61995J0109

Γεωργία - Κοινή οργάνωση των αγορών - Επιστροφές λόγω εξαγωγής - Διαφοροποιημένη επιστροφή - Προϋποθέσεις χορηγήσεως - Προϋόν που εξήχθη αλλά καταστράφηκε, συνεπεία ανωτέρας βίας, πριν από την εισαγωγή του στη χώρα προορισμού - Έλλειψη οποιουδήποτε δικαιώματος επιστροφής ελλείψει καθορισμού ποσού επιστροφής ισχύοντος για όλες τις τρίτες χώρες

(Κανονισμός 2730/79 της Επιτροπής, άρθρο 1 10 § 4 και άρθρα 20 και 21)

Τα άρθρα 10, παράγραφος 4, 20 και 21 του κανονισμού 2730/79, περί των κοινών λεπτομερειών εφαρμογής του καθεστώτος των επιστροφών κατά την εξαγωγή για τα γεωργικά προϋόντα, έχουν την έννοια ότι ο επιχειρηματίας δεν δικαιούται επιστροφής λόγω εξαγωγής όταν το σχετικό προϋόν απωλέσθηκε κατά τη διάρκεια μεταφοράς αφού είχε εγκαταλείψει το γεωγραφικό έδαφος της Κοινότητας, συνεπεία ανωτέρας βίας, και είχε καθοριστεί ίδιο ποσό επιστροφής για όλες τις τρίτες χώρες με εξαίρεση μία μόνο χώρα για την οποία δεν είχε καθοριστεί καμία επιστροφή. Η έλλειψη καθορισμού ποσού επιστροφής ως προς μια τρίτη χώρα πρέπει, πράγματι, να εξομοιωθεί με διαφοροποίηση ανάλογα με τον προορισμό με τη συνέπεια ότι η καταβολή της επιστροφής εξαρτάται από την προϋπόθεση ότι το προϋόν εισήχθη στην τρίτη χώρα ή σε μια από τις τρίτες χώρες για τις οποίες προβλέπεται η επιστροφή. Καίτοι, εν προκειμένω, το άρθρο 21, παράγραφος 1, του κανονισμού επιτρέπει την πληρωμή μέρους της επιστροφής αφότου το προϋόν εγκατέλειψε το γεωγραφικό έδαφος της Κοινότητας, η διάταξη αυτή έχει εφαρμογή μόνον, κατά την παράγραφο 2 του ίδιου άρθρου, στην περίπτωση κατά την οποία έχει καθοριστεί επιστροφή για όλες τις τρίτες χώρες.

Στην υπόθεση C-109/95,

που έχει ως αντικείμενο αίτηση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών προς το Δικαστήριο, κατ' εφαρμογήν του άρθρου 177 της Συνθήκης ΕΚ, με την οποία ζητείται, στο πλαίσιο της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου μεταξύ

Αστήρ ΑΕ

και

Ελληνικού Δημοσίου,

η έκδοση προδικαστικής αποφάσεως ως προς την ερμηνεία των άρθρων 10, παράγραφος 4, 20 και 21 του κανονισμού (ΕΟΚ) 2730/79 της Επιτροπής, της 29ης Νοεμβρίου 1979, περί των κοινών λεπτομερειών εφαρμογής του καθεστώτος των επιστροφών κατά την εξαγωγή για τα γεωργικά προϋόντα (ΕΕ ειδ. έκδ. 03/027, σ. 70),

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ

(δεύτερο τμήμα),

συγκείμενο από τους G. F. Mancini, πρόεδρο τμήματος, J. L. Murray και G. Hirsch (εισηγητή), δικαστές,

γενικός εισαγγελέας: M. B. Elmer

γραμματέας: D. Louterman-Hubeau, κύρια υπάλληλος διοικήσεως,

λαμβάνοντας υπόψη τις γραπτές παρατηρήσεις που κατέθεσαν:

- η Αστήρ ΑΕ, εκπροσωπούμενη από τον Νικόλαο Παπαζώη, δικηγόρο Αθηνών,

- η Ελληνική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τον Φωκίωνα Γεωργακόπουλο, πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους,

- η Επιτροπή των Ευρωπαϋκών Κοινοτήτων, εκπροσωπούμενη από τη Μαρία Κοντού-Durande και τον Klaus-Dieter Borchardt, μέλη της Νομικής Υπηρεσίας,

έχοντας υπόψη την έκθεση ακροατηρίου,

αφού άκουσε τις προφορικές παρατηρήσεις της Ελληνικής Κυβερνήσεως, εκπροσωπουμένης από τον Φωκίωνα Γεωργακόπουλο, και της Επιτροπής, εκπροσωπουμένης από τον Δημήτριο Γκουλούση, νομικό σύμβουλο, και τον Klaus-Dieter Borchardt, κατά την επ' ακροατηρίου συζήτηση της 4ης Ιουλίου 1996,

αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 8ης Οκτωβρίου 1996,

εκδίδει την ακόλουθη

Απόφαση

1 Με απόφαση της 29ης Μαρτίου 1990, η οποία περιήλθε στο Δικαστήριο στις 3 Απριλίου 1995, το Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών υπέβαλε, δυνάμει του άρθρου 177 της Συνθήκης ΕΚ, προδικαστικό ερώτημα ως προς την ερμηνεία των άρθρων 10, παράγραφος 4, 20 και 21 του κανονισμού (ΕΟΚ) 2730/79 της Επιτροπής, της 29ης Νοεμβρίου 1979, περί των κοινών λεπτομερειών εφαρμογής του καθεστώτος των επιστροφών κατά την εξαγωγή για τα γεωργικά προϋόντα (ΕΕ ειδ. έκδ. 03/027, σ. 70).

2 Το ερώτημα αυτό ανέκυψε στο πλαίσιο διαφοράς μεταξύ της ελληνικής ασφαλιστικής εταιρίας Αστήρ ΑΕ (στο εξής: Αστήρ) και του Ελληνικού Δημοσίου ως προς την πληρωμή επιστροφών λόγω εξαγωγής τις οποίες η Αστήρ διατείνεται ότι δικαιούται, εκ του ότι υποκαταστάθηκε στα δικαιώματα μιας εταιρίας που είχε ασφαλιστεί σ' αυτήν.

3 Τον Απρίλιο του 1981, η ασφαλισθείσα εταιρία πώλησε σε μία εταιρία εγκατεστημένη στη Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Βιετνάμ 1 900 τόνους σιταλεύρου που θα παραδίδονταν μέσω θαλασσίας μεταφοράς.

4 Μετά τη συμπλήρωση των τελωνειακών διατυπώσεων εξαγωγής του εμπορεύματος, το εμπόρευμα απωλέσθηκε κατά τη διάρκεια της μεταφοράς, αφού είχε εγκαταλείψει το έδαφος της Κοινότητας, κατόπιν ναυαγίου του πλοίου την 1η Ιουλίου 1983 κοντά στις αιγυπτιακές ακτές.

5 Ο κανονισμός (ΕΟΚ) 229/81 της Επιτροπής, της 29ης Ιανουαρίου 1981, περί καθορισμού των επιστροφών που εφαρμόζονται κατά την εξαγωγή των σιτηρών, των αλεύρων και των πληγουριών και σιμιγδαλιών σίτου ή σικάλεως (ΕΕ L 26, σ. 40), καθόριζε τις επιστροφές για τα άλευρα μαλακού σίτου της δασμολογικής κλάσεως ex 11.01 Α ως εξής:

- για εξαγωγές προς την ΕΣΣΔ: -

- για εξαγωγές προς άλλες τρίτες χώρες: 72,00 ECU/τόνο.

6 Ο κανονισμός 2730/79, ο οποίος ίσχυε κατά τον χρόνο των υπό κρίση περιστατικών, προέβλεπε τις κοινοτικές λεπτομέρειες εφαρμογής του καθεστώτος επιστροφών λόγω εξαγωγής για τα γεωργικά προϋόντα. Συναφώς, στο άρθρο 9 του κανονισμού αυτού διατυπώνεται ο γενικός κανόνας κατά τον οποίο, με την επιφύλαξη των διατάξεων των άρθρων 10, 20, και 26, η πληρωμή της επιστροφής εξαρτάται από την προσκόμιση της αποδείξεως ιδίως ότι το προϋόν για το οποίο έχουν συμπληρωθεί οι τελωνειακές διατυπώσεις εξαγωγής έχει εγκαταλείψει, ως είχε, το γεωγραφικό έδαφος της Κοινότητας.

7 Στο άρθρο 10, παράγραφος 1, του κανονισμού 2730/79 ορίζεται ότι η πληρωμή της επιστροφής εξαρτάται επίσης από την προϋπόθεση ότι το προϋόν, με εξαίρεση την περίπτωση απωλείας κατά τη μεταφορά λόγω ανωτέρας βίας, έχει εισαχθεί σε τρίτη χώρα και, ενδεχομένως, σε ορισμένη τρίτη χώρα, όταν υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες ως προς τον πραγματικό περιορισμό του προϋόντος ή όταν το προϋόν μπορεί να επανεισαχθεί στην Κοινότητα.

8 Όσον αφορά την απώλεια του προϋόντος λόγω ανωτέρας βίας, στο άρθρο 10, παράγραφος 4, του κανονισμού 2730/79 ορίζεται:

«Όταν το προϋόν, αφού εγκαταλείψει το γεωγραφικό έδαφος της Κοινότητας, απολεσθεί κατά τη διάρκεια της μεταφοράς λόγω περιπτώσεως ανωτέρας βίας:

- σε περίπτωση διαφοροποιημένης επιστροφής, πληρώνεται το ποσό του μέρους της επιστροφής που ορίζεται σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 21,

- σε περίπτωση μη διαφοροποιημένης επιστροφής πληρώνεται το συνολικό ποσό της επιστροφής.»

9 Στο άρθρο 20, παράγραφος 1, του κανονισμού 2730/79 προβλέπεται ότι στην περίπτωση διαφοροποιήσεως του ποσοστού της επιστροφής ανάλογα με τον προορισμό, η πληρωμή της επιστροφής εξαρτάται, υπό την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 21, από την προϋπόθεση ότι το προϋόν έχει ήδη εισαχθεί στην τρίτη χώρα ή σε μία των τρίτων χωρών για την οποία προβλέπεται επιστροφή.

10 Στο άρθρο 21, παράγραφοι 1 και 2, του κανονισμού 2730/79 ορίζεται:

«1. Κατά παρέκκλιση του άρθρου 20 και με την επιφύλαξη της εφαρμογής του άρθρου 10, το μέρος της επιστροφής που καθορίζεται αμέσως κατωτέρω πληρώνεται, ανάλογα με την περίπτωση, αμέσως μετά την προσκόμιση της αποδείξεως ότι το προϋόν έχει εγκαταλείψει το γεωγραφικό έδαφος της Κοινότητας:

α) σε περίπτωση εξαγωγής χωρίς εκ των προτέρων καθορισμό της επιστροφής, το μέρος αυτής υπολογίζεται με βάση το χαμηλότερο ποσοστό της επιστροφής που εφαρμόζεται την ημέρα πραγματοποιήσεως των τελωνειακών διατυπώσεων εξαγωγής·

(...).

2. Οι διατάξεις της παραγράφου 1 ισχύουν μόνον εφόσον, για ένα δεδομένο προϋόν, έχει καθοριστεί μια επιστροφή για όλες τις τρίτες χώρες:

- όσον αφορά τις περιπτώσεις που αναφέρονται στο στοιχείο αα, η ημερομηνία της συμπληρώσεως των τελωνειακών διατυπώσεων εξαγωγής,

(...).»

11 Η Αστήρ, αφού κατέβαλε το ασφάλισμα στην ασφαλισθείσα και επικαλούμενη ότι υποκαταστάθηκε στα δικαιώματα της ασφαλισθείσας, ζήτησε από τις αρμόδιες ελληνικές αρχές να της καταβάλουν το ποσό των 7 351 674 δρχ. ως επιστροφή λόγω εξαγωγής.

12 Οι ελληνικές αρχές αντιτάχθηκαν στο αίτημα αυτό για τον λόγο ότι αξίωση της Αστήρ δεν εύρισκε κανένα έρεισμα στις διατάξεις του κανονισμού 2730/79.

13 Κατόπιν αυτού, η Αστήρ άσκησε αγωγή ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου. Η ενάγουσα της κύριας δίκης υποστηρίζει ιδίως ότι από το άρθρο 10 του κανονισμού 2730/79 προκύπτει ότι, αν το εξαχθέν προϋόν απολεσθεί κατά τη διάρκεια της μεταφοράς λόγω ανωτέρας βίας, αφού έχει εγκαταλείψει το γεωγραφικό έδαφος της Κοινότητας, καταβάλλεται πάντοτε επιστροφή.

14 Κρίνοντας ότι στη διαφορά ανακύπτουν ζητήματα ερμηνείας του κοινοτικού δικαίου, το Πολυμελές Πρωτοδικείο αποφάσισε να αναστείλει τη διαδικασία και ρώτησε το Δικαστήριο

«αν κατά τη σωστή ερμηνεία της διατάξεως του άρθρου 10, παράγραφος 4, του κανονισμού (ΕΟΚ) 2730/79, σε συνδυασμό με τις διατάξεις των άρθρων 20 και 21 του ίδιου κανονισμού, ο εξαγωγέας γεωργικού προϋόντος και ειδικότερα αλεύρου από σιτάρι δικαιούται επιστροφής όταν το προς εξαγωγή προϋόν αυτό, αφού εγκατέλειψε τα γεωγραφικά όρια της Κοινότητας, απωλέσθηκε κατά τη διάρκεια της μεταφοράς λόγω περιστάσεως ανωτέρας βίας και για το προϋόν αυτό έχει καθοριστεί ένα και το αυτό ποσόν επιστροφής για όλες τις τρίτες (εκτός ΕΟΚ) χώρες, εκτός από τη Σοβιετική Ένωση για την οποία, όσον αφορά το πιο πάνω προϋόν, δεν έχει καθόλου καθοριστεί επιστροφή.»

15 Πρέπει εκ προοιμίου να τονιστεί ότι ο γενικός κανόνας που διατυπώνεται στο άρθρο 9, παράγραφος 1, δεύτερη περίπτωση, όπως διευκρινίζεται στο άρθρο 10, παράγραφος 4, δεύτερη περίπτωση, του κανονισμού 2730/79 προβλέπει τη χορήγηση επιστροφής όταν το σχετικό προϋόν εγκατέλειψε, όπως στην περίπτωση της κύριας δίκης, το γεωγραφικό έδαφος της Κοινότητας, εφόσον έχει καθοριστεί μη διαφοροποιημένη επιστροφή.

16 Επομένως, πρέπει να εξεταστεί το ζήτημα αν υφίσταται διαφοροποιημένη επιστροφή, κατά την έννοια του κανονισμού 2730/79, όταν έχει καθοριστεί ίδιο ποσοστό επιστροφής για όλες τις τρίτες χώρες με εξαίρεση μιας μόνο χώρας για την οποία δεν έχει καθοριστεί κανένα ποσοστό.

17 Κατά την Αστήρ, υφίσταται διαφοροποιημένη επιστροφή μόνον όταν έχουν καθοριστεί διαφορετικά ποσοστά για περισσότερες της μιας χώρες. Όταν, όπως εν προκειμένω, δεν έχει καθοριστεί κανένα ποσοστό, δεν πρόκειται για διαφοροποίηση του ποσοστού επιστροφής ανάλογα με τον προορισμό, αλλά για εξαίρεση από το δικαίωμα της επιστροφής για ορισμένους προορισμούς. Η εξαίρεση αυτή δεν ισχύει όταν το προϋόν έχει απολεστεί λόγω ανωτέρας βίας, οπότε πρέπει να καταβάλλεται η ισχύουσα για όλες τις χώρες επιστροφή.

18 Η επιχειρηματολογία αυτή δεν μπορεί να γίνει δεκτή.

19 Η έλλειψη καθορισμού ποσοστού επιστροφής ως προς μια τρίτη χώρα πρέπει να εξομοιωθεί με διαφοροποίηση ανάλογα με τον προορισμό. Πράγματι, όπως τόνισε ο γενικός εισαγγελέας στα σημεία 13 και 14 των προτάσεών του, οι κανόνες περί του δικαιώματος διαφοροποιημένης επιστροφής υπαγορεύθηκαν από τη μέριμνα αποφυγής των καταχρήσεων. Ελλείψει ίδιου ποσού επιστροφής για όλες τις τρίτες χώρες, υφίσταται επομένως κίνδυνος το προϋόν να επανεξαχθεί πράγματι σε χώρα διαφορετική από αυτήν που έχει δηλώσει ο εξαγωγέας και για την οποία ισχύει χαμηλότερο ποσό επιστροφής. Ο κίνδυνος αυτός καταχρήσεων υφίσταται όχι μόνον όταν έχουν καθοριστεί διαφορετικά ποσά για διάφορες χώρες, αλλά και όταν έχει εξαιρεθεί μία χώρα από τον καθορισμό ποσού. Επομένως, οι διατάξεις περί διαφοροποιημένης επιστροφής πρέπει να εφαρμόζονται σε περίπτωση όπως η υπό κρίση στην κύρια δίκη.

20 Όμως, στην περίπτωση διαφοροποιημένης επιστροφής η πληρωμή της επιστροφής εξαρτάται, κατά το άρθρο 20, παράγραφος 1, και υπό την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 21 του κανονισμού 2730/79, από την προϋπόθεση ότι το προϋόν εισήχθη στην τρίτη χώρα ή σε μία από τις τρίτες χώρες για την οποία προβλέπεται η επιστροφή.

21 Όσον αφορά τις διατάξεις του άρθρου 21 του κανονισμού 2730/79, είναι αληθές ότι η παράγραφος 1 αυτού του άρθρου επιτρέπει την πληρωμή μέρους της επιστροφής που υπολογίζεται βάσει του χαμηλότερου ποσού που ισχύει την ημέρα συμπληρώσεως των τελωνειακών διατυπώσεων εξαγωγής αφού το προϋόν είχε εγκαταλείψει το γεωγραφικό έδαφος της Κοινότητας, αλλά πριν προσκομιστεί η απόδειξη ότι το προϋόν έφθασε πράγματι στον δηλωθέντα προορισμό. Πάντως, κατά το άρθρο 21, παράγραφος 2, του κανονισμού αυτού, η παράγραφος 1 έχει εφαρμογή μόνον εφόσον έχει καθοριστεί μία επιστροφή για όλες τις τρίτες χώρες.

22 Κατά συνέπεια, σε περίπτωση όπως η υπό κρίση στην κύρια δίκη, κατά την οποία δεν έχει καθοριστεί καμία επιστροφή για μία χώρα, εξακολουθεί να έχει εφαρμογή το άρθρο 20, παράγραφος 1, του κανονισμού 2730/79, οπότε η επιστροφή καταβάλλεται μόνον όταν το προϋόν έχει εισαχθεί στην τρίτη χώρα ή σε μία από τις τρίτες χώρες για την οποία προβλέπεται η επιστροφή.

23 Το συμπέρασμα αυτό δεν κλονίζεται από το γεγονός ότι το εμπόρευμα, αφού εγκατέλειψε το γεωγραφικό έδαφος της Κοινότητας, απωλέσθηκε κατά τη διάρκεια της μεταφοράς συνεπεία ανωτέρας βίας. Πράγματι, το άρθρο 10, παράγραφος 4, πρώτη περίπτωση, του κανονισμού 2730/79 παραπέμπει, προκειμένου περί περιπτώσεως διαφοροποιημένης επιστροφής, στην εφαρμογή του άρθρου 21 του ίδιου κανονισμού, οπότε, σε μια τέτοια περίπτωση, δεν διενεργείται πληρωμή της επιστροφής, εξ αιτίας των όρων του άρθρου 21, παράγραφος 2 [βλ., υπό το πνεύμα αυτό, την απόφαση της 25ης Μαου 1993, C-321/91, Tara Meat Parkers (Συλλογή 1993, σ. Ι-2811, σκέψεις 17 και 18)].

24 Επομένως, στο εθνικό δικαστήριο πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι τα άρθρα 10, παράγραφος 4, 20 και 21 του κανονισμού 2730/79 έχουν την έννοια ότι ο επιχειρηματίας δεν δικαιούται επιστροφής λόγω εξαγωγής όταν το σχετικό προϋόν απωλέσθηκε κατά τη διάρκεια μεταφοράς, αφού είχε εγκαταλείψει το γεωγραφικό έδαφος της Κοινότητας, συνεπεία ανωτέρας βίας, και είχε καθοριστεί ίδιο ποσό επιστροφής για όλες τις τρίτες χώρες με εξαίρεση μία μόνο χώρα για την οποία δεν είχε καθοριστεί καμία επιστροφή.

Επί των δικαστικών εξόδων

25 Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν η Ελληνική Κυβέρνηση και η Επιτροπή των Ευρωπαϋκών Κοινοτήτων, που κατέθεσαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, δεν αποδίδονται. Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, σ' αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων.

Για τους λόγους αυτούς,

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ

(δεύτερο τμήμα),

κρίνοντας επί του ερωτήματος που του υπέβαλε με απόφαση της 29ης Μαρτίου 1990 το Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών, αποφαίνεται:

Τα άρθρα 10, παράγραφος 4, 20 και 21 του κανονισμού (ΕΟΚ) 2730/79 της Επιτροπής, της 29ης Νοεμβρίου 1979, περί των κοινών λεπτομερειών εφαρμογής του καθεστώτος των επιστροφών κατά την εξαγωγή για τα γεωργικά προϋόντα, έχουν την έννοια ότι ο επιχειρηματίας δεν δικαιούται επιστροφής λόγω εξαγωγής όταν το σχετικό προϋόν απωλέσθηκε κατά τη διάρκεια μεταφοράς, αφού είχε εγκαταλείψει το γεωγραφικό έδαφος της Κοινότητας, συνεπεία ανωτέρας βίας, και είχε καθοριστεί ίδιο ποσό επιστροφής για όλες τις τρίτες χώρες με εξαίρεση μία μόνο χώρα για την οποία δεν είχε καθοριστεί καμία επιστροφή.