ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Στρασβούργο, 17.9.2024

COM(2024) 55 final

2024/0230(NLE)

Πρόταση

ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

για περιβάλλον χωρίς καπνό και αερολύματα, που αντικαθιστά τη σύσταση 2009/C 296/02 του Συμβουλίου

{SWD(2024) 55 final} - {SWD(2024) 56 final}

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

1.ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

Αιτιολόγηση και στόχοι της πρότασης

Εισαγωγή

Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Σχεδίου για την Καταπολέμηση του Καρκίνου, η Επιτροπή εξήγγειλε την πρόθεσή της να επικαιροποιήσει τη σύσταση του Συμβουλίου για περιβάλλον χωρίς καπνό 1 . Ένας από τους σχετικούς με τον καπνό στόχους του σχεδίου είναι να συμβάλει στη δημιουργία μιας «γενιάς χωρίς καπνό», όπου λιγότερο από το 5 % του πληθυσμού θα χρησιμοποιεί καπνό έως το 2040, σε σύγκριση με περίπου 25 % σήμερα. Η αναθεώρηση της σύστασης του Συμβουλίου για περιβάλλον χωρίς καπνό είναι μια πρωτοβουλία που έχει ως στόχο να συμβάλει θετικά στην επίτευξη αυτού του στόχου, να εκπληρώσει τον στόχο της καλύτερης προστασίας των ατόμων στην Ένωση από τον δευτερογενή καπνό προϊόντων καπνού καύσης και από τα δευτερογενή αερολύματα που προέρχονται από τη χρήση νεοεμφανιζόμενων προϊόντων, καθώς και να προωθήσει τη διακοπή του καπνίσματος και να βοηθήσει στο να σταματήσει να θεωρείται φυσιολογικό το κάπνισμα και η χρήση νικοτίνης.

Η ισχύουσα σύσταση του Συμβουλίου (2009/C 296/02) διατυπώνει συστάσεις προς τα κράτη μέλη για την εφαρμογή της σύμβασης-πλαισίου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τον έλεγχο του καπνού (ΣΠΕΚ) και, κατ’ επέκταση, παρέχει καθοδήγηση για τη συμμόρφωσή τους με τις νομικές δεσμεύσεις που υπέχουν όσον αφορά την προστασία των ατόμων από τον δευτερογενή καπνό σε όλους τους εσωτερικούς χώρους εργασίας, τις δημόσιες μεταφορές και τους εσωτερικούς δημόσιους χώρους. Στο πεδίο εφαρμογής τής σύστασης περιλαμβάνονται τα παραδοσιακά προϊόντα καπνού, τα οποία εκείνη την εποχή θεωρούνταν το κύριο πρόβλημα, και ορισμένοι δημόσιοι χώροι, που καλύπτονταν βάσει αξιολόγησης της επικινδυνότητας κατά περίπτωση.

Ωστόσο, επί του παρόντος, η ισχύουσα σύσταση του Συμβουλίου δεν μπορεί να επιτύχει πλήρως τον προστατευτικό της σκοπό επειδή δεν καλύπτει τους υπαίθριους χώρους και λόγω των εξελίξεων στην αγορά που σχετίζονται με νεοεμφανιζόμενα προϊόντα που μπορεί να εκλύουν καπνό και/ή αερολύματα, για παράδειγμα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού, ηλεκτρονικά τσιγάρα με νικοτίνη ή χωρίς νικοτίνη και τα υποκατάστατα καπνού, καθώς και οποιαδήποτε άλλα προϊόντα εκπέμπουν καπνό και/ή αερολύματα, τα οποία αρχικά δεν περιλαμβάνονταν στη σύσταση. Ως εκ τούτου, ο σκοπός της προτεινόμενης αναθεώρησης της σύστασης του Συμβουλίου είναι διττός: να καλύψει, αφενός, τα νεοεμφανιζόμενα προϊόντα και, αφετέρου, ορισμένους υπαίθριους χώρους. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα αντιμετωπιστούν καλύτερα οι κίνδυνοι από τη δευτερογενή έκθεση σε αερολύματα που εκπέμπουν τα νεοεμφανιζόμενα προϊόντα καθώς και ο κίνδυνος από τη δευτερογενή έκθεση σε καπνό και αερολύματα σε ορισμένους υπαίθριους χώρους. Ως εκ τούτου, η αναθεώρηση της σύστασης για τις δύο αυτές πτυχές είναι αναγκαία προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της καλύτερης προστασίας των ατόμων, ιδίως των παιδιών και των νέων, στην Ένωση από την έκθεση στον δευτερογενή καπνό και τα δευτερογενή αερολύματα. Η πρόταση για αναθεωρημένη σύσταση του Συμβουλίου έχει, επιπλέον, σκοπό να συμβάλει έμμεσα στο να σταματήσει να θεωρείται φυσιολογική η χρήση τόσο του καπνού όσο και των νεοεμφανιζόμενων προϊόντων και, κατ’ αυτόν τον τρόπο να συμβάλει στον στόχο της επίτευξης μιας γενιάς χωρίς καπνό.

Η προτεινόμενη αναθεώρηση της σύστασης του Συμβουλίου περιλαμβάνει επέκταση του πεδίου εφαρμογής της σε ορισμένα νεοεμφανιζόμενα προϊόντα και υπαίθριους χώρους. Σημαντική κινητήρια δύναμη της επέκτασης αυτής είναι η ταχεία ανάπτυξη, μετά το 2009, της αγοράς νεοεμφανιζόμενων προϊόντων και η ελκυστικότητά τους, ιδίως μεταξύ των νέων, και η σημαντική έκθεση στον δευτερογενή καπνό και τα δευτερογενή αερολύματα σε ορισμένους υπαίθριους χώρους. Το 2009 τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού δεν είχαν ακόμη εισέλθει στην αγορά της ΕΕ, ενώ τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είχαν εισέλθει μόνο σε μικρό βαθμό· επομένως, η ισχύουσα σύσταση αφορά μόνο τα παραδοσιακά προϊόντα καπνού, καθώς αναφέρεται σε «καπνό τσιγάρου», δηλαδή δεν καλύπτει όλα τα νεοεμφανιζόμενα προϊόντα. Ωστόσο, από το 2009 νεοεμφανιζόμενα προϊόντα, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού, έχουν αυξήσει τα μερίδια αγοράς τους. Μεταξύ όσων απάντησαν στο Ευρωβαρόμετρο του 2023 σχετικά με τη στάση των Ευρωπαίων έναντι του καπνού και των συναφών προϊόντων, το 3 % είναι σήμερα χρήστες ηλεκτρονικών τσιγάρων σε σύγκριση με 2 % το 2020. Μια ιδιαίτερα ανησυχητική πτυχή της χρήσης νεοεμφανιζόμενων προϊόντων τα τελευταία χρόνια είναι η ελκυστικότητά τους μεταξύ των παιδιών και των νέων· είναι γεγονός ότι το 54 % των σημερινών και των παλαιότερων καπνιστών αρχίζουν να καπνίζουν πριν από την ηλικία των 19 ετών και το 14 % ξεκινά πριν από την ηλικία των 15 ετών 2 .

Τα στοιχεία που προκύπτουν από την έρευνα δείχνουν ότι οι δευτερογενείς εκπομπές από τα νεοεμφανιζόμενα προϊόντα μπορεί να έχουν δυνητικά επιβλαβείς επιπτώσεις για την υγεία. Η συμβουλευτική επιτροπή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, γνωστή ως επιστημονική επιτροπή για τους υγειονομικούς, περιβαλλοντικούς και αναδυόμενους κινδύνους (SCHEER), στη γνώμη της για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν ελάχιστες έως μέτριες ενδείξεις για κινδύνους αναπνευστικής, καρδιαγγειακής και καρκινογόνου βλάβης λόγω της δευτερογενούς έκθεσης σε αερολύματα ηλεκτρονικών τσιγάρων 3 . Το χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ έργο TackSHS κατέδειξε ότι η επιβάρυνση από τον δευτερογενή καπνό εξακολουθεί να είναι σημαντική, ποσοτικοποίησε τον κίνδυνο για την υγεία και το οικονομικό κόστος για αρκετά κράτη μέλη και πρότεινε παρεμβάσεις με στόχο τη μείωση της έκθεσης στον δευτερογενή καπνό ώστε να μειωθεί η επιβάρυνση της νόσου για τα παιδιά και τους ενήλικες 4 . Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας 5 , 6 , 7 , 8 τόνισε πρόσφατα, μεταξύ άλλων ανησυχιών που συνδέονται με τα νεοεμφανιζόμενα προϊόντα, τις αρνητικές επιδράσεις για την υγεία από την έκθεση στα δευτερογενή αερολύματα. Για παράδειγμα, υπάρχουν στοιχεία σύμφωνα με τα οποία η έκθεση σε δευτερογενείς εκπομπές από θερμαινόμενα προϊόντα καπνού συνδέεται με σοβαρές ανωμαλίες του αναπνευστικού και καρδιαγγειακού συστήματος των παρευρισκομένων 9 , 10 , 11 , 12 , 13 , 14 . Επιπλέον, τα δευτερογενή αερολύματα από ηλεκτρονικά τσιγάρα, τόσο από αυτά που περιέχουν νικοτίνη όσο και από αυτά που δεν περιέχουν νικοτίνη, εκθέτουν τους παρευρισκομένους σε μετρήσιμα επίπεδα αιωρούμενων σωματιδίων και σημαντικών τοξικών ουσιών και ρύπων 15 , 16 , 17 , 18 , 19 , 20 , 21 . Συγκεκριμένα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα που περιέχουν νικοτίνη είναι πολύ εθιστικά και επιβλαβή για την υγεία6,7. Τονίζει επίσης ότι κανένα επίπεδο έκθεσης σε παράπλευρο ρεύμα καπνού δεν είναι ασφαλές ή αποδεκτό και ότι θα πρέπει να ακολουθηθεί προσεκτική προσέγγιση4. Επιπλέον, για να επιτευχθούν υψηλότερα επίπεδα προστασίας από τον δευτερογενή καπνό και τα δευτερογενή αερολύματα, η νομοθεσία για ένα περιβάλλον χωρίς καπνό θα πρέπει να είναι ολοκληρωμένη και να περιλαμβάνει τα νεοεμφανιζόμενα προϊόντα στις διατάξεις της5. Αρκετά κράτη μέλη έχουν ήδη λάβει προστατευτικά μέτρα και, μεταξύ άλλων, έχουν απαγορεύσει το κάπνισμα σε εσωτερικούς και υπαίθριους χώρους ή τη χρήση των νεοεμφανιζόμενων προϊόντων σε δημόσιους χώρους 22 .

Με βάση τα ανωτέρω, και δεδομένου ότι θα επιδιωχθεί η συνεχής ανάπτυξη της βάσης τεκμηρίωσης, η αναθεώρηση της σύστασης του Συμβουλίου με σκοπό τη συμπερίληψη των νεοεμφανιζόμενων προϊόντων είναι δικαιολογημένη και κατάλληλη για να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος της έκθεσης στον δευτερογενή καπνό και τα δευτερογενή αερολύματα και να διασφαλιστεί υψηλό επίπεδο προστασίας της δημόσιας υγείας. Η προσέγγιση αυτή ευθυγραμμίζεται επίσης με την ανακοίνωση της Επιτροπής για την αρχή της προφύλαξης 23 .

Η προτεινόμενη επέκταση του πεδίου εφαρμογής της σύστασης αποτελεί σημαντικό βήμα για να σταματήσει να θεωρούνται φυσιολογικά το κάπνισμα και η χρήση νεοεμφανιζόμενων προϊόντων που θα μπορούσαν να μιμηθούν την πράξη του καπνίσματος, κάτι που έχει μεγάλη σημασία για τη δημιουργία μιας γενιάς χωρίς καπνό στην Ένωση έως το 2040. Αυτή η επέκταση του πεδίου εφαρμογής είναι ιδιαίτερα σημαντική, δεδομένου ότι η χρήση νεοεμφανιζόμενων προϊόντων, ιδίως εκείνων που περιέχουν νικοτίνη και ιδίως από νεαρά άτομα, μπορεί να αποτελέσει σημείο εκκίνησης για τη μεταγενέστερη χρήση παραδοσιακών προϊόντων καπνού καύσης. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε «διπλή χρήση», δηλαδή οι χρήστες να καταναλώνουν ταυτόχρονα τόσο συμβατικό καπνό όσο και νεοεμφανιζόμενα προϊόντα και συχνά να τα εναλλάσσουν ανάλογα με το μέρος στο οποίο εφαρμόζονται οι κανόνες απαγόρευσης του καπνίσματος 24 , 25 , 26 , 27 , 28 .

Όσον αφορά τους υπαίθριους χώρους που δεν καλύπτονται ρητά από την ισχύουσα σύσταση, επί του παρόντος είναι σημαντική η έκθεση σε δευτερογενή καπνό και δευτερογενή αερολύματα σε χώρους όπως οι υπαίθριοι χώροι φιλοξενίας και οι υπαίθριοι χώροι που προορίζονται για χρήση από παιδιά και εφήβους. Πράγματι, το 74 % όσων απάντησαν στο Ευρωβαρόμετρο δηλώνει ότι κατά τους τελευταίους 6 μήνες έχει βρεθεί σε υπαίθριες αυλές όπου υπήρχαν άτομα που κάπνιζαν, και το 71 % όσων απάντησαν δηλώνει ότι στους ίδιους χώρους υπήρχαν άτομα που χρησιμοποιούσαν ηλεκτρονικά τσιγάρα και θερμαινόμενα προϊόντα καπνού. Το 42 % όσων απάντησαν δηλώνει ότι υπήρχαν άτομα που κάπνιζαν σε υπαίθριους χώρους που προορίζονται για χρήση από παιδιά και εφήβους και το 49 % όσων απάντησαν δηλώνει ότι στους ίδιους χώρους υπήρχαν άτομα που χρησιμοποιούσαν ηλεκτρονικά τσιγάρα και θερμαινόμενα προϊόντα καπνού2. Η πρόταση για την επέκταση του πεδίου εφαρμογής της ισχύουσας σύστασης του Συμβουλίου ώστε να συμπεριληφθούν ορισμένοι υπαίθριοι χώροι αποσκοπεί στην καλύτερη προστασία των ατόμων, ιδίως των παιδιών και των νέων, από την έκθεση στον δευτερογενή καπνό και τα δευτερογενή αερολύματα.

Υποστηρικτικές δράσεις της Επιτροπής

Η προτεινόμενη σύσταση του Συμβουλίου περιέχει συστάσεις προς τα κράτη μέλη για την καλύτερη αντιμετώπιση των κινδύνων από τα νεοεμφανιζόμενα προϊόντα ή από την έκθεση στον δευτερογενή καπνό και τα δευτερογενή αερολύματα σε ορισμένους υπαίθριους χώρους. Η Επιτροπή σχεδιάζει να θέσει σε εφαρμογή σειρά μέτρων για τη στήριξη των χωρών κατά την εφαρμογή των συστάσεων.

Πρώτον, η Επιτροπή προτίθεται να ενθαρρύνει και/ή να εντείνει τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών για την ενίσχυση και/ή την ανάπτυξη ολοκληρωμένων πολιτικών, προγραμμάτων και στρατηγικών για περιβάλλον χωρίς καπνό και αερολύματα, καθώς και να στηρίξει τον σχεδιασμό και την πιλοτική εφαρμογή φιλόδοξων και αποτελεσματικών προσεγγίσεων για την επίτευξη περιβάλλοντος χωρίς καπνό και αερολύματα. Δεύτερον, η Επιτροπή προτίθεται να παράσχει στήριξη, μέσω των υφιστάμενων προγραμμάτων της ΕΕ, φόρουμ συζητήσεων και εργαλείων συνεργασίας, για την ενίσχυση της εφαρμογής της σύστασης από τα κράτη μέλη και την επιβολή μέτρων ελέγχου του καπνού και της νικοτίνης.

Η Επιτροπή προτίθεται επίσης να στηρίξει τον έλεγχο του καπνού και της νικοτίνης, καθώς και την πρόληψη του εθισμού, προωθώντας περαιτέρω την έρευνα. Οι εν λόγω ερευνητικές προσπάθειες προβλέπεται να συμπεριλάβουν τα νεοεμφανιζόμενα προϊόντα που εκλύουν καπνό ή αερολύματα, συμπεριλαμβανομένων των θερμαινόμενων προϊόντων καπνού, των ηλεκτρονικών τσιγάρων, είτε περιέχουν νικοτίνη είτε όχι, και των υποκατάστατων καπνού που εκλύουν καπνό ή αερολύματα 29 , και κάθε άλλο προϊόν που εκλύει καπνό και/ή αερολύματα, και προϊόντα που απελευθερώνουν νικοτίνη, καθώς και τα προϊόντα που μιμούνται τα προϊόντα που απελευθερώνουν νικοτίνη. Η Επιτροπή προτίθεται επίσης να ενισχύσει τη διεθνή συνεργασία, μεταξύ άλλων στον τομέα της έρευνας, σχετικά με τα θέματα που καλύπτει η παρούσα σύσταση.

Τέλος, η Επιτροπή προτίθεται να αναπτύξει εργαλειοθήκη πρόληψης που θα στηρίζει την καλύτερη προστασία της υγείας των παιδιών και των νέων σε μια περίοδο της ζωής τους που είναι πολύ ευάλωτα και συντελείται η διάπλασή τους, με έμφαση, μεταξύ άλλων, στην πρόληψη του καπνίσματος και του εθισμού στη νικοτίνη, και θα αντιμετωπίζει τις διασυνδέσεις μεταξύ ψυχικής και σωματικής υγείας και βασικών καθοριστικών παραγόντων για την υγεία.

Η Επιτροπή προτίθεται να εφαρμόσει όλες τις υποστηρικτικές δράσεις σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη.

Συνέπεια με τις ισχύουσες διατάξεις στον τομέα πολιτικής

Η παρούσα πρόταση είναι συμπληρωματική προς την οδηγία 2014/40/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 3ης Απριλίου 2014, για την προσέγγιση των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών σχετικά με την κατασκευή, την παρουσίαση και την πώληση προϊόντων καπνού και συναφών προϊόντων και την κατάργηση της οδηγίας 2001/37/ΕΚ 30 . Η εν λόγω οδηγία θεσπίζει κανόνες για τα προϊόντα καπνού και τα συναφή προϊόντα στην αγορά της ΕΕ. Παρέχει ένα κανονιστικό πλαίσιο, μεταξύ άλλων, για τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού και τα ηλεκτρονικά τσιγάρα. Η οδηγία αποσκοπεί στη βελτίωση της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς για τον καπνό και τα συναφή προϊόντα, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας των ατόμων στην Ένωση.

Η παρούσα πρόταση θα συμβάλει επίσης στην επίτευξη των σχετικών με τον καπνό στόχων του ευρωπαϊκού σχεδίου για την καταπολέμηση του καρκίνου, ιδίως του στόχου της επίτευξης μιας γενιάς χωρίς καπνό. Σε στενή συνέργεια με το σχέδιο, η αποστολή της ΕΕ για τον καρκίνο 31 στηρίζει αυτόν τον στόχο με τη δημιουργία νέων στοιχείων σχετικά με την πρόληψη και τις αλλαγές συμπεριφοράς, με βάση την έρευνα για τον καπνό που υποστηρίζεται από τα προγράμματα «Ορίζων 2020» και «Ορίζων Ευρώπη» 32 .

Η παρούσα πρόταση συμπληρώνει την πρωτοβουλία «Υγιέστεροι μαζί» για τις μη μεταδοτικές νόσους στην ΕΕ, η οποία αποσκοπεί στην αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου που είναι κοινοί στον καρκίνο και σε άλλες μη μεταδοτικές νόσους, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης καπνού. Μεταξύ άλλων, η παρούσα πρόταση αφορά τους καθοριστικούς παράγοντες για την υγεία. Μέσω διαφόρων μέτρων στο πλαίσιο του προγράμματος «Η ΕΕ για την υγεία», παρέχει ενωσιακή χρηματοδότηση για τη λήψη μέτρων σχετικά με καθοριστικούς παράγοντες για την υγεία με στόχο την αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου που σχετίζονται με διάφορες μη μεταδοτικές νόσους και την ανάπτυξη παρεμβάσεων σε σημαντικά οριζόντια θέματα, όπως ο έλεγχος του καπνού.

Η παρούσα πρόταση συμπληρώνει μεν, αλλά έχει ευρύτερο πεδίο εφαρμογής από τα παγκόσμια μέτρα ελέγχου του καπνού που προβλέπονται στη σύμβαση-πλαίσιο του ΠΟΥ για τον έλεγχο του καπνού (ΣΠΕΚ), η οποία αποτελεί διεθνή συνθήκη και στην οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της είναι συμβαλλόμενα μέρη, με κύριο στόχο την προώθηση της διεθνούς συνεργασίας για την αποτελεσματική, κατάλληλη και ολοκληρωμένη διεθνή αντιμετώπιση της εξάπλωσης της παγκόσμιας επιδημίας καπνίσματος. Ειδικότερα, η αναθεώρηση αυτή συμπληρώνει το άρθρο 8 της ΣΠΕΚ, το οποίο αφορά την προστασία από την έκθεση στον καπνό τσιγάρου.

Συνέπεια με άλλες πολιτικές της Ένωσης

Η πρωτοβουλία είναι συνεπής προς το σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση 33 το οποίο, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, θέτει τον στόχο του περιορισμού, έως το 2050, της ρύπανσης του αέρα, των υδάτων και του εδάφους σε επίπεδα που δεν θεωρούνται πλέον επιβλαβή για την υγεία του ανθρώπου και τα φυσικά οικοσυστήματα και εντός ορίων στα οποία μπορεί να αντεπεξέλθει ο πλανήτης μας, ώστε το περιβάλλον να παραμένει απαλλαγμένο από τοξικές ουσίες. Η αναθεώρηση της σύστασης του Συμβουλίου για περιβάλλον χωρίς καπνό ενδέχεται να έχει θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο χάρη στη μείωση του καπνού και των αερολυμάτων που προέρχονται από τη χρήση των νεοεμφανιζόμενων προϊόντων, καθώς και στη μείωση των αποβλήτων και της δημιουργίας απορριμμάτων από την απόρριψη αποτσίγαρων, πλαστικών φίλτρων και συσκευών, κυρίως συσκευών μίας χρήσης, που χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με τα νεοεμφανιζόμενα προϊόντα. Επιπλέον, η κατανάλωση παραδοσιακών προϊόντων καπνού και νεοεμφανιζόμενων προϊόντων μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο πυρκαγιάς και ασφάλειας στο περιβάλλον.

Η παρούσα πρόταση συνάδει επίσης με τη στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού 34 , η οποία τονίζει ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει να σέβονται, να προστατεύουν, να προάγουν και να πραγματώνουν τα δικαιώματα των παιδιών. Η στρατηγική, σε έναν από τους θεματικούς τομείς της, αναφέρεται στο δικαίωμα όλων των παιδιών στην ΕΕ στην καλή διαβίωση, την εκπαίδευση και την υγεία. Η αναθεώρηση της σύστασης του Συμβουλίου για περιβάλλον χωρίς καπνό αποσκοπεί ιδιαίτερα στην προστασία των παιδιών και των νέων από την έκθεση στον δευτερογενή καπνό και τα δευτερογενή αερολύματα.

2.ΝΟΜΙΚΗ ΒΑΣΗ, ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ

Νομική βάση

Η παρούσα πρόταση βασίζεται στο άρθρο 168 παράγραφος 6 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ (ΣΛΕΕ), σύμφωνα με το οποίο το Συμβούλιο, μετά από πρόταση της Επιτροπής, διατυπώνει συστάσεις για τους σκοπούς του άρθρου 168, το οποίο αφορά την προστασία της δημόσιας υγείας. Πρωταρχικός στόχος της παρούσας πρότασης είναι η καλύτερη προστασία των ατόμων στην Ένωση, ιδίως των παιδιών και των νέων, από την έκθεση στον δευτερογενή καπνό και τα δευτερογενή αερολύματα. Ως εκ τούτου, η παρούσα πρόταση σύστασης του Συμβουλίου μπορεί να εγκριθεί βάσει του άρθρου 168 παράγραφος 6 της ΣΛΕΕ.

Επικουρικότητα (σε περίπτωση μη αποκλειστικής αρμοδιότητας)

Η παρούσα πρόταση θα συμβάλει στην αύξηση των επιπέδων προστασίας της υγείας του ανθρώπου από τη δευτερογενή έκθεση σε καπνό και αερολύματα τόσο μεταξύ όσο και εντός των κρατών μελών. Η ανάληψη δράσης σε ενωσιακό επίπεδο, η οποία θα συμπληρώνει τις εθνικές πολιτικές, θα προσφέρει σαφή προστιθέμενη αξία στις εθνικές προσπάθειες, με την παροχή συστάσεων στα κράτη μέλη που δεν έχουν ακόμη εφαρμόσει ολοκληρωμένη νομοθεσία για την απαγόρευση του καπνίσματος. Η προτεινόμενη σύσταση του Συμβουλίου σέβεται την αρμοδιότητα των κρατών μελών για τη χάραξη της δικής τους πολιτικής στον τομέα της υγείας.

Αναλογικότητα

Η παρούσα πρόταση σύστασης του Συμβουλίου βασίζεται στο άρθρο 168 παράγραφος 6 της ΣΛΕΕ και λαμβάνει υπόψη τη δράση της Ένωσης, η οποία όπως ορίζεται στο άρθρο 168 παράγραφος 6 συμπληρώνει τις εθνικές πολιτικές και αποβλέπει στη βελτίωση της δημόσιας υγείας. Στόχος της παρούσας πρότασης είναι η καλύτερη προστασία των ατόμων στην Ένωση από τον δευτερογενή καπνό και τα δευτερογενή αερολύματα, με έμφαση στη συμπερίληψη των νεοεμφανιζόμενων προϊόντων και ορισμένων υπαίθριων χώρων στο πεδίο εφαρμογής της. Η προτεινόμενη αναθεώρηση της ισχύουσας σύστασης του Συμβουλίου1 είναι κατάλληλη για την επίτευξη του επιδιωκόμενου στόχου και δεν υπερβαίνει ό,τι είναι αναγκαίο και αναλογικό, καθώς θα επιφέρει πολλά θετικά οφέλη για την υγεία. Επιπλέον, τα οφέλη για τη δημόσια υγεία, η αναμενόμενη εξοικονόμηση για τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και το μειωμένο περιβαλλοντικό κόστος υπερτερούν των οικονομικών επιπτώσεων.

Επιλογή της νομικής πράξης

Το μέσο πολιτικής για την αναθεώρηση αυτή, δηλαδή η πρόταση σύστασης του Συμβουλίου, παραμένει αμετάβλητο και σέβεται πλήρως τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας στον τομέα της δημόσιας υγείας. Πρόκειται για μη δεσμευτική πράξη που επιτρέπει στα κράτη μέλη να προσαρμόζουν τις προσεγγίσεις τους στις εθνικές τους ανάγκες.

3.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΩΝ, ΤΩΝ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΕΩΝ ΜΕ ΤΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΑ ΜΕΡΗ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΚΤΙΜΗΣΕΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ

Εκ των υστέρων αξιολογήσεις / έλεγχοι καταλληλότητας της ισχύουσας νομοθεσίας

Άνευ αντικειμένου.

Διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη

Συγκεντρώθηκαν στοιχεία και παρατηρήσεις σχετικά με την πρωτοβουλία αυτή μέσω πρόσκλησης υποβολής στοιχείων 35 και διαφόρων στοχευμένων δραστηριοτήτων διαβούλευσης (στοχευμένες έρευνες, στοχευμένες συνεντεύξεις και ομάδες ειδικού ενδιαφέροντος). Ζητήθηκε η γνώμη των ακόλουθων ομάδων ενδιαφερόμενων μερών: 1) εκπροσώπων των αρμόδιων αρχών των κρατών μελών· 2) οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών· 3) εκπροσώπων της βιομηχανίας καπνού και συναφών προϊόντων· 4) εκπροσώπων του τομέα των ξενοδοχείων και της εστίασης (HORECA)· 5) άλλων σχετικών ενδιαφερόμενων μερών, όπως ενδιαφερόμενα μέρη σε θέματα εκπαίδευσης και αθλητικοί σύλλογοι. Συγκεντρώθηκαν επίσης στοιχεία για τις αναθεωρήσεις μέσω συνεδρίασης της ομάδας εμπειρογνωμόνων σχετικά με την πολιτική για τον καπνό που πραγματοποιήθηκε στις 3 Μαΐου 2023. Τέλος, ελήφθησαν γραπτές παρατηρήσεις σχετικά με τις προτεινόμενες αναθεωρήσεις της σύστασης από την κοινή δράση για τον έλεγχο του καπνού (JATC-2).

Η πρόσκληση υποβολής στοιχείων ήταν ανοικτή για υποβολή παρατηρήσεων από τις 22 Ιουνίου έως τις 20 Ιουλίου 2022, ενώ δόθηκαν 207 απαντήσεις 36 . Η πλειονότητα των μη κυβερνητικών οργανώσεων, των ακαδημαϊκών/ερευνητικών ιδρυμάτων και των εκπροσώπων των εθνικών αρμόδιων αρχών υποστήριξε ως επί το πλείστον τις προτεινόμενες επικαιροποιήσεις της σύστασης του 2009. Ορισμένα από τα θέματα που τέθηκαν αφορούν τη σημασία της προσθήκης των νεοεμφανιζόμενων προϊόντων (συμπεριλαμβανομένων των προϊόντων χωρίς νικοτίνη) και τον θετικό αντίκτυπο που θα έχουν οι επικαιροποιήσεις της σύστασης στην αντιμετώπιση της αυξανόμενης δημοτικότητας, της διαφήμισης και της χρήσης των νεοεμφανιζόμενων προϊόντων, ιδίως μεταξύ των παιδιών και των νέων ανθρώπων. Επιπλέον, τονίστηκε ότι είναι σημαντικό να διασφαλιστεί η εναρμόνιση των νομοθεσιών για περιβάλλον χωρίς καπνό και αερολύματα σε όλα τα κράτη μέλη. Οι παρατηρήσεις που ελήφθησαν από τις επιχειρήσεις αντιτίθενται σε μεγάλο βαθμό σε οποιεσδήποτε επικαιροποιήσεις της σύστασης.

Κατά τη διάρκεια των στοχευμένων δραστηριοτήτων διαβούλευσης, οι περισσότεροι εκπρόσωποι των αρμόδιων εθνικών αρχών τόνισαν ότι οι προτεινόμενες τροποποιήσεις της σύστασης θα συμβάλουν στην προστασία του κοινού από την έκθεση στον δευτερογενή καπνό και τα δευτερογενή αερολύματα. Επισήμαναν ότι θα έχουν θετική επίδραση όσον αφορά την εναρμόνιση των κανόνων για την απαγόρευση του καπνίσματος εντός και μεταξύ των κρατών μελών και ότι ο συνακόλουθος οικονομικός αντίκτυπος και η διοικητική επιβάρυνση θα είναι ήσσονος σημασίας και θα αντισταθμίζονται από τα οφέλη για την υγεία. Επισημάνθηκαν πιθανές προκλήσεις όσον αφορά την επιβολή και τη συμμόρφωση.

Οι περισσότερες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών των οποίων ζητήθηκε η γνώμη συμφώνησαν ότι η προτεινόμενη επέκταση για την κάλυψη των νεοεμφανιζόμενων προϊόντων και των υπαίθριων χώρων θα έχει θετικό αντίκτυπο στη μείωση της έκθεσης σε δευτερογενή καπνό/αερολύματα και ότι, κατά συνέπεια, αυτό θα συμβάλει στην προστασία των ατόμων, ιδίως των παιδιών, των εφήβων και άλλων πιο ευάλωτων ατόμων, για παράδειγμα πολιτών με χρόνιες νόσους ή άλλες προϋπάρχουσες παθήσεις, ή των εγκύων. Σημείωσαν επίσης ότι η αναθεώρηση της σύστασης θα συμβάλει στο να πάψει να θεωρείται το κάπνισμα φυσιολογικό, όπως και τα νεοεμφανιζόμενα σχετικά προϊόντα. Ορισμένες οργανώσεις τόνισαν τη σημασία της «μελλοντικής θωράκισης» της αναθεωρημένης σύστασης έναντι πιθανών εξελίξεων και τάσεων στα νεοεμφανιζόμενα προϊόντα καπνού. Αρκετές οργανώσεις επισήμαναν επίσης τα περιβαλλοντικά οφέλη σε ένα πλαίσιο σοβαρών ανησυχιών σχετικά με τις αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις του καπνίσματος και της χρήσης νεοεμφανιζόμενων προϊόντων, όπως οι γόπες τσιγάρων που απορρίπτονται ως απορρίμματα, τα μη επαναχρησιμοποιούμενα / μίας χρήσης προϊόντα ατμίσματος και οι απορριπτόμενες μπαταρίες. Τέλος, οι περισσότερες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών θεωρούν ότι οι παρεμβάσεις του κλάδου και η άσκηση πίεσης από ομάδες συμφερόντων, η επιβολή της νομοθεσίας και η συμμόρφωση είναι προκλήσεις που σχετίζονται με την αναθεώρηση.

Οι εκπρόσωποι της βιομηχανίας καπνού και συναφών προϊόντων, των οποίων ζητήθηκε η γνώμη, αντιτάχθηκαν ως επί το πλείστον στις αλλαγές στην ισχύουσα σύσταση σχετικά με τη συμπερίληψη νεοεμφανιζόμενων προϊόντων και υπαίθριων χώρων. Τόνισαν ότι τα νεοεμφανιζόμενα προϊόντα δεν θα πρέπει να υπόκεινται στο ίδιο επίπεδο περιορισμών με τα παραδοσιακά προϊόντα καπνού καύσης στο πλαίσιο των κανόνων για την απαγόρευση του καπνίσματος. Ωστόσο, ορισμένοι εκπρόσωποι της καπνοβιομηχανίας συμφώνησαν επίσης ότι η επέκταση των κανόνων στους υπαίθριους χώρους όπου υπάρχουν παιδιά και έφηβοι μπορεί να συμβάλει στην προστασία τους από τον δευτερογενή καπνό και τα δευτερογενή αερολύματα.

Οι απόψεις των εκπροσώπων του τομέα HORECA ποίκιλλαν. Ορισμένοι υποστήριξαν σε μεγάλο βαθμό τις προτεινόμενες τροποποιήσεις όσον αφορά το πεδίο εφαρμογής τόσο των προϊόντων όσο και των χώρων· σημείωσαν ότι θα έχουν θετικό αντίκτυπο στην υγεία των εργαζομένων στον τομέα της φιλοξενίας, καθώς θα συμβάλουν στην προστασία τους από την έκθεσή τους στον δευτερογενή καπνό και τα δευτερογενή αερολύματα. Άλλοι εξέφρασαν σε κάποιον βαθμό επιφυλάξεις για την προτεινόμενη αναθεώρηση της σύστασης, ιδίως όσον αφορά το μέτρο της προσθήκης των υπαίθριων χώρων των εγκαταστάσεων φιλοξενίας. Ειδικότερα, οι εκπρόσωποι των επιχειρήσεων του τομέα HORECA τόνισαν τις ανησυχίες τους σχετικά με την απώλεια πελατών, τον φόβο τους ότι ενδέχεται να χρειαστεί ενδεχομένως να δαπανήσουν πόρους για την προσαρμογή στα νέα μέτρα και ότι, στην περίπτωση του ξενοδοχειακού κλάδου, οι πελάτες τους θα μπορούσαν να στραφούν στον τομέα των βραχυχρόνιων μισθώσεων, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί αθέμιτος επιχειρηματικός ανταγωνισμός. Δεν παρασχέθηκαν ποσοτικά στοιχεία ούτε πραγματολογικές εκτιμήσεις προς τεκμηρίωση των αρνητικών οικονομικών επιπτώσεων που αναφέρθηκαν. Αντίθετα, οι εκπρόσωποι των εργαζομένων στον τομέα HORECA εξέφρασαν την άποψη ότι ο οικονομικός αντίκτυπος θα είναι ουδέτερος και αμελητέος.

Εκπρόσωποι της καπνοβιομηχανίας ανέφεραν ότι η πρωτοβουλία θα μειώσει τη ζήτηση τόσο για τα παραδοσιακά προϊόντα καπνού όσο και για τα νεοεμφανιζόμενα προϊόντα, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, κάτι που θα έχει επίσης δυσμενείς επιπτώσεις για την απασχόληση στη βιομηχανία καπνού και νεοεμφανιζόμενων προϊόντων.

Η ομάδα εμπειρογνωμόνων σχετικά με την πολιτική για τον καπνό και η κοινή δράση για τον έλεγχο του καπνού (JATC-2) τάχθηκαν υπέρ της προσθήκης νεοεμφανιζόμενων προϊόντων και υπαίθριων χώρων.

Οι παρατηρήσεις, οι προτάσεις και οι συστάσεις των κρατών μελών και άλλων ενδιαφερόμενων μερών αναλύθηκαν και ελήφθησαν υπόψη όσο το δυνατόν περισσότερο και σύμφωνα με τα σχετικά και διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία. Τα λεπτομερή αποτελέσματα όλων των δραστηριοτήτων διαβούλευσης και ο τρόπος με τον οποίο ελήφθησαν υπόψη περιγράφονται στο συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής.

Συλλογή και χρήση εμπειρογνωσίας

Όπως προαναφέρθηκε, για την υποστήριξη της παρούσας σύστασης, διοργανώθηκαν διάφορες δραστηριότητες διαβούλευσης που απευθύνονταν στις σχετικές ομάδες ενδιαφερόμενων μερών με σκοπό τη συλλογή απόψεων και στοιχείων.

Εκτίμηση επιπτώσεων

Δεν κρίθηκε αναγκαία η διενέργεια εκτίμησης των επιπτώσεων, διότι η προτεινόμενη πρωτοβουλία αποτελεί μη δεσμευτική σύσταση για τα κράτη μέλη και αφήνει περιθώρια για διαφορετικές εθνικές προσεγγίσεις. Η πρωτοβουλία αυτή αποσκοπεί στην επικαιροποίηση της προηγούμενης σύστασης του 2009 ως απάντηση στις τεχνολογικές εξελίξεις που έχουν επέλθει από το 2009 και μετά όσον αφορά τα νεοεμφανιζόμενα προϊόντα και στην αποφυγή υιοθέτησης κατά περίπτωση προσέγγισης κατά την εφαρμογή κανόνων για την απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους. Η μελέτη του 2021 37 σχετικά με τα περιβάλλοντα χωρίς καπνό και τη διαφήμιση των προϊόντων καπνού και των συναφών προϊόντων έδειξε ότι η αναθεώρηση αναμένεται να έχει θετικό αντίκτυπο στην υγεία και την κοινωνία και ότι το μέγεθος των αρνητικών οικονομικών επιπτώσεων που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν οι οικονομικοί φορείς είναι περιορισμένο και/ή ασήμαντο. Τα αποδεικτικά στοιχεία και τα συμπεράσματα της μελέτης παρουσιάζονται στο συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής.

Καταλληλότητα και απλούστευση του κανονιστικού πλαισίου

Άνευ αντικειμένου.

Θεμελιώδη δικαιώματα

[…]

4.ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

Άνευ αντικειμένου.

5.ΛΟΙΠΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Σχέδια εφαρμογής και ρυθμίσεις παρακολούθησης, αξιολόγησης και υποβολής εκθέσεων

Η Επιτροπή προτίθεται να υποβάλει έκθεση σχετικά με την πρόοδο που σημειώνεται όσον αφορά την εφαρμογή της παρούσας σύστασης, με βάση τις πληροφορίες που θα παράσχουν τα κράτη μέλη, εντός 5 ετών από την έκδοσή της.

Επεξηγηματικά έγγραφα (για οδηγίες)

Άνευ αντικειμένου.

Αναλυτική επεξήγηση των επιμέρους διατάξεων της πρότασης

Άνευ αντικειμένου.

2024/0230 (NLE)

Πρόταση

ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

για περιβάλλον χωρίς καπνό και αερολύματα, που αντικαθιστά τη σύσταση 2009/C 296/02 του Συμβουλίου

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ,

Έχοντας υπόψη τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ιδίως το άρθρο 168 παράγραφος 6,

Έχοντας υπόψη την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής,

Εκτιμώντας τα ακόλουθα:

(1)Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η έκθεση στον δευτερογενή καπνό αποτελεί ευρέως διαδεδομένη αιτία θνησιμότητας, νοσηρότητας και αναπηρίας στην Ένωση. Η έκθεση αυτή συνδέεται με την κατανάλωση καπνού, η οποία παραμένει η κύρια αιτία των καρκίνων που μπορούν να προληφθούν, με το 27 % του συνόλου των καρκίνων να αποδίδεται στη χρήση καπνού.

(2)Η χρήση καπνού παραμένει ευρέως διαδεδομένη σε παγκόσμιο επίπεδο και σε ολόκληρη την Ένωση. Εκτιμάται ότι το 2023 καπνίζει το 24 % του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης 38 .

(3)Το παγκόσμιο ετήσιο οικονομικό κόστος του καπνίσματος εκτιμήθηκε σε 1,4 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το 2012, ποσό που ισοδυναμεί με το 1,8 % του παγκόσμιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ). Στην ΕΕ, ήδη από το 2009, το κάπνισμα κοστίζει 544 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 4,6 % του συνολικού ΑΕΠ της ΕΕ των 27 39 .

(4)Είναι δέον να επιδιωχθεί η μείωση του επιπέδου καπνίσματος στην Ένωση, σύμφωνα με τον στόχο του ευρωπαϊκού σχεδίου για την καταπολέμηση του καρκίνου 40 για την επίτευξη μιας γενιάς χωρίς καπνό, όπου μόνο το 5 % του πληθυσμού της Ένωσης θα χρησιμοποιεί προϊόντα καπνού σε σύγκριση με το 24 % σήμερα.

(5)Η σύμβαση-πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τον έλεγχο του καπνού (ΣΠΕΚ) καταρτίστηκε με στόχο την προώθηση αποτελεσματικής και ολοκληρωμένης διεθνούς απάντησης στην εξάπλωση της παγκόσμιας επιδημίας καπνίσματος. Το άρθρο 8 της ΣΠΕΚ απαιτεί από τα συμβαλλόμενα μέρη της να παρέχουν αποτελεσματική προστασία από τον δευτερογενή καπνό στους χώρους εργασίας, στις δημόσιες μεταφορές και στους εσωτερικούς χώρους· οι συνημμένες κατευθυντήριες γραμμές έχουν ως στόχο να βοηθήσουν τα συμβαλλόμενα μέρη να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους βάσει του άρθρου 8 της ΣΠΕΚ.

(6)Η ευρωπαϊκή στρατηγική για την καταπολέμηση του καπνίσματος, που εγκρίθηκε από την περιφερειακή επιτροπή για την Ευρώπη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας τον Σεπτέμβριο του 2002, συνέστησε στα κράτη μέλη του ΠΟΥ να εξασφαλίζουν για τους πολίτες το δικαίωμα να ζουν σε ένα περιβάλλον χωρίς καπνό, μεταξύ άλλων απαλλάσσοντας από το κάπνισμα τους δημόσιους χώρους, τους χώρους εργασίας και τις δημόσιες μεταφορές, απαγορεύοντας το κάπνισμα επίσης στους υπαίθριους χώρους όλων των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων για ανηλίκους, όλων των ιδρυμάτων υγειονομικής περίθαλψης και σε άλλους υπαίθριους χώρους στη διάρκεια δημόσιων εκδηλώσεων, καθώς και κατατάσσοντας στις καρκινογόνους ουσίες τον καπνό του περιβάλλοντος χώρου 41 .

(7)Οι δευτερογενείς εκπομπές από τα νεοεμφανιζόμενα προϊόντα μπορεί να έχουν δυνητικά επιβλαβείς επιπτώσεις για την υγεία. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας επισημαίνει ότι οι δευτερογενείς εκπομπές από τα νεοεμφανιζόμενα προϊόντα μπορούν να εκθέσουν τους ανθρώπους σε δυνητικά επιβλαβή επίπεδα αιωρούμενων σωματιδίων και σημαντικά τοξικών ουσιών.

(8)Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας 42 ,  43 ,  44 τόνισε, μεταξύ άλλων ζητημάτων που συνδέονται με τα νεοεμφανιζόμενα προϊόντα, τις αρνητικές επιδράσεις για την υγεία από την έκθεση στα δευτερογενή αερολύματα. Για παράδειγμα, πρόσφατα στοιχεία έδειξαν ότι η έκθεση σε δευτερογενείς εκπομπές από θερμαινόμενα προϊόντα καπνού συνδεόταν με σοβαρές ανωμαλίες του αναπνευστικού και καρδιαγγειακού συστήματος των παρευρισκομένων 45 , 46 , 47 , 48 , 49 , 50 . Επιπλέον, τα δευτερογενή αερολύματα από τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, τόσο με νικοτίνη όσο και χωρίς νικοτίνη, εκθέτουν τους παρευρισκομένους σε μετρήσιμα επίπεδα αιωρούμενων σωματιδίων και σημαντικών τοξικών ουσιών και ρύπων 51 , 52 , 53 , 54 , 55 , 56 , 57 .

(9)Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί ότι κανένα επίπεδο έκθεσης σε παράπλευρο ρεύμα καπνού δεν είναι ασφαλές ή αποδεκτό4 και, συνεπώς, θα πρέπει να ακολουθηθεί προσεκτική προσέγγιση. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά την εφαρμογή μέτρων καταπολέμησης του καπνίσματος, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας από την έκθεση, στα ηλεκτρονικά τσιγάρα, 58 , 4,5.

(10)Η επιστημονική επιτροπή για τους υγειονομικούς, περιβαλλοντικούς και αναδυόμενους κινδύνους (SCHEER), στη γνώμη που εξέδωσε το 2021 για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα 59 , κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν ελάχιστες έως μέτριες ενδείξεις για κινδύνους αναπνευστικής, καρδιαγγειακής και καρκινογόνου βλάβης λόγω της δευτερογενούς έκθεσης σε αερολύματα ηλεκτρονικών τσιγάρων.

(11)Το περιβάλλον χωρίς καπνό και αερολύματα αποτελεί παγκοσμίως αναγνωρισμένη και αποδεδειγμένη προσέγγιση για την επαρκή προστασία της υγείας των ανθρώπων από τις επιπτώσεις του δευτερογενούς καπνού και των δευτερογενών αερολυμάτων.

(12)Τα τελευταία χρόνια νεοεμφανιζόμενα προϊόντα, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού, έχουν αυξήσει τα μερίδια αγοράς τους και η χρήση τους εξαπλώνεται. Με βάση τα στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου, ο επιπολασμός της χρήσης ηλεκτρονικών τσιγάρων σε ολόκληρη την Ένωση είναι 3 % και ο επιπολασμός της χρήσης θερμαινόμενων προϊόντων καπνού είναι 2 %.

(13)Ένα ζήτημα που προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία σε σχέση με τις εξελίξεις στην αγορά νεοεμφανιζόμενων προϊόντων, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού, είναι η ιδιαίτερη αποδοχή τους και η ελκυστικότητά τους μεταξύ των παιδιών και των νέων.

(14)Η έκθεση στον δευτερογενή καπνό και τα δευτερογενή αερολύματα είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη για τα παιδιά και τους εφήβους και μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες να αποκτήσουν τη συνήθεια του καπνίσματος4,5,6.

(15)Το 2023 το 54 % των σημερινών και προηγούμενων καπνιστών εκτιμάται ότι άρχισε να καπνίζει τακτικά πριν από την ηλικία των 19 ετών· το 14 % ξεκινά πριν από την ηλικία των 15 ετών, κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας1.

(16)Η χρήση των νεοεμφανιζόμενων προϊόντων που περιέχουν νικοτίνη, ιδιαίτερα από τους νέους, συνδέεται με τον εθισμό και ενδέχεται να αποτελέσει σημείο εκκίνησης για τη μεταγενέστερη χρήση παραδοσιακών προϊόντων καπνού4.

(17)Είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψη όχι μόνο οι πρόσφατες εξελίξεις της αγοράς και της τεχνολογίας που σχετίζονται με τα νεοεμφανιζόμενα προϊόντα, αλλά και ο καλύτερος συντονισμός και η θωράκιση των εθνικών κανονιστικών πλαισίων για περιβάλλον χωρίς καπνό και αερολύματα.

(18)Επί του παρόντος, η δευτερογενής έκθεση στον καπνό και τα αερολύματα σε χώρους όπως οι υπαίθριοι χώροι φιλοξενίας και οι υπαίθριοι χώροι που προορίζονται για χρήση από παιδιά και εφήβους είναι σημαντική. Βάσει στοιχείων του Ευρωβαρόμετρου του 2023, το 74 % όσων απάντησαν στο Ευρωβαρόμετρο δηλώνει ότι κατά τους τελευταίους 6 μήνες έχει βρεθεί σε υπαίθριες αυλές όπου υπήρχαν άτομα που κάπνιζαν, και το 71 % όσων απάντησαν δηλώνει ότι στους ίδιους χώρους υπήρχαν άτομα που χρησιμοποιούσαν ηλεκτρονικά τσιγάρα και θερμαινόμενα προϊόντα καπνού. Το 42 % όσων απάντησαν δηλώνει ότι υπήρχαν άτομα που κάπνιζαν σε υπαίθριους χώρους που προορίζονται για χρήση από παιδιά και εφήβους και το 49 % όσων απάντησαν δηλώνει ότι στους ίδιους χώρους υπήρχαν άτομα που χρησιμοποιούσαν ηλεκτρονικά τσιγάρα και θερμαινόμενα προϊόντα καπνού1.

(19)Αρκετά κράτη μέλη έχουν λάβει προστατευτικά μέτρα και, μεταξύ άλλων, έχουν απαγορεύσει το κάπνισμα σε εσωτερικούς και υπαίθριους χώρους ή τη χρήση των νεοεμφανιζόμενων προϊόντων σε δημόσιους χώρους 60 , 61 .

(20)Ως εκ τούτου, είναι δέον να επεκταθεί το πεδίο εφαρμογής της σύστασης ώστε να συμπεριληφθούν ορισμένοι υπαίθριοι χώροι, προκειμένου να προστατεύονται καλύτερα οι άνθρωποι στην Ένωση, ιδίως τα παιδιά, οι νέοι και τα ευάλωτα άτομα, για παράδειγμα οι πολίτες με χρόνιες νόσους ή άλλες προϋπάρχουσες παθήσεις, ή οι έγκυες γυναίκες από την έκθεση σε δευτερογενή καπνό και δευτερογενή αερολύματα από νεοεμφανιζόμενα προϊόντα, για παράδειγμα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού, ηλεκτρονικά τσιγάρα, είτε περιέχουν νικοτίνη είτε όχι, και υποκατάστατα καπνού, καθώς και από οποιοδήποτε άλλο προϊόν εκλύει καπνό και/ή αερολύματα.

(21)Προς υποστήριξη της αναθεώρησης της σύστασης, δρομολογήθηκε πρόσκληση υποβολής στοιχείων που κάλυψε την περίοδο από τον Ιούνιο έως τον Ιούλιο του 2022 και εκπρόσωποι των αρμόδιων αρχών των κρατών μελών, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, σχετικοί οικονομικοί φορείς και άλλα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη διατύπωσαν τη γνώμη τους μέσω στοχευμένων δραστηριοτήτων διαβούλευσης την περίοδο Μαρτίου-Μαΐου 2023.

(22)Η Επιτροπή προτίθεται να στηρίξει τα κράτη μέλη στην αποτελεσματική εφαρμογή της σύστασης μέσω των υφιστάμενων προγραμμάτων και εργαλείων συνεργασίας της ΕΕ.

(23)Ειδικότερα, η Επιτροπή προτίθεται να συμβάλει στην ενίσχυση της έρευνας στον τομέα αυτόν. Αυτές οι ερευνητικές προσπάθειες θα πρέπει να περιλαμβάνουν αναδυόμενα προϊόντα (όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, είτε περιέχουν νικοτίνη είτε όχι, και τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού)· υποκατάστατα καπνού που εκλύουν καπνό ή αερολύματα και κάθε άλλο προϊόν που εκπέμπει καπνό και/ή αερολύματα· προϊόντα που απελευθερώνουν νικοτίνη και προϊόντα που μιμούνται τη χρήση προϊόντων που απελευθερώνουν νικοτίνη. Προβλέπεται επίσης να ενισχυθεί η διεθνής συνεργασία, μεταξύ άλλων στον τομέα της έρευνας, σχετικά με τα θέματα που καλύπτει η παρούσα σύσταση.

(24)Η Επιτροπή προτίθεται να αναπτύξει εργαλειοθήκη πρόληψης που θα στηρίζει την καλύτερη προστασία της υγείας των παιδιών και των νέων σε μια περίοδο της ζωής τους που είναι πολύ ευάλωτα και συντελείται η διάπλασή τους, με έμφαση, μεταξύ άλλων, στην πρόληψη του καπνίσματος και του εθισμού στη νικοτίνη, και θα αντιμετωπίζει τις διασυνδέσεις μεταξύ ψυχικής και σωματικής υγείας και βασικών καθοριστικών παραγόντων για την υγεία.

(25)Θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι συνημμένες «Κατευθυντήριες γραμμές για την προστασία από την έκθεση στον καπνό, όπως εκδόθηκαν κατά τη δεύτερη διάσκεψη των συμβαλλόμενων μερών της σύμβασης-πλαισίου του ΠΟΥ για τον έλεγχο του καπνού». Τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενθαρρυνθούν να επεκτείνουν και να υπερβούν τα μέτρα που περιέχονται στις εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές.

(26)Η παρούσα σύσταση, η οποία αντικαθιστά τη σύσταση 2009/C 296/02, καλύπτει ευρύτερο πεδίο εφαρμογής με στόχο την καλύτερη προστασία των ατόμων στην Ένωση από τον δευτερογενή καπνό και τα δευτερογενή αερολύματα, συμβάλλοντας θετικά στους σχετικούς με τον καπνό στόχους του ευρωπαϊκού σχεδίου για την καταπολέμηση του καρκίνου και συντελώντας στη μείωση του επιπολασμού και στο να πάψουν να θεωρούνται φυσιολογικά το κάπνισμα και η χρήση νεοεμφανιζόμενων προϊόντων,

ΣΥΝΙΣΤΑ ΣΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ:

1.Να παρέχουν αποτελεσματική προστασία από την έκθεση στον καπνό στους εσωτερικούς χώρους εργασίας, στους εσωτερικούς δημόσιους χώρους και στις δημόσιες μεταφορές , όπως ορίζεται στο άρθρο 8 της σύμβασης-πλαισίου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τον έλεγχο του καπνού (ΣΠΕΚ του ΠΟΥ) και με βάση τις κατευθυντήριες γραμμές για την προστασία από την έκθεση στον καπνό που περιλαμβάνονται στο παράρτημα, οι οποίες εγκρίθηκαν από τη δεύτερη διάσκεψη των μερών της ΣΠΕΚ.

2.Να παρέχουν αποτελεσματική προστασία στους εσωτερικούς χώρους εργασίας, στους εσωτερικούς δημόσιους χώρους και στις δημόσιες μεταφορές από την έκθεση σε δευτερογενείς εκπομπές που προέρχονται από τη χρήση νεοεμφανιζόμενων προϊόντων τα οποία εκλύουν καπνό ή αερολύματα, για παράδειγμα από τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, είτε περιέχουν νικοτίνη είτε όχι, και από τα υποκατάστατα καπνού, και οποιαδήποτε άλλα προϊόντα που εκλύουν καπνό και/ή αερολύματα.

3.Να παρέχουν αποτελεσματική προστασία από την έκθεση σε δευτερογενή καπνό και δευτερογενή αερολύματα σε καθορισμένους υπαίθριους χώρους αναψυχής, ιδίως εκεί όπου μπορεί να υπάρχουν συχνά παιδιά. Μεταξύ αυτών θα πρέπει να περιλαμβάνονται οι δημόσιες παιδικές χαρές, τα πάρκα αναψυχής, οι πισίνες, οι ζωολογικοί κήποι και άλλοι παρόμοιοι υπαίθριοι χώροι.

4.Να παρέχουν αποτελεσματική προστασία από τον δευτερογενή καπνό και τα δευτερογενή αερολύματα σε οποιονδήποτε υπαίθριο ή ημι-υπαίθριο χώρο (π.χ. μερικώς καλυμμένους, περιτοιχισμένους, περιφραγμένους ή με άλλον τρόπο οριοθετημένους χώρους δίπλα ή κοντά σε μια εγκατάσταση, στους οποίους περιλαμβάνονται οι ταράτσες, τα μπαλκόνια, οι βεράντες ή τα αίθρια) που συνδέεται με εγκαταστάσεις παροχής υπηρεσιών. Μεταξύ αυτών θα πρέπει να περιλαμβάνονται οι εξωτερικοί χώροι εστιατορίων, μπαρ, καφενείων και οι εξωτερικοί χώροι άλλων παρόμοιων εγκαταστάσεων.

5.Να παρέχουν αποτελεσματική προστασία από τον δευτερογενή καπνό και τα δευτερογενή αερολύματα σε οποιονδήποτε υπαίθριο ή ημι-υπαίθριο χώρο που σχετίζεται με τις δημόσιες μεταφορές, συμπεριλαμβανομένων των στάσεων λεωφορείων, τραμ και τρένων και των αεροδρομίων.

6.Να παρέχουν αποτελεσματική προστασία από τον δευτερογενή καπνό και τα δευτερογενή αερολύματα σε κάθε υπαίθριο χώρο που συνδέεται με τόπο εργασίας.

7.Να παρέχουν αποτελεσματική προστασία από τον δευτερογενή καπνό και τα δευτερογενή αερολύματα σε κάθε υπαίθριο χώρο εγκαταστάσεων που σχετίζονται με την υγειονομική περίθαλψη. Μεταξύ αυτών θα πρέπει να περιλαμβάνονται τα νοσοκομεία, οι κλινικές, τα κέντρα υγείας, οι οίκοι ευγηρίας και άλλες παρόμοιες εγκαταστάσεις.

8.Να παρέχουν αποτελεσματική προστασία από τον δευτερογενή καπνό και τα δευτερογενή αερολύματα σε οποιονδήποτε υπαίθριο χώρο εγκατάστασης που παρέχει εκπαίδευση και κατάρτιση σε παιδιά και νέους. Μεταξύ των χώρων αυτών θα πρέπει να περιλαμβάνονται τα ιδρύματα προσχολικής φροντίδας, τα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τα ιδρύματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, τα πανεπιστήμια, τα κέντρα νεολαίας και άλλες παρόμοιες εγκαταστάσεις.

9.Να εξετάσουν το ενδεχόμενο συμπερίληψης άλλων υπαίθριων χώρων στους οποίους είναι πιθανό να συγκεντρώνεται το κοινό, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, των ανηλίκων ή των ευάλωτων ατόμων, σε συμπληρωματικές δράσεις για την πρόληψη της χρήσης καπνού και νικοτίνης και του εθισμού, και να συμβάλουν σε ένα ολοκληρωμένο περιβάλλον χωρίς καπνό και αερολύματα. Οι χώροι αυτοί θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, υπαίθριους χώρους στους οποίους διοργανώνονται εκδηλώσεις, αμφιθέατρα και χώρους θεατών σε δημόσιες εκδηλώσεις, καθώς και χώρους που συνδέονται με κτίρια ανοικτά στο κοινό και τα οποία είναι πιθανό να έχουν πολλούς πεζούς επισκέπτες (π.χ. εισόδους εμπορικών κέντρων, αυλές κτιρίων που είναι ανοιχτά στο κοινό).

10.Να εξετάσουν το ενδεχόμενο συμπερίληψης άλλων χώρων, όπως είναι ιδιωτικά οχήματα στα οποία επιβαίνουν παιδιά, ανήλικοι ή ευάλωτα άτομα, σε συμπληρωματικές δράσεις για την πρόληψη της χρήσης καπνού και νικοτίνης και του εθισμού, και να συμβάλουν σε ένα ολοκληρωμένο περιβάλλον χωρίς καπνό και αερολύματα.

11.Να αναπτύξουν και/ή ενισχύσουν τις πολιτικές για περιβάλλον χωρίς καπνό και αερολύματα, συγκεκριμένα με:

α)Την ανάπτυξη εθνικών στρατηγικών και προγραμμάτων που θα εξασφαλίζουν αποτελεσματική προστασία από την έκθεση σε δευτερογενή καπνό και δευτερογενή αερολύματα.

β)Την εφαρμογή και/ή ανάπτυξη εκστρατειών πρόληψης, διακοπής του καπνίσματος και ευαισθητοποίησης, όπως εκπαιδευτικές εκστρατείες, εκστρατείες προβολής και ενημέρωσης για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τα μέτρα για περιβάλλον χωρίς καπνό και αερολύματα. Οι εκστρατείες αυτές θα μπορούσαν επίσης να αποτελέσουν μέρος πρωτοβουλιών για τη μείωση του εθισμού. Οι εκστρατείες αυτές μπορούν να βασίζονται και/ή να συμπληρώνουν τις πρωτοβουλίες πρόληψης που περιλαμβάνονται στο ευρωπαϊκό σχέδιο για την καταπολέμηση του καρκίνου.

γ)Την εξασφάλιση της ύπαρξης κατάλληλων δομών και μηχανισμών για την προώθηση της συμμόρφωσης, καθώς και την εφαρμογή και/ή την ανάπτυξη βέλτιστων πρακτικών που μπορούν να βελτιώσουν την υλοποίηση και την επιβολή των μέτρων για περιβάλλον χωρίς καπνό και αερολύματα.

12. Να συνεργάζονται για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών για την ανάπτυξη νέων ή την ενίσχυση των υφιστάμενων πολιτικών, προγραμμάτων και στρατηγικών για περιβάλλον χωρίς καπνό και αερολύματα, ώστε να διασφαλιστεί η πληρότητά τους, καθώς και για τον σχεδιασμό και την πιλοτική εφαρμογή φιλόδοξων και αποτελεσματικών προσεγγίσεων για την επίτευξη περιβάλλοντος χωρίς καπνό και αερολύματα.

13. Να συνεργάζονται στενά μεταξύ τους και με την Επιτροπή για την ανάπτυξη συνεκτικού πλαισίου ορισμών, σημείων αναφοράς και δεικτών για την αποτελεσματική εφαρμογή της παρούσας σύστασης, καθώς και για την παρακολούθηση, την αξιολόγηση και την επικαιροποίηση των μέτρων της, κατά περίπτωση.

14.Να υποβάλουν στην Επιτροπή, και συγκεκριμένα στην ομάδα εμπειρογνωμόνων για τη δημόσια υγεία και στην ομάδα εμπειρογνωμόνων σχετικά με την πολιτική για τον καπνό, έκθεση σχετικά με την εφαρμογή και την πρόοδο των μέτρων που ελήφθησαν, αρχικά 3 έτη μετά την έκδοση της παρούσας σύστασης και στη συνέχεια ανά πενταετία.

Η σύσταση 2009/296/ΕΚ αντικαθίσταται από την παρούσα σύσταση.

Στρασβούργο,

(1)    Σύσταση του Συμβουλίου, της 30ής Νοεμβρίου 2009, για περιβάλλον χωρίς καπνό (ΕΕ C 296 της 5.12.2009, σ. 4).

(2)    Ειδικό Ευρωβαρόμετρο 539, 2023: Attitudes of Europeans towards tobacco and related products (Η στάση των Ευρωπαίων απέναντι στον καπνό και στα συναφή προϊόντα), ISBN: 978-92-68-07599-9.

(3)    SCHEER (Επιστημονική επιτροπή για τους υγειονομικούς, περιβαλλοντικούς και αναδυόμενους κινδύνους), Γνώμη για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, 16 Απριλίου 2021,

(4)     https://www.tackshs.eu/wp-content/uploads/2019/10/TackSHS-leaflet_20191023.pdf

(5)    Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Report on the global tobacco epidemic 2021: addressing new and emerging products (Έκθεση σχετικά με την παγκόσμια επιδημία καπνίσματος 2021: αντιμετώπιση νέων και νεοεμφανιζόμενων προϊόντων), 2021, ISBN: 978 92 4 003209 5, σ. 30-38.

(6)    Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Report on the global tobacco epidemic 2023: protect people from tobacco smoke (Έκθεση του 2023 σχετικά με την παγκόσμια επιδημία καπνίσματος: να προστατεύσουμε τους ανθρώπους από τον καπνό), 2023, ISBN: 978-92-4-007716-4, σ. 31-32.

(7)    Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Technical note on the call to action on electronic cigarettes (Τεχνικό σημείωμα σχετικά με την έκκληση για ανάληψη δράσης για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα), 2023, σ. 3-4. https://www.who.int/publications/m/item/technical-note-on-call-to-action-on-electronic-cigarettes  

(8)    Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Electronic cigarettes call to action (Αναγκαία η λήψη μέτρων για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα), 2023. https://www.who.int/publications/m/item/electronic-cigarettes---call-to-action  

(9)    Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Heated tobacco products: summary of research and evidence of health impacts (Θερμαινόμενα προϊόντα καπνού: σύνοψη της έρευνας και των επιστημονικών στοιχείων για τις επιπτώσεις στην υγεία), 2023, σ. 12-13. https://www.who.int/publications/i/item/9789240042490  

(10)    Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, WHO study group on tobacco product regulation: Report on the scientific basis of tobacco product regulation: eighth report of a WHO study group (Ομάδα εργασίας του ΠΟΥ για τους κανονισμούς σχετικά με τα προϊόντα καπνού: Έκθεση για την επιστημονική βάση των κανονισμών για τα προϊόντα καπνού: όγδοη έκθεση της ομάδας εργασίας του ΠΟΥ), 2021, https://www.who.int/publications/i/item/9789240022720  

(11)    Yoshioka T, Shinozaki T, Hori A, Okawa S, Nakashima K, Tabuchi T., Association between exposure to secondhand aerosol from heated tobacco products and respiratory symptoms among current non-smokers in Japan: a cross-sectional study (Σχέση μεταξύ έκθεσης σε δευτερογενή αερολύματα από θερμαινόμενα προϊόντα καπνού και αναπνευστικά συμπτώματα σε σημερινούς μη καπνιστές στην Ιαπωνία: διατομεακή μελέτη), BMJ Open. 2023·13:e065322. doi: 10.1136/ bmjopen-2022-065322

(12)    Imura Y, Tabuchi T., Exposure to secondhand heated-tobacco-product aerosol may cause similar incidence of asthma attack and chest pain to secondhand cigarette exposure: the JASTIS 2019 study (Η έκθεση σε δευτερογενή αερολύματα θερμαινόμενων προϊόντων καπνού μπορεί να έχει παρόμοια επίπτωση κρίσης άσθματος και θωρακικού πόνου με την έκθεση σε δευτερογενή έκθεση: μελέτη JASTIS 2019), Int J Environ Res Public Health, 2021·18(4):1766. doi: 10.3390/ijerph18041766

(13)    Uguna CN, Snape CE, Should IQOS emissions be considered as smoke and harmful to health? A review of the chemical evidence (Θα πρέπει οι εκπομπές IQOS να εξομοιώνονται με τον καπνό και να θεωρούνται επιβλαβείς για την υγεία; Επισκόπηση των χημικών δεδομένων), ACS Omega, 2022·7(26):22111–24. doi: 10.1021/ acsomega.2c01527.

(14)    Auer R, Concha-Lozano N, JacotSadowski I, Cornuz J, Berthet A., Heat-not-burn tobacco cigarettes: smoke by any other name (Τσιγάρα θερμαινόμενου καπνού και όχι καπνού καύσης: καπνός με άλλα λόγια), JAMA Intern Med., 2017·177(7):1050–2. doi: 10.1001/ jamainternmed.2017.1419.

(15)    Fernández E, Ballbè M, Sureda X, Fu M, Saltó E, Martínez-Sánchez JM., Particulate matter from electronic cigarettes and conventional cigarettes: a systematic review and observational study (Αιωρούμενα σωματίδια από τα ηλεκτρονικά και τα συμβατικά τσιγάρα: συστηματική επισκόπηση και μελέτη παρατήρησης), Curr Environ Health Rep., 2015·2(4):423–9. doi: 10.1007/s40572- 015-0072-x.

(16)    Li L, Lin Y, Xia T, Zhu Y., Effects of electronic cigarettes on indoor air quality and health (Οι επιδράσεις των ηλεκτρονικών τσιγάρων στην ποιότητα του αέρα σε κλειστούς χώρους και στην υγεία), Annu Rev Public Health, 2020·41(1):363–80. doi: 10.1146/ annurev-publhealth-040119-094043.

(17)    Hess I, Lachireddy K, Capon A., A systematic review of the health risks from passive exposure to electronic cigarette vapour (Συστηματική επισκόπηση των κινδύνων για την υγεία από την παθητική έκθεση στον ατμό του ηλεκτρονικού τσιγάρου), Public Health Research & Practice, 2016·26(2).

(18)    Borgini A, Veronese C, De Marco C, Boffi R, Tittarelli A, Bertoldi M et al., Particulate matter in aerosols produced by two last generation electronic cigarettes: a comparison in a real-world environment (Αιωρούμενα σωματίδια σε αερολύματα που παράγονται από τις δύο τελευταίες γενιές ηλεκτρονικών τσιγάρων: σύγκριση σε πραγματικό περιβάλλον), Pulmonology, 2021.

(19)    Exposure to aerosols from smoking-proxy electronic inhaling systems: a systematic review (Έκθεση στα αερολύματα από ηλεκτρονικά συστήματα εισπνοής προϊόντων που μιμούνται το κάπνισμα: συστηματική επισκόπηση), Βαρκελώνη: Tobacco Control Unit, Institut Català d’Oncologia, 2016.

(20)    Lerner CA, Sundar IK, Yao H, Gerloff J, Ossip DJ, McIntosh S et al., Vapors produced by electronic cigarettes and e-juices with flavorings induce toxicity, oxidative stress, and inflammatory response in lung epithelial cells and in mouse lung (Ατμοί που παράγονται από ηλεκτρονικά τσιγάρα και ηλεκτρονικούς χυμούς με αρωματικές ύλες προκαλούν τοξικότητα, οξειδωτικό στρες και φλεγμονώδη αντίδραση στα πνευμονικά επιθηλιακά κύτταρα και στους πνεύμονες των ποντικών), PLoS One, 2015·10(2):e0116732

(21)    Glantz, S.A., Nguyen, N., & Oliveira da Silva, A.L., 2024, Population-Based Disease Odds for E-Cigarettes and Dual Use versus Cigarettes (Κίνδυνοι για νοσήματα του πληθυσμού από τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα είδη διπλής χρήσης έναντι των τσιγάρων), NEJM Evidence, 3(3), DOI: 10.1056/EVIDoa2300229.

(22)    Ορισμένα παραδείγματα κρατών μελών που έχουν ήδη λάβει προστατευτικά μέτρα είναι η Ισπανία, η Λετονία και η Σουηδία (Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύει τη σύσταση του Συμβουλίου για περιβάλλον χωρίς καπνό και αερολύματα, το οποίο αντικαθιστά τη σύσταση 2009/C 296/02 του Συμβουλίου).

(23)    Ανακοίνωση της Επιτροπής για την αρχή της προφύλαξης [COM(2000) 0001 τελικό].

(24)    Ειδικό Ευρωβαρόμετρο 506, 2021, Attitudes of Europeans towards tobacco and related products (Στάση των Ευρωπαίων απέναντι στον καπνό και στα συναφή προϊόντα), ISBN: 978 92 76 27171-0, σ. 10.

(25)    Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Report on the global tobacco epidemic 2021: addressing new and emerging products (Έκθεση σχετικά με την παγκόσμια επιδημία καπνίσματος 2021: αντιμετώπιση νέων και νεοεμφανιζόμενων προϊόντων), 2021, ISBN: 978 92 4 003209 5, σ. 36.

(26)    Kalkhoran S, Glantz SA., E-cigarettes and smoking cessation in real-world and clinical settings: a systematic review and meta-analysis (Ηλεκτρονικά τσιγάρα και διακοπή του καπνίσματος στον πραγματικό κόσμο και κλινική κατάσταση: συστηματική επισκόπηση και μετα-ανάλυση), Lancet Respiratory Medicine. 2016·4(2):116–28.

(27)    Felicione NJ, Ozga-Hess JE, Ferguson SG, Dino G, Kuhn S, Haliwa I et al., Cigarette smokers’ concurrent use of smokeless tobacco: dual use patterns and nicotine exposure (Ταυτόχρονη χρήση τσιγάρων και προϊόντων χωρίς καπνό: μοντέλα διπλής χρήσης και έκθεση στη νικοτίνη), Tobacco Control, 2021·30(1):24–29.

(28)    Wang JB, Olgin JE, Nah G, Vittinghoff E, Cataldo JK, Pletcher MJ et al., Cigarette and e-cigarette dual use and risk of cardiopulmonary symptoms in the Health eHeart Study, (Διπλή χρήση τσιγάρων και ηλεκτρονικών τσιγάρων και κίνδυνος καρδιοπνευμονικών συμπτωμάτων στην έρευνα Health eHeart Study), PLoS One, 2018·13(7):e0198681.

(29)    Στο πλαίσιο της παρούσας πρότασης σύστασης του Συμβουλίου, τα υποκατάστατα καπνού είναι μη καπνικά προϊόντα τα οποία εκλύουν καπνό ή αερολύματα και μπορούν να χρησιμοποιούνται ταυτόχρονα ως προϊόντα καπνού ή να μιμούνται τη χρήση προϊόντων καπνού.

(30)    ΕΕ L 127 της 29.4.2014, σ. 1.

(31)     https://research-and-innovation.ec.europa.eu/funding/funding-opportunities/funding-programmes-and-open-calls/horizon-europe/eu-missions-horizon-europe/eu-mission-cancer_el

(32)    Στο πλαίσιο των προγραμμάτων «Ορίζων 2020» και «Ορίζων Ευρώπη», χρηματοδοτήθηκαν περισσότερα από 55 έργα που σχετίζονται με την έρευνα στον τομέα του καπνού, με συνολικό προϋπολογισμό περίπου 110 εκατ. EUR.

(33)    Πορεία προς έναν υγιή πλανήτη για όλους — Σχέδιο δράσης της ΕΕ: για μηδενική ρύπανση των υδάτων, του αέρα, και του εδάφους [COM(2021) 400 final].

(34)    Στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού [COM(2021) 142 final].

(35)    Πείτε την άποψή σας. Περιβάλλον χωρίς καπνό — επικαιροποιημένη σύσταση. Πρόσκληση υποβολής στοιχείων , 22 Ιουνίου 2022 – 20 Ιουλίου 2022.

(36)    Ελήφθησαν απαντήσεις από πολίτες της ΕΕ (101), ενώσεις επιχειρήσεων, καταναλωτών και εμπόρων (47), μη κυβερνητικές οργανώσεις (28), ακαδημαϊκά/ερευνητικά ιδρύματα (6) και δημόσιες αρχές κρατών μελών (4).

(37)    Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων, Μελέτη σχετικά με τα περιβάλλοντα χωρίς καπνό και τη διαφήμιση των προϊόντων καπνού και των συναφών προϊόντων , 2021, ISBN: 978-92-76-42343-0.

(38)    Ειδικό Ευρωβαρόμετρο 539, 2023: Attitudes of Europeans towards tobacco and related products (Η στάση των Ευρωπαίων απέναντι στον καπνό και στα ηλεκτρονικά τσιγάρα), ISBN: 978-92-68-07599-9.

(39)    Προαγωγή της υγείας (who.int), Καπνός και κάπνισμα | Γνώσεις για τη χάραξη πολιτικής (europa.eu).

(40)    Ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Ευρωπαϊκό σχέδιο για την καταπολέμηση του καρκίνου» [COM(2021) 44 final].

(41)    Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. 2002, European Strategy for Tobacco Control (Ευρωπαϊκή στρατηγική για τον έλεγχο του καπνού), https://iris.who.int/handle/10665/107455

(42)    Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Report on the global tobacco epidemic 2023: protect people from tobacco smoke (Έκθεση του 2023 σχετικά με την παγκόσμια επιδημία καπνίσματος: να προστατεύσουμε τους ανθρώπους από τον καπνό), 2023, ISBN: 978-92-4-007716-4, σ. 31-32.

(43)    Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Technical note on the call to action on electronic cigarettes (Τεχνικό σημείωμα σχετικά με την έκκληση για ανάληψη δράσης για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα), 2023, σ. 3-4. https://www.who.int/publications/m/item/technical-note-on-call-to-action-on-electronic-cigarettes  

(44)    Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Electronic cigarettes call to action (Αναγκαία η λήψη μέτρων για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα), 2023, https://www.who.int/publications/m/item/electronic-cigarettes---call-to-action  

(45)    Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Heated tobacco products: summary of research and evidence of health impacts (Θερμαινόμενα προϊόντα καπνού: σύνοψη της έρευνας και των επιστημονικών στοιχείων για τις επιπτώσεις στην υγεία), 2023, σ. 12-13, https://www.who.int/publications/i/item/9789240042490

(46)    Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, WHO study group on tobacco product regulation: Report on the scientific basis of tobacco product regulation: eighth report of a WHO study group (Ομάδα εργασίας του ΠΟΥ για τους κανονισμούς σχετικά με τα προϊόντα καπνού: Έκθεση για την επιστημονική βάση των κανονισμών για τα προϊόντα καπνού: όγδοη έκθεση της ομάδας εργασίας του ΠΟΥ), 2021, https://www.who.int/publications/i/item/9789240022720

(47)    Yoshioka T, Shinozaki T, Hori A, Okawa S, Nakashima K, Tabuchi T., Association between exposure to secondhand aerosol from heated tobacco products and respiratory symptoms among current non-smokers in Japan: a cross-sectional study (Σχέση μεταξύ έκθεσης σε δευτερογενή αερολύματα από θερμαινόμενα προϊόντα καπνού και αναπνευστικά συμπτώματα σε σημερινούς μη καπνιστές στην Ιαπωνία: διατομεακή μελέτη), BMJ Open, 2023·13:e065322. doi: 10.1136/ bmjopen-2022-065322

(48)    Imura Y, Tabuchi T., Exposure to secondhand heated-tobacco-product aerosol may cause similar incidence of asthma attack and chest pain to secondhand cigarette exposure: the JASTIS 2019 study (Η έκθεση σε δευτερογενή αερολύματα θερμαινόμενων προϊόντων καπνού μπορεί να έχει παρόμοια επίπτωση κρίσης άσθματος και θωρακικού πόνου με την έκθεση σε δευτερογενή έκθεση: μελέτη JASTIS 2019), Int J Environ Res Public Health, 2021·18(4):1766. doi: 10.3390/ijerph18041766

(49)    Uguna CN, Snape CE, Should IQOS emissions be considered as smoke and harmful to health? A review of the chemical evidence (Θα πρέπει οι εκπομπές IQOS να εξομοιώνονται με τον καπνό και να θεωρούνται επιβλαβείς για την υγεία; Επισκόπηση των χημικών δεδομένων), ACS Omega, 2022·7(26):22111–24. doi: 10.1021/ acsomega.2c01527.

(50)    Auer R, Concha-Lozano N, JacotSadowski I, Cornuz J, Berthet A., Heat-not-burn tobacco cigarettes: smoke by any other name (Τσιγάρα θερμαινόμενου καπνού και όχι καπνού καύσης: καπνός με άλλα λόγια), JAMA Intern Med., 2017·177(7):1050–2. doi: 10.1001/ jamainternmed.2017.1419.

(51)    Fernández E, Ballbè M, Sureda X, Fu M, Saltó E, Martínez-Sánchez JM., Particulate matter from electronic cigarettes and conventional cigarettes: a systematic review and observational study (Αιωρούμενα σωματίδια από τα ηλεκτρονικά και τα συμβατικά τσιγάρα: συστηματική επισκόπηση και μελέτη παρατήρησης), Curr Environ Health Rep., 2015·2(4):423–9. doi: 10.1007/s40572- 015-0072-x.

(52)    Li L, Lin Y, Xia T, Zhu Y., Effects of electronic cigarettes on indoor air quality and health (Οι επιδράσεις των ηλεκτρονικών τσιγάρων στην ποιότητα του αέρα σε κλειστούς χώρους και στην υγεία), Annu Rev Public Health, 2020·41(1):363–80. doi: 10.1146/ annurev-publhealth-040119-094043.

(53)    Hess I, Lachireddy K, Capon A., A systematic review of the health risks from passive exposure to electronic cigarette vapour (Συστηματική επισκόπηση των κινδύνων για την υγεία από την παθητική έκθεση στον ατμό του ηλεκτρονικού τσιγάρου), Public Health Research & Practice, 2016·26(2).

(54)    Borgini A, Veronese C, De Marco C, Boffi R, Tittarelli A, Bertoldi M et al., Particulate matter in aerosols produced by two last generation electronic cigarettes: a comparison in a real-world environment (Αιωρούμενα σωματίδια σε αερολύματα που παράγονται από τις δύο τελευταίες γενιές ηλεκτρονικών τσιγάρων: σύγκριση σε πραγματικό περιβάλλον), Pulmonology, 2021.

(55)    Exposure to aerosols from smoking-proxy electronic inhaling systems: a systematic review (Έκθεση στα αερολύματα από ηλεκτρονικά συστήματα εισπνοής προϊόντων που μιμούνται το κάπνισμα: συστηματική επισκόπηση), Βαρκελώνη, Tobacco Control Unit, Institut Català d’Oncologia, 2016.

(56)    Lerner CA, Sundar IK, Yao H, Gerloff J, Ossip DJ, McIntosh S et al., Vapors produced by electronic cigarettes and e-juices with flavorings induce toxicity, oxidative stress, and inflammatory response in lung epithelial cells and in mouse lung (Ατμοί που παράγονται από ηλεκτρονικά τσιγάρα και ηλεκτρονικούς χυμούς με αρωματικές ύλες προκαλούν τοξικότητα, οξειδωτικό στρες και φλεγμονώδη αντίδραση στα πνευμονικά επιθηλιακά κύτταρα και στους πνεύμονες των ποντικών), PLoS One, 2015·10(2):e0116732

(57)    Glantz, S.A., Nguyen, N., & Oliveira da Silva, A.L., 2024, Population-Based Disease Odds for E-Cigarettes and Dual Use versus Cigarettes (Κίνδυνοι για νοσήματα του πληθυσμού από τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα είδη διπλής χρήσης έναντι των τσιγάρων), NEJM Evidence, 3(3), DOI: 10.1056/EVIDoa2300229.

(58)    “Applying tobacco control measures to e-cigarettes, including the supply and demand reduction measures of the WHO FCTC” (Εφαρμογή των μέτρων ελέγχου του καπνού στα ηλεκτρονικά τσιγάρα, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων μείωσης της προσφοράς και της ζήτησης, τα οποία έχει επεξεργαστεί η ΣΠΕΚ του ΠΟΥ (σελίδα 3, https://cdn.who.int/media/docs/default-source/tobacco-hq/regulating-tobacco-products/ends-call-to-action.pdf?sfvrsn=ea4c4fdb_12&download=true , με αναφορά στη σύμβαση-πλαίσιο του ΠΟΥ για τον έλεγχο του καπνού (σελίδα 8, https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/42811/9241591013.pdf?sequence=1 ).

(59)    SCHEER (Επιστημονική επιτροπή για τους υγειονομικούς, περιβαλλοντικούς και αναδυόμενους κινδύνους), Γνώμη για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, 16 Απριλίου 2021.

(60)    Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύει τη σύσταση του Συμβουλίου για περιβάλλον χωρίς καπνό και αερολύματα, η οποία αντικαθιστά στη σύσταση του Συμβουλίου 2009/C 296/02, [reference]

(61)    Μελέτη σχετικά με τα περιβάλλοντα χωρίς καπνό και τη διαφήμιση των προϊόντων καπνού και των συναφών προϊόντων, 2021.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Στρασβούργο, 17.9.2024

COM(2024) 55 final

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

της

πρότασης
ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

για περιβάλλον χωρίς καπνό και αερολύματα, που αντικαθιστά τη σύσταση 2009/C 296/02 του Συμβουλίου

{SWD(2024) 55 final} - {SWD(2024) 56 final}

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Κατευθυντήριες γραμμές για την προστασία από την έκθεση στον καπνό τσιγάρου, όπως εκδόθηκαν κατά τη δεύτερη διάσκεψη των συμβαλλόμενων μερών της σύμβασης-πλαισίου του ΠΟΥ για τον έλεγχο του καπνού

ΣΚΟΠΟΣ, ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Σκοπός των κατευθυντήριων γραμμών

1.Οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές, συνεπείς προς τις άλλες διατάξεις της σύμβασης-πλαισίου του ΠΟΥ για τον έλεγχο του καπνού και προς τις προθέσεις της διάσκεψης των συμβαλλόμενων μερών, έχουν ως στόχο να βοηθήσουν τα συμβαλλόμενα μέρη στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους βάσει του άρθρου 8 της σύμβασης. Βασίζονται στα βέλτιστα διαθέσιμα στοιχεία και στην πείρα των συμβαλλόμενων μερών που έχουν εφαρμόσει επιτυχώς αποτελεσματικά μέτρα για τη μείωση της έκθεσης στον καπνό τσιγάρου.

2.Οι κατευθυντήριες γραμμές περιλαμβάνουν συμφωνηθείσες δηλώσεις αρχών και ορισμούς σχετικών όρων, καθώς και συμφωνηθείσες συστάσεις ως προς τα βήματα που απαιτούνται για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων της σύμβασης. Επιπλέον, οι κατευθυντήριες γραμμές καθορίζουν τα μέτρα που είναι αναγκαία για την επίτευξη αποτελεσματικής προστασίας από τους κινδύνους της έκθεσης στον δευτερογενή καπνό. Τα συμβαλλόμενα μέρη ενθαρρύνονται να εφαρμόζουν τις εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές όχι μόνο για να εκπληρώνουν τα έννομα καθήκοντά τους σύμφωνα με τη σύμβαση, αλλά επίσης και για να ακολουθούν τις βέλτιστες πρακτικές για την προστασία της δημόσιας υγείας.

Στόχοι των κατευθυντήριων γραμμών

3.Οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές έχουν δύο αλληλοσυνδεόμενους στόχους. Ο πρώτος είναι να βοηθήσουν τα συμβαλλόμενα μέρη να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους σύμφωνα με το άρθρο 8 της σύμβασης-πλαισίου του ΠΟΥ, βάσει των επιστημονικών στοιχείων σχετικά με την έκθεση στον δευτερογενή καπνό τσιγάρου και της βέλτιστης πρακτικής παγκοσμίως ως προς την εφαρμογή των μέτρων για την προώθηση περιβάλλοντος χωρίς καπνό, ώστε να καθιερωθεί υψηλό επίπεδο υπευθυνότητας όσον αφορά τη συμμόρφωση προς τη συνθήκη και να μπορέσουν τα μέρη να προωθήσουν το ύψιστο εφικτό επίπεδο υγείας. Ο δεύτερος στόχος είναι να προσδιοριστούν τα βασικά στοιχεία της νομοθεσίας που είναι αναγκαία για την αποτελεσματική προστασία των ατόμων από την έκθεση στον καπνό τσιγάρου, όπως απαιτείται από το άρθρο 8.

Σκεπτικό

4.Η ανάπτυξη των παρουσών κατευθυντήριων γραμμών έχει επηρεαστεί από τις ακόλουθες θεμελιώδεις εκτιμήσεις:

α)Το καθήκον της προστασίας από τον καπνό τσιγάρου, που ενσωματώνεται στο άρθρο 8, βασίζεται στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες. Λόγω των κινδύνων της εισπνοής δευτερογενούς καπνού, το καθήκον προστασίας από τον καπνό τσιγάρου περιλαμβάνεται σιωπηρά, μεταξύ άλλων, στο δικαίωμα στη ζωή και στο δικαίωμα στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο υγείας, όπως αναγνωρίζεται σε πολλές διεθνείς νομικές πράξεις (μεταξύ των οποίων το Καταστατικό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, η Διεθνής Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού, η Σύμβαση για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών και το Διεθνές Σύμφωνο για τα οικονομικά, κοινωνικά και μορφωτικά δικαιώματα), όπως έχει ενσωματωθεί επίσημα στο προοίμιο της σύμβασης-πλαισίου του ΠΟΥ και όπως αναγνωρίζεται στα συντάγματα πολλών εθνών.

β)Το καθήκον προστασίας των ατόμων από τον καπνό τσιγάρου αντιστοιχεί στην υποχρέωση των κυβερνήσεων να θεσπίζουν νομοθεσία για την προστασία των ατόμων από τις απειλές κατά των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών τους. Η υποχρέωση αυτή καλύπτει όλα τα άτομα και όχι απλώς ορισμένες ομάδες πληθυσμού.

γ)Διάφορα έγκυρα επιστημονικά όργανα έχουν διαπιστώσει ότι ο δευτερογενής καπνός τσιγάρου προξενεί καρκίνο. Ορισμένα συμβαλλόμενα μέρη της σύμβασης-πλαισίου του ΠΟΥ (για παράδειγμα, η Φινλανδία και η Γερμανία) κατέταξαν τον δευτερογενή καπνό τσιγάρου ως καρκινογόνο και περιέλαβαν στη νομοθεσία τους για την υγεία και την ασφάλεια την πρόληψη της έκθεσης σ’ αυτόν στον χώρο εργασίας. Συνεπώς, επιπλέον των απαιτήσεων του άρθρου 8, τα συμβαλλόμενα μέρη ενδέχεται να υποχρεωθούν να αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο έκθεσης στον καπνό τσιγάρου σύμφωνα με την υφισταμένη νομοθεσία τους σχετικά με την ασφάλεια στον χώρο εργασίας ή με άλλους νόμους που διέπουν την έκθεση σε επιβλαβείς ουσίες, μεταξύ των οποίων οι καρκινογόνες.

ΔΗΛΩΣΗ ΑΡΧΩΝ ΚΑΙ ΣΧΕΤΙΚΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΣΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΚΑΠΝΟ ΤΣΙΓΑΡΟΥ

Αρχές

5.Όπως αναφέρεται στο άρθρο 4 της σύμβασης-πλαισίου του ΠΟΥ, χρειάζεται σταθερή πολιτική δέσμευση για να ληφθούν μέτρα προστασίας όλων των ατόμων από την έκθεση στον καπνό τσιγάρου. Οι ακόλουθες συμφωνημένες αρχές θα πρέπει να διέπουν την εφαρμογή του άρθρου 8 της σύμβασης.

Αρχή 1

6.Για την εφαρμογή αποτελεσματικών μέτρων τα οποία θα προβλέπουν την προστασία από την έκθεση στον καπνό τσιγάρου, όπως προβλέπονται από το άρθρο 8 της σύμβασης-πλαισίου του ΠΟΥ, απαιτούνται η πλήρης κατάργηση του καπνίσματος και η εξάλειψη του καπνού τσιγάρου σε ιδιαίτερο χώρο ή περιβάλλον, ώστε να δημιουργηθεί περιβάλλον απαλλαγμένο 100 % από τον καπνό. Δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο έκθεσης στον καπνό τσιγάρου, ενώ έννοιες όπως η τιμή κατωφλίου για την τοξικότητα του δευτερογενούς καπνού θα πρέπει να απορρίπτονται, καθώς αντικρούονται από τα επιστημονικά στοιχεία. Προσεγγίσεις άλλες εκτός από περιβάλλον απαλλαγμένο 100 % από τον καπνό, μεταξύ των οποίων ο εξαερισμός, η διήθηση του αέρα και η χρήση καθορισμένων χώρων καπνίσματος (με χωριστά συστήματα εξαερισμού ή όχι), έχουν αποδειχθεί επανειλημμένως αναποτελεσματικές και υπάρχουν πειστικά στοιχεία, επιστημονικά και άλλα, που αποδεικνύουν ότι οι τεχνολογικές προσεγγίσεις δεν προστατεύουν από την έκθεση στον καπνό τσιγάρου.

Αρχή 2

7.Όλα τα άτομα θα πρέπει να προστατεύονται από την έκθεση στον καπνό τσιγάρου. Όλοι οι εσωτερικοί χώροι εργασίας και οι εσωτερικοί δημόσιοι χώροι θα πρέπει να είναι απαλλαγμένοι από τον καπνό.

Αρχή 3

8.Απαιτείται νομοθεσία για την προστασία των ατόμων από την έκθεση στον καπνό τσιγάρου. Οι εθελοντικές πολιτικές για περιβάλλον απαλλαγμένο από τον καπνό έχουν αποδειχθεί επανειλημμένως αναποτελεσματικές και δεν παρέχουν επαρκή προστασία. Για να είναι αποτελεσματική η νομοθεσία, θα πρέπει να είναι απλή, σαφής και εφαρμοστέα.

Αρχή 4

9.Ο καλός σχεδιασμός και οι επαρκείς πόροι αποτελούν ουσιώδη στοιχεία για την επιτυχή εφαρμογή της νομοθεσίας για την απαγόρευση του καπνίσματος.

Αρχή 5

10.Η κοινωνία των πολιτών διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην οικοδόμηση της υποστήριξης των μέτρων για περιβάλλον απαλλαγμένο από τον καπνό και στην εξασφάλιση της συμμόρφωσης με τα μέτρα αυτά και θα πρέπει να συμπεριληφθεί ως ενεργός εταίρος κατά την ανάπτυξη, εφαρμογή και επιβολή της νομοθεσίας.

Αρχή 6

11.Η εφαρμογή της νομοθεσίας για την απαγόρευση του καπνίσματος, η επιβολή της και ο αντίκτυπός της θα πρέπει να παρακολουθούνται και να αξιολογούνται. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνονται η παρακολούθηση και η αντιμετώπιση των δραστηριοτήτων της καπνοβιομηχανίας που υπονομεύουν την εφαρμογή και την επιβολή της νομοθεσίας, όπως καθορίζεται στο άρθρο 20 παράγραφος 4 της σύμβασης-πλαισίου του ΠΟΥ.

Αρχή 7

12.Η προστασία των ατόμων από την έκθεση στον καπνό τσιγάρου θα πρέπει να ενισχυθεί και να επεκταθεί, εφόσον είναι απαραίτητο· μια τέτοια δράση μπορεί να περιλαμβάνει νέα ή τροποποιημένη νομοθεσία, βελτιωμένη επιβολή του νόμου και άλλα μέτρα που βασίζονται σε νέα επιστημονικά στοιχεία και στην πείρα από περιπτωσιολογικές μελέτες.

Ορισμοί

13.Κατά τη θέσπιση νομοθεσίας, είναι σημαντικό να αποδίδεται προσοχή στον ορισμό των βασικών όρων. Κατωτέρω παρουσιάζονται διάφορες συστάσεις ως προς τους κατάλληλους ορισμούς, βάσει της εμπειριών σε πολλές χώρες. Οι ορισμοί που περιέχονται στο παρόν τμήμα συμπληρώνουν εκείνους που περιλαμβάνονται ήδη στη σύμβαση-πλαίσιο του ΠΟΥ.

«Δευτερογενής καπνός τσιγάρου» ή «καπνός του περιβάλλοντος χώρου»

14.Διάφοροι εναλλακτικοί όροι χρησιμοποιούνται ευρέως για να περιγράψουν το είδος καπνού που αποτελεί αντικείμενο του άρθρου 8 της σύμβασης-πλαισίου του ΠΟΥ. Σ’ αυτούς περιλαμβάνονται οι όροι «δευτερογενής καπνός», «καπνός του περιβάλλοντος χώρου» και «καπνός άλλων ατόμων». Όροι όπως «παθητικό κάπνισμα» και «ακούσια έκθεση στον καπνό τσιγάρου» θα πρέπει να αποφεύγονται, καθώς η πείρα στη Γαλλία και αλλού δείχνει ότι η καπνοβιομηχανία μπορεί να χρησιμοποιήσει τους όρους αυτούς για να υποστηρίξει τη θέση ότι η «εκούσια» έκθεση είναι αποδεκτή. Οι όροι «δευτερογενής καπνός», που απαντά συχνά με τη συντομογραφία «SHS», και «καπνός του περιβάλλοντος χώρου», συχνά με τη συντομογραφία «ETS», είναι οι προτιμότεροι· οι παρούσες κατευθυντήριες αρχές χρησιμοποιούν τον όρο «δευτερογενής καπνός».

15.Ως «δευτερογενής καπνός» νοείται ο «καπνός που εκλύεται από το καιγόμενο άκρο τσιγάρου ή άλλων προϊόντων καπνού συνήθως σε συνδυασμό με τον καπνό που εκπνέεται από τον καπνιστή».

16.Ως «αέρας χωρίς καπνό» νοείται ο αέρας που είναι 100 % απαλλαγμένος από τον καπνό. Ο ορισμός αυτός περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τον αέρα στον οποίο ο καπνός τσιγάρου δεν είναι ορατός, ούτε αντιληπτός με την όσφρηση, ούτε αισθητός, ούτε μετρήσιμος 1 .

«Κάπνισμα»

17.Στον ορισμό του όρου αυτού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνεται η κατοχή ή ο έλεγχος αναμμένου προϊόντος καπνού, ανεξάρτητα από το αν ο καπνός εισπνέεται ενεργητικά ή εκπνέεται.

«Δημόσιοι χώροι»

18.Παρότι ο ακριβής ορισμός των «δημόσιων χώρων» ποικίλλει μεταξύ των διαφόρων έννομων τάξεων, είναι σημαντικό να δώσει η νομοθεσία έναν όσο το δυνατόν ευρύτερο ορισμό στον όρο αυτόν. Ο χρησιμοποιούμενος ορισμός θα πρέπει να καλύπτει όλους τους χώρους που είναι προσιτοί στο ευρύ κοινό ή τους χώρους κοινής χρήσης, ανεξάρτητα από την ιδιοκτησία ή το δικαίωμα πρόσβασης.

«Εσωτερικοί» ή «κλειστοί» χώροι

19.Σύμφωνα με το άρθρο 8 απαιτείται προστασία από τον καπνό τσιγάρου στους εσωτερικούς χώρους εργασίας και στους δημόσιους χώρους. Καθώς ενδέχεται να υπάρχουν παρεκκλίσεις στον ορισμό των «εσωτερικών» χώρων, θα πρέπει να εξεταστούν ειδικά οι εμπειρίες των διαφόρων χωρών κατά τον ορισμό αυτού του όρου. Ο ορισμός θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πληρέστερος και σαφέστερος και θα πρέπει να δοθεί προσοχή ώστε με τον ορισμό να αποφεύγεται η δημιουργία καταλόγων που μπορεί να ερμηνευτούν ως αποκλείοντες ενδεχομένως άλλους «εσωτερικούς» χώρους. Συνιστάται να οριστούν οι «εσωτερικοί» (ή κλειστοί) χώροι έτσι ώστε να περιλαμβάνουν κάθε χώρο ο οποίος καλύπτεται από στέγη ή περιβάλλεται από έναν ή περισσότερους τοίχους ή πλευρές, ανεξάρτητα από το είδος του υλικού που χρησιμοποιείται για τη στέγη, τον τοίχο ή τις πλευρές και ανεξάρτητα από το αν το οικοδόμημα είναι μόνιμο ή προσωρινό.

«Χώρος εργασίας»

20.Στον «χώρο εργασίας» θα πρέπει να δοθεί ευρύς ορισμός ως «κάθε χώρος που χρησιμοποιείται από άτομα στη διάρκεια της απασχόλησής τους ή της εργασίας τους». Με τον ορισμό αυτόν θα πρέπει να καλύπτεται όχι μόνο η εργασία έναντι αποδοχών αλλά επίσης και η εθελοντική εργασία, εάν αυτή είναι του είδους για το οποίο συνήθως καταβάλλεται αμοιβή. Επιπλέον, στους «χώρους εργασίας» περιλαμβάνονται όχι μόνο οι χώροι στους οποίους εκτελείται εργασία, αλλά επίσης και όλοι οι συνδεδεμένοι ή παρεπόμενοι χώροι που χρησιμοποιούνται από κοινού από τους εργαζομένους στη διάρκεια της εργασίας τους, όπως, για παράδειγμα, διάδρομοι, ανελκυστήρες, φρέατα κλιμακοστασίων, προθάλαμοι, κοινές εγκαταστάσεις, καφετέριες, αποχωρητήρια, αίθουσες αναμονής, χώροι ενδιαίτησης και εξωτερικά κτίσματα όπως υπόστεγα και παραπήγματα. Τα οχήματα που χρησιμοποιούνται στη διάρκεια της εργασίας είναι χώροι εργασίας και θα πρέπει να ορίζονται ειδικά ως τέτοιοι.

21.Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στους χώρους εργασίας οι οποίοι είναι επίσης κατοικίες, όπως για παράδειγμα οι φυλακές, τα ιδρύματα ψυχικής υγείας ή οι οίκοι ευγηρίας. Αυτοί οι χώροι αποτελούν επίσης χώρους εργασίας άλλων, οι οποίοι θα πρέπει να προστατεύονται από την έκθεση στον καπνό τσιγάρου.

«Δημόσιες μεταφορές»

22.Στον ορισμό των δημόσιων μεταφορών θα πρέπει να συμπεριλαμβάνεται κάθε όχημα που χρησιμοποιείται για τη μεταφορά του κοινού, συνήθως έναντι αμοιβής ή εμπορικού κέρδους. Μεταξύ αυτών πρέπει να περιλαμβάνονται και τα ταξί.

ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΜΙΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ

23.Το άρθρο 8 απαιτεί τη θέσπιση αποτελεσματικών μέτρων για την προστασία των ατόμων από την έκθεση στον καπνό τσιγάρου 1) στους εσωτερικούς χώρους εργασίας, 2) στους εσωτερικούς δημόσιους χώρους, 3) στις δημόσιες μεταφορές και 4) «αν είναι απαραίτητο» σε «άλλους δημόσιους χώρους».

24.Αυτή η διάταξη δημιουργεί υποχρέωση παροχής καθολικής προστασίας με την εξασφάλιση της απαλλαγής από τον δευτερογενή καπνό τσιγάρου όλων των εσωτερικών δημόσιων χώρων, όλων των εσωτερικών χώρων εργασίας, όλων των μέσων δημόσιων μεταφορών και πιθανώς άλλων δημόσιων χώρων (υπαίθριων ή ημι-υπαίθριων). Δεν δικαιολογούνται εξαιρέσεις βάσει υγειονομικών ή νομικών επιχειρημάτων. Εάν πρέπει να γίνουν δεκτές εξαιρέσεις βάσει άλλων επιχειρημάτων, αυτές θα πρέπει να είναι ελάχιστες. Επιπλέον, εάν ένα συμβαλλόμενο μέρος αδυνατεί να επιτύχει καθολική κάλυψη αμέσως, το άρθρο 8 δημιουργεί διαρκή υποχρέωση δράσης όσο το δυνατόν συντομότερα για την κατάργηση κάθε εξαίρεσης και την επίτευξη καθολικής προστασίας. Κάθε συμβαλλόμενο μέρος θα πρέπει να προσπαθεί να επιτύχει καθολική προστασία εντός πέντε ετών από την έναρξη της ισχύος της σύμβασης-πλαισίου του ΠΟΥ για το συγκεκριμένο συμβαλλόμενο μέρος.

25.Δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο έκθεσης στον δευτερογενή καπνό και, όπως έχει ήδη αναγνωριστεί από τη διάσκεψη των συμβαλλόμενων μερών στην απόφαση FCTC/COP1(15), οι τεχνολογικές προσεγγίσεις όπως ο εξαερισμός, η εναλλαγή του αέρα και η χρήση ενδεδειγμένων χώρων καπνίσματος δεν προστατεύουν από την έκθεση στον καπνό τσιγάρου.

26.Θα πρέπει να παρέχεται προστασία σε όλους τους εσωτερικούς ή κλειστούς χώρους εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των μηχανοκινήτων οχημάτων που χρησιμοποιούνται ως χώροι εργασίας (για παράδειγμα ταξί, ασθενοφόρα ή οχήματα παράδοσης ειδών).

27.Το γράμμα της συνθήκης απαιτεί προστατευτικά μέτρα όχι μόνο σε όλους τους «εσωτερικούς» δημόσιους χώρους, αλλά επίσης και στους «άλλους» δημόσιους χώρους (υπαίθριους ή ημι-υπαίθριους) αν είναι «απαραίτητο». Για τον προσδιορισμό των υπαίθριων ή ημι-υπαίθριων δημόσιων χώρων, εφόσον είναι σκόπιμο να εκδοθεί νομοθεσία, τα συμβαλλόμενα μέρη θα πρέπει να μελετήσουν τα στοιχεία όσον αφορά τους πιθανούς κινδύνους για την υγεία σε διάφορα πλαίσια και να ενεργήσουν ώστε να καθιερώσουν την πλέον αποτελεσματική προστασία από την έκθεση στον καπνό τσιγάρου όταν τα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει κίνδυνος.

28.Η ευαισθητοποίηση του κοινού και των παραγόντων διαμόρφωσης της κοινής γνώμης σχετικά με τους κινδύνους της έκθεσης στον δευτερογενή καπνό μέσω συνεχών ενημερωτικών εκστρατειών είναι σημαντικό καθήκον των δημόσιων οργανισμών, σε σύμπραξη με την κοινωνία των πολιτών, για να διασφαλίζεται ότι το κοινό κατανοεί και υποστηρίζει τη νομοθετική δράση. Στα βασικά ενδιαφερόμενα μέρη περιλαμβάνονται οι επιχειρήσεις, ο κλάδος εστιατορίων και φιλοξενίας, οι ομάδες εργοδοτών, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, οι επαγγελματίες του τομέα της υγείας, οι οργανώσεις που εκπροσωπούν τα παιδιά και τους νέους, τα εκπαιδευτικά ή θρησκευτικά ιδρύματα, η ερευνητική κοινότητα και το ευρύ κοινό. Οι προσπάθειες ευαισθητοποίησης θα πρέπει να περιλαμβάνουν διαβούλευση με τις εμπλεκόμενες επιχειρήσεις και άλλες οργανώσεις και ιδρύματα κατά την ανάπτυξη της νομοθεσίας.

29.Τα κύρια μηνύματα θα πρέπει να επικεντρώνονται στη βλάβη που προξενεί η έκθεση στον δευτερογενή καπνό, στο γεγονός ότι η εξάλειψη του καπνού στους εσωτερικούς χώρους είναι η μόνη επιστημονικά τεκμηριωμένη λύση για την εξασφάλιση πλήρους προστασίας από την έκθεση στον καπνό, στο δικαίωμα όλων των εργαζομένων να προστατεύονται από τον νόμο εξίσου και στο γεγονός ότι δεν υφίσταται συμβιβασμός μεταξύ υγείας και οικονομίας, καθώς η πείρα από όλο και μεγαλύτερο αριθμό έννομων τάξεων δείχνει ότι το περιβάλλον χωρίς καπνό ωφελεί και τους δύο αυτούς τομείς. Οι εκστρατείες εκπαίδευσης του κοινού θα πρέπει επίσης να στοχεύουν τους χώρους για τους οποίους η νομοθεσία μπορεί να μην είναι εφικτή ή κατάλληλη, όπως οι ιδιωτικές κατοικίες.

30.Η ευρεία διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη είναι επίσης σημαντική για την εκπαίδευση και την κινητοποίηση της κοινότητας και για τη διευκόλυνση της υποστήριξης της νομοθεσίας μετά τη θέσπισή της. Αφού εκδοθεί η νομοθεσία, θα πρέπει να διεξαχθεί εκπαιδευτική εκστρατεία που να οδηγεί στην εφαρμογή της, να δοθούν πληροφορίες στους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων και στους διαχειριστές κτιρίων σχετικά με τον νόμο και τις ευθύνες τους και να παρασχεθούν πόροι, καθώς και σήμανση. Τα μέτρα αυτά θα αυξήσουν την πιθανότητα ομαλής εφαρμογής και θα επιτύχουν υψηλά επίπεδα εκούσιας συμμόρφωσης. Μηνύματα για την ενίσχυση των μη καπνιστών και τη διαβίβαση ευχαριστιών στους καπνιστές για τη συμμόρφωσή τους προς τη νομοθεσία θα προαγάγουν τη συμμετοχή του κοινού στην επιβολή και την ομαλή εφαρμογή της.

ΕΠΙΒΟΛΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ

Καθήκον συμμόρφωσης

31.Για να είναι η νομοθεσία αποτελεσματική, θα πρέπει να επιβάλλει, με σκοπό τη συμμόρφωση, ευθύνη εκ του νόμου τόσο στις εμπλεκόμενες επιχειρήσεις όσο και στους επιμέρους καπνιστές και να προβλέπει ποινές για τις παραβάσεις οι οποίες θα πρέπει να επιβάλλονται στις επιχειρήσεις και, εάν είναι δυνατόν, και στους ίδιους τους καπνιστές. Η επιβολή της νομοθεσίας θα πρέπει κατά κανόνα να επικεντρώνεται στις επιχειρήσεις. Η νομοθεσία θα πρέπει να καθιστά υπεύθυνο για τη συμμόρφωση τον ιδιοκτήτη, τον διαχειριστή ή κάθε άλλο πρόσωπο που είναι επιφορτισμένο με την επίβλεψη των εγκαταστάσεων και να προσδιορίζει σαφώς τις ενέργειες στις οποίες οφείλει αυτό να προβαίνει. Στα καθήκοντα αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνονται τα εξής:

α)το καθήκον να αναρτά στις εισόδους και σε άλλους κατάλληλους χώρους σαφή σήμανση, η οποία να δείχνει ότι το κάπνισμα δεν επιτρέπεται. Η μορφή και το περιεχόμενο αυτής της σήμανσης θα πρέπει να καθορίζονται από τις υγειονομικές αρχές ή από άλλες κρατικές υπηρεσίες και μπορεί να περιλαμβάνουν αριθμό τηλεφώνου ή άλλη ένδειξη μηχανισμού στον οποίο το κοινό θα μπορεί να αναφέρει παραβάσεις, καθώς και το όνομα του υπευθύνου στον οποίο θα πρέπει να απευθύνονται οι καταγγελίες·

β)το καθήκον να αποσύρει όλα τα σταχτοδοχεία από τις εγκαταστάσεις·

γ)το καθήκον να εποπτεύει την τήρηση των κανόνων·

δ)το καθήκον να προβαίνει σε λογικά και καθορισμένα διαβήματα για να αποθαρρύνει το κοινό από το κάπνισμα στις εγκαταστάσεις. Τα διαβήματα αυτά μπορούν να συνίστανται σε σύσταση στο συγκεκριμένο άτομο να μην καπνίζει, σε διακοπή της παροχής υπηρεσιών σε άτομο που επιμένει να καπνίζει, σε αποπομπή από τις εγκαταστάσεις του ατόμου που καπνίζει και στην ειδοποίηση της αρχής επιβολής του νόμου ή άλλης αρχής.

Κυρώσεις

32.Η νομοθεσία θα πρέπει να καθορίζει πρόστιμα ή άλλες χρηματικές ποινές για τις παραβάσεις. Ενώ το επίπεδο των κυρώσεων αυτών θα αντικατοπτρίζει υποχρεωτικά τις ιδιαίτερες πρακτικές και συνήθειες της κάθε χώρας, ορισμένες αρχές θα πρέπει να διέπουν τις σχετικές αποφάσεις. Ύψιστη σημασία έχει να είναι οι κυρώσεις επαρκώς επαχθείς ώστε να αποτρέπουν τις παραβάσεις, διαφορετικά ενδέχεται να τις αγνοούν οι παραβάτες ή να τις θεωρούν απλώς κόστος στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων τους. Για την αποτροπή των επιχειρήσεων-παραβατών απαιτούνται πιο επαχθείς κυρώσεις απ’ ό,τι για την αποτροπή των επιμέρους καπνιστών οι οποίοι συνήθως έχουν λιγότερους πόρους. Οι κυρώσεις θα πρέπει να αυξάνονται σε περίπτωση υποτροπής και να είναι ανάλογες με τις κυρώσεις άλλων παραβάσεων της ίδιας βαρύτητας σύμφωνα με τη νομοθεσία της ίδιας χώρας.

33.Εκτός από τις χρηματικές ποινές, η νομοθεσία μπορεί επίσης να προβλέπει διοικητικές κυρώσεις, όπως η αναστολή της άδειας λειτουργίας της επιχείρησης, σύμφωνα με την πρακτική και το νομικό σύστημα της χώρας. Αυτές οι «κυρώσεις έσχατης λύσης» χρησιμοποιούνται σπανίως, αλλά είναι πολύ σημαντικές για την επιβολή του νόμου σε επιχειρήσεις οι οποίες επιλέγουν να παραβαίνουν τον νόμο κατ’ επανάληψη.

34.Ποινικές κυρώσεις για παραβάσεις μπορούν επίσης να προβλεφθούν, εάν το νομικό και το πολιτιστικό πλαίσιο της χώρας το επιτρέπουν.

Υπηρεσίες επιφορτισμένες με την επιβολή του νόμου

35.Η νομοθεσία θα πρέπει να προσδιορίζει την αρχή ή τις αρχές που είναι επιφορτισμένη/-ες με την επιβολή του νόμου και να προβλέπει σύστημα που να επιτρέπει τόσο την παρακολούθηση της συμμόρφωσης όσο και τη δίωξη των παραβατών.

36.Η παρακολούθηση θα πρέπει να περιλαμβάνει διαδικασία επιθεώρησης των επιχειρήσεων για να διαπιστώνεται η συμμόρφωσή τους. Σπανίως είναι απαραίτητο να καθιερωθεί νέο σύστημα επιθεώρησης για την επιβολή νομοθεσίας για την απαγόρευση του καπνίσματος. Αντ’ αυτού, η συμμόρφωση μπορεί να παρακολουθείται κατά κανόνα μέσω ενός ή περισσότερων από τους μηχανισμούς που έχουν ήδη καθιερωθεί για την επιθεώρηση των εγκαταστάσεων επιχειρήσεων και των χώρων εργασίας. Υπάρχει συνήθως ποικιλία επιλογών προς τον σκοπό αυτόν. Σε πολλές χώρες, οι επιθεωρήσεις για τη συμμόρφωση μπορεί να εντάσσονται σε επιθεωρήσεις για την αδειοδότηση επιχειρήσεων, σε επιθεωρήσεις για την υγεία και την υγιεινή, σε επιθεωρήσεις για την υγεία και την ασφάλεια στον χώρο εργασίας, σε επιθεωρήσεις για την πυρασφάλεια ή παρόμοια προγράμματα. Μπορεί να παρουσιάζει ενδιαφέρον η ταυτόχρονη χρήση περισσότερων της μίας τέτοιων πηγών πληροφόρησης.

37.Εφόσον είναι δυνατό, συνιστάται η απασχόληση επιθεωρητών ή οργάνων επιβολής του νόμου σε τοπικό επίπεδο· με τον τρόπο αυτόν μπορεί να βελτιωθούν οι διαθέσιμοι πόροι για την επιβολή του νόμου, καθώς και το επίπεδο της συμμόρφωσης. Αυτή η προσέγγιση απαιτεί την καθιέρωση εθνικού συντονιστικού μηχανισμού, ώστε να εξασφαλίζεται η υιοθέτηση συνεπούς προσέγγισης σε εθνική κλίμακα.

38.Ανεξάρτητα από τον χρησιμοποιούμενο μηχανισμό, η παρακολούθηση θα πρέπει να βασίζεται σε γενικό σχέδιο επιβολής της νομοθεσίας και να περιλαμβάνει διαδικασία αποτελεσματικής κατάρτισης των επιθεωρητών. Η αποτελεσματική παρακολούθηση μπορεί να συνδυάζει τακτικές επιθεωρήσεις με απρογραμμάτιστες, αιφνιδιαστικές επιθεωρήσεις, καθώς και επισκέψεις σε συνέχεια καταγγελιών. Οι επισκέψεις αυτές μπορούν σαφώς να είναι εκπαιδευτικού χαρακτήρα κατά τον πρώτο καιρό μετά την έναρξη της εφαρμογής του νόμου, καθώς οι περισσότερες παραβάσεις πιθανόν να γίνονται εξ αμελείας. Η νομοθεσία θα πρέπει να εξουσιοδοτεί τους επιθεωρητές να εισέρχονται στις εγκαταστάσεις με την επιφύλαξη της νομοθεσίας, να συλλέγουν δείγματα και να συγκεντρώνουν αποδεικτικά στοιχεία, εάν αυτές οι εξουσίες δεν είναι ήδη καθιερωμένες από την ισχύουσα νομοθεσία. Ομοίως, η νομοθεσία θα πρέπει να απαγορεύει στις επιχειρήσεις να παρακωλύουν το έργο των επιθεωρητών.

39.Το κόστος της αποτελεσματικής παρακολούθησης δεν είναι υπερβολικό. Δεν είναι απαραίτητο να απασχολείται μεγάλος αριθμός επιθεωρητών, διότι οι επιθεωρήσεις μπορούν να διεξάγονται με την εφαρμογή των υφιστάμενων προγραμμάτων και με τη διάθεση προσωπικού, καθώς η πείρα έχει δείξει ότι η νομοθεσία για την απαγόρευση του καπνίσματος γίνεται γρήγορα αυτοδύναμη (δηλαδή ενισχύεται κυρίως από το κοινό). Μόνο λίγες ποινικές διώξεις ενδέχεται να είναι απαραίτητες, εάν η νομοθεσία εφαρμόζεται προσεκτικά και εάν καταβάλλονται δραστήριες προσπάθειες για την εκπαίδευση των επιχειρήσεων και του κοινού.

40.Παρόλο που τα εν λόγω προγράμματα δεν είναι δαπανηρά, απαιτούνται πόροι για την εκπαίδευση των επιχειρήσεων, την κατάρτιση των επιθεωρητών, τον συντονισμό των διαδικασιών επιθεώρησης και την ανταμοιβή του προσωπικού για επιθεωρήσεις επιχειρήσεων εκτός των κανονικών ωρών εργασίας. Θα πρέπει να οριστεί μηχανισμός χρηματοδότησης προς τον σκοπό αυτόν. Τα αποτελεσματικά προγράμματα παρακολούθησης επωφελούνται από ποικίλες χρηματοδοτικές πηγές, όπως οι εισφορές επί των εσόδων από τη φορολογία, τα τέλη αδειοδότησης επιχειρήσεων και οι εισφορές επί των προστίμων που θα καταβάλλουν οι παραβάτες.

Στρατηγικές επιβολής

41.Οι στρατηγικές για την επιβολή της νομοθεσίας μπορούν να μεγιστοποιήσουν τη συμμόρφωση, να απλουστεύσουν την εφαρμογή της νομοθεσίας και να μειώσουν το επίπεδο των πόρων που απαιτούνται για την επιβολή.

42.Ειδικότερα, οι δραστηριότητες για την επιβολή της νομοθεσίας κατά την περίοδο αμέσως μετά την έναρξη της ισχύος της έχουν κρίσιμη σημασία για την επιτυχία της και για την επιτυχία της μελλοντικής παρακολούθησης και επιβολής. Σε πολλές έννομες τάξεις συνιστάται μια αρχική περίοδος επιεικούς επιβολής, κατά την οποία οι παραβάτες θα προειδοποιούνται αλλά δεν θα τιμωρούνται. Αυτή η προσέγγιση θα πρέπει να συνδυάζεται με ενεργό εκστρατεία εκπαίδευσης των επιχειρηματιών όσον αφορά τις ευθύνες τους σύμφωνα με τον νόμο, ενώ οι επιχειρήσεις θα πρέπει να κατανοήσουν ότι μετά την αρχική περίοδο χάριτος ή την περίοδο σταδιακής εφαρμογής θα ακολουθήσει αυστηρότερη επιβολή.

43.Όταν αρχίσει η ενεργός επιβολή, σε πολλές έννομες τάξεις συνιστάται να δοθεί ευρεία δημοσιότητα στις διώξεις που θα ασκηθούν κατά των παραβατών για να αυξηθεί η αποτροπή. Οι αρχές, εντοπίζοντας τους κυριότερους παραβάτες οι οποίοι προκλητικά δεν σέβονται τον νόμο ή είναι σαφώς γνωστοί σε μια κοινότητα, αναλαμβάνοντας σθεναρή και ταχεία δράση και επιδιώκοντας τη μέγιστη ευαισθητοποίηση του κοινού ως προς αυτές τις δραστηριότητες, μπορούν να δείξουν την αποφασιστικότητά τους και τη σοβαρότητα του νόμου. Με τον τρόπο αυτόν θα αυξηθεί η εκούσια συμμόρφωση και θα μειωθούν οι πόροι που απαιτούνται για την παρακολούθηση και την επιβολή της τήρησης του νόμου στο μέλλον.

44.Παρόλο που η νομοθεσία για την απαγόρευση του καπνίσματος καθίσταται ταχέως αυτοδύναμη, είναι σημαντικό να βρίσκονται οι αρχές σε ετοιμότητα ώστε να αντιμετωπίζουν αμέσως και αποφασιστικά κάθε μεμονωμένη περίπτωση έκδηλης παράβασης. Ιδιαίτερα όταν ένας νόμος αρχίζει να ισχύει, μπορεί να υπάρξει ένας περιστασιακός παραβάτης ο οποίος περιφρονεί τον νόμο δημόσια. Η σθεναρή αντίδραση σ’ αυτές τις περιπτώσεις καθιερώνει μια νοοτροπία συμμόρφωσης που θα διευκολύνει τις μελλοντικές προσπάθειες, ενώ η έλλειψη αποφασιστικότητας μπορεί να οδηγήσει γρήγορα σε ευρεία διάδοση των παραβάσεων.

Κινητοποίηση και συμμετοχή της κοινότητας

45.Η αποτελεσματικότητα ενός προγράμματος παρακολούθησης και επιβολής αυξάνεται με τη συμμετοχή της κοινότητας στο πρόγραμμα. Η εξασφάλιση της υποστήριξης της κοινότητας και η ενθάρρυνση των μελών της να παρακολουθούν τη συμμόρφωση και να αναφέρουν τις παραβάσεις διευκολύνουν σε μεγάλο βαθμό την αποτελεσματικότητα της δράσης των οργάνων επιβολής και συντελούν στη μείωση των πόρων που απαιτούνται για την επίτευξη συμμόρφωσης. Πράγματι, σε πολλές έννομες τάξεις οι καταγγελίες εκ μέρους της κοινότητας είναι το πρωταρχικό μέσο για την εξασφάλιση της συμμόρφωσης. Για τον λόγο αυτόν, η νομοθεσία για την απαγόρευση του καπνίσματος θα πρέπει να προβλέπει ότι το κοινό μπορεί να υποβάλλει καταγγελίες και να επιτρέπει σε κάθε άτομο ή κάθε μη κυβερνητική οργάνωση να αναλαμβάνει δράση για να επιβάλει τη συμμόρφωση με μέτρα για τη ρύθμιση της έκθεσης στον δευτερογενή καπνό. Το πρόγραμμα επιβολής θα πρέπει να προβλέπει τηλεφωνική γραμμή δωρεάν κλήσεων ειδικά για καταγγελίες ή παρόμοιο σύστημα με στόχο να ενθαρρύνει το κοινό να αναφέρει τις παραβάσεις.

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ

46.Η παρακολούθηση και η αξιολόγηση των μέτρων για τη μείωση της έκθεσης στον καπνό τσιγάρου είναι σημαντικές για διαφόρους λόγους, όπως για παράδειγμα:

α)για την αύξηση της πολιτικής και δημόσιας υποστήριξης για την ενίσχυση και την επέκταση της εφαρμογής των νομοθετικών διατάξεων·

β)για τη συλλογή στοιχείων σχετικά με επιτυχημένες πρακτικές τα οποία θα χρησιμεύσουν για τη διαμόρφωση και την ενίσχυση των προσπαθειών άλλων χωρών·

γ)για τον προσδιορισμό και τη δημοσιοποίηση των προσπαθειών της καπνοβιομηχανίας να υπονομεύσει τα μέτρα εφαρμογής.

47.Η έκταση και η πολυπλοκότητα της παρακολούθησης και της αξιολόγησης θα ποικίλλουν μεταξύ των διαφόρων έννομων τάξεων, ανάλογα με την εμπειρογνωσία και τους πόρους που διατίθενται. Ωστόσο, είναι σημαντικό να αξιολογηθεί το αποτέλεσμα των μέτρων που εφαρμόζονται, ιδιαίτερα όσον αφορά τον βασικό δείκτη που αποτελεί η έκθεση στον δευτερογενή καπνό στους χώρους εργασίας και στους δημόσιους χώρους. Μπορεί να υπάρχουν οικονομικά αποδοτικοί τρόποι για την επίτευξη του στόχου αυτού, για παράδειγμα με τη χρήση δεδομένων ή πληροφοριών που έχουν συλλεχθεί μέσω δραστηριοτήτων ρουτίνας, όπως οι επιθεωρήσεις των χώρων εργασίας.

48.Οι οκτώ βασικοί δείκτες για τις διαδικασίες και τα αποτελέσματα που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη είναι οι εξής 2 : (2)

Διεργασίες

α)γνώση, στάση και υποστήριξη όσον αφορά τις πολιτικές απαγόρευσης του καπνίσματος εκ μέρους του ευρέος κοινού και, ενδεχομένως, ορισμένων ειδικών ομάδων όπως, για παράδειγμα, οι εργαζόμενοι στα μπαρ·

β)επιβολή και συμμόρφωση με τις πολιτικές απαγόρευσης του καπνίσματος.

Αποτελέσματα

α)μείωση της έκθεσης των εργαζομένων στον δευτερογενή καπνό τσιγάρου στους χώρους εργασίας και στους δημόσιους χώρους·

β)μείωση της περιεκτικότητας του αέρα σε δευτερογενή καπνό τσιγάρου στους χώρους εργασίας (ιδιαίτερα στα εστιατόρια) και στους δημόσιους χώρους·

γ)μείωση της θνησιμότητας και της νοσηρότητας από την έκθεση σε δευτερογενή καπνό τσιγάρου·

δ)μείωση της έκθεσης σε δευτερογενή καπνό τσιγάρου στις ιδιωτικές κατοικίες·

ε)αλλαγές στον επιπολασμό του καπνίσματος και στη συμπεριφορά ως προς το κάπνισμα·

στ)οικονομικές επιπτώσεις.

(1)    Είναι πιθανό να υπάρχουν στον αέρα συστατικά στοιχεία καπνού τσιγάρου σε ποσότητες πολύ μικρές για να μετρηθούν. Θα πρέπει να δοθεί προσοχή στην πιθανότητα απόπειρας εκμετάλλευσης των ορίων του ανωτέρω ορισμού από την καπνοβιομηχανία ή από τον κλάδο φιλοξενίας.

(2)    Η δημοσίευση με τίτλο «WHO policy recommendations: protection from exposure to second-hand tobacco smoke» (Συστάσεις πολιτικής του ΠΟΥ: προστασία από την έκθεση στον δευτερογενή καπνό (Γενεύη, Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, 2007) παρέχει παραπομπές και συνδέσμους σε μελέτες παρακολούθησης που έχουν διεξαχθεί αλλού σχετικά με όλους αυτούς τους δείκτες.