τα εξής:

«1.       Αν η υλοποίηση δράσης ή μέτρου δεν φαίνεται να δικαιολογεί ούτε τμήμα ούτε το σύνολο της χρηματοδοτικής συνδρομής που έχει χορηγηθεί, η Επιτροπή προβαίνει σε κατάλληλη εξέταση της περίπτωσης στα πλαίσια της εταιρικής σχέσης, ζητώντας ιδίως από το κράτος μέλος ή τις λοιπές αρμόδιες αρχές που αυτό ορίζει για την υλοποίηση της δράσης να της υποβάλουν παρατηρήσεις εντός τακτής προθεσμίας.

2.      Μετά την εξέταση αυτή, η Επιτροπή μπορεί να μειώσει ή αναστείλει τη συνδρομή για την εν λόγω δράση ή σχετικό μέτρο αν από την εξέταση επιβεβαιωθεί ότι υπάρχει παρατυπία ή σημαντική αλλαγή της φύσης ή των συνθηκών υλοποίησης της δράσης ή του μέτρου, για την οποία δεν ζητήθηκε η έγκριση της Επιτροπής.

3.      Κάθε ποσό το οποίο αποτελεί αντικείμενο απαίτησης ως αχρεωστήτως καταβληθέν πρέπει να επιστρέφεται στην Επιτροπή. Τα ποσά τα οποία δεν επιστρέφονται, προσαυξάνονται με τόκους υπερημερίας βάσει των διατάξεων του δημοσιονομικού κανονισμού και των διαδικασιών που θα εγκριθούν από την Επιτροπή, σύμφωνα με τις διαδικασίες του τίτλου VIII.»

III – Πραγματικά περιστατικά και διαδικασία

 Α –       Πραγματικά περιστατικά και διαδικασία προ της ασκήσεως της προσφυγής

4.     Το Πρωτοδικείο περιγράφει τα πραγματικά περιστατικά και την προ της ασκήσεως της προσφυγής διαδικασία ως εξής (5):

5.     Τον Ιούνιο του 1993, η κοινότητα της Valnerina υπέβαλε στην Επιτροπή αίτηση χορηγήσεως κοινοτικής συνδρομής για πρότυπο σχέδιο και σχέδιο επιδείξεως στους τομείς της δασοκομίας, της γεωργίας και των προϊόντων διατροφής σε δευτερεύουσες ορεινές ζώνες (σχέδιο υπ’ αριθμ. 93.IT.06.016· στο εξής: σχέδιο).

6.     Από το σχέδιο προκύπτει ότι ο γενικός στόχος ήταν η κατασκευή και η επίδειξη δύο εγκαταστάσεων σχετικών με τη δασοκομία, τη γεωργία και τα προϊόντα διατροφής, της μιας από την κοινότητα της Valnerina στην περιοχή Valnerina (Ιταλία) και της άλλης από τη Route des Senteurs στην περιοχή Drôme provençale (Γαλλία), προκειμένου να εισαχθούν και να αναπτυχθούν, παράλληλα με τις συνήθεις αγροτικές δραστηριότητες, εναλλακτικές οικονομικές δραστηριότητες, όπως ο αγροτικός τουρισμός. Το σχέδιο προέβλεπε, ειδικότερα, τη δημιουργία δύο κέντρων προωθήσεως και συντονισμού του τουρισμού, την ανάπτυξη της παραγωγής τυπικών τοπικών προϊόντων διατροφής, όπως οι τρούφες, η όλυρα ή τα αρωματικά φυτά, καλύτερη ενσωμάτωση των διαφόρων ενεργών παραγωγών στις οικείες περιοχές, καθώς και την αξιοποίηση και την περιβαλλοντική αναβάθμιση των περιοχών αυτών.

7.     Με την απόφαση C(93) 3182 της 10ης Νοεμβρίου 1993, την οποία απηύθυνε στην κοινότητα της Valnerina και στη Route des Senteurs, η Επιτροπή χορήγησε στο σχέδιο επιδότηση του ΕΓΤΠΕ, τμήμα «Προσανατολισμός» (στο εξής: απόφαση περί χορηγήσεως).

8.     Κατά το άρθρο 1, δεύτερο εδάφιο, της αποφάσεως περί χορηγήσεως, υπεύθυνες του σχεδίου ήταν η κοινότητα της Valnerina και η Route des Senteurs. Με το άρθρο 2 της αποφάσεως περί χορηγήσεως, η περίοδος εκτελέσεως του σχεδίου ορίστηκε σε 30 μήνες, ήτοι από την 1η Οκτωβρίου 1993 έως τις 31 Μαρτίου 1996.

9.     Δυνάμει του άρθρου 3, πρώτο εδάφιο, της αποφάσεως περί χορηγήσεως, το συνολικό επιλέξιμο κόστος του σχεδίου ανερχόταν σε 1 817 117 ECU και η μέγιστη χρηματοδοτική συνδρομή της Κοινότητας ορίστηκε σε 908 558 ECU.

10.   Το παράρτημα Ι της αποφάσεως περί χορηγήσεως περιελάμβανε περιγραφή του σχεδίου. Στο σημείο 5 του παραρτήματος αυτού, η κοινότητα της Valnerina οριζόταν ως «δικαιούχος» της συνδρομής (6) και η Route des Senteurs ως «έτερη υπεύθυνη του σχεδίου». Στο σημείο 8 του ιδίου παραρτήματος περιελαμβανόταν η χρηματοπιστωτική διάρθρωση του σχεδίου με κατανομή των δαπανών που αντιστοιχούσαν στις διάφορες δράσεις του σχεδίου. Οι δράσεις του σχεδίου και οι δαπάνες που αντιστοιχούσαν σ’ αυτές είχαν διαρθρωθεί σε τέσσερα τμήματα· η κοινότητα της Valnerina και η Route des Senteurs όφειλαν έκαστη να υλοποιήσουν τις δράσεις δύο εκ των τεσσάρων αυτών τμημάτων.

11.   Το παράρτημα ΙΙ της αποφάσεως περί χορηγήσεως όριζε τις χρηματοδοτικές προϋποθέσεις για τη χορήγηση της συνδρομής. Μεταξύ άλλων, διευκρινιζόταν ότι, εάν η δικαιούχος της συνδρομής είχε την πρόθεση να τροποποιήσει ουσιωδώς τις ενέργειες που περιγράφονται στο παράρτημα Ι, όφειλε να ενημερώσει προηγουμένως την Επιτροπή και να λάβει την έγκρισή της (σημείο 1). Σύμφωνα με το σημείο 2 του παραρτήματος αυτού, η χορήγηση της συνδρομής εξηρτάτο από την πραγματοποίηση όλων των ενεργειών που αναφέρονταν στο παράρτημα Ι της αποφάσεως περί χορηγήσεως. Επιπλέον, το παράρτημα ΙΙ προέβλεπε ότι η συνδρομή καταβαλλόταν απευθείας στην κοινότητα της Valnerina ως δικαιούχο της συνδρομής, η οποία έπρεπε να μεριμνήσει για την πληρωμή της Route des Senteurs (σημείο 4)· ότι η Επιτροπή μπορούσε, προκειμένου να εξακριβώσει τα χρηματοοικονομικά στοιχεία σχετικά με τις διάφορες δαπάνες, να προβεί σε εξέταση κάθε δικαιολογητικού εγγράφου, είτε του πρωτοτύπου είτε επικυρωμένου αντιγράφου του, και να πραγματοποιεί την εξέταση αυτή άμεσα επί τόπου ή να ζητεί την αποστολή των επίμαχων εγγράφων (σημείο 5)· ότι η δικαιούχος όφειλε να διατηρήσει στη διάθεση της Επιτροπής, επί πέντε έτη από της τελευταίας καταβολής εκ μέρους της Επιτροπής, όλα τα πρωτότυπα των αποδεικτικών των δαπανών εγγράφων (σημείο 6)· ότι η Επιτροπή μπορούσε, ανά πάσα στιγμή, να ζητήσει από τη δικαιούχο την αποστολή εκθέσεως σχετικά με το στάδιο εξελίξεως των εργασιών και/ή σχετικά με τα τεχνικά αποτελέσματα που είχαν επιτευχθεί (σημείο 7), καθώς και ότι η δικαιούχος όφειλε να διατηρήσει στη διάθεση της Επιτροπής τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν χάρη στην υλοποίηση του σχεδίου, χωρίς αυτό να συνεπάγεται συμπληρωματικές πληρωμές (σημείο 8). Τέλος, στο σημείο 10 του παραρτήματος ΙΙ διευκρινιζόταν κατ’ ουσίαν ότι, εάν δεν ετηρείτο μία από τις προϋποθέσεις που αναφέρονταν στο παράρτημα αυτό ή εάν αναλαμβάνονταν δράσεις που δεν προβλέπονταν στο παράρτημα Ι, η Επιτροπή μπορούσε να αναστείλει, να μειώσει ή να καταργήσει τη συνδρομή και να απαιτήσει την επιστροφή των καταβληθέντων· στην περίπτωση αυτή, η δικαιούχος είχε την ευχέρεια να υποβάλει προηγουμένως τις παρατηρήσεις της εντός προθεσμίας καθοριζόμενης από την Επιτροπή.

12.   Στις 2 Δεκεμβρίου 1993, η Επιτροπή κατέβαλε στην κοινότητα της Valnerina μια πρώτη προκαταβολή που αντιστοιχούσε στο 40 % περίπου του ύψους της προβλεπόμενης κοινοτικής συνδρομής· η κοινότητα της Valnerina κατέβαλε, με τη σειρά της, στη Route des Senteurs τα ποσά που αντιστοιχούσαν στο κόστος των δράσεων του σχεδίου που έπρεπε να πραγματοποιηθούν από αυτή.

13.   Στις 27 Δεκεμβρίου 1994, η κοινότητα της Valnerina απέστειλε στην Επιτροπή μια πρώτη έκθεση περί της προόδου του σχεδίου και των δαπανών που είχαν ήδη πραγματοποιηθεί για καθεμία από τις προβλεπόμενες δράσεις. Ταυτοχρόνως, ζήτησε την καταβολή της δεύτερης δόσεως, προσκομίζοντας, μεταξύ άλλων, βεβαίωση ότι διέθετε τις αποδείξεις πληρωμής που αντιστοιχούσαν στις πραγματοποιηθείσες δαπάνες και ότι οι πραγματοποιηθείσες δράσεις ήταν σύμφωνες προς τις περιγραφόμενες στο παράρτημα Ι της αποφάσεως περί χορηγήσεως.

14.   Στις 18 Αυγούστου 1995, η Επιτροπή κατέβαλε στην κοινότητα της Valnerina τη δεύτερη δόση που αντιστοιχούσε στο 30 % περίπου του ύψους της κοινοτικής συνδρομής και η κοινότητα της Valnerina κατέβαλε, με τη σειρά της, στη Route des Senteurs το ποσό που αντιστοιχούσε στις δαπάνες των δράσεων του σχεδίου που έπρεπε να πραγματοποιηθούν από αυτήν.

15.   Τον Ιούνιο του 1997, η κοινότητα της Valnerina υπέβαλε στην Επιτροπή την τελική έκθεση για την εκτέλεση του σχεδίου. Ταυτοχρόνως, ζήτησε την καταβολή του υπολοίπου της κοινοτικής συνδρομής και επισύναψε εκ νέου βεβαίωση που αντιστοιχεί, κατ’ ουσίαν, στη βεβαίωση της οποίας έγινε μνεία στο ανωτέρω σημείο 13.

16.   Στις 12 Αυγούστου 1997, η Επιτροπή ενημέρωσε την κοινότητα της Valnerina ότι διεξήγε γενικό έλεγχο τεχνικής και λογιστικής φύσεως όλων των σχεδίων που χρηματοδοτούνταν δυνάμει του άρθρου 8 του κανονισμού 4256/88, συμπεριλαμβανομένου του υπό κρίση σχεδίου· κάλεσε την κοινότητα της Valnerina να προσκομίσει, σύμφωνα με το σημείο 5 του παραρτήματος ΙΙ της αποφάσεως περί χορηγήσεως, κατάλογο όλων των δικαιολογητικών εγγράφων που αφορούσαν τις επιλέξιμες δαπάνες οι οποίες είχαν πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο της εκτελέσεως του σχεδίου, καθώς και επικυρωμένο αντίγραφο του πρωτοτύπου εκάστου των δικαιολογητικών αυτών εγγράφων.

17.   Στις 25 Αυγούστου 1997, η κοινότητα της Valnerina απέστειλε στην Επιτροπή ορισμένα έγγραφα, καθώς και περίληψη της τελικής εκθέσεως για την εκτέλεση του σχεδίου.

18.   Με έγγραφο της 6ης Μαρτίου 1998, η Επιτροπή ενημέρωσε την κοινότητα της Valnerina για την πρόθεσή της να προβεί σε επιτόπιο έλεγχο της εκτελέσεως του σχεδίου.

19.   Ο επιτόπιος έλεγχος διεξήχθη στα γραφεία της προσφεύγουσας από τις 23 έως τις 25 Μαρτίου 1998 και στα γραφεία της Route des Senteurs από τις 4 έως τις 6 Μαΐου 1998.

20.   Στις 6 Απριλίου 1998, η κοινότητα της Valnerina απέστειλε στην Επιτροπή ορισμένα έγγραφα τα οποία της είχαν ζητηθεί κατά τον επιτόπιο έλεγχο.

21.   Στις 5 Νοεμβρίου 1998, η κοινότητα της Valnerina και η Route des Senteurs ζήτησαν από την Επιτροπή να προβεί στην τελική έγκριση του σχεδίου και να καταβάλει το υπόλοιπο της κοινοτικής συνδρομής.

22.   Με έγγραφο της 22ας Μαρτίου 1999, η Επιτροπή ενημέρωσε την κοινότητα της Valnerina ότι, σύμφωνα με το άρθρο 24 του κανονισμού 4253/88, όπως τροποποιήθηκε, προέβη σε έλεγχο της χρηματοδοτικής συνδρομής σχετικά με το σχέδιο και ότι, επειδή από τον έλεγχο αυτό προέκυψαν ενδείξεις παρατυπιών, αποφάσισε να κινήσει τη διαδικασία που προβλέπεται στην προαναφερθείσα διάταξη και στο σημείο 10 του παραρτήματος ΙΙ της αποφάσεως περί χορηγήσεως. Στο έγγραφο αυτό, αντίγραφο του οποίου απηύθυνε στη Route des Senteurs, η Επιτροπή ανέλυσε τις ενδείξεις αυτές, διευκρινίζοντας αν για τις εκάστοτε δράσεις ήταν υπεύθυνη η κοινότητα της Valnerina ή η Route des Senteurs.

23.   Στις 17 Μαΐου 1999, η κοινότητα της Valnerina έλαβε θέση επί των υπονοιών της Επιτροπής και της διαβίβασε ορισμένα περαιτέρω έγγραφα.

24.   Με απόφαση της 14ης Αυγούστου 2000, η οποία απευθύνθηκε στην Ιταλική Δημοκρατία και στην κοινότητα της Valnerina, και η οποία κοινοποιήθηκε στην τελευταία στις 21 Αυγούστου 2000, η Επιτροπή κατάργησε, δυνάμει του άρθρου 24, παράγραφος 2, του κανονισμού 4253/88, όπως τροποποιήθηκε, τη χρηματοδοτική συνδρομή που είχε χορηγηθεί για το σχέδιο και ζήτησε από την κοινότητα της Valnerina την επιστροφή του συνόλου της ήδη καταβληθείσας συνδρομής (στο εξής: προσβαλλόμενη απόφαση).

25.   Με την ένατη αιτιολογική σκέψη της προσβαλλομένης αποφάσεως, η Επιτροπή απαρίθμησε έντεκα παρατυπίες, υπό την έννοια του άρθρου 24, παράγραφος 2, του κανονισμού 4253/88, όπως τροποποιήθηκε, εκ των οποίων οι πέντε αφορούσαν ενέργειες που πραγματοποίησε η Route des Senteurs και οι έξι αφορούσαν ενέργειες που πραγματοποίησε η κοινότητα της Valnerina.

26.   Με έγγραφα της 14ης Σεπτεμβρίου και της 2ας Οκτωβρίου 2000, η κοινότητα της Valnerina ζήτησε από τη Route des Senteurs την επιστροφή των ποσών τα οποία της κατέβαλε για την πραγματοποίηση του σχεδίου και για τα οποία η Route des Senteurs ήταν υπεύθυνη. Ταυτοχρόνως, κάλεσε τη Route des Senteurs να της διαβιβάσει στοιχεία από τα οποία θα μπορούσε να προκύψει ότι η απόφαση ήταν πεπλανημένη και παράνομη, προκειμένου να τηρήσουν κοινή γραμμή άμυνας.

27.   Στις 20 Οκτωβρίου 2000, η Route des Senteurs απάντησε, κατ’ ουσίαν, ότι, κατά τη γνώμη της, η προσβαλλόμενη απόφαση δεν ήταν δικαιολογημένη.

 Β –       Διαδικασία ενώπιον του Πρωτοδικείου

28.   Στο πλαίσιο της διαδικασίας ενώπιον του Πρωτοδικείου η κοινότητα της Valnerina ζήτησε την ακύρωση της προσβαλλόμενης αποφάσεως. Ο πρώτος λόγος ακυρώσεως αφορούσε το γεγονός ότι η Επιτροπή, αντί να περιορίσει το αίτημα επιστροφής μόνο στις δράσεις της κοινότητας της Valnerina, ζήτησε από αυτήν την επιστροφή του συνόλου της καταβληθείσας συνδρομής. Οι λοιποί λόγοι ακυρώσεως αφορούσαν τις διάφορες παρατυπίες που διαπίστωσε η Επιτροπή, τη συμφωνία του αιτήματος επιστροφής της συνδρομής προς την αρχή της αναλογικότητας, καθώς και την άσκηση της διακριτικής ευχέρειας της Επιτροπής.

29.   Η Ιταλική Κυβέρνηση άσκησε ενώπιον του Πρωτοδικείου παρέμβαση υπέρ της κοινότητας της Valnerina.

 Γ –       Η απόφαση του Πρωτοδικείου

30.   Το Πρωτοδικείο ακύρωσε την προσβαλλόμενη απόφαση, καθόσον η Επιτροπή δεν περιόρισε το αίτημα επιστροφής της συνδρομής στα ποσά που αντιστοιχούν στο τμήμα του σχεδίου το οποίο, δυνάμει της αποφάσεως περί χορηγήσεως, έπρεπε να πραγματοποιηθεί από την ίδια την κοινότητα της Valnerina.

31.   Το Πρωτοδικείο αποφάνθηκε, συναφώς, ότι η Επιτροπή δύναται, κατ’ αρχήν, να καθορίζει έναν κυρίως υπεύθυνο, ο οποίος θα ευθύνεται, σε περίπτωση παρατυπιών, για την επιστροφή του συνολικού ποσού. Εντούτοις, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι η ενδεχόμενη υποχρέωση επιστροφής συνδρομής μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για τους ενδιαφερομένους. Ως εκ τούτου, η αρχή της ασφάλειας δικαίου επιβάλλει το δίκαιο που έχει εφαρμογή στην εκτέλεση της συμβάσεως να είναι αρκούντως σαφές και ακριβές, προκειμένου τα ενδιαφερόμενα μέρη να μπορούν να έχουν σαφή γνώση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεών τους και να προβαίνουν στις κατάλληλες προληπτικές ενέργειες, εν προκειμένω να συνάψουν πριν από τη χορήγηση της συνδρομής συμφωνίες ιδιωτικού δικαίου, προκειμένου να προστατεύουν τα οικονομικά τους συμφέροντα ο ένας έναντι του άλλου. Στην υπό κρίση περίπτωση, η διατύπωση της αποφάσεως περί χορηγήσεως δεν ήταν αρκούντως σαφής, ώστε η κοινότητα της Valnerina να πρέπει να θεωρεί εαυτόν ως τον αποκλειστικώς υπεύθυνο για την επιστροφή των προκαταβολών. Κατά συνέπεια, το αίτημα επιστροφής του συνολικού ποσού από την κοινότητα της Valnerina συνιστούσε παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας.

32.   Το Πρωτοδικείο απέρριψε κατά τα λοιπά την προσφυγή και καταδίκασε τους διαδίκους στα δικαστικά τους έξοδα. Κατά το Πρωτοδικείο, η Επιτροπή ορθώς αμφισβήτησε τις προσκομισθείσες από την κοινότητα της Valnerina αποδείξεις περί των δαπανών και, επομένως, είχε το δικαίωμα να ζητήσει από αυτήν την επιστροφή των προκαταβολών που της αντιστοιχούσαν.

IV – Αιτήματα

33.   Η κοινότητα της Valnerina ζητεί από το Πρωτοδικείο:

–       να αναιρέσει την απόφαση του Πρωτοδικείου, καθόσον επικύρωσε την απόφαση 2388 της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, της 14ης Αυγούστου 2000, και να αποφανθεί οριστικώς επί της διαφοράς, ακυρώνοντας την προσβαλλόμενη απόφαση στο σύνολό της·

–       να καταδικάσει την αναιρεσίβλητη στα δικαστικά έξοδα.

34.   Η Επιτροπή ζητεί από το Πρωτοδικείο:

–       να απορρίψει την αίτηση αναιρέσεως·

–       να ακυρώσει την απόφαση του Πρωτοδικείου της 13ης Μαρτίου 2003, στην υπόθεση Τ-340/00, κατά το μέτρο που ακυρώνει την απόφαση C(2000) 2388 της Επιτροπής, της 14ης Αυγούστου 2000, καθόσον «η Επιτροπή δεν περιόρισε το αίτημα επιστροφής της συνδρομής στα ποσά που αντιστοιχούν στο τμήμα του σχεδίου το οποίο, δυνάμει της αποφάσεως περί χορηγήσεως, έπρεπε να πραγματοποιηθεί από την ίδια την προσφεύγουσα», και να της επιδικάσει το σύνολο των αιτημάτων που υπέβαλε ενώπιον του Πρωτοδικείου·

–       να καταδικάσει την αναιρεσείουσα στα δικαστικά έξοδα.

35.   Η Ιταλική Κυβέρνηση δεν μετέσχε στην αναιρετική διαδικασία.

V –    Νομική εκτίμηση

36.   Η κοινότητα της Valnerina προβάλλει πέντε λόγους αναιρέσεως.

37.   Με τον πρώτο λόγο αναιρέσεως, υποστηρίζει ότι το Πρωτοδικείο δεν έλαβε υπόψη ότι η απόφαση περί χορηγήσεως δεν είχε ως αντικείμενο ένα κοινό σχέδιο, αλλά δύο απολύτως διακριτά σχέδια.

38.   Συναφώς, η κοινότητα της Valnerina ισχυρίζεται, με τον δεύτερο λόγο αναιρέσεως, ότι κάθε επιμέρους σχέδιο θα έπρεπε να έχει αξιολογηθεί χωριστά. Δεδομένου ότι περιόρισε το αίτημα επιστροφής στα ποσά που είχαν επενδυθεί από την ίδια την κοινότητα της Valnerina, το Πρωτοδικείο όφειλε να ακυρώσει την προσβαλλόμενη απόφαση, διότι η Επιτροπή δεν είχε εξετάσει αν οι προσαπτόμενες στην κοινότητα της Valnerina παρατυπίες δικαιολογούσαν την πλήρη επιστροφή των ποσών συνδρομής που της είχαν χορηγηθεί.

39.   Ο τρίτος λόγος αναιρέσεως αφορά τη διαπίστωση των διαφόρων παρατυπιών, τις οποίες η Επιτροπή προσάπτει στην κοινότητα της Valnerina.

40.   Ο τέταρτος λόγος αναιρέσεως αντλείται από διαδικαστικές πλημμέλειες κατά τη διάρκεια των ερευνών της Επιτροπής και από τη συνακόλουθη, κατά την κοινότητα της Valnerina, προσβολή εκ μέρους του Πρωτοδικείου των δικαιωμάτων άμυνάς της.

41.   Τέλος, με τον πέμπτο λόγο αναιρέσεως η κοινότητα της Valnerina στρέφεται κατά του αιτήματος της Επιτροπής περί επιστροφής του συνόλου της συνδρομής, αντί του περιορισμού της στα ποσά που βαρύνονται με τις διαπιστωθείσες παρατυπίες.

42.   Η Επιτροπή προβάλλει έναν μόνο λόγο με την αντίθετη αναίρεσή της. Υποστηρίζει ότι η κοινότητα της Valnerina φέρει την αποκλειστική οικονομική ευθύνη για το σχέδιο. Κατά συνέπεια, το Πρωτοδικείο υπέπεσε σε πλάνη περί το δίκαιο ακυρώνοντας την προσβαλλόμενη απόφαση κατά το μέτρο που η συνδρομή είχε περιέλθει στη Route des Senteurs.

 Επί του διαχωρισμού του συνολικού σχεδίου σε δύο επιμέρους σχέδια

43.   Τόσο οι πρώτοι δύο λόγοι αναιρέσεως της κοινότητας της Valnerina όσο και ο μοναδικός λόγος που προβάλλει η Επιτροπή με την αντίθετη αναίρεση αφορούν το ζήτημα αν το Πρωτοδικείο προέβη σε ορθή εκτίμηση της αποφάσεως περί χορηγήσεως, ακυρώνοντας την προσβαλλόμενη απόφαση, καθόσον επέβαλε στην κοινότητα της Valnerina υποχρέωση επιστροφής ποσών συνδρομής τα οποία είχαν περιέλθει στη Route des Senteurs. Η εκτίμηση αυτή περιλαμβάνει μεν πραγματικά στοιχεία, κατ’ ουσίαν, όμως, αφορά τον προσδιορισμό του ρυθμιστικού περιεχομένου της αποφάσεως περί χορηγήσεως. Συνεπώς, οι διαπιστώσεις του Πρωτοδικείου μπορούν να αποτελέσουν κατά το μέτρο αυτό αντικείμενο ελέγχου από το Δικαστήριο (7).

44.   Ακολούθως, θα εξετασθεί κατ’ αρχάς η αντίθετη αναίρεση της Επιτροπής, δεδομένου ότι αφορά το βασικό ζήτημα αν η κοινότητα της Valnerina φέρει την αποκλειστική οικονομική ευθύνη για την επιστροφή της συνδρομής ή αν μπορεί να γίνει διάκριση μεταξύ της κοινότητας της Valnerina και της Route des Senteurs. Το πώς και μέχρι ποιο βαθμό μπορεί να γίνει διάκριση, εν προκειμένω, θα εξετασθεί σε σχέση με τους πρώτους δύο λόγους αναιρέσεως της κοινότητας της Valnerina.

1.      Επί της αντίθετης αναιρέσεως: η αποκλειστική οικονομική ευθύνη της κοινότητας της Valnerina

45.   Κατά την Επιτροπή, το Πρωτοδικείο δεν έλαβε υπόψη ότι η Επιτροπή μπορούσε να ζητήσει την επιστροφή ποσών συνδρομής μόνον από τον κατά την απόφαση περί χορηγήσεως δικαιούχο, ήτοι την κοινότητα της Valnerina. Το Πρωτοδικείο προέβη σε πεπλανημένη ερμηνεία των προσδιοριζόμενων με την απόφαση περί χορηγήσεως δικαιωμάτων και υποχρεώσεων του δικαιούχου. Μολονότι το Πρωτοδικείο περιέβαλε τις διαπιστώσεις του με τον μανδύα της εξετάσεως της προσβαλλόμενης αποφάσεως από απόψεως συμφωνίας προς την αρχή της αναλογικότητας, εντούτοις, στην πράξη, εξέτασε τη συμφωνία της αποφάσεως περί χορηγήσεως προς την αρχή της ασφάλειας δικαίου. Δεδομένου ότι δεν υφίστατο περιθώριο εκτιμήσεως ως προς τον βαθμό ευθύνης της κοινότητας της Valnerina ή της Route des Senteurs, δεν ήταν δυνατή ούτε η εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας.

46.   Εάν ευσταθεί η άποψη της Επιτροπής ότι η επιστροφή μπορεί, από νομικής απόψεως, να ζητηθεί μόνον από την κοινότητα της Valnerina ως την τυπικώς και ρητώς οριζόμενη δικαιούχο, τότε είναι δυνατό να αποκλεισθεί, στην πράξη, κάθε περιορισμός της επιστροφής της συνδρομής. Η απόφαση του Πρωτοδικείου θα είχε ως αποτέλεσμα να μην μπορεί η Επιτροπή να ζητήσει την επιστροφή ενός τμήματος της συνδρομής.  

47.   Εντούτοις, δεν προκύπτει σαφώς γιατί η Επιτροπή δεν θα μπορούσε να ζητήσει την επιστροφή τμημάτων της συνδρομής από τη Route des Senteurs. Το Πρωτοδικείο ορθώς τονίζει ότι, σε περίπτωση χορηγήσεως συνδρομής σε σχέδιο το οποίο πρέπει να πραγματοποιηθεί από πλείονα μέρη, το άρθρο 24 του κανονισμού 4253/88 δεν διευκρινίζει από ποιο από τα μέρη αυτά ζητεί η Επιτροπή την επιστροφή της συνδρομής, όταν διαπιστώνονται παρατυπίες κατά την εκτέλεση του σχεδίου οφειλόμενες σ’ ένα ή πλείονα από τα μέρη (8).  Το άρθρο 24, παράγραφος 3, πρώτη περίοδος, του κανονισμού 4253/88 προβλέπει απλώς ότι κάθε ποσό το οποίο αποτελεί αντικείμενο απαιτήσεως ως αχρεωστήτως καταβληθέν πρέπει να επιστρέφεται στην Επιτροπή. Η διάταξη αυτή αποτελεί έκφραση της γενικής αρχής της αποδόσεως του αδικαιολόγητου πλουτισμού. Ο όρος «επιστροφή» υπονοεί, βεβαίως, ότι ο υπόχρεος έλαβε κάτι. Εντούτοις, δεν αποκλείεται να πρέπει να επιστραφούν ποσά που διανεμήθηκαν περαιτέρω από τον συντονιστή ενός σχεδίου. Η υποστηριζόμενη από την Επιτροπή δυνατότητα αναζητήσεως ευθύνης αποκλειστικώς από έναν από τους μετέχοντες στο σχέδιο θα μπορούσε να οδηγήσει σε καταχρήσεις: είναι πιθανή η χρησιμοποίηση εικονικών δικαιούχων, προκειμένου να επωφελούνται τρίτοι από τις κοινοτικές χρηματοδοτικές συνδρομές. 

48.   Συνεπώς, μπορεί να γίνει λόγος για αποκλειστική οικονομική ευθύνη της κοινότητας της Valnerina για το συνολικό σχέδιο μόνον εφόσον η ευθύνη αυτή προκύπτει σαφώς από την απόφαση περί χορηγήσεως. Η Επιτροπή ισχυρίζεται ότι από το συνδυασμό των επιμέρους διατάξεων της αποφάσεως περί χορηγήσεως προκύπτει ότι ο δικαιούχος, ήτοι η κοινότητα της Valnerina, φέρει την αποκλειστική οικονομική ευθύνη έναντι της Επιτροπής. Εντούτοις, το Πρωτοδικείο επισημαίνει πειστικώς, με τις σκέψεις 58 έως 64 της αποφάσεώς του, ότι η απόφαση περί χορηγήσεως στο σύνολό της δεν είναι αρκούντως σαφής. Αντιθέτως, περιλαμβάνει αντιφατικά στοιχεία, των οποίων ο συνδυασμός δεν οδηγεί στη στοιχειοθέτηση αποκλειστικής οικονομικής ευθύνης της κοινότητα της Valnerina.

49.   Μολονότι οι διατάξεις του παραρτήματος II προβλέπουν ότι ο δικαιούχος είναι ο συνομιλητής της Επιτροπής (9), εντούτοις, λαμβανομένης υπόψη της σαφούς κατανομής της συνδρομής μεταξύ των δύο μετεχόντων υπευθύνων του σχεδίου και ελλείψει σαφούς ρυθμίσεως περί της οικονομικής ευθύνης, από τις διατάξεις αυτές δεν προκύπτει αποκλειστική οικονομική ευθύνη της κοινότητας της Valnerina έναντι της Επιτροπής. Εάν θεωρηθεί ότι η Route des Senteurs ουδεμία οικονομική ευθύνη φέρει, παραμένει ασαφές σε τι ακριβώς συνίσταται η αναγνωριζόμενη από την απόφαση περί χορηγήσεως ευθύνη της Route des Senteurs για το τμήμα του σχεδίου που της αναλογεί.

50.   Ο ισχυρισμός της Επιτροπής ότι η απόφασή της μπορούσε να εξετασθεί υπό το πρίσμα της αρχής της αναλογικότητας μόνον εφόσον η ίδια διέθετε περιθώριο εκτιμήσεως είναι αβάσιμος και δεν ασκεί, εν προκειμένω, επιρροή. Η αρχή της αναλογικότητας πρέπει να τηρείται όχι μόνον κατά την άσκηση της διακριτικής ευχέρειας της Επιτροπής, αλλά και κατά την ερμηνεία του κοινοτικού δικαίου. Αυτό ακριβώς έπραξε εν προκειμένω το Πρωτοδικείο.

51.   Συνεπώς, η αντίθετη αναίρεση της Επιτροπής πρέπει να απορριφθεί.

2.      Επί των πρώτων δύο λόγων αναιρέσεως: ο διαχωρισμός του συνολικού σχεδίου σε δύο επιμέρους σχέδια και η από κοινού εκτίμηση των παρατυπιών

52.   Οι δύο αυτοί λόγοι αναιρέσεως, όπως άλλωστε και ο προβαλλόμενος με την αντίθετη αναίρεση λόγος, αφορούν το ζήτημα κατά πόσον τα δύο επιμέρους σχέδια πρέπει να εξετασθούν από κοινού. Με τον πρώτο λόγο αναιρέσεως, η κοινότητα της Valnerina υποστηρίζει ότι στην πράξη υφίστανται δύο σχέδια, τα οποία πρέπει να εξετασθούν απολύτως χωριστά. Με τον δεύτερο λόγο αναιρέσεως ισχυρίζεται ότι η προσβαλλόμενη απόφαση θα έπρεπε τουλάχιστον να έχει στηριχθεί σε χωριστή, αναλόγως προς τον υπεύθυνο, εκτίμηση των παρατυπιών. Οι δύο λόγοι αναιρέσεως πρέπει να συνεξετασθούν, διότι η κοινότητα της Valnerina αμφισβητεί, εν προκειμένω, την ευθύνη της για τα τμήματα του σχεδίου τα οποία έπρεπε να εκτελεσθούν από τη Route des Senteurs.

53.   Με τον πρώτο λόγο αναιρέσεως, η κοινότητα της Valnerina υποστηρίζει ότι το Πρωτοδικείο δεν εξέτασε προσηκόντως τον λόγο προσφυγής που αφορούσε την παραβίαση της αρχής της απαγορεύσεως των δυσμενών διακρίσεων και της αρχής της αναλογικότητας. Το Πρωτοδικείο περιορίσθηκε στις χρηματοοικονομικές πτυχές της υποθέσεως, δίχως να εξετάσει κατ’ ουσίαν αν η κοινοτική συνδρομή χορηγήθηκε πράγματι σε δύο διαφορετικά σχέδια. Ως εκ τούτου, η κοινότητα της Valnerina υποστηρίζει ότι η απόφαση περί χορηγήσεως αποτελείται σιωπηρώς από δύο αποφάσεις, οι οποίες, από νομικής απόψεως, πρέπει να αντιμετωπισθούν χωριστά. 

54.   Η Επιτροπή υποστηρίζει ότι ο πρώτος λόγος αναιρέσεως είναι απαράδεκτος, διότι η κοινότητα της Valnerina δεν έχει έννομο συμφέρον. Συγκεκριμένα, το Πρωτοδικείο ακύρωσε τελικώς για άλλους λόγους την απόφαση της Επιτροπής, καθόσον η κοινότητα της Valnerina υποχρεωνόταν να επιστρέψει το μερίδιο της Route des Senteurs.

55.   Από τον δεύτερο λόγο αναιρέσεως προκύπτει, εντούτοις, ότι οι σκέψεις του Πρωτοδικείου γεννούν πράγματι έννομο συμφέρον. Η κοινότητα της Valnerina υποστηρίζει, συναφώς, ότι το Πρωτοδικείο κακώς δεν ακύρωσε την προσβαλλόμενη απόφαση στο σύνολό της, αφότου διαπίστωσε ότι δεν μπορούσε να ζητηθεί από την ίδια η επιστροφή ποσών που είχαν καταλήξει στη Route des Senteurs. Κατόπιν του διαχωρισμού της ευθύνης της Route des Senteurs, το Πρωτοδικείο όφειλε να εξετάσει εκ νέου την ευθύνη της κοινότητας της Valnerina, ιδίως από απόψεως του αναλογικού χαρακτήρα της κυρώσεως σε σχέση προς τις διαπιστωθείσες παρατυπίες.

56.   Εντούτοις, το Πρωτοδικείο διαπίστωσε ρητώς ότι η Επιτροπή δύναται, κατ’ αρχήν, να ζητήσει την επιστροφή του συνόλου της προκαταβολής (10). Εντεύθεν προκύπτει ότι το Πρωτοδικείο δέχθηκε την ύπαρξη ενός ενιαίου σχεδίου και, όσον αφορά τις έννομες συνέπειες, μείωσε απλώς το καταβλητέο από την κοινότητα της Valnerina ποσό.

57.   Ο δεύτερος αυτός λόγος αναιρέσεως νοηματοδοτείται, επομένως, εάν ληφθεί υπόψη η πρόταση του πρώτου λόγου αναιρέσεως ότι η κοινοτική συνδρομή χορηγήθηκε πράγματι για δύο απολύτως διακριτά σχέδια, τα οποία πρέπει να εξετασθούν χωριστά. Εάν η πρόταση αυτή ισχύει, τότε το Πρωτοδικείο δεν έπρεπε να αρκεσθεί στον περιορισμό της υποχρεώσεως επιστροφής που υπείχε η κοινότητα της Valnerina. Αντιθέτως, όφειλε να θεωρήσει και να ελέγξει την επιστροφή του επιμέρους ποσού για το ιταλικό τμήμα του σχεδίου ως αυτόνομη απόφαση. Η απόφαση αυτή θα ήταν νόμιμη μόνον εφόσον η Επιτροπή είχε εξετάσει, κατά την άσκηση της διακριτικής της ευχέρειας της σχετικής με την επιστροφή της συνδρομής, εάν οι παρατυπίες στο επιμέρους σχέδιο της κοινότητας της Valnerina δικαιολογούσαν, αυτές και μόνον, την επιστροφή της συνδρομής που είχε χορηγηθεί γι’ αυτό το τμήμα του σχεδίου.

58.   Συνεπώς, πρέπει να εξετασθεί αν η προσβαλλόμενη απόφαση έχει πράγματι ως αντικείμενο ένα ενιαίο σχέδιο ή αν τα δύο επιμέρους σχέδια στην Ιταλία και τη Γαλλία πρέπει να εξετασθούν χωριστά.

59.   Πρέπει να γίνει δεκτός ο ισχυρισμός της κοινότητας της Valnerina ότι η προσβαλλόμενη απόφαση έχει ως αντικείμενο δύο επιμέρους σχέδια, των οποίων η πραγματοποίηση ανατίθεται ρητώς σε δύο διαφορετικούς υπευθύνους. Εντούτοις, η απόφαση περί χορηγήσεως ενώνει τα επιμέρους αυτά σχέδια σ’ ένα ενιαίο σχέδιο. Η ένωση αυτή έχει δύο στόχους. Αφενός, επιδιώκεται η προώθηση της συνεργασίας μεταξύ περιφερειών σε διαφορετικά κράτη μέλη και, αφετέρου, η ανάθεση της διεκπεραιώσεως ορισμένων διοικητικών διαδικασιών σ’ έναν μόνον υπεύθυνο, ήτοι στην κοινότητα της Valnerina.

60.   Η συνεργασία της ιταλικής και της γαλλικής πλευράς ανταποκρίνεται στον προβλεπόμενο στο άρθρο 158 ΕΚ (κατά τον χρόνο της αποφάσεως περί χορηγήσεως, άρθρο 130 Α της Συνθήκης ΕΚ) γενικό στόχο της διαρθρωτικής πολιτικής, ο οποίος συνίσταται στην ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής με σκοπό την αρμονική ανάπτυξη του συνόλου της Κοινότητας. Κατά τους ισχυρισμούς της κοινότητας της Valnerina, η Επιτροπή έθεσε τη συνεργασία ως προϋπόθεση για τη χορήγηση της συνδρομής. Το άρθρο 11, παράγραφος 1, του κανονισμού 4253/88, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό 2082/93, το οποίο δεν εφαρμόζεται στην απόφαση περί χορηγήσεως, ορίζει ρητώς ότι οι δράσεις με διακρατικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν ταυτοχρόνως ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Κοινότητα. Σύμφωνα με την όγδοη αιτιολογική σκέψη του κανονισμού 2082/93, είναι αναγκαίο να υπάρχουν στοιχεία διασυνοριακής συνεργασίας προκειμένου τα κοινοτικά μέτρα να μην παραβιάζουν την αρχή της επικουρικότητας. Κατόπιν τούτων, είναι πιθανό ότι η χρηματοδότηση δεν θα ήταν καν δυνατή εάν επρόκειτο για δύο χωριστά σχέδια.

61.   Η απλούστευση των διοικητικών διαδικασιών διά του ορισμού ενός συνομιλητή –εν προκειμένω, της κοινότητας της Valnerina– δικαιολογείται από τη διευκόλυνση της διαχειρίσεως των κοινοτικών χρηματοδοτικών συνδρομών. Κατά το μέτρο αυτό, μπορεί ευλόγως να υποστηριχθεί ότι η Επιτροπή δύναται να αναθέσει στον συνομιλητή αυτόν την αποκλειστική οικονομική ευθύνη, υπό την προϋπόθεση ότι τούτο καθίσταται σαφές, προκειμένου να μπορεί ο συνομιλητής να αποφασίσει συνειδητώς αν επιθυμεί να αναλάβει την ευθύνη αυτή και πώς μπορεί να διασφαλίσει, ενδεχομένως, τα συμφέροντά του. Όπως επισημαίνει το Πρωτοδικείο, ένα τέτοιο σύστημα δικαιολογείται από την ανάγκη αποτελεσματικότητας της κοινοτικής δράσεως, τόσο σε σχέση με την αρχή της χρηστής διοικήσεως όσο και με την επιταγή της ορθής χρηματοοικονομικής διαχειρίσεως του κοινοτικού προϋπολογισμού (11).

62.   Επομένως, το Πρωτοδικείο δεν υπέπεσε σε πλάνη περί το δίκαιο, διαπιστώνοντας ότι η απόφαση περί χορηγήσεως δεν αφορούσε δύο χωριστά, αλλά ένα ενιαίο σχέδιο. Επίσης, η Επιτροπή δεν όφειλε να προβεί, με την προσβαλλόμενη απόφαση, σε χωριστή αξιολόγηση των δύο σχεδίων, αλλά, αντιθέτως, είχε δικαίωμα να στηρίξει την απόφασή της σε μια συνολική εξέταση των παρατυπιών. Εντούτοις, αυτό δεν αποκλείει στην προκειμένη περίπτωση –της ενώσεως δύο, κατά βάση, χωριστών επιμέρους σχεδίων– τη συνεκτίμηση, αφενός, της ευθύνης των διαφόρων μερών για παρατυπίες και, αφετέρου, της επιτυχίας των επιμέρους σχεδίων στο πλαίσιο της εξετάσεως της αναλογικότητας του αιτήματος επιστροφής της συνδρομής.

63.   Συνεπώς, ο πρώτος και ο δεύτερος λόγος αναιρέσεως πρέπει να απορριφθούν.

 Β –       Επί των λοιπών λόγων αναιρέσεως

64.   Οι λοιποί λόγοι αναιρέσεως αφορούν τη διαπίστωση των παρατυπιών σε σχέση με το τμήμα του σχεδίου για το οποίο φέρει ευθύνη η κοινότητα της Valnerina, τη συμμετοχή της στη διερεύνηση των παρατυπιών, καθώς και τη συμφωνία προς την αρχή της αναλογικότητας της επιστροφής του συνόλου των ποσών συνδρομής που επενδύθηκαν από την ίδια την κοινότητα της Valnerina.

1.      Επί του τρίτου λόγου αναιρέσεως: οι επιμέρους παρατυπίες

65.   Με τον τρίτο λόγο αναιρέσεως, η κοινότητα της Valnerina υποστηρίζει ότι το Πρωτοδικείο, εξετάζοντας τις αντιρρήσεις που προβλήθηκαν ενώπιόν του κατά των διαπιστωθεισών από την Επιτροπή επιμέρους παρατυπιών, προέβη σε πεπλανημένη εφαρμογή του άρθρου 24 του κανονισμού 4253/88 και της αποφάσεως περί χορηγήσεως, παρέβη την υποχρέωσή του αιτιολογήσεως και δεν θεμελίωσε λογικώς ορισμένους συλλογισμούς. 

 Επί της πρώτης παρατυπίας: παραγωγή βιντεοταινίας από την εταιρία «Romana Video»

66.   Το έκτο σημείο της ένατης αιτιολογικής σκέψεως της προσβαλλομένης αποφάσεως έχει ως εξής:

«[Η κοινότητα της Valnerina] καταλόγισε και δήλωσε ότι καταβλήθηκε στην εταιρία Romana Video ποσό 98 255 000 ιταλικών λιρών (ITL) (50 672 ECU) για την παραγωγή βιντεοταινίας στο πλαίσιο του σχεδίου. Κατά τον χρόνο του ελέγχου (25 και 26 Μαρτίου 1998), υπολειπόταν ακόμη η καταβολή 49 000 000 ITL. [Η κοινότητα της Valnerina] δήλωσε ότι το ποσό αυτό δεν θα καταβαλλόταν. διότι αντιπροσώπευε την τιμή πωλήσεως των δικαιωμάτων επί της βιντεοταινίας στην εταιρία που την πραγματοποίησε. Επομένως, η [κοινότητα της Valnerina] παρουσίασε δαπάνη ανώτερη κατά 49 000 000 ITL από τη δαπάνη στην οποία πράγματι υποβλήθηκε».

67.   Συναφώς, το Πρωτοδικείο διαπίστωσε ότι ούτε ο κανονισμός 4253/88 ούτε η απόφαση περί χορηγήσεως απαγορεύουν ρητώς στον δικαιούχο της συνδρομής να αντλήσει όφελος από τα αποτελέσματα που επιτυγχάνονται χάρη στη συνδρομή αυτή (12). Εντούτοις, λόγω του ότι πραγματοποιήθηκαν συγχρόνως οι συναλλαγές και ο συμψηφισμός μεταξύ της κοινότητας της Valnerina και της εταιρίας Romana Video κατά τη διάρκεια της εκτελέσεως του σχεδίου, η Επιτροπή μπορούσε εγκύρως να θεωρήσει ότι η κοινότητα της Valnerina, αντί να αντλήσει όφελος από το αποτέλεσμα που επιτεύχθηκε χάρη στη συνδρομή αυτή, στην πραγματικότητα κατέβαλε για την πραγματοποίηση της εν λόγω ενέργειας του σχεδίου μόνον το ποσό που προκύπτει από τον ως άνω συμψηφισμό (13).

68.   Αντιθέτως, η κοινότητα της Valnerina υποστηρίζει ότι είχε δικαίωμα να ρυθμίσει το σύνολο των δηλωθεισών δαπανών και, στη συνέχεια, να πωλήσει με άλλη δικαιοπραξία τα δικαιώματα επί της βιντεοταινίας αυτής.

69.   Η Επιτροπή αντιτάσσει ότι ο αποδέκτης κοινοτικής συνδρομής οφείλει να αποδεικνύει τις επιλέξιμες δαπάνες. Η κοινότητα της Valnerina δεν εκπλήρωσε την υποχρέωση αυτή όσον αφορά την παραγωγή της βιντεοταινίας.

70.   Όπως διαπίστωσε και το Πρωτοδικείο, η κοινότητα της Valnerina ορθώς υποστηρίζει ότι ουδεμία διάταξη απαγορεύει την άντληση οφέλους από τα αποτελέσματα που επιτυγχάνονται χάρη στη συνδρομή. Εντούτοις, και η ίδια η κοινότητα της Valnerina δεν αμφισβητεί ότι, σύμφωνα με το άρθρο 3, παράγραφος 2, της αποφάσεως περί χορηγήσεως, η χορήγηση της συνδρομής είναι δυνατή από νομικής απόψεως μόνο για δαπάνες που μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συνδρομής. Ως άντληση οφέλους, το οποίο δεν έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των δαπανών, νοείται μόνον η γνήσια οικονομική εκμετάλλευση υπό τους όρους της αγοράς, και όχι μια εικονική δικαιοπραξία που αποκλειστικό σκοπό έχει τη διόγκωση των δαπανών.

71.   Εάν υφίσταται, εν προκειμένω, γνήσια οικονομική εκμετάλλευση ή εάν πρόκειται για εικονική δικαιοπραξία, τούτο αποτελεί διαπίστωση που αφορά τα πραγματικά περιστατικά. Η εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών υπόκειται στον αναιρετικό έλεγχο του Δικαστηρίου μόνο σε περίπτωση παραμορφώσεως του περιεχομένου των προσκομισθέντων ενώπιον του Πρωτοδικείου αποδεικτικών στοιχείων (14). Εντούτοις, η κοινότητα της Valnerina δεν προέβαλε ενώπιον του Δικαστηρίου σχετικό ισχυρισμό.

72.   Το Δικαστήριο δύναται, περαιτέρω, να εξετάσει αν το Πρωτοδικείο παρέβη την υποχρέωσή του αιτιολογήσεως. Η κοινότητα της Valnerina ισχυρίζεται προφανώς ότι η αιτιολογία του Πρωτοδικείου είναι αντιφατική, καθόσον αναγνωρίζει τη δυνατότητα αντλήσεως οφέλους από τα αποτελέσματα της συνδρομής, εντούτοις δέχεται ότι η Επιτροπή ορθώς αξιολόγησε την πώληση των δικαιωμάτων επί της βιντεοταινίας ως μείωση των δαπανών. Επιβάλλεται να τονισθεί ότι το Πρωτοδικείο αιτιολόγησε γιατί δεν δέχθηκε την ύπαρξη πράξεως οικονομικής εκμεταλλεύσεως, επισημαίνοντας ότι η Επιτροπή μπορούσε να συναγάγει από το σύγχρονο των συναλλαγών την αντίστοιχη μείωση των δαπανών (15). Η διαπίστωση αυτή είναι εύλογη. Το γεγονός ότι νοούνται επιτρεπόμενες πράξεις οικονομικής εκμεταλλεύσεως δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκην ότι η επίμαχη δικαιοπραξία αποτελεί πράγματι τέτοια πράξη.

 Επί της δεύτερης παρατυπίας: δαπάνες προσωπικού

73.   Το έβδομο σημείο της ένατης αιτιολογικής σκέψεως της προσβαλλομένης αποφάσεως ορίζει τα εξής:

«Η [κοινότητα της Valnerina] καταλόγισε στο σχέδιο ποσό 202 540 668 ITL (104 455 ECU) που αντιπροσωπεύουν το κόστος σχετικά με την εργασία πέντε προσώπων για το τμήμα του σχεδίου “τουριστική ενημέρωση”. Για τη δαπάνη αυτή, η [κοινότητα της Valnerina] δεν υπέβαλε δικαιολογητικά έγγραφα (συμβάσεις εργασίας, λεπτομερή περιγραφή των ενεργειών που πραγματοποιήθηκαν)».

74.   Το ένατο σημείο της ένατης αιτιολογικής σκέψεως της προσβαλλομένης αποφάσεως ορίζει τα εξής:

«Η [κοινότητα της Valnerina] δήλωσε ποσό 152 340 512 ITL (78 566 ECU) για τα έξοδα προσωπικού που συνδέονται με δραστηριότητες εκτός της τουριστικής ενημερώσεως. Η [κοινότητα της Valnerina] δεν υπέβαλε έγγραφα τα οποία να αποδεικνύουν ότι οι παροχές όντως πραγματοποιήθηκαν και ότι συνδέονται άμεσα με το σχέδιο».

75.   Κατόπιν τούτων, το Πρωτοδικείο έκρινε ότι η Επιτροπή δεν υπέπεσε σε πλάνη, εκτιμώντας ότι η κοινότητα της Valnerina δεν της προσκόμισε δικαιολογητικά στοιχεία ικανά να αποδείξουν ότι οι δαπάνες προσωπικού που καταλογίστηκαν στο σχέδιο συνδέονταν άμεσα με την εκτέλεση του σχεδίου και ήταν εύλογες (16).

76.   Η κοινότητα της Valnerina υποστηρίζει ότι προσκόμισε επαρκείς αποδείξεις υπό τη μορφή πινάκων με τα ονόματα των οικείων προσώπων, μιας εκτιμήσεως του χρόνου που τα πρόσωπα αυτά αφιέρωσαν στο επίμαχο σχέδιο, της μισθολογικής τους καταστάσεως, καθώς και των εξόδων που ανέκυψαν εντεύθεν για την εκτέλεση του σχεδίου. Η πραγματοποίηση, τελικώς, του σχεδίου αποδεικνύει τον δικαιολογημένο χαρακτήρα των ως άνω εξόδων.

77.   Συναφώς, πρέπει να υπομνησθεί η βασική αρχή της κοινοτικής χρηματοδοτικής συνδρομής, σύμφωνα με την οποία η Κοινότητα μπορεί να χρηματοδοτήσει μόνον πραγματικές δαπάνες. Περαιτέρω, το Πρωτοδικείο παραπέμπει ορθώς στο σημείο 3 του παραρτήματος ΙΙ της αποφάσεως περί χορηγήσεως, κατά το οποίο «οι δαπάνες του προσωπικού [...] πρέπει να συνδέονται άμεσα με την εκτέλεση της δραστηριότητας και να είναι εύλογες» (17). Συνεπώς, η απόδειξη ότι το σχέδιο πραγματοποιήθηκε δεν αρκεί προς δικαιολόγηση συγκεκριμένης συνδρομής. Αντιθέτως, ο αποδέκτης της συνδρομής οφείλει να αποδεικνύει συγκεκριμένες δαπάνες προσωπικού, οι οποίες πληρούν τις προϋποθέσεις συνδρομής. 

78.   Το ζήτημα αν οι προσκομισθείσες από την κοινότητα της Valnerina αποδείξεις περί των δαπανών προσωπικού πληρούν τις επιταγές αυτές αποτελεί διαπίστωση που αφορά τα πραγματικά περιστατικά, την οποία το Δικαστήριο δεν δύναται να εξετάσει (18).

79.   Το Πρωτοδικείο αιτιολόγησε επαρκώς, με τις σκέψεις 91 έως 93 της αποφάσεώς του, γιατί τα αποδεικτικά στοιχεία περί των δαπανών προσωπικού δεν ήταν επαρκή. Τόνισε ότι τα στοιχεία αυτά δεν αποδείκνυαν ότι οι δαπάνες προσωπικού πραγματοποιήθηκαν σε σχέση με το σχέδιο και δεν παρείχαν δυνατότητα εξετάσεως του ευλόγου χαρακτήρα των ως άνω δαπανών.

 Επί της τρίτης παρατυπίας: γενικές δαπάνες

80.   Το δέκατο σημείο της ένατης αιτιολογικής σκέψεως της προσβαλλομένης αποφάσεως ορίζει τα εξής:

«Η [κοινότητα της Valnerina] καταλόγισε στο σχέδιο ποσό 31 500 000 ITL (26 302 ECU) που αντιστοιχεί σε γενικές δαπάνες (μίσθωση δύο γραφείων, θέρμανση, ηλεκτρική ενέργεια, νερό και καθαριότητα). Ο καταλογισμός αυτός δεν δικαιολογήθηκε με κανένα έγγραφο».

81.   Το Πρωτοδικείο διευκρίνισε, συναφώς, ότι η παρατυπία που διαπίστωσε η Επιτροπή σχετικά με τις γενικές δαπάνες αφορούσε ένα μέρος μόνον των δαπανών που η κοινότητα της Valnerina είχε καταλογίσει στο σχέδιο. Επρόκειτο μόνο για τις δαπάνες που αφορούσαν τη σχετική με το σχέδιο χρήση εγκαταστάσεων τις οποίες η κοινότητα της Valnerina χρησιμοποιούσε ήδη πριν από τη χορήγηση της συνδρομής (19). Το Πρωτοδικείο διαπίστωσε ότι η Επιτροπή μπορούσε βασίμως να θεωρήσει ότι η κοινότητα της Valnerina θα υποβαλλόταν στις δαπάνες αυτές ανεξαρτήτως της υλοποιήσεως του σχεδίου. Επομένως, ο συνυπολογισμός τους ήταν παράτυπος (20).

82.   Η κοινότητα της Valnerina περιορίζεται να υποστηρίξει ότι, επί του σημείου αυτού, το Πρωτοδικείο έκρινε ως επαρκή μια υπόθεση της Επιτροπής, αντί να ζητήσει, ως όφειλε, αποδείξεις ότι οι δαπάνες τελικώς δεν πραγματοποιήθηκαν. Εν πάση περιπτώσει, η αιτίαση αυτή αφορά τη διαπίστωση και εκτίμηση πραγματικών περιστατικών, η οποία δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο εξετάσεως στο πλαίσιο της αναιρετικής διαδικασίας (21).

 Επί της τέταρτης παρατυπίας: σύμβαση με την εταιρία συμβούλων Mauro Brozzi

83.   Με το όγδοο σημείο της ένατης αιτιολογικής σκέψεως της προσβαλλομένης αποφάσεως η Επιτροπή επισήμανε τα εξής:

«Η [κοινότητα της Valnerina] καταλόγισε στο σχέδιο ποσό 85 000 000 ITL (43 837 ECU) που αντιστοιχεί στις δαπάνες συμβουλών [τις οποίες παρέσχε η εταιρία] Mauro Brozzi Associati SAS. Η δαπάνη αυτή δεν στηρίχθηκε σε δικαιολογητικά έγγραφα τα οποία παρέχουν τη δυνατότητα να αποδειχθεί το υποστατό και η ακριβής φύση των παροχών».

84.   Το Πρωτοδικείο διαπίστωσε, συναφώς, ότι, παρά το ρητό αίτημα που διατύπωσε η Επιτροπή, η κοινότητα της Valnerina δεν προσκόμισε τα απαιτούμενα αποδεικτικά στοιχεία. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή ορθώς κατέληξε στην ύπαρξη παρατυπίας (22).

85.   Η κοινότητα της Valnerina ισχυρίζεται, αντιθέτως, ότι εντεύθεν ουδεμία σοβαρή παρατυπία προκύπτει.

86.   Εντούτοις, η κοινότητα της Valnerina δεν λαμβάνει υπόψη ότι, όπως επισημάνθηκε ανωτέρω, το σημείο 3 του παραρτήματος ΙΙ της αποφάσεως περί χορηγήσεως προβλέπει ότι συνδρομή μπορεί να χορηγηθεί μόνο για δαπάνες που συνδέονται άμεσα με την εκτέλεση της δραστηριότητας και είναι εύλογες (23). Συνεπώς, συνιστά παρατυπία ο συνυπολογισμός δαπανών για τις οποίες δεν προσκομίζονται οι σχετικές αποδείξεις.

 Επί της πέμπτης παρατυπίας: σύστημα αρδεύσεως

87.   Το ενδέκατο σημείο της ένατης αιτιολογικής σκέψεως της προσβαλλομένης αποφάσεως έχει ως εξής:

«Στα πλαίσια της δράσεως “καλλιέργεια της όλυρας και των τρουφών” η [απόφαση περί χορηγήσεως] προέβλεψε την πραγματοποίηση επενδύσεων σχετικά με τη βελτίωση των συστημάτων αρδεύσεως για την καλλιέργεια των τρουφών, ύψους 41 258 ECU. Οι επενδύσεις αυτές δεν πραγματοποιήθηκαν και καμία εξήγηση δεν δόθηκε συναφώς στην Επιτροπή».

88.   Το Πρωτοδικείο διαπίστωσε, συναφώς, ότι η κοινότητα της Valnerina δεν προσκόμισε αποδείξεις για τις αντίστοιχες δαπάνες, οι οποίες, ως εκ τούτου, δεν θα έπρεπε να συνυπολογισθούν.

89.   Η κοινότητα της Valnerina υποστηρίζει ότι το Πρωτοδικείο δεν έλαβε υπόψη σχετική μελέτη την οποία υπέβαλε η ίδια. Επιπλέον, το Πρωτοδικείο όφειλε να αναγνωρίσει ότι η κοινότητα της Valnerina δεν μπορούσε να αποδείξει πλέον τις σχετικές δαπάνες, ενώ είχε μεσολαβήσει μακρό χρονικό διάστημα από την εφαρμογή ενός πειραματικού συστήματος επικουρικής αρδεύσεως από τρίτους κατά τις θερινές περιόδους ξηρασίας.

90.   Από την υποβληθείσα στο Πρωτοδικείο μελέτη προκύπτει μόνον, αφενός, ότι ο όρος «συστήματα επικουρικής αρδεύσεως» που χρησιμοποιείται στο πλαίσιο του ειδικού αυτού σχεδίου πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια που του αποδίδει η κοινότητα της Valnerina και, αφετέρου, ότι οι προβλεφθείσες δαπάνες, λαμβανομένων υπόψη  των τιμών που συνήθως εφαρμόζονται για τις συνδρομές στο πλαίσιο του ΕΓΤΠΕ, ήταν εύλογες. Εντούτοις, τα ζητήματα αυτά δεν ασκούν εν προκειμένω επιρροή. Το Πρωτοδικείο δεν αποφάνθηκε ρητώς ως προς τα μέτρα που έπρεπε να εφαρμοσθούν σύμφωνα με την απόφαση περί χορηγήσεως.

91.   Η απόφαση του Πρωτοδικείου στηρίχθηκε μόνο στο ότι δεν προσκομίσθηκαν επαρκή αποδεικτικά στοιχεία για τα μέτρα που η κοινότητα της Valnerina ισχυρίσθηκε ότι είχε λάβει. Όπως τονίσθηκε ανωτέρω, συνδρομή μπορεί να χορηγηθεί μόνο για αποδεδειγμένες δαπάνες (24). Συναφώς, επιβάλλεται να γίνει παραπομπή στο σημείο 6 του παραρτήματος ΙΙ της αποφάσεως περί χορηγήσεως, το οποίο αφορά τις δυσχέρειες αποδείξεως και προβλέπει ότι ο αποδέκτης της συνδρομής οφείλει να διατηρεί όλα τα αποδεικτικά στοιχεία και να τα θέτει στη διάθεση της Επιτροπής. Εάν η κοινότητα της Valnerina δεν είχε στη διάθεσή της τα απαιτούμενα αποδεικτικά έγγραφα, όφειλε να μην συνυπολογίσει τις δαπάνες αυτές.

 στ) Συμπέρασμα ως προς τον τρίτο λόγο αναιρέσεως

92.   Kατόπιν των ανωτέρω, ο τρίτος λόγος αναιρέσεως πρέπει να απορριφθεί.

2.      Επί του τετάρτου λόγου αναιρέσεως: προσβολή των δικαιωμάτων άμυνας

93.   Με τον λόγο αυτόν αναιρέσεως, η κοινότητα της Valnerina ισχυρίζεται ότι το Πρωτοδικείο προσέβαλε τα δικαιώματά της άμυνας, διότι δεν έλαβε υπόψη τις προβαλλόμενες διαδικαστικές πλημμέλειες κατά τη διάρκεια ελέγχου που διενήργησε η Επιτροπή. Κατά τον έλεγχο αυτό δεν τηρήθηκαν, ιδίως, πρακτικά και κατάλογος των φωτοτυπηθέντων εγγράφων.

94.   Ο λόγος αυτός αναιρέσεως είναι απαράδεκτος, διότι η κοινότητα της Valnerina δεν προσδιορίζει κατά ποιων σημείων της αποφάσεως του Πρωτοδικείου στρέφεται, αλλά περιορίζεται να επαναλάβει επιχειρήματα τα οποία είχε ήδη προβάλει πρωτοδίκως. Το Πρωτοδικείο απέρριψε τον αντίστοιχο λόγο ακυρώσεως, με την αιτιολογία ότι, ανεξαρτήτως του επίμαχου ελέγχου, στην κοινότητα της Valnerina είχε δοθεί η δυνατότητα να λάβει θέση επί των αιτιάσεων της Επιτροπής. Οι διαπιστώσεις αυτές δεν αποτελούν αντικείμενο ελέγχου στο πλαίσιο της αναιρετικής διαδικασίας.

3.      Επί του πέμπτου λόγου αναιρέσεως: συμφωνία του αιτήματος επιστροφής της συνδρομής προς την αρχή της αναλογικότητας

95.   Με τον πέμπτο λόγο αναιρέσεως, η κοινότητα της Valnerina ισχυρίζεται ότι το Πρωτοδικείο δεν έλαβε υπόψη την επιταγή του άρθρο 24, παράγραφος 2, του κανονισμού 4253/88, σύμφωνα με την οποία οι κυρώσεις πρέπει να είναι ανάλογες προς την παραβατική συμπεριφορά. Οι παρατυπίες που βαρύνουν την κοινότητα της Valnerina είναι μόνον τυπικής φύσεως. Οι παρατυπίες αυτές δεν αποδείχθηκαν πλήρως. Στην κοινότητα της Valnerina δεν μπορεί να προσαφθεί ούτε παροχή ανακριβών πληροφοριών ούτε συγκάλυψη, παρά μόνον προσκόμιση ανεπαρκών αποδεικτικών στοιχείων. Κατά συνέπεια, η ακύρωση της αποφάσεως περί χορηγήσεως και το αίτημα επιστροφής του συνόλου της συνδρομής είναι αντίθετα προς την αρχή της αναλογικότητας. Η κοινότητα της Valnerina προβάλλει τον ισχυρισμό αυτό και σε σχέση με τον τρίτο λόγο αναιρέσεως.

96.   Το Πρωτοδικείο αποφάνθηκε, συναφώς, ότι η εφαρμογή της διαρθρωτικής πολιτικής δικαιολογεί την υποβολή του υπολογισμού των δαπανών σε αυστηρές τυπικές προϋποθέσεις και ότι οι ούτως διαπιστωθείσες παρατυπίες δικαιολογούσαν την επιστροφή των ποσών συνδρομής που είχαν χορηγηθεί στην κοινότητα της Valnerina (25).

97.   Οι διαπιστώσεις αυτές του Πρωτοδικείου στηρίζονται σε ορθή νομική βάση. Το άρθρο 24, παράγραφος 2, του κανονισμού 4253/88 προβλέπει ρητώς ότι η Επιτροπή μπορεί να μειώσει ή να αναστείλει τη συνδρομή για ορισμένο σχέδιο αν επιβεβαιωθεί ότι υπάρχει παρατυπία ή σημαντική αλλαγή της φύσεως ή των συνθηκών υλοποιήσεως της δράσεως ή του μέτρου, για την οποία δεν ζητήθηκε η έγκριση της Επιτροπής. Επομένως, η Επιτροπή δεν υποχρεούται να ζητήσει την επιστροφή του συνόλου της χρηματοδοτικής συνδρομής, αλλά διαθέτει περιθώριο εκτιμήσεως ως προς το αν και για ποιο τμήμα της συνδρομής θα το πράξει. Λαμβάνοντας υπόψη την αρχή της αναλογικότητας, η Επιτροπή οφείλει να ασκεί την εξουσία αυτή εκτιμήσεως κατά τρόπο τέτοιο ώστε τα ποσά συνδρομής των οποίων ζητείται η επιστροφή να μην είναι δυσαναλόγως υψηλά σε σχέση με τις διαπιστωθείσες παρατυπίες. Εντούτοις, η Επιτροπή δεν υποχρεούται να ζητεί την επιστροφή μόνον εκείνων των ποσών συνδρομής που δεν δικαιολογούνται λόγω των παρατυπιών. Αντιθέτως, οι σκοποί της αποτελεσματικής διαχειρίσεως των κοινοτικών ενισχύσεων και της αποτροπής συμπεριφορών με πρόθεση απάτης δικαιολογούν την επιστροφή συνδρομών που μόνον εν μέρει βαρύνονται με παρατυπίες (26).

98.   Το ζήτημα αν η Επιτροπή μπορούσε εν προκειμένω –βάσει παρατυπιών που αφορούσαν το 30 % των προβλεπόμενων δαπανών– να ζητήσει την επιστροφή του συνόλου της χορηγηθείσας στην κοινότητα της Valnerina συνδρομής αφορά τη φύση και την έκταση των παραπτωμάτων. Συνεπώς, πρόκειται εκ νέου για ζήτημα διαπιστώσεως και εκτιμήσεως πραγματικών περιστατικών, το οποίο δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο ελέγχου στο πλαίσιο της αναιρετικής διαδικασίας (27).

99.   Κατά συνέπεια, ο πέμπτος λόγος αναιρέσεως πρέπει να απορριφθεί.

VI – Επί των δικαστικών εξόδων

100. Σύμφωνα με το άρθρο 122 του Κανονισμού Διαδικασίας, σε συνδυασμό με τα άρθρα 118 και 69, παράγραφος 3, του ίδιου Κανονισμού, το Δικαστήριο μπορεί να κατανείμει τα έξοδα ή να αποφασίσει ότι κάθε διάδικος φέρει τα δικαστικά του έξοδα σε περίπτωση μερικής ήττας των διαδίκων. Εν προκειμένω, ηττήθηκαν και οι δύο διάδικοι. Τα έξοδά τους ανέρχονται στο ίδιο περίπου ύψος. Κατά συνέπεια, οι διάδικοι πρέπει να φέρουν τα δικαστικά τους έξοδα.

VII – Πρόταση

101. Κατόπιν τούτων, προτείνω στο Δικαστήριο να αποφανθεί ως εξής:

1)      Η αίτηση αναιρέσεως και η αντίθετη αναίρεση απορρίπτονται.

2)      Οι διάδικοι φέρουν τα δικαστικά τους έξοδα.

---

1 – Γλώσσα του πρωτοτύπου: η γερμανική.

---

2  – Το σχέδιο παρατίθεται ακόμη και σήμερα από την Επιτροπή ως περίπτωση προς μελέτη στο πλαίσιο της παρουσιάσεως του προγράμματος Leader «Challenges and methodology of transnational Cooperation», στην ιστοσελίδα (τελευταία επίσκεψη στις 23 Φεβρουαρίου 2005).

---

3  – Κανονισμός (ΕΟΚ) 4253/88 του Συμβουλίου, της 19ης Δεκεμβρίου 1988, για τις διατάξεις εφαρμογής του κανονισμού (ΕΟΚ) 2052/88 όσον αφορά τον συντονισμό των παρεμβάσεων των διαφόρων διαρθρωτικών ταμείων μεταξύ τους καθώς και με τις παρεμβάσεις της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και των λοιπών υφιστάμενων χρηματοδοτικών οργάνων (ΕΕ L 374, σ. 1).

---

4  – Κανονισμός του Συμβουλίου της 20ής Ιουλίου 1993 (ΕΕ L 193, σ. 20).

---

5  – Σκέψεις 7 επ.

---

6  – Τούτο προκύπτει, επίσης, από μια προσθήκη εντός παρενθέσεως στο άρθρο 5 της αποφάσεως περί χορηγήσεως.

---

7  – Πρβλ. την απόφαση της 16ης Ιουνίου 1994, P, SFEI κ.λπ. κατά Επιτροπής (Συλλογή 1994, σ. I-2681, σκέψεις 25 και 26).

---

8  – Απόφαση του Πρωτοδικείου, σκέψη 52.

---

9  – Σκέψεις 58 επ. της αποφάσεως του Πρωτοδικείου.

---

10  – Σκέψη 53 της αποφάσεως του Πρωτοδικείου.

---

11  – Σκέψη 53 της αποφάσεως του Πρωτοδικείου.

---

12  – Πρέπει, πάντως, να τονισθεί ότι, σύμφωνα με το σημείο 8 του παραρτήματος ΙΙ της αποφάσεως περί χορηγήσεως, η Επιτροπή μπορούσε να ζητήσει να λάβει τη βιντεοταινία, ως αποτέλεσμα του σχεδίου, χωρίς πρόσθετη δαπάνη. Εάν η παραχώρηση των δικαιωμάτων επί της ταινίας συνιστούσε εμπόδιο σε μια τέτοια περαιτέρω προώθηση των αποτελεσμάτων του σχεδίου, τότε η παραχώρηση αυτή θα έθετε εν αμφιβόλω την επίτευξη ενός αποτελέσματος που αξίζει να χρηματοδοτηθεί και, ως εκ τούτου, την αναγνώριση των πραγματοποιηθεισών δαπανών. Εν πάση περιπτώσει, παρέλκει η απάντηση στο ως άνω ζήτημα, δεδομένου ότι οι διαπιστώσεις της Επιτροπής και του Πρωτοδικείου δεν εξαρτώνται από αυτό.

---

13  – Σκέψεις 79 και 81 της αποφάσεως του Πρωτοδικείου.

---

14  – Απόφαση του Δικαστηρίου της 15ης Ιουνίου 2000,  P, Dorsch Consult (Συλλογή 2000, σ. I-4549, σκέψεις 35 επ.).

---

15  – Σκέψη 79 της αποφάσεως του Πρωτοδικείου.

---

16  – Σκέψη 95 της αποφάσεως του Πρωτοδικείου.

---

17  – Σκέψη 89 της αποφάσεως του Πρωτοδικείου.

---

18  – Βλ. ανωτέρω σημείο 71.

---

19  – Σκέψη 105 της αποφάσεως του Πρωτοδικείου.

---

20  – Σκέψη 106 της αποφάσεως του Πρωτοδικείου.

---

21  – Βλ. ανωτέρω σημείο 71.

---

22  – Σκέψεις 116 επ. της αποφάσεως του Πρωτοδικείου.

---

23  – Βλ. ανωτέρω σημείο 77.

---

24  – Βλ. ανωτέρω σημείο 71.

---

25  – Σκέψεις 142 επ. της αποφάσεως του Πρωτοδικείου.

---

26  – Απόφαση της 24ης Ιανουαρίου 2002,  P, Conserve Italia κατά Επιτροπής (Συλλογή 2002, σ. I-867, σκέψη 89). Πρβλ. τις προτάσεις του γενικού εισαγγελέα Alber της 12ης Ιουλίου 2001 στην υπόθεση αυτή (Συλλογή 2002, σ. I-869, σημεία 94 επ.).

---

27  – Βλ. ανωτέρω σημείο 71.