This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52017IP0051
European Parliament resolution of 16 February 2017 with recommendations to the Commission on Civil Law Rules on Robotics (2015/2103(INL))
Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 16ης Φεβρουαρίου 2017 με συστάσεις προς την Επιτροπή σχετικά με ρυθμίσεις αστικού δικαίου στον τομέα της ρομποτικής (2015/2103(INL))
Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 16ης Φεβρουαρίου 2017 με συστάσεις προς την Επιτροπή σχετικά με ρυθμίσεις αστικού δικαίου στον τομέα της ρομποτικής (2015/2103(INL))
ΕΕ C 252 της 18.7.2018, p. 239–257
(BG, ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, HR, IT, LV, LT, HU, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, FI, SV)
|
18.7.2018 |
EL |
Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης |
C 252/239 |
P8_TA(2017)0051
Ρυθμίσεις αστικού δικαίου στον τομέα της ρομποτικής
Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 16ης Φεβρουαρίου 2017 με συστάσεις προς την Επιτροπή σχετικά με ρυθμίσεις αστικού δικαίου στον τομέα της ρομποτικής (2015/2103(INL))
(2018/C 252/25)
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,
|
— |
έχοντας υπόψη το άρθρο 225 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, |
|
— |
έχοντας υπόψη την οδηγία 85/374/ΕΟΚ του Συμβουλίου (1), |
|
— |
έχοντας υπόψη τη μελέτη για τις δεοντολογικές πτυχές των κυβερνοφυσικών συστημάτων που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό της Ομάδας Αξιολόγησης Επιστημονικών και Τεχνολογικών Επιλογών (STOA) του Κοινοβουλίου και την οποία διηύθυνε η Μονάδα Διερεύνησης Επιστημονικών Προοπτικών (STOA), ΓΔ EPRS (Υπηρεσίες Κοινοβουλευτικής Έρευνας)· |
|
— |
έχοντας υπόψη τα άρθρα 46 και 52 του Κανονισμού του, |
|
— |
έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων και τις γνωμοδοτήσεις της Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισμού, της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων, της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων, της Επιτροπής Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων, της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας και της Επιτροπής Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών (A8-0005/2017), |
Εισαγωγή
|
A. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι από τον Φρανκενστάιν της Μαίρη Σέλεϊ μέχρι τον κλασικό μύθο του Πυγμαλίωνα, και από το θρύλο του γκολέμ της Πράγας μέχρι το ρομπότ του Κάρελ Τσάπεκ, ο οποίος επινόησε και τον όρο ρομπότ, η δυνατότητα δημιουργίας έξυπνων μηχανών, συνήθως ανδροειδών με ανθρώπινα χαρακτηριστικά, τροφοδοτούσε πάντα την ανθρώπινη φαντασία· |
|
B. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι η ανθρωπότητα βρίσκεται πλέον στο κατώφλι μιας εποχής, κατά την οποία όλο και πιο εξελιγμένα ρομπότ, bots, ανδροειδή και άλλες εκφάνσεις της τεχνητής νοημοσύνης, αναμένεται να πυροδοτήσουν μια νέα βιομηχανική επανάσταση, η οποία είναι πιθανόν να μην αφήσει ανέγγιχτο κανένα κοινωνικό στρώμα, και συνεπώς είναι εξαιρετικά σημαντικό ο νομοθέτης να εξετάσει τις νομικές και ηθικές συνέπειες και επιπτώσεις της εξέλιξης αυτής, χωρίς να καταστέλλει την καινοτομία· |
|
Γ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι απαιτείται η δημιουργία ενός κοινώς αποδεκτού ορισμού για τα ρομπότ και την τεχνητή νοημοσύνη, ο οποίος θα είναι ευέλικτος και δεν θα παρεμποδίζει την καινοτομία· |
|
Δ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι κατά την περίοδο 2010-2014 η μέση αύξηση των πωλήσεων ρομπότ ανήλθε στο 17 % ετησίως, το δε 2014 οι πωλήσεις αυξήθηκαν κατά 29 %, επρόκειτο δηλαδή για τη μεγαλύτερη κατ’ έτος αύξηση που έχει καταγραφεί ποτέ, με τους προμηθευτές εξαρτημάτων για αυτοκίνητα και τη βιομηχανία ηλεκτρικών/ηλεκτρονικών ειδών να αποτελούν τους βασικούς μοχλούς αύξησης των πωλήσεων αυτών· λαμβάνοντας υπόψη ότι οι ετήσιες αιτήσεις κατοχύρωσης ευρεσιτεχνιών στον τομέα της τεχνολογίας ρομποτικής τριπλασιάστηκαν την τελευταία δεκαετία· |
|
Ε. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι τα τελευταία 200 έτη τα ποσοστά απασχόλησης αυξάνονται σταθερά λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων· λαμβάνοντας υπόψη ότι η ανάπτυξη της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης ενδέχεται να επιφέρουν μεταβολές στον τρόπο ζωής και τις μεθόδους εργασίας, να αυξήσουν την αποδοτικότητα και την ασφάλεια και να βελτιώσουν την παροχή υπηρεσιών· λαμβάνοντας υπόψη ότι η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη μπορούν να επιφέρουν, βραχυπρόθεσμα και μεσοοπρόθεσμα, αύξηση της αποδοτικότητας και εξοικονόμηση δαπανών, όχι μόνο στους τομείς της παραγωγής και του εμπορίου, αλλά και σε τομείς όπως οι μεταφορές, το σύστημα υγείας και διάσωσης, η εκπαίδευση και η γεωργία, ενώ καθιστούν, παράλληλα, δυνατό να αποφεύγεται η έκθεση των ανθρώπων σε επικίνδυνες συνθήκες, όπως κατά τον καθαρισμό χώρων μολυσμένων με τοξικά απόβλητα· |
|
ΣΤ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι η γήρανση είναι το αποτέλεσμα του αυξημένου προσδόκιμου ζωής χάρη στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και στην πρόοδο της σύγχρονης ιατρικής, και αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις του 21ου αιώνα για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες· λαμβάνοντας υπόψη ότι, έως το 2025, πάνω από το 20 % των Ευρωπαίων θα έχουν ηλικία 65 ετών ή μεγαλύτερη, με ιδιαίτερα γρήγορη αύξηση του αριθμού όσων είναι άνω των 80, πράγμα που θα οδηγήσει σε μια θεμελιακά διαφορετική ισορροπία μεταξύ των γενεών στις κοινωνίες μας, και ότι είναι προς το συμφέρον της κοινωνίας οι ηλικιωμένοι άνθρωποι να παραμένουν υγιείς και ενεργοί όσο το δυνατόν περισσότερο· |
|
Ζ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι, μακροπρόθεσμα, η τρέχουσα τάση θα οδηγήσει στην ανάπτυξη έξυπνων και αυτόνομων μηχανών, οι οποίες θα έχουν την ικανότητα να τυγχάνουν εκπαίδευσης και να λαμβάνουν αποφάσεις ανεξάρτητα, γεγονός που δεν αποφέρει μόνο οικονομικά οφέλη αλλά εγείρει και διάφορους προβληματισμούς σχετικά με τις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις στην κοινωνία ως σύνολο· |
|
Η. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι ο τομέας της νοημοσύνης των μηχανών προσφέρει τεράστια οικονομικά και καινοτόμα οφέλη στην κοινωνία βελτιώνοντας σε πολύ μεγάλο βαθμό την ικανότητα ανάλυσης δεδομένων και εγείροντας επίσης προκλήσεις στους τομείς της απαγόρευσης των διακρίσεων, της δέουσας επεξεργασίας, της διαφάνειας και της απλούστευσης των διαδικασιών λήψης αποφάσεων· |
|
Θ. |
λαμβάνοντας επίσης υπόψη ότι πρέπει να αξιολογηθούν οι οικονομικές μεταβολές και ο αντίκτυπος της ρομποτικής και του τομέα της νοημοσύνης των μηχανών στην απασχόληση· λαμβάνοντας υπόψη ότι, παρά τα αναμφισβήτητα πλεονεκτήματα που προσφέρει η ρομποτική, οι εφαρμογές της ενδέχεται να επιφέρουν μεταβολές στην αγορά εργασίας και να καταστήσουν συνεπώς απαραίτητο έναν αναστοχασμό για το μέλλον της εκπαίδευσης, της απασχόλησης και της κοινωνικής πολιτικής· |
|
Ι. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι η διαδεδομένη χρήση των ρομπότ μπορεί να μην οδηγήσει αυτομάτως σε αντικατάσταση θέσεων εργασίας, ωστόσο οι θέσεις εργασίας χαμηλής ειδίκευσης σε τομείς εντατικής εργασίας ενδέχεται να είναι περισσότερο επιρρεπείς στην αυτοματοποίηση· λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτή η τάση θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα την επαναφορά των διαδικασιών παραγωγής στην ΕΕ· λαμβάνοντας υπόψη ότι η έρευνα έχει καταδείξει ότι η απασχόληση αυξάνεται πολύ ταχύτερα σε επαγγέλματα που χρησιμοποιούν περισσότερο τους υπολογιστές· λαμβάνοντας υπόψη ότι η αυτοματοποίηση των θέσεων εργασίας μπορεί να απαλλάξει τα άτομα από τις χειροκίνητες μονότονες εργασίες, επιτρέποντάς τους να στραφούν σε πιο δημιουργικές και ουσιαστικές εργασίες· λαμβάνοντας υπόψη ότι, λόγω της αυτοματοποίησης, οι κυβερνήσεις πρέπει να επενδύσουν στην εκπαίδευση και σε άλλες μεταρρυθμίσεις, ώστε να βελτιωθεί η ανακατανομή στα είδη δεξιοτήτων που θα χρειάζονται οι μελλοντικοί εργαζόμενοι· |
|
ΙΑ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι, ενόψει των αυξανόμενων κοινωνικών διαιρέσεων και τη συρρίκνωση της μεσαίας τάξης, είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι η ανάπτυξη της ρομποτικής μπορεί να οδηγήσει σε υψηλή συγκέντρωση πλούτου και δύναμης στα χέρια μιας μειοψηφίας· |
|
ΙΒ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι η ανάπτυξη της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης θα επηρεάσει καθοριστικά το τοπίο της αγοράς εργασίας, γεγονός που ενδέχεται να εγείρει νέους προβληματισμούς περί ευθύνης και να εξαλείψει άλλους· λαμβάνοντας υπόψη ότι πρέπει να διασαφηνιστεί η νομική ευθύνη όσον αφορά αφενός το επιχειρηματικό μοντέλο και αφετέρου το πρότυπο εργασιακού σχεδιασμού, σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης ή εκδήλωσης προβλημάτων· |
|
ΙΓ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι η τάση προς την αυτοματοποίηση απαιτεί από εκείνους που εμπλέκονται στην ανάπτυξη και στην εμπορευματοποίηση εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης να επενδύσουν στην ασφάλεια και στη δεοντολογία κατά το αρχικό στάδιο, αναγνωρίζοντας κατά αυτόν τον τρόπο ότι πρέπει να είναι προετοιμασμένοι να αναλάβουν τη νομική ευθύνη για την ποιότητα της τεχνολογίας που παράγουν· |
|
ΙΔ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι ο κανονισμός (ΕΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (2) (Γενικός Κανονισμός για την Προστασία των Δεδομένων (ΓΚΠΔ)) ορίζει ένα νομικό πλαίσιο για την προστασία των προσωπικών δεδομένων· λαμβάνοντας υπόψη ότι ίσως πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο εξέτασης περαιτέρω πτυχές της πρόσβασης σε δεδομένα, της προστασίας των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικότητας, δεδομένου ότι ενδέχεται να προκύψουν ανησυχίες όσον αφορά την ιδιωτικότητα από τις εφαρμογές και τις συσκευές που επικοινωνούν μεταξύ τους αλλά και με βάσεις δεδομένων χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση· |
|
ΙΕ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι οι εξελίξεις στον τομέα της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης μπορούν και θα πρέπει να σχεδιάζονται με τέτοιον τρόπο ώστε να διαφυλάσσονται η αξιοπρέπεια, η αυτονομία και ο αυτοπροσδιορισμός του ατόμου, ιδίως στους τομείς της ανθρώπινης φροντίδας και συντροφιάς και στο πλαίσιο ιατρικών συσκευών που επισκευάζουν ή βελτιστοποιούν ανθρώπινα όντα· |
|
ΙΣΤ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι υπάρχει, σε τελική ανάλυση, η πιθανότητα μακροπρόθεσμα η τεχνητή νοημοσύνη να υπερκεράσει τις ανθρώπινες διανοητικές ικανότητες· |
|
ΙΖ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι η περαιτέρω ανάπτυξη και η αυξημένη χρήση αυτοματοποιημένων και αλγοριθμικών διαδικασιών λήψης αποφάσεων έχουν αναμφίβολα αντίκτυπο στις επιλογές που έχουν στη διάθεσή τους ένας ιδιώτης (π.χ. μια επιχείρηση ή ένας χρήστης του διαδικτύου) και μια διοικητική, δικαστική ή άλλη δημόσια αρχή προκειμένου να λάβουν τις οριστικές τους αποφάσεις οι οποίες αφορούν καταναλωτές, επιχειρήσεις ή αρχές· λαμβάνοντας υπόψη ότι η αυτοματοποιημένη και αλγοριθμική διαδικασία λήψης αποφάσεων θα πρέπει να περιλαμβάνει δικλείδες ασφαλείας και τη δυνατότητα ανθρώπινου ελέγχου και επαλήθευσης· |
|
ΙΗ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι πολλές τρίτες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, η Κίνα και η Νότιος Κορέα, εξετάζουν το ενδεχόμενο να λάβουν, ή έχουν ήδη λάβει σε κάποιο βαθμό, ρυθμιστικά μέτρα αναφορικά με τη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη, καθώς και ότι κάποια κράτη μέλη έχουν επίσης αρχίσει να εξετάζουν το ενδεχόμενο θέσπισης νομικών διατάξεων ή πραγματοποίησης νομοθετικών αλλαγών, έτσι ώστε να λάβουν υπόψη τις επικείμενες εφαρμογές τέτοιων τεχνολογιών· |
|
ΙΘ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις μπορεί να επωφεληθούν από ένα αποτελεσματικό, συνεκτικό και διαφανές σχέδιο επιβολής ρυθμίσεων σε ενωσιακό επίπεδο, το οποίο να παρέχει προβλέψιμους και επαρκώς σαφείς όρους, στο πλαίσιο των οποίων οι επιχειρήσεις θα μπορούν να αναπτύσσουν εφαρμογές και να σχεδιάζουν τα επιχειρηματικά τους μοντέλα σε ευρωπαϊκή κλίμακα, ενώ παράλληλα θα διασφαλίζεται ότι η Ένωση και τα κράτη μέλη της θα διατηρούν τον έλεγχο των ρυθμιστικών προτύπων που θα θεσπιστούν, έτσι ώστε να μην εξαναγκαστούν να υιοθετήσουν και να ρυθμίζουν τη ζωή τους με βάση πρότυπα που θα έχουν θεσπιστεί από τρίτους, για παράδειγμα από τρίτα κράτη που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των εξελίξεων στη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη· |
Γενικές αρχές
|
Κ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι οι νόμοι του Ασίμοφ (3) θα πρέπει να θεωρηθεί ότι απευθύνονται στους σχεδιαστές, τους κατασκευαστές και τους χειριστές των ρομπότ, συμπεριλαμβανομένων των ρομπότ με ενσωματωμένη αυτονομία και αυτόνομη μάθηση, καθώς οι νόμοι αυτοί δεν μπορούν να μετατραπούν σε μηχανικό κώδικα· |
|
ΚΑ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι απαραίτητη μια σειρά κανόνων, ιδίως όσον αφορά την ευθύνη, τη διαφάνεια και τη λογοδοσία, που να αποτυπώνουν τις εγγενώς ευρωπαϊκές και οικουμενικές ανθρωπιστικές αξίες που χαρακτηρίζουν τη συμβολή της Ευρώπης στην κοινωνία· λαμβάνοντας υπόψη ότι οι κανόνες αυτοί δεν πρέπει να επηρεάζουν τη διαδικασία έρευνας, καινοτομίας και την ανάπτυξη στον τομέα της ρομποτικής· |
|
ΚΒ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ένωση θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο τόσο στη διαμόρφωση βασικών ηθικών αρχών που να διέπουν την εξέλιξη, τον προγραμματισμό και τη χρήση των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης όσο και στην ενσωμάτωση των αρχών αυτών στους ενωσιακούς κανονισμούς και κώδικες συμπεριφοράς, έτσι ώστε να διαμορφωθεί η τεχνολογική επανάσταση κατά τρόπο τέτοιο, ώστε να τεθεί στην υπηρεσία της ανθρωπότητας και να διαχυθούν τα οφέλη της προηγμένης ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης, ενώ ταυτόχρονα να αποφευχθούν κατά το δυνατό δυνητικές παγίδες· |
|
ΚΓ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι στην έκθεση είναι προσαρτημένος ένας Χάρτης περί ρομποτικής που συντάχθηκε με τη βοήθεια της Μονάδας Διερεύνησης Επιστημονικών Προοπτικών (STOA), ΓΔ EPRS (Υπηρεσίες Κοινοβουλευτικής Έρευνας), στον οποίο προτείνεται ένας κώδικας δεοντολογίας για μηχανικούς ρομποτικής, ένας κώδικας για επιτροπές δεοντολογίας σε θέματα έρευνας, μια άδεια για σχεδιαστές και μια άδεια για χρήστες· |
|
ΚΔ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι για την Ένωση πρέπει να υιοθετηθεί μια βαθμιαία, ρεαλιστική και προσεκτική προσέγγιση, όπως αυτή που πρέσβευε ο Jean Monnet (4), όσον αφορά μελλοντικές πρωτοβουλίες στον τομέα της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης, ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν παρεμποδίζεται η καινοτομία· |
|
ΚΕ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι, εν όψει του σταδίου εξέλιξης της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης, είναι σκόπιμο να εξεταστούν ζητήματα αστικής ευθύνης· |
Ευθύνη
|
ΚΣΤ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι, χάρη στην εντυπωσιακή πρόοδο της τεχνολογίας κατά την τελευταία δεκαετία, τα ρομπότ του σήμερα όχι μόνο είναι σε θέση να πραγματοποιούν δραστηριότητες που μέχρι πρότινος ήταν χαρακτηριστικά και αποκλειστικά ανθρώπινες, αλλά επιπλέον, μέσω της ανάπτυξης ορισμένων αυτόνομων και γνωσιακών γνωρισμάτων, όπως π.χ. η ικανότητα να μαθαίνουν μέσω της εμπειρίας και να λαμβάνουν σχεδόν ανεξάρτητες αποφάσεις, αποκτούν όλο και περισσότερες ομοιότητες με υποκείμενα που βρίσκονται σε διάδραση με το περιβάλλον τους και μπορούν να επιφέρουν σε αυτό ουσιαστικές αλλαγές· λαμβάνοντας υπόψη ότι, στο πλαίσιο αυτό, η νομική ευθύνη που απορρέει από ζημιογόνο πράξη του ρομπότ καθίσταται ζήτημα ζωτικής σημασίας· |
|
ΚΖ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι η αυτονομία ενός ρομπότ μπορεί να χαρακτηριστεί ως η ικανότητα να λαμβάνει αποφάσεις και να τις υλοποιεί στον έξω κόσμο, ανεξαρτήτως εξωτερικού ελέγχου ή επιρροής· λαμβάνοντας υπόψη ότι η αυτονομία αυτή είναι αμιγώς τεχνολογικής φύσης και ο βαθμός της εξαρτάται από το πόσο εξελιγμένος είναι ο σχεδιασμός της διάδρασης του ρομπότ με το περιβάλλον του· |
|
ΚΗ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι, όσο μεγαλύτερη είναι η αυτονομία των ρομπότ, τόσο λιγότερο μπορούν να θεωρηθούν απλά εργαλεία στα χέρια άλλων φορέων (όπως ο κατασκευαστής, ο ιδιοκτήτης, ο χειριστής, ο χρήστης κ.λπ.)· λαμβάνοντας υπόψη ότι το γεγονός αυτό, με τη σειρά του, γεννά το ερώτημα κατά πόσο οι συνήθεις κανόνες περί ευθύνης είναι επαρκείς ή κατά πόσο απαιτούνται νέες αρχές και νέοι κανόνες που να παρέχουν σαφήνεια όσον αφορά τη νομική ευθύνη των διαφόρων φορέων, την ευθύνη τους για τις ενέργειες και τις παραλείψεις των ρομπότ, οι οποίες δεν μπορούν να αποδοθούν σε συγκεκριμένο άνθρωπο, καθώς και κατά πόσο οι ενέργειες ή οι παραλείψεις των ρομπότ που έχουν προκαλέσει ζημία θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί· |
|
ΚΘ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι, σε τελική ανάλυση, η αυτονομία των ρομπότ εγείρει, υπό το πρίσμα των υφιστάμενων νομικών κατηγοριών, ερωτήματα για το ποια είναι η νομική θέση τους, ή για το αν πρέπει να δημιουργηθεί μια νέα κατηγορία, με τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και αποτελέσματα· |
|
Λ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι βάσει του υφιστάμενου ρυθμιστικού πλαισίου δεν μπορούν να καταστούν υπεύθυνα τα ίδια τα ρομπότ για πράξεις και παραλείψεις που προκαλούν ζημία σε τρίτους· λαμβάνοντας υπόψη ότι οι ισχύουσες διατάξεις περί ευθύνης καλύπτουν περιπτώσεις κατά τις οποίες η πράξη ή η παράλειψη ενός ρομπότ μπορεί να αποδοθεί σε συγκεκριμένο άνθρωπο, όπως είναι ο κατασκευαστής, ο χειριστής, ο ιδιοκτήτης ή ο χρήστης, υπό την προϋπόθεση ότι το εν λόγω υποκείμενο μπορούσε να είχε προβλέψει και να είχε αποτρέψει τη ζημιογόνο συμπεριφορά του ρομπότ· λαμβάνοντας υπόψη, επιπλέον, ότι θα μπορούσε να αποδοθεί αντικειμενική ευθύνη στους κατασκευαστές, τους χειριστές, τους ιδιοκτήτες και τους χρήστες για πράξεις και παραλείψεις ενός ρομπότ· |
|
ΛΑ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με το υφιστάμενο ρυθμιστικό πλαίσιο, η ευθύνη για τα προϊόντα — σύμφωνα με την οποία ο παραγωγός ενός προϊόντος είναι υπεύθυνος για τυχόν δυσλειτουργία — και οι κανόνες που διέπουν την ευθύνη για επιζήμιες πράξεις –σύμφωνα με τους οποίους ο χρήστης ενός προϊόντος είναι υπεύθυνος για συμπεριφορές που προκαλούν ζημία — ισχύουν για τις ζημίες που προκαλούνται από ρομπότ ή συστήματα τεχνητής νοημοσύνης· |
|
ΛΒ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι, αν υποτεθεί ότι ένα ρομπότ μπορεί να λαμβάνει αυτόνομα αποφάσεις, οι συμβατικοί κανόνες δεν θα επαρκούν πλέον για την στοιχειοθέτηση της νομικής ευθύνης για ζημιές που προκάλεσε ένα ρομπότ, καθώς δεν επιτρέπουν να οριστεί ο υπεύθυνος προς αποζημίωση και να απαιτηθεί από αυτόν η αποκατάσταση της ζημίας που προκάλεσε· |
|
ΛΓ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι οι ανεπάρκειες του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου καθίστανται προφανείς και στον τομέα της συμβατικής ευθύνης, στο βαθμό που οι συμβατικοί κανόνες δεν μπορούν να εφαρμοστούν σε μηχανήματα σχεδιασμένα να επιλέγουν τους αντισυμβαλλόμενους τους, να διαπραγματεύονται συμβατικούς όρους, να συνάπτουν συμβόλαια και να αποφασίζουν για το αν και πώς θα τα εκτελέσουν· λαμβάνοντας υπόψη ότι τούτο υπογραμμίζει την ανάγκη για νέους, αποτελεσματικούς και επικαιροποιημένους κανόνες, οι οποίοι να αντιστοιχούν στις πρόσφατες τεχνολογικές εξελίξεις και στις καινοτομίες που εμφανίζονται και χρησιμοποιούνται στην αγορά· |
|
ΛΔ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι, η εξωσυμβατική ευθύνη, βάσει της οδηγίας 85/374/EΟΚ του Συμβουλίου, μπορεί να καλύπτει μόνο ζημία που οφείλεται σε κατασκευαστικά ελαττώματα ενός ρομπότ, υπό την προϋπόθεση ότι ο ζημιωθείς μπορεί να αποδείξει την πραγματική ζημία, το ελάττωμα του προϊόντος και τον αιτιώδη σύνδεσμο μεταξύ ζημίας και ελαττώματος και συνεπώς η ύπαρξη αντικειμενικής ευθύνης ή ευθύνης άνευ πταίσματος ενδέχεται να μην είναι επαρκής· |
|
ΛΕ. |
λαμβάνοντας υπόψη ότι, πέρα από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 85/374/EΟΚ, το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο δεν επαρκεί για την κάλυψη της ζημίας που προκαλείται από τα ρομπότ νέας γενιάς, στο βαθμό που αυτά μπορεί να είναι εξοπλισμένα με ικανότητες προσαρμογής και μάθησης που ενδέχεται να καταστήσουν τη συμπεριφορά τους απρόβλεπτη σε κάποιο βαθμό, αφού τα ρομπότ αυτά θα μπορούσαν να αντλούν διδάγματα από τη δική τους, μεταβαλλόμενη εμπειρία και να έρχονται σε διάδραση με το περιβάλλον τους με μοναδικό και απρόβλεπτο τρόπο· |
Γενικές αρχές αναφορικά με την εξέλιξη της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης για μη στρατιωτική χρήση
|
1. |
καλεί την Επιτροπή να προτείνει κοινούς ενωσιακούς ορισμούς για τα κυβερνοφυσικά συστήματα, τα αυτόνομα συστήματα, τα έξυπνα αυτόνομα ρομπότ και τις υποκατηγορίες τους, λαμβάνοντας υπόψη τα εξής χαρακτηριστικά ενός έξυπνου ρομπότ:
|
|
2. |
θεωρεί ότι θα πρέπει να θεσπιστεί στην εσωτερική αγορά της Ένωσης ένα ολοκληρωμένο σύστημα για την καταχώρηση των προηγμένων ρομπότ, όπου αυτό είναι σκόπιμο και αναγκαίο για συγκεκριμένες κατηγορίες ρομπότ, και καλεί την Επιτροπή να διαμορφώσει κριτήρια για την ταξινόμηση των ρομπότ με στόχο τον εντοπισμό των ρομπότ που χρειάζεται να καταχωρηθούν· καλεί στο πλαίσιο αυτό, την Επιτροπή να εξετάσει κατά πόσο το σύστημα καταχώρησης και το αντίστοιχο μητρώο θα πρέπει να διαχειρίζεται ένας ειδικός οργανισμός της ΕΕ για τη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη· |
|
3. |
τονίζει ότι η ανάπτυξη ρομποτικής τεχνολογίας θα πρέπει να εστιάζεται στη συμπλήρωση των ανθρώπινων ικανοτήτων αντί να τις υποκαθιστά· θεωρεί ότι, στο πλαίσιο της ανάπτυξης της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης, είναι ζωτικής σημασίας να διασφαλιστεί ότι θα είναι ανά πάσα στιγμή δυνατή η άσκηση ανθρώπινου ελέγχου επί των έξυπνων μηχανών· φρονεί ότι πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο ενδεχόμενο να αναπτυχθεί μια συναισθηματική σχέση μεταξύ ανθρώπων και ρομπότ — ιδιαίτερα σε ευπαθείς ομάδες (παιδιά, ηλικιωμένοι και άτομα με αναπηρία) — και τονίζει τα προβλήματα που δημιουργούνται από τη σοβαρή συναισθηματική ή σωματική επίδραση που μπορεί να έχει στους ανθρώπους η συναισθηματική αυτή προσκόλληση· |
|
4. |
τονίζει ότι η λήψη μέτρων σε επίπεδο ΕΕ μπορεί να διευκολύνει την ανάπτυξη, καθώς θα αποφευχθεί ο κατακερματισμός της εσωτερικής αγοράς, και, ταυτόχρονα, υπογραμμίζει τη σημασία της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης στο πλαίσιο της διασυνοριακής χρήσης των ρομπότ και των ρομποτικών συστημάτων· επισημαίνει ότι οι δοκιμές, η πιστοποίηση και η έγκριση κυκλοφορίας στην αγορά θα πρέπει να απαιτούνται μόνο σε ένα κράτος μέλος· τονίζει ότι η προσέγγιση αυτή θα πρέπει να συνοδεύεται από έναν αποτελεσματικό έλεγχο της αγοράς· |
|
5. |
τονίζει τη σπουδαιότητα των μέτρων υποστήριξης των ΜΜΕ και των νεοφυών επιχειρήσεων στον τομέα της ρομποτικής που δημιουργούν νέα τμήματα αγοράς στον εν λόγω τομέα ή κάνουν χρήση ρομπότ· |
Έρευνα και καινοτομία
|
6. |
υπογραμμίζει ότι πολλές εφαρμογές της ρομποτικής συνεχίζουν να βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο· επικροτεί το γεγονός ότι όλο και περισσότερα ερευνητικά έργα χρηματοδοτούνται από τα κράτη μέλη και την Ένωση· θεωρεί ουσιώδες να διατηρήσει η Ένωση μαζί με τα κράτη μέλη, μέσω της δημόσιας χρηματοδότησης, την ηγετική της θέση στην έρευνα στους τομείς της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης· ζητεί από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τα χρηματοδοτικά μέσα για ερευνητικά προγράμματα στους τομείς της ρομποτικής και της ΤΠΕ, συμπεριλαμβανομένων των εταιρικών σχέσεων δημοσίου — ιδιωτικού τομέα, και να εφαρμόσουν στις ερευνητικές πολιτικές τους τις αρχές της ανοιχτής επιστήμης και της ηθικά υπεύθυνης καινοτομίας· τονίζει ότι πρέπει να διατεθούν επαρκείς πόροι για την αναζήτηση λύσεων για τις κοινωνικές και ηθικές, νομικές και οικονομικές προκλήσεις που προκύπτουν από την τεχνολογική εξέλιξη και τις εφαρμογές της· |
|
7. |
καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τα ερευνητικά προγράμματα, να προωθήσουν την έρευνα όσον αφορά τους ενδεχόμενους μακροπρόθεσμους κινδύνους που ενέχουν και τις δυνατότητες που προσφέρουν οι τεχνολογίες στους τομείς της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης και να ενθαρρύνουν το ταχύτερο δυνατόν την έναρξη ενός δομημένου δημόσιου διαλόγου σχετικά με τις συνέπειες από την ανάπτυξη των τεχνολογιών αυτών· καλεί την Επιτροπή να αυξήσει, στο πλαίσιο της ενδιάμεσης επανεξέτασης του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, τη στήριξή της στο πρόγραμμα SPARC που χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα πλαίσιο «Ορίζων 2020»· καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να καταβάλουν συντονισμένες προσπάθειες ώστε να παρακολουθήσουν προσεκτικά και να διασφαλίσουν για τις εν λόγω τεχνολογίες την απρόσκοπτη μετάβαση από την έρευνα στη διάθεσή τους και τη χρήση τους στην αγορά μετά τη διενέργεια των ενδεδειγμένων ελέγχων ασφάλειας και με σεβασμό στην αρχή της προφύλαξης· |
|
8. |
τονίζει ότι η καινοτομία στη ρομποτική και στην τεχνητή νοημοσύνη και η ενσωμάτωση της τεχνολογίας της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης στην οικονομία και την κοινωνία προϋποθέτουν ψηφιακή υποδομή που να παρέχει καθολική συνδεσιμότητα· καλεί την Επιτροπή να δημιουργήσει ένα πλαίσιο που να πληροί τις προϋποθέσεις συνδεσιμότητας για το ψηφιακό μέλλον της Ένωσης και να εξασφαλίσει ότι η πρόσβαση σε ευρυζωνικότητα και σε δίκτυα 5ης γενιάς είναι πλήρως σύμφωνη με την αρχή της ουδετερότητας του δικτύου· |
|
9. |
πιστεύει ακράδαντα ότι η διαλειτουργικότητα μεταξύ συστημάτων, συσκευών και υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους, με γνώμονα την προστασία της ασφάλειας και της ιδιωτικότητας ήδη από τη φάση του σχεδιασμού, είναι ζωτικής σημασίας για τη ροή δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, που καθιστά την τεχνητή νοημοσύνη και τα ρομπότ περισσότερο ευέλικτα και αυτόνομα· ζητεί από την Επιτροπή να προωθήσει ένα ανοικτό περιβάλλον, που να εκτείνεται από τα ανοικτά πρότυπα και τα καινοτόμα μοντέλα αδειοδότησης μέχρι τις ανοικτές πλατφόρμες και τη διαφάνεια, προκειμένου να αποφευχθεί ο εγκλωβισμός σε ιδιόκτητα συστήματα που περιορίζουν τη διαλειτουργικότητα· |
Δεοντολογικές αρχές
|
10. |
σημειώνει ότι το αναπτυξιακό δυναμικό μέσω της χρήσης της ρομποτικής χαρακτηρίζεται από εντάσεις και κινδύνους και θα πρέπει να εκτιμηθεί προσεκτικά από πλευράς ανθρώπινης ασφάλειας, υγείας και ασφάλειας· ελευθερίας, ιδιωτικής ζωής, ακεραιότητας και αξιοπρέπειας· αυτονομίας και μη εισαγωγής διακρίσεων καθώς και από πλευράς προστασίας των προσωπικών δεδομένων· |
|
11. |
φρονεί ότι το ισχύον ρυθμιστικό πλαίσιο της Ένωσης πρέπει να εκσυγχρονιστεί και να συμπληρωθεί, όπου αυτό είναι απαραίτητο, βάσει ηθικών αρχών που θα αποτυπώνουν τον πολύπλοκο χαρακτήρα του τομέα της ρομποτικής και των πολυάριθμων επιπτώσεών της στην κοινωνία, την ιατρική και τη βιοηθική· θεωρεί ότι είναι απαραίτητο ένα σαφές, αυστηρό και αποτελεσματικό δεοντολογικό πλαίσιο με κατευθυντήριες γραμμές για την εξέλιξη, τον σχεδιασμό, την παραγωγή, τη χρήση και την τροποποίηση των ρομπότ, ώστε να συμπληρώσει τις νομικές συστάσεις της παρούσας έκθεσης και το υφιστάμενο εθνικό και ενωσιακό κεκτημένο· προτείνει να περιληφθεί στο παράρτημα του ψηφίσματος ένα πλαίσιο υπό μορφή χάρτη, αποτελούμενο από έναν κώδικα δεοντολογίας για μηχανικούς ρομποτικής, έναν κώδικα για τις επιτροπές δεοντολογίας σε θέματα έρευνας για την επανεξέταση των πρωτοκόλλων ρομποτικής, καθώς και από υποδείγματα αδειών για σχεδιαστές και χρήστες· |
|
12. |
υπογραμμίζει την αρχή της διαφάνειας, δηλαδή ότι θα πρέπει πάντα να είναι δυνατό να παρουσιαστεί το σκεπτικό πίσω από κάθε απόφαση που λαμβάνεται με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, η οποία μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στη ζωή ενός ή περισσότερων ανθρώπων· θεωρεί ότι πρέπει πάντα να προσφέρεται η δυνατότητα παρουσίασης των υπολογισμών του συστήματος τεχνητής νοημοσύνης σε μορφή κατανοητή από τον άνθρωπο· φρονεί ότι τα προηγμένα ρομπότ πρέπει να είναι εξοπλισμένα με ένα «μαύρο κουτί», το οποίο θα καταγράφει στοιχεία για κάθε λειτουργία που εκτελείται από το ρομπότ, συμπεριλαμβανομένων των λογικών σταδίων που συνέβαλαν στη λήψη των αποφάσεών του· |
|
13. |
επισημαίνει ότι οι κατευθυντήριες γραμμές του δεοντολογικού πλαισίου πρέπει να βασίζονται στις αρχές της ωφέλιμης δράσης, της αποτροπής ζημιών, της αυτονομίας και της δικαιοσύνης καθώς και στις αρχές και αξίες που κατοχυρώνονται στο άρθρο 2 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, όπως είναι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η ισότητα, η δικαιοσύνη, η απαγόρευση των διακρίσεων, η συνειδητή συγκατάθεση, η προστασία της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων καθώς και σε άλλες βασικές αρχές και αξίες του ενωσιακού δικαίου, όπως η απαγόρευση στιγματισμού, η διαφάνεια, η αυτονομία και η ατομική ευθύνη και η κοινωνική ευθύνη, και στις υφιστάμενες δεοντολογικές πρακτικές και τους σχετικούς κώδικες· |
|
14. |
θεωρεί ότι πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα ρομπότ που αντιπροσωπεύουν σημαντική απειλή για εμπιστευτικότητα, λόγω της θέσης τους σε χώρους που είναι παραδοσιακά προστατευμένοι και ιδιωτικοί, και λόγω της ικανότητάς τους να αντλούν και να διαβιβάζουν πληροφορίες σχετικά με προσωπικά και ευαίσθητα δεδομένα· |
Σύσταση Ευρωπαϊκού Οργανισμού
|
15. |
πιστεύει ότι απαιτείται στενή συνεργασία μεταξύ κρατών μελών και Επιτροπής προκειμένου να διασφαλίζεται η ύπαρξη συνεκτικών διασυνοριακών κανόνων στην Ένωση που προάγουν τη συνεργασία μεταξύ ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και καθιστούν δυνατή την ανάπτυξη σε ολόκληρη την Ένωση ρομπότ που πληρούν τα απαιτούμενα επίπεδα ασφάλειας και προστασίας καθώς και τις δεοντολογικές αρχές που διέπουν το ενωσιακό δίκαιο· |
|
16. |
καλεί την Επιτροπή να εξετάσει τη σύσταση ενός ευρωπαϊκού οργανισμού για τη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη, ο οποίος θα παρέχει την απαραίτητη τεχνογνωσία και εμπειρογνωμοσύνη σε ρυθμιστικά και δεοντολογικά θέματα για τη στήριξη των οικείων δημόσιων φορέων, τόσο σε επίπεδο Ένωσης όσο και σε επίπεδο κρατών μελών, ώστε να ενισχυθούν οι προσπάθειές τους να διασφαλίσουν μια έγκαιρη, δεοντολογική και κατόπιν δέουσας ενημέρωσης αντίδραση στις νέες ευκαιρίες και προκλήσεις, διασυνοριακού ιδίως χαρακτήρα, που προκύπτουν από τις τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα της ρομποτικής, όπως ο τομέας των μεταφορών· |
|
17. |
θεωρεί ότι οι δυνατότητες που προσφέρει η χρήση της ρομποτικής και τα προβλήματα που συνδέονται με αυτή καθώς και η υφιστάμενη δυναμική για επενδύσεις δικαιολογούν τον εξοπλισμό του ευρωπαϊκού οργανισμού με τον κατάλληλο προϋπολογισμό και τη στελέχωσή του με ρυθμιστικούς φορείς και εξωτερικούς εμπειρογνώμονες σε τεχνικά και δεοντολογικά ζητήματα, ώστε να ασχολούνται με τον διατομεακό και διεπιστημονικό έλεγχο των εφαρμογών που βασίζονται στη ρομποτική, την αναζήτηση προτύπων βέλτιστων πρακτικών, και, κατά περίπτωση, να προτείνουν ρυθμιστικά μέτρα, να ορίζουν νέες βασικές αρχές και να αντιμετωπίζουν δυνητικά προβλήματα προστασίας των καταναλωτών και συστηματικές προκλήσεις· ζητεί από την Επιτροπή (και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό, εφόσον συσταθεί) να υποβάλλουν ετησίως έκθεση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με τις τελευταίες εξελίξεις στον τομέα της ρομποτικής, καθώς και με τα πιθανά μέτρα που πρέπει να ληφθούν· |
Δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και ροή των δεδομένων
|
18. |
διαπιστώνει ότι δεν υπάρχουν νομοθετικές διατάξεις που να εφαρμόζονται συγκεκριμένα στον τομέα της ρομποτικής, ωστόσο, τα ισχύοντα νομικά καθεστώτα και οι νομικές θεωρίες μπορούν ήδη να εφαρμοστούν και στον εν λόγω τομέα, ενώ κάποιες πτυχές φαίνεται ότι χρειάζονται ειδική εξέταση· καλεί την Επιτροπή να στηρίξει μια οριζόντια και τεχνολογικά ουδέτερη προσέγγιση όσον αφορά τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας που διέπουν τους διάφορους τομείς στους οποίους μπορεί να αναπτυχθεί η ρομποτική· |
|
19. |
καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι οι κανόνες αστικού δικαίου στον τομέα της ρομποτικής είναι συμβατοί με τον Γενικό Κανονισμό για την Προστασία Δεδομένων και με τις αρχές της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας· καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να λάβουν υπόψη τους τη ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη στον τομέα της ρομποτικής, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης κυβερνοφυσικών συστημάτων, και να διασφαλίσουν ότι η νομοθεσία της Ένωσης δεν θα υπολείπεται όσον αφορά την τεχνολογική εξέλιξη και ανάπτυξη· |
|
20. |
τονίζει ότι το δικαίωμα σε προστασία της ιδιωτικής ζωής και των προσωπικών δεδομένων, όπως κατοχυρώνονται στα άρθρα 7 και 8 του Χάρτη και στο άρθρο 16 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), ισχύουν σε όλους τους τομείς της ρομποτικής και ότι πρέπει να τηρείται πλήρως το ενωσιακό νομοθετικό πλαίσιο για την προστασία των δεδομένων· ζητεί συναφώς να διευκρινιστούν εντός του πλαισίου εφαρμογής του ΓΚΠΔ οι ρυθμίσεις και τα κριτήρια που αφορούν τη χρήση κάμερας και αισθητήρων σε ρομπότ· καλεί την Επιτροπή να διασφαλίσει ότι τηρούνται οι αρχές προστασίας δεδομένων, όπως προστασία κατά το στάδιο σχεδιασμού και εξ ορισμού, οι διαδικασίες ελαχιστοποίησης των δεδομένων, περιορισμού του σκοπού και διαφανούς ελέγχου για τα υποκείμενα των δεδομένων και κατάλληλα ένδικα μέσα βάσει του ενωσιακού δικαίου περί προστασίας δεδομένων και ότι οι δέουσες συστάσεις και τα πρότυπα ενισχύονται και ενσωματώνονται στις ενωσιακές πολιτικές· |
|
21. |
υπογραμμίζει ότι η ελεύθερη ροή δεδομένων αποτελεί τη βάση για την ψηφιακή οικονομία και την ανάπτυξη στον τομέα της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης· επισημαίνει ότι ένα υψηλό επίπεδο ασφάλειας των συστημάτων ρομποτικής, περιλαμβανομένων των εσωτερικών συστημάτων δεδομένων και των ροών δεδομένων τους, είναι κρίσιμο για την επαρκή αξιοποίηση των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης· τονίζει ότι η προστασία των δικτύων διασυνδεδεμένων ρομπότ και τεχνητής νοημοσύνης θα πρέπει να διασφαλιστεί ώστε να αποφεύγονται πιθανές παραβιάσεις της ασφάλειας· τονίζει επίσης, στο πλαίσιο αυτό, ότι για την επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων και ρομπότ και συσκευών-φορέων τεχνητής νοημοσύνης είναι θεμελιώδης ανάγκη να υπάρχει υψηλό επίπεδο ασφάλειας, προστασίας προσωπικών δεδομένων και προφύλαξης της ιδιωτικής ζωής· υπογραμμίζει την ευθύνη των σχεδιαστών συστημάτων ρομποτικής και τεχνητής νοημοσύνης όσον αφορά την ανάπτυξη προϊόντων που να είναι ασφαλή και κατάλληλα για τον προβλεπόμενο σκοπό· καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να παράσχουν στήριξη και κίνητρα όσον αφορά την ανάπτυξη της απαραίτητης τεχνολογίας, περιλαμβανομένων της ασφάλειας από το στάδιο σχεδιασμού· |
Τυποποίηση, ασφάλεια και προστασία
|
22. |
υπογραμμίζει ότι το ζήτημα του καθορισμού προτύπων και της εξασφάλισης διαλειτουργικότητας είναι καίριο για τον μελλοντικό ανταγωνισμό στο πεδίο των τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης και ρομποτικής· καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει τις εργασίες για τη διεθνή εναρμόνιση των τεχνικών προτύπων, ιδίως από κοινού με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Τυποποίησης και τον Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης, ώστε να προαχθεί η καινοτομία, να αποφευχθεί ο κατακερματισμός της εσωτερικής αγοράς και να εξασφαλιστεί ένα υψηλό επίπεδο ασφάλειας των προϊόντων και προστασίας των καταναλωτών, συμπεριλαμβανομένων εφόσον απαιτείται, ελάχιστων προδιαγραφών ασφάλειας και στο εργασιακό περιβάλλον· τονίζει τη σημασία μιας σύννομης αντίστροφης μηχανικής και των ανοιχτών προτύπων πηγής, ώστε να μεγιστοποιηθεί η αξία της καινοτομίας και να εξασφαλιστεί η δυνατότητα επικοινωνίας των ρομπότ μεταξύ τους· εκφράζει ικανοποίηση, στο πλαίσιο αυτό, για τη σύσταση ειδικών τεχνικών επιτροπών, όπως η ISO/TC 299 Robotics, η οποία ασχολείται αποκλειστικά με την ανάπτυξη προτύπων για τη ρομποτική· |
|
23. |
υπογραμμίζει το γεγονός ότι η διεξαγωγή δοκιμών στα ρομπότ σε συνθήκες προσομοίωσης της πραγματικότητας είναι θεμελιώδους σημασίας για τον εντοπισμό και την αξιολόγηση των κινδύνων που αυτά ενδεχομένως συνιστούν, καθώς και για την τεχνολογική τους εξέλιξη πέρα από την καθαρά πειραματική φάση των εργαστηριακών δοκιμών· τονίζει, στο πλαίσιο αυτό, ότι η διεξαγωγή δοκιμών των ρομπότ σε συνθήκες προσομοίωσης της πραγματικότητας, ιδίως σε πόλεις και δρόμους, εγείρει πολλά ζητήματα, όπως εμπόδια που επιβραδύνουν την εξέλιξη αυτών των δοκιμαστικών φάσεων και απαιτεί έναν αποτελεσματικό μηχανισμό στρατηγικής και παρακολούθησης· καλεί την Επιτροπή να διαμορφώσει ομοιόμορφα κριτήρια σε όλα τα κράτη μέλη, τα οποία πρέπει να χρησιμοποιούν τα επί μέρους κράτη μέλη προκειμένου να εντοπίζουν τους τομείς, στους οποίους επιτρέπεται η διεξαγωγή πειραμάτων με ρομπότ, με σεβασμό στην αρχή της προφύλαξης· |
Αυτόνομα μέσα μεταφοράς
α) Αυτόνομα οχήματα
|
24. |
υπογραμμίζει ότι οι αυτόνομες μεταφορές καλύπτουν όλες τις μορφές τηλεχειριζόμενων, αυτοματοποιημένων, συνδεδεμένων και αυτόνομων τρόπων οδικών, σιδηροδρομικών, πλωτών και εναέριων μεταφορών, περιλαμβανομένων οχημάτων, σιδηροδρόμων, σκαφών, οχηματαγωγών, αεροσκαφών, μη επανδρωμένων αεροσκαφών, καθώς και όλες τις μελλοντικές μορφές εξέλιξης και καινοτομίας στον τομέα αυτό· |
|
25. |
θεωρεί ότι η ανάγκη θέσπισης αποτελεσματικών κανόνων σε ενωσιακό και παγκόσμιο επίπεδο είναι περισσότερο επιτακτική στον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας, ώστε να διασφαλιστεί η διασυνοριακή ανάπτυξη αυτόματων και αυτόνομων οχημάτων, με στόχο να αξιοποιηθούν πλήρως οι οικονομικές δυνατότητες που προσφέρουν και να αντληθούν οφέλη από τις θετικές επιπτώσεις των τεχνολογικών τάσεων· τονίζει το γεγονός ότι οι αποσπασματικές ρυθμιστικές προσεγγίσεις αποτελούν εμπόδιο για την υλοποίηση αυτόνομων συστημάτων μεταφοράς και θέτουν σε κίνδυνο την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα· |
|
26. |
εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι ο χρόνος αντίδρασης του οδηγού σε περίπτωση απρόβλεπτης ανάληψης του ελέγχου του οχήματος είναι ζωτικής σημασίας και ζητεί, συνεπώς, από τα ενδιαφερόμενα μέρη να παρέχουν ρεαλιστικές τιμές για τον καθορισμό ζητημάτων ασφάλειας και ευθύνης· |
|
27. |
εκτιμά ότι η μετάβαση σε αυτόνομα οχήματα θα έχει επιπτώσεις όσον αφορά τις ακόλουθες πτυχές: αστική ευθύνη (ευθύνη και ασφάλιση), οδική ασφάλεια, όλα τα θέματα που σχετίζονται με το περιβάλλον (π.χ. ενεργειακή απόδοση, χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ενεργειακοί πόροι), ζητήματα που αφορούν τα δεδομένα (πρόσβαση σε δεδομένα, προστασία προσωπικών δεδομένων και ιδιωτικής ζωής, ανταλλαγή δεδομένων), ζητήματα που αφορούν την υποδομή ΤΠΕ (π.χ. υψηλή πυκνότητα αποτελεσματικών και αξιόπιστων επικοινωνιών) και την απασχόληση (π.χ. δημιουργία και απώλεια θέσεων απασχόλησης, εκπαίδευση οδηγών βαρέων φορτηγών οχημάτων για τη χρήση αυτόνομων οχημάτων)· τονίζει ότι θα απαιτηθούν σημαντικές επενδύσεις στην οδική και ενεργειακή υποδομή και στην υποδομή ΤΠΕ· καλεί την Επιτροπή να εξετάσει τις προαναφερθείσες πτυχές στο πλαίσιο των εργασιών της για τα αυτόνομα οχήματα: |
|
28. |
υπογραμμίζει ότι είναι ζωτικής σημασίας να διατίθενται από τα ευρωπαϊκά προγράμματα δορυφορικής πλοήγησης Galileo και EGNOS αξιόπιστες πληροφορίες όσον αφορά τον εντοπισμό θέσης και τον χρονοπροσδιορισμό για την υλοποίηση αυτόνομων οχημάτων, ζητεί στη συνάρτηση αυτή την οριστικοποίηση και τη δρομολόγηση των δορυφόρων που απαιτούνται για την ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού συστήματος εντοπισμού θέσης Galileo· |
|
29. |
εφιστά την προσοχή στην υψηλή προστιθέμενη αξία που παρέχουν τα αυτόνομα οχήματα στα άτομα με μειωμένη κινητικότητα, καθώς τα οχήματα αυτά τους επιτρέπουν να συμμετέχουν αποτελεσματικότερα σε ατομικές οδικές μεταφορές, διευκολύνοντας, με τον τρόπο αυτό, την καθημερινότητά τους· |
β) Μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα (συστήματα τηλεχειριζόμενων αεροσκαφών)
|
30. |
αναγνωρίζει τα θετικά επιτεύγματα της τεχνολογίας των μη επανδρωμένων αεροσκαφών, ιδίως στον τομέα της έρευνας και της διάσωσης· τονίζει τη σημασία ενός ενωσιακού πλαισίου για τη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών για την προστασία της ασφάλειας και της ιδιωτικότητας των πολιτών της Ένωσης και καλεί την Επιτροπή να εξασφαλίσει την παρακολούθηση των συστάσεων του ψηφίσματος του Κοινοβουλίου, της 29ης Οκτωβρίου 2015, σχετικά με την ασφαλή χρήση των συστημάτων τηλεχειριζόμενων αεροσκαφών (RPAS), κοινώς γνωστών στον τομέα της πολιτικής αεροπορίας ως «μη επανδρωμένων εναέριων οχημάτων (5)»· προτρέπει την Επιτροπή να εκπονήσει αξιολογήσεις για θέματα ασφάλειας όσον αφορά τη διαδεδομένη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών· καλεί την Επιτροπή να εξετάσει την ανάγκη θέσπισης ενός υποχρεωτικού συστήματος ανίχνευσης και αναγνώρισης για τα RPAS που θα προσδιορίζει τις θέσεις σε πραγματικό χρόνο των αεροσκαφών που βρίσκονται σε λειτουργία· υπενθυμίζει ότι η ομοιογένεια και η ασφάλεια των μη επανδρωμένων αεροσκαφών θα πρέπει να διασφαλίζεται με τα μέτρα που ορίζει ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 216/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (6)· |
Ρομπότ προσωπικής φροντίδας
|
31. |
υπογραμμίζει ότι η έρευνα και ανάπτυξη της ρομποτικής στον τομέα της φροντίδας ηλικιωμένων ατόμων έχει γίνει σταδιακά πιο συνήθης και λιγότερο δαπανηρή, και παράγει προϊόντα με μεγαλύτερη λειτουργικότητα, τα οποία τυγχάνουν ευρύτερης αποδοχής από τους καταναλωτές· επισημαίνει το μεγάλο εύρος εφαρμογών των εν λόγω τεχνολογιών, που παρέχουν υπηρεσίες πρόληψης, συνδρομής, παρακολούθησης, δημιουργίας ερεθισμάτων και συντροφιάς σε ηλικιωμένους και ανθρώπους που πάσχουν από άνοια, γνωστικές διαταραχές και απώλεια μνήμης· |
|
32. |
επισημαίνει ότι η ανθρώπινη επαφή αποτελεί μια από τις πιο θεμελιώδεις πτυχές της ανθρώπινης φροντίδας· πιστεύει ότι η αντικατάσταση του ανθρώπινου παράγοντα από ρομπότ θα αφαιρούσε το ανθρώπινο στοιχείο από τις πρακτικές φροντίδας, ωστόσο, από την άλλη πλευρά, αναγνωρίζει ότι τα ρομπότ μπορούν να υποστηρίξουν την εκτέλεση αυτοματοποιημένων εργασιών φροντίδας και να διευκολύνουν το έργο των παρόχων φροντίδας ενισχύοντας την ανθρώπινη φροντίδα και καθιστώντας πιο στοχευμένη τη διαδικασία αποκατάστασης, ούτως ώστε το ιατρικό προσωπικό και οι πάροχοι φροντίδας να μπορούν να διαθέτουν περισσότερο χρόνο για τη διάγνωση και την εξεύρεση καλύτερων επιλογών θεραπευτικής αγωγής· τονίζει ότι παρ’ όλο που η ρομποτική διαθέτει τη δυνατότητα να βελτιώσει την κινητικότητα και την κοινωνικότητα των ανθρώπων με αναπηρίες και των ηλικιωμένων, οι άνθρωποι θα εξακολουθήσουν να είναι απαραίτητοι για την παροχή φροντίδας και θα συνεχίσουν να αποτελούν σημαντική και όχι πλήρως αντικαταστάσιμη πηγή κοινωνικής συναναστροφής· |
Ρομπότ για ιατρική χρήση
|
33. |
υπογραμμίζει τη σημασία της κατάλληλης εκπαίδευσης, κατάρτισης και προετοιμασίας των ασκούντων επαγγέλματα στον τομέα της υγείας, όπως γιατροί και πάροχοι φροντίδας, προκειμένου να διασφαλιστεί ο υψηλότερος δυνατός βαθμός επαγγελματικών δεξιοτήτων, καθώς και να προστατευτεί η υγεία των ασθενών· υπογραμμίζει την ανάγκη να οριστούν οι ελάχιστες επαγγελματικές προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούν οι χειρουργοί προκειμένου να τους επιτρέπεται να πραγματοποιούν επεμβάσεις ή να χρησιμοποιούν χειρουργικά ρομπότ· θεωρεί θεμελιώδους σημασίας τον σεβασμό της αρχής της εποπτευόμενης αυτονομίας των ρομπότ, στο πλαίσιο της οποίας ο αρχικός προγραμματισμός της θεραπευτικής αγωγής και η τελική επιλογή του τρόπου εκτέλεσης θα εναπόκειται πάντοτε στον άνθρωπο χειρουργό· τονίζει την ιδιαίτερη σημασία της κατάρτισης των χρηστών, ώστε να εξοικειωθούν με τις τεχνολογικές απαιτήσεις στον τομέα αυτό· επισημαίνει την αυξανόμενη τάση προς αυτοδιάγνωση με τη χρήση ενός κινητού ρομπότ και, συνεπώς, την ανάγκη εκπαίδευσης των ιατρών για το χειρισμό περιπτώσεων αυτοδιάγνωσης· φρονεί ότι η χρήση των τεχνολογιών αυτών δεν πρέπει να μειώνει ή να βλάπτει τη σχέση γιατρού-ασθενούς, αλλά να στηρίζει τους γιατρούς στο πλαίσιο της διάγνωσης και/ή θεραπείας των ασθενών προκειμένου να μειώνεται ο κίνδυνος ανθρώπινου σφάλματος και να αυξάνεται η ποιότητας ζωής και το προσδόκιμο ζωής· |
|
34. |
πιστεύει ότι τα ιατρικά ρομπότ εξακολουθούν να ανοίγουν νέους δρόμους όσον αφορά τη χειρουργική υψηλής ακρίβειας και την εκτέλεση επαναληπτικών διαδικασιών και ότι έχουν τη δυνατότητα να βελτιώνουν τα αποτελέσματα των διαδικασιών αποκατάστασης και να παρέχουν αποτελεσματική υλικοτεχνική στήριξη εντός των νοσοκομείων· επισημαίνει ότι τα ιατρικά ρομπότ έχουν επίσης τη δυνατότητα να μειώσουν τις δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης, επιτρέποντας στους επαγγελματίες της υγείας να μετατοπίσουν την προσοχή τους από τη θεραπεία στην πρόληψη και καθιστώντας μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού διαθέσιμο για την καλύτερη προσαρμογή στις ποικίλες ανάγκες των ασθενών, τη συνεχιζόμενη κατάρτιση των επαγγελματιών υγείας και την έρευνα· |
|
35. |
καλεί την Επιτροπή να εξασφαλίσει, πριν από την ημερομηνία θέσης σε ισχύ του κανονισμού (ΕΕ) 2017/745 για τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα, ότι οι διαδικασίες δοκιμής νέων ιατρικών ρομπότ είναι ασφαλείς, κυρίως όταν πρόκειται για προϊόντα που εμφυτεύονται στο σώμα των ανθρώπων· |
Επισκευή και βελτιστοποίηση ανθρώπων
|
36. |
επισημαίνει τις τεράστιες προόδους και περαιτέρω δυνατότητες της ρομποτικής στον τομέα της επισκευής και της αποκατάστασης οργάνων που έχουν υποστεί βλάβη και ανθρωπίνων λειτουργιών, αλλά και τα πολύπλοκα ερωτήματα που εγείρονται ιδίως λόγω των δυνατοτήτων για βελτιστοποίηση του ανθρώπου, καθόσον, τα ιατρικά ρομπότ και ιδίως τα κυβερνοφυσικά συστήματα (CPS), θα μπορούσαν να αλλάζουν ουσιαστικά την αντίληψη περί υγιούς ανθρώπινου σώματος, δεδομένου ότι αυτά μπορούν να φέρονται άμεσα ή να εμφυτευτούν στο ανθρώπινο σώμα· υπογραμμίζει τη σημασία της σύστασης επειγόντως σε νοσοκομεία και άλλα ιδρύματα υγειονομικής περίθαλψης, κατάλληλα στελεχωμένων επιτροπών για θέματα ηθικής στον τομέα της ρομποτικής, οι οποίες θα είναι επιφορτισμένες με το καθήκον να εξετάζουν και να συμβάλλουν στην επίλυση ασυνήθιστων, περίπλοκων ηθικών ζητημάτων που επηρεάζουν τη φροντίδα και τη θεραπεία των ασθενών· καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να αναπτύξουν κατευθυντήριες γραμμές για να βοηθήσουν στη σύσταση και τη λειτουργία των εν λόγω επιτροπών· |
|
37. |
τονίζει ότι στον τομέα των ιατρικών εφαρμογών ζωτικής σημασίας, όπως των ρομποτικών τεχνητών μελών, πρέπει να διασφαλιστεί διαρκής και απρόσκοπτη πρόσβαση σε υπηρεσίες συντήρησης και περαιτέρω βελτίωσης, και ιδίως σε επικαιροποιήσεις λογισμικού που αποκαθιστούν δυσλειτουργίες και τρωτά σημεία· |
|
38. |
συνιστά να δημιουργηθούν ανεξάρτητες καταπιστευτικές οντότητες που θα διαθέτουν τα απαραίτητα μέσα για να παρέχουν υπηρεσίες φροντίδας, όπως συντήρηση, επισκευές και βελτιώσεις, συμπεριλαμβανομένων αναβαθμίσεων λογισμικού σε άτομα που φέρουν ζωτικές και προηγμένες ιατρικές συσκευές, ειδικά όταν οι εν λόγω υπηρεσίες δεν παρέχονται πλέον από τον αρχικό προμηθευτή· προτείνει τη θέσπιση υποχρέωσης των κατασκευαστών να παρέχουν στις εν λόγω ανεξάρτητες καταπιστευτικές οντότητες αναλυτικά σχέδια κατασκευής και κωδικό πηγής, όπως συμβαίνει με τη νομικά προβλεπόμενη κατάθεση δημοσιεύσεων σε μια εθνική βιβλιοθήκη· |
|
39. |
επισημαίνει τον κίνδυνο που συνδέεται με το ενδεχόμενο παράνομης πρόσβασης, διακοπής λειτουργίας ή διαγραφής δεδομένων σε κυβερνοφυσικά συστήματα (CPS) εμφυτευμένα στο ανθρώπινο σώμα, καθώς κάτι τέτοιο θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την υγεία ή, σε ακραίες περιπτώσεις, ακόμα και τη ζωή των ανθρώπων και τονίζει ως εκ τούτου ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην προστασία τέτοιων συστημάτων· |
|
40. |
τονίζει ότι είναι σημαντικό να διασφαλίζεται η ισότιμη πρόσβαση για όλους τους ανθρώπους στις εν λόγω τεχνολογικές καινοτομίες, τα μέσα και τις επεμβάσεις· καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να προωθήσουν την ανάπτυξη υποστηρικτικών τεχνολογιών, προκειμένου να προωθηθεί η ανάπτυξη και η χρήση των εν λόγω τεχνολογιών από άτομα που την έχουν ανάγκη, σύμφωνα με το άρθρο 4 της σύμβασης του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, στην οποία η Ένωση είναι συμβαλλόμενο μέρος· |
Εκπαίδευση και απασχόληση
|
41. |
επισημαίνει τις προβλέψεις της Επιτροπής, σύμφωνα με τις οποίες ως το 2020 η Ευρώπη μπορεί να αντιμετωπίζει έλλειψη έως και 825 000 επαγγελματιών στον τομέα της τεχνολογίας των πληροφοριών και επικοινωνιών, ενώ στο 90 % των θέσεων εργασίας θα απαιτούνται τουλάχιστον βασικές ψηφιακές δεξιότητες· επικροτεί την πρωτοβουλία της Επιτροπής να προτείνει έναν οδικό χάρτη για την πιθανή χρήση και αναθεώρηση του πλαισίου ψηφιακής ικανότητας, των δεικτών ψηφιακών ικανοτήτων για τους εκπαιδευόμενους σε όλα τα επίπεδα και καλεί την Επιτροπή να παράσχει ουσιαστική υποστήριξη για την ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων σε όλες τις ηλικιακές ομάδες και ανεξαρτήτως εργασιακού καθεστώτος ως ένα πρώτο βήμα για την καλύτερη εξισορρόπηση μεταξύ ελλείψεων στην αγορά εργασίας και ζήτησης· τονίζει ότι η ανάπτυξη της ρομποτικής απαιτεί από τα κράτη μέλη να αναπτύξουν πιο ευέλικτα συστήματα κατάρτισης και εκπαίδευσης έτσι ώστε οι στρατηγικές δεξιοτήτων να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της ρομποτικής οικονομίας· |
|
42. |
θεωρεί ότι, αν περισσότερες νεαρές γυναίκες έδειχναν ενδιαφέρον για μια σταδιοδρομία στον ψηφιακό τομέα και αποκτούσαν σχετικές θέσεις εργασίας, θα επωφελείτο τόσο η ψηφιακή βιομηχανία, όσο και οι ίδιες οι γυναίκες αλλά και η οικονομία της Ευρώπης· ζητεί από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να αναλάβουν πρωτοβουλίες ώστε να στηρίξουν την παρουσία των γυναικών στον τομέα της τεχνολογίας των πληροφοριών και επικοινωνιών και να δώσουν ώθηση στις ηλεκτρονικές τους δεξιότητες· |
|
43. |
καλεί την Επιτροπή να αρχίσει να αναλύει και να παρακολουθεί στενότερα τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες τάσεις στον τομέα της απασχόλησης, εστιάζοντας στη δημιουργία, τη μεταφορά και την απώλεια θέσεων εργασίας σε διάφορους τομείς/περιοχές δεξιοτήτων, έτσι ώστε να διαπιστωθούν οι τομείς, στους οποίους δημιουργούνται και οι τομείς, στους οποίους καταργούνται θέσεις εργασίας ως συνέπεια της αυξημένης χρήσης ρομπότ· |
|
44. |
τονίζει ότι είναι σημαντικό να προβλέπονται οι αλλαγές στην κοινωνία, λαμβανομένων υπόψη των συνεπειών που μπορεί να επιφέρει η εξέλιξη και η ανάπτυξη της ρομποτικής· καλεί την Επιτροπή να αναλύσει μια σειρά δυνητικών εξελίξεων και τις συνέπειές τους όσον αφορά τη βιωσιμότητα των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης των κρατών μελών· |
|
45. |
τονίζει τη σημασία που έχει η ευελιξία των δεξιοτήτων καθώς και οι κοινωνικές, δημιουργικές και ψηφιακές δεξιότητες στην εκπαίδευση· είναι πεπεισμένο ότι, εκτός από την ακαδημαϊκή γνώση που παρέχεται στα πανεπιστήμια, η δια βίου μάθηση πρέπει να επιτυγχάνεται και με μια δια βίου δραστηριότητα· |
|
46. |
επισημαίνει το τεράστιο δυναμικό της ρομποτικής για τη βελτίωση της ασφάλειας στον τόπο εργασίας μέσω της μεταφοράς πολλών επικίνδυνων και επιβλαβών εργασιών από τους ανθρώπους στα ρομπότ, ταυτόχρονα όμως σημειώνει το ενδεχόμενο δημιουργίας νέων κινδύνων λόγω της αυξανόμενης διάδρασης ανθρώπων και ρομπότ στον τόπο εργασίας· υπογραμμίζει στη συνάρτηση αυτή τη σημασία της εφαρμογής αυστηρών μακροπρόθεσμων κανόνων όσον αφορά τη διαδραστική σχέση ανθρώπων και ρομπότ προκειμένου να διασφαλίζεται η υγεία, η ασφάλεια και ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων στο χώρο εργασίας· |
Περιβαλλοντικές επιπτώσεις
|
47. |
τονίζει ότι η ανάπτυξη της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης πρέπει να γίνει με τέτοιο τρόπο ώστε ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος να είναι περιορισμένος, δηλαδή με αποδοτική ενεργειακή κατανάλωση, προώθηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και σπάνιων υλικών, ελαχιστοποίηση των αποβλήτων, όπως ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά απόβλητα, και δυνατότητα επισκευών· ενθαρρύνει συνεπώς την Επιτροπή να ενσωματώσει τις αρχές της κυκλικής οικονομίας σε κάθε ενωσιακή πολιτική σχετικά με τη ρομποτική· σημειώνει ότι η χρήση των ρομπότ θα έχει θετικό αντίκτυπο και στο περιβάλλον, ιδίως στους τομείς της γεωργίας και του εφοδιασμού με τρόφιμα και των μεταφορών, κυρίως μέσω της μείωσης του μεγέθους των μηχανημάτων και της μείωσης της χρήσης λιπασμάτων, ενέργειας και νερού, καθώς και μέσω της γεωργίας ακριβείας και της βελτιστοποίησης των δρομολογίων· |
|
48. |
τονίζει ότι τα CPS θα οδηγήσουν στη δημιουργία συστημάτων ενέργειας και υποδομών που θα είναι σε θέση να ελέγχουν τη ροή ηλεκτρικής ενέργειας από τον παραγωγό στον καταναλωτή, και θα έχουν επίσης ως αποτέλεσμα τη δημιουργία «παραγωγών — καταναλωτών» στον τομέα της ενέργειας, οι οποίοι θα παράγουν, αλλά και θα καταναλώνουν ενέργεια· το γεγονός αυτό θα επιφέρει σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη· |
Ευθύνη
|
49. |
θεωρεί ότι η αστική ευθύνη για ζημιές που προκαλούνται από τα ρομπότ αποτελεί ζήτημα ζωτικής σημασίας που πρέπει να εξεταστεί και να ρυθμιστεί σε επίπεδο Ένωσης, έτσι ώστε να διασφαλιστεί ο ίδιος βαθμός αποτελεσματικότητας, διαφάνειας και συνοχής, όσον αφορά τη διασφάλιση ασφάλειας δικαίου σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, προς όφελος των πολιτών, των καταναλωτών και των επιχειρήσεων· |
|
50. |
σημειώνει ότι η ανάπτυξη της ρομποτικής τεχνολογίας θα απαιτεί καλύτερη κατανόηση της κοινής βάσης που απαιτείται για την κοινή δράση ανθρώπου-ρομπότ, η οποία πρέπει να διέπεται από δύο βασικές σχέσεις αλληλεξάρτησης, δηλαδή την προβλεψιμότητα και την καθοδηγησιμότητα· επισημαίνει ότι αυτές οι δύο σχέσεις αλληλεξάρτησης έχουν καίρια σημασία για τον καθορισμό των πληροφοριών που πρέπει να ανταλλάσσουν άνθρωποι και ρομπότ, καθώς και για τον προσδιορισμό μιας κοινής βάσης μεταξύ ανθρώπων και ρομπότ προκειμένου να καταστεί εφικτή η ομαλή κοινή τους δράση· |
|
51. |
ζητεί από την Επιτροπή να υποβάλει, με βάση το άρθρο 114 ΣΛΕΕ πρόταση για μια νομοθετική πράξη σχετικά με τα νομικά ζητήματα που σχετίζονται με την ανάπτυξη και τη χρήση της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης που προβλέπεται τα επόμενα 10 με 15 χρόνια, σε συνδυασμό με μη νομοθετικά μέσα, όπως κατευθυντήριες γραμμές και κώδικες δεοντολογίας σύμφωνα με τις συστάσεις του παραρτήματος· |
|
52. |
θεωρεί ότι, ανεξάρτητα από τη νομική λύση που θα δοθεί όσον αφορά την αστική ευθύνη για ζημιές εκτός των υλικών που προκαλούνται από τα ρομπότ, το μελλοντικό νομοθετικό μέσο δεν πρέπει να επιβάλλει κανενός είδους περιορισμούς στο είδος ή την έκταση της αποκατάστασης των ζημιών, ούτε στα είδη αποζημίωσης προς τον ζημιωθέντα, απλώς και μόνον επειδή η ζημία δεν προκλήθηκε από άνθρωπο· |
|
53. |
θεωρεί ότι το μελλοντικό νομοθετικό μέσο πρέπει να βασιστεί σε ενδελεχή αξιολόγηση από την Επιτροπή, που θα καθορίσει εάν πρέπει να εφαρμοστεί μια προσέγγιση με βάση την αντικειμενική ευθύνη ή τη διαχείριση κινδύνου· |
|
54. |
σημειώνει ταυτόχρονα ότι η αντικειμενική ευθύνη απαιτεί απόδειξη μόνο για την ύπαρξη ζημίας και την αιτιώδη συνάφεια μεταξύ της ζημιογόνου λειτουργίας του ρομπότ και της ζημίας που υπέστη ο παθών· |
|
55. |
σημειώνει ότι μια προσέγγιση με βάση τη διαχείριση κινδύνου δεν εστιάζει στο πρόσωπο «που ενήργησε αμελώς» ως ατομικά υπεύθυνο, αλλά στο πρόσωπο που μπορεί, υπό ορισμένες συνθήκες, να ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους και να αντιμετωπίσει τις αρνητικές συνέπειες· |
|
56. |
θεωρεί ότι, κατά κανόνα, μετά τη διαπίστωση όσων φέρουν την τελική ευθύνη, η ευθύνη που τους αποδίδεται πρέπει να είναι ανάλογη προς το πραγματικό επίπεδο οδηγιών που δόθηκαν στο ρομπότ και προς το βαθμό αυτονομίας του, έτσι ώστε, όσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητα μάθησης και η αυτονομία του ρομπότ καθώς και η διάρκεια της εκπαίδευσής του, τόσο μεγαλύτερη να είναι η ευθύνη του εκπαιδευτή· επισημαίνει, πιο συγκεκριμένα, ότι όταν αναζητείται το πρόσωπο, στο οποίο οφείλεται στην πραγματικότητα η ζημιογόνος συμπεριφορά του ρομπότ, οι δεξιότητες που οφείλονται στην «εκπαίδευση» του ρομπότ δεν πρέπει να συγχέονται με τις δεξιότητες που εξαρτώνται απόλυτα από τις ικανότητες του για αυτόνομη μάθηση· επισημαίνει ότι τουλάχιστον στο παρόν στάδιο την ευθύνη πρέπει να φέρει ένας άνθρωπος και όχι ένα ρομπότ· |
|
57. |
επισημαίνει ότι μια πιθανή λύση για το πολύπλοκο ζήτημα του καταλογισμού ευθύνης για ζημία, που προκαλείται από ολοένα και πιο αυτόνομα ρομπότ, είναι η επιβολή ενός υποχρεωτικού συστήματος ασφάλισης, όπως ήδη συμβαίνει για παράδειγμα με τα αυτοκίνητα· σημειώνει, ωστόσο, ότι σε αντίθεση με το σύστημα ασφάλισης για την οδική κυκλοφορία, στο πλαίσιο του οποίου η ασφάλιση καλύπτει ανθρώπινες πράξεις και παραλείψεις, το σύστημα ασφάλισης στον τομέα της ρομποτικής θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη όλες τις πιθανές ευθύνες στη συνολική αλυσίδα· |
|
58. |
θεωρεί ότι, όπως ισχύει και για την ασφάλιση των αυτοκινούμενων οχημάτων, ένα τέτοιο σύστημα ασφάλισης θα μπορούσε να συμπληρώνεται από ένα ταμείο, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι οι ζημίες θα αποκαθίστανται και όταν δεν υπάρχει ασφαλιστική κάλυψη· καλεί τον ασφαλιστικό τομέα να αναπτύξει νέα προϊόντα και προσφορές, που λαμβάνουν υπόψη την πρόοδο της ρομποτικής· |
|
59. |
καλεί την Επιτροπή, κατά τη διενέργεια εκτίμησης επιπτώσεων του μελλοντικού νομοθετικού της μέσου, να διερευνήσει, να αναλύσει και να συζητήσει τις επιπτώσεις όλων των πιθανών νομοθετικών λύσεων, όπως για παράδειγμα:
|
Διεθνείς πτυχές
|
60. |
σημειώνει ότι, παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει επιτακτική ανάγκη τροποποίησης των υφιστάμενων κανόνων ιδιωτικού διεθνούς δικαίου που εφαρμόζονται εντός ΕΕ για τα οδικά ατυχήματα για να αντιμετωπιστεί η ανάπτυξη των αυτόνομων οχημάτων, η απλοποίηση του υφιστάμενου διπλού συστήματος για τον ορισμό του εφαρμοστέου δικαίου (βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 864/2007 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (7) και της Σύμβασης της Χάγης της 4ης Μαΐου 1971, για το εφαρμοστέο δίκαιο στα τροχαία ατυχήματα) θα βελτίωνε την ασφάλεια δικαίου και θα περιόριζε τις πιθανότητες αναζήτησης της ευνοϊκότερης δικαιοδοσίας· |
|
61. |
επισημαίνει την ανάγκη να εξεταστεί η τροποποίηση διεθνών συμφωνιών, όπως η σύμβαση της Βιέννης για την οδική κυκλοφορία της 8ης Νοεμβρίου 1968 και η σύμβαση της Χάγης για το εφαρμοστέο δίκαιο σε τροχαία ατυχήματα· |
|
62. |
αναμένει από την Επιτροπή να διασφαλίσει ότι τα κράτη μέλη θα εφαρμόσουν το διεθνές δίκαιο, όπως τη Σύμβαση της Βιέννης για την οδική κυκλοφορία που πρέπει να τροποποιηθεί, με ομοιόμορφο τρόπο, ώστε να καταστήσουν δυνατή την οδήγηση χωρίς οδηγό, και καλεί την Επιτροπή, τα κράτη μέλη και τις επιχειρήσεις να υλοποιήσουν το ταχύτερο δυνατόν τους στόχους της Διακήρυξης του Άμστερνταμ· |
|
63. |
τάσσεται σθεναρά υπέρ της διεθνούς συνεργασίας για την ενδελεχή μελέτη των κοινωνικών, ηθικών και νομικών προκλήσεων και την επακόλουθη θέσπιση ρυθμιστικών προτύπων υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών· |
|
64. |
επισημαίνει ότι πρέπει να ισχύουν και στις εφαρμογές της ρομποτικής οι περιορισμοί και οι όροι που προβλέπονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 428/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (8) για τα είδη διπλής χρήσης σχετικά με τις εμπορικές συναλλαγές που αφορούν είδη διπλής χρήσης, δηλαδή αγαθά, λογισμικό και τεχνολογία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο σε μη στρατιωτικές όσο και σε στρατιωτικές εφαρμογές ή/και μπορούν να συμβάλλουν στη διάδοση όπλων μαζικής καταστροφής· |
Τελικές πτυχές
|
65. |
ζητεί, σύμφωνα με το άρθρο 225 ΣΛΕΕ, από την Επιτροπή να υποβάλει, με βάση το άρθρο 114 ΣΛΕΕ, πρόταση οδηγίας για ρυθμίσεις αστικού δικαίου στον τομέα της ρομποτικής, ακολουθώντας τις λεπτομερείς συστάσεις που εκτίθενται στο παράρτημα του παρόντος ψηφίσματος· |
|
66. |
επιβεβαιώνει ότι οι συστάσεις αυτές είναι συμβατές με τα θεμελιώδη δικαιώματα και την αρχή της επικουρικότητας· |
|
67. |
εκτιμά ότι η ζητούμενη πρόταση θα έχει δημοσιονομικές επιπτώσεις εφόσον συσταθεί ένας νέος ευρωπαϊκός οργανισμός· |
ο
ο ο
|
68. |
αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα και τις επισυναπτόμενες συστάσεις στην Επιτροπή και στο Συμβούλιο. |
(1) Οδηγία 85/374/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 25ης Ιουλίου 1985, για την προσέγγιση των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών σε θέματα ευθύνης λόγω ελαττωματικών προϊόντων (ΕΕ L 210 της 7.8.1985, σ. 29).
(2) Κανονισμός (EΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 27ης Απριλίου 2016, για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών και την κατάργηση της οδηγίας 95/46/ΕΚ (γενικός κανονισμός για την προστασία δεδομένων) (ΕΕ L 119 της 4.5.2016, σ. 1).
(3) 1) Ένα ρομπότ δεν επιτρέπεται να τραυματίσει ανθρώπινο ον ή μέσω αδράνειας να επιτρέψει να υποστεί βλάβη ένα ανθρώπινο όν. 2) Ένα ρομπότ πρέπει να υπακούει στις εντολές των ανθρώπων, εκτός αν οι εντολές αυτές έρχονται σε αντίθεση με τον πρώτο νόμο. 3) Ένα ρομπότ πρέπει να προστατεύει την ύπαρξή του, εφόσον η προστασία αυτή δεν έρχεται σε αντίθεση με τον πρώτο και τον δεύτερο νόμο (βλ. Ι. Ασίμοφ, Runabout, 1943) και 4) Ένα ρομπότ δεν επιτρέπεται να βλάψει την ανθρωπότητα ή μέσω αδράνειας να επιτρέψει να υποστεί βλάβη η ανθρωπότητα.
(4) Βλ. Διακήρυξη Schuman (1950): «Η Ευρώπη δεν θα δημιουργηθεί μεμιάς, ή βάσει ενός μοναδικού σχεδίου. Θα δημιουργηθεί μέσα από απτά επιτεύγματα που θα δημιουργήσουν πρώτα μια πραγματική αλληλεγγύη».
(5) Κείμενα που εγκρίθηκαν, P8_TA(2015)0390.
(6) Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 216/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ής Φεβρουαρίου 2008 για τη θέσπιση κοινών κανόνων στον τομέα της πολιτικής αεροπορίας και για την ίδρυση Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ασφαλείας της Αεροπορίας, καθώς και για την κατάργηση της οδηγίας 91/670/ΕΟΚ του Συμβουλίου, του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1592/2002 και της οδηγίας 2004/36/ΕΚ (ΕΕ L 79 της 19.3.2008, σ. 1).
(7) Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 864/2007 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Ιουλίου 2007, για το εφαρμοστέο δίκαιο στις εξωσυμβατικές ενοχές («Ρώμη II») (ΕΕ L 199 της 31.7.2007, σ. 40).
(8) Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 428/2009 του Συμβουλίου, της 5ης Μαΐου 2009, περί κοινοτικού συστήματος ελέγχου των εξαγωγών, της μεταφοράς, της μεσιτείας και της διαμετακόμισης ειδών διπλής χρήσης (ΕΕ L 134 της 29.5.2009, σ. 1).
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΣΤΟ ΨΗΦΙΣΜΑ
ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΖΗΤΟΥΜΕΝΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ
Ορισμός και ταξινόμηση των «έξυπνων ρομπότ»
Πρέπει να δημιουργηθεί ένας κοινός ευρωπαϊκός ορισμός για τα «έξυπνα» αυτόνομα ρομπότ, στον οποίο να περιλαμβάνονται, κατά περίπτωση, ορισμοί των υποκατηγοριών τους, και να λαμβάνονται υπόψη τα εξής χαρακτηριστικά:
|
— |
η ικανότητα να αποκτούν αυτονομία μέσω αισθητήρων ή/και μέσω ανταλλαγής δεδομένων με το περιβάλλον τους (διασυνδεσιμότητα) και να ανταλλάσσουν και να αναλύουν δεδομένα |
|
— |
η ικανότητα να μαθαίνουν μέσω της εμπειρίας και της διάδρασης |
|
— |
το είδος φυσικής στήριξης του ρομπότ |
|
— |
η ικανότητα να προσαρμόζει τη συμπεριφορά και τις δράσεις του στο περιβάλλον του |
Καταχώρηση των «έξυπνων ρομπότ»
Πρέπει να θεσπιστεί ένα σύστημα καταχώρησης των εξελιγμένων ρομπότ βάσει των κριτηρίων για την ταξινόμησή τους, με στόχο την ιχνηλασιμότητά τους και τη διευκόλυνση της εφαρμογής περαιτέρω συστάσεων. Το σύστημα καταχώρησης και το μητρώο πρέπει να είναι ενιαία για ολόκληρη την Ένωση, να καλύπτουν την εσωτερική αγορά και μπορούν να τελούν υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού της Ένωσης για τη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη, εφόσον συσταθεί ο εν λόγω οργανισμός.
Αστική ευθύνη
Όποια νομική λύση κι αν εφαρμοστεί για την ευθύνη των ρομπότ και των συσκευών-φορέων τεχνητής νοημοσύνης σε περιπτώσεις πέρα από την υλική ζημία, δεν πρέπει να επιβάλλονται κανενός είδους περιορισμοί στο είδος ή την έκταση αποκατάστασης των ζημιών, ούτε στα είδη αποζημίωσης προς τον ζημιωθέντα, απλώς και μόνον επειδή η ζημία δεν προκλήθηκε από άνθρωπο.
Θεωρεί ότι το μελλοντικό νομοθετικό μέσο πρέπει να βασιστεί σε ενδελεχή αξιολόγηση από την Επιτροπή, που θα καθορίσει εάν πρέπει να εφαρμοστεί η προσέγγιση της αντικειμενικής ευθύνης ή της διαχείρισης κινδύνου·
Πρέπει να συσταθεί ένα υποχρεωτικό σύστημα ασφάλισης, το οποίο θα μπορούσε να βασίζεται στην υποχρέωση του κατασκευαστή να ασφαλίζει τα αυτόνομα ρομπότ που κατασκευάζει.
Ένα τέτοιο σύστημα ασφάλισης πρέπει να συμπληρώνεται από ένα ταμείο, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι οι ζημίες θα αποκαθίστανται και όταν δεν υπάρχει ασφαλιστική κάλυψη.
Κάθε απόφαση πολιτικής σχετικά με τους κανόνες αστικής ευθύνης που θα ισχύουν για τα ρομπότ και τις συσκευές-φορείς τεχνητής νοημοσύνης θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από διαβούλευση στο πλαίσιο ενός πανευρωπαϊκού έργου έρευνας και ανάπτυξης αφιερωμένου στη ρομποτική και τη νευροεπιστήμη, με επιστήμονες και εμπειρογνώμονες ικανούς να αξιολογήσουν όλους τους σχετικούς κινδύνους και τις επιπτώσεις.
Διαλειτουργικότητα, πρόσβαση σε κώδικα και δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας
Πρέπει να διασφαλιστεί η διαλειτουργικότητα των συνδεδεμένων σε δίκτυο αυτόματων ρομπότ που βρίσκονται σε διάδραση μεταξύ τους. Πρέπει να είναι διαθέσιμη η πρόσβαση στον κώδικα πηγής, στα εισερχόμενα δεδομένα και στις λεπτομέρειες κατασκευής όταν αυτό είναι απαραίτητο για τη διερεύνηση ατυχημάτων που προκλήθηκαν από «έξυπνα ρομπότ», καθώς και για να διασφαλίζεται η συνεχής λειτουργία, διαθεσιμότητα, αξιοπιστία, ομαλότητα και ασφάλειά τους.
Χάρτης περί ρομποτικής
Η Επιτροπή πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις αρχές που κατοχυρώνονται στον ακόλουθο Χάρτη περί ρομποτικής όταν προτείνει νομοθετικές πράξεις που σχετίζονται με τη ρομποτική.
ΧΑΡΤΗΣ ΠΕΡΙ ΡΟΜΠΟΤΙΚΗΣ
Ο προτεινόμενος κώδικας δεοντολογίας στον τομέα της ρομποτικής θέτει τις βάσεις για τον εντοπισμό, την επισκόπηση και την τήρηση των θεμελιωδών δεοντολογικών αρχών ήδη από τη φάση του σχεδιασμού και της ανάπτυξης.
Το πλαίσιο που θα καταρτιστεί μέσα από διαβούλευση, στο πλαίσιο ενός πανευρωπαϊκού έργου έρευνας και ανάπτυξης αφιερωμένου στα ρομπότ και στη νευροεπιστήμη, πρέπει να σχεδιαστεί κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να επιτρέπει μεμονωμένες ρυθμίσεις ανά περίπτωση, προκειμένου να αξιολογηθεί κατά πόσο μια δεδομένη συμπεριφορά είναι σωστή ή λανθασμένη σε δεδομένη κατάσταση και οι αποφάσεις να λαμβάνονται βάσει μιας προκαθορισμένης ιεράρχησης των αξιών.
Ο κώδικας δεν πρέπει να υποκαταστήσει την ανάγκη αντιμετώπισης των μεγάλων νομικών προκλήσεων στον εν λόγω τομέα, αλλά πρέπει να λειτουργεί συμπληρωματικά. Αντ’ αυτού, θα διευκολύνει την κατηγοριοποίηση της ρομποτικής βάσει κανόνων δεοντολογίας, θα ενισχύσει τις προσπάθειες υπεύθυνης καινοτομίας στον τομέα και θα λάβει υπόψη του τους προβληματισμούς του κοινού.
Θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στη φάση της έρευνας και της ανάπτυξης κατά τη σχετική πορεία τεχνολογικής εξέλιξης (διαδικασία σχεδιασμού, δεοντολογική επανεξέταση, λογιστικοί έλεγχοι κ.λπ.). Στόχος πρέπει να είναι τόσο η ανάγκη για συμμόρφωση των ερευνητών, των επαγγελματιών του τομέα, των χρηστών και των σχεδιαστών με δεοντολογικά πρότυπα, όσο και η θέσπιση μιας διαδικασίας για την επίλυση των σχετικών δεοντολογικών διλημμάτων, ώστε τα εν λόγω συστήματα να μπορούν να λειτουργούν με δεοντολογικά υπεύθυνο τρόπο.
ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΓΙΑ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥΣ ΡΟΜΠΟΤΙΚΗΣ
ΠΡΟΟΙΜΙΟ
Ο κώδικας δεοντολογίας καλεί όλους τους ερευνητές και τους σχεδιαστές να δρουν υπεύθυνα, έχοντας λάβει σοβαρά υπόψη την ανάγκη για σεβασμό της αξιοπρέπειας, της ιδιωτικότητας και της ασφάλειας των ανθρώπων.
Ο κώδικας δεοντολογίας ζητεί τη στενή συνεργασία μεταξύ όλων των τομέων, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η έρευνα ρομποτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση διεξάγεται κατά τρόπο ασφαλή, ηθικό και αποτελεσματικό.
Ο κώδικας δεοντολογίας καλύπτει όλες τις ερευνητικές δραστηριότητες και της δραστηριότητες ανάπτυξης στον τομέα της ρομποτικής.
Ο κώδικας δεοντολογίας είναι προαιρετικός και προσφέρει γενικές αρχές και κατευθυντήριες γραμμές για τις ενέργειες όλων των εμπλεκόμενων φορέων.
Οι οργανισμοί χρηματοδότησης ερευνών στον τομέα της ρομποτικής, οι ερευνητικές οργανώσεις, οι ερευνητές και οι επιτροπές δεοντολογίας ενθαρρύνονται να εξετάζουν, σε ένα πρώιμο στάδιο, τις μελλοντικές επιπτώσεις των τεχνολογιών ή των αντικειμένων που ερευνούν, καθώς και να καλλιεργήσουν πνεύμα ευθύνης ενόψει των προκλήσεων και των ευκαιριών που ενδέχεται να προκύψουν στο μέλλον.
Οι δημόσιοι και ιδιωτικοί οργανισμοί χρηματοδότησης της έρευνας πρέπει να απαιτούν την υποβολή μιας μελέτης εκτίμησης κινδύνων, με κάθε υποβαλλόμενη πρόταση χρηματοδότησης ερευνητικών δραστηριοτήτων. Στο πλαίσιο ενός τέτοιου κώδικα πρέπει να νοούνται ως υπεύθυνα υποκείμενα οι άνθρωποι και όχι τα ρομπότ.
Οι ερευνητές στον τομέα της ρομποτικής πρέπει να δεσμεύονται ότι θα τηρούν τα υψηλότερα δυνατά πρότυπα δεοντολογικής και επαγγελματικής συμπεριφοράς και ότι θα συμμορφώνονται προς τις εξής αρχές:
Αρχή της ωφέλιμης δράσης – τα ρομπότ πρέπει να λειτουργούν προς το βέλτιστο συμφέρον των ανθρώπων·
Αρχή της αποτροπής ζημιών – βάσει του δόγματος «προ παντός, μην προκαλέσεις βλάβη», στο πλαίσιο του οποίου τα ρομπότ δεν πρέπει να προκαλούν βλάβη σε άνθρωπο·
Αυτονομία – η δυνατότητα των ρομπότ να προβαίνουν σε συνειδητές, αβίαστες αποφάσεις κατά τη διάδραση τους με άλλα ρομπότ·
Δικαιοσύνη – δίκαιη κατανομή των οφελών που σχετίζονται με τη ρομποτική, ιδίως όσον αφορά τις οικονομικά προσιτές υπηρεσίες οικιακής φροντίδας και υγειονομικής περίθαλψης.
Θεμελιώδη δικαιώματα
Κατά τον σχεδιασμό, τη διεξαγωγή, την εφαρμογή και την αξιοποίηση των ερευνητικών δραστηριοτήτων στον τομέα της ρομποτικής πρέπει να γίνονται σεβαστά τα θεμελιώδη δικαιώματα και να τίθεται ως γνώμονας η ευημερία και η αυτοδιάθεση του ατόμου και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και η αυτονομία, τόσο η σωματική όσο και η ψυχολογική, πρέπει να γίνονται πάντοτε σεβαστές.
Προφύλαξη
Οι δραστηριότητες έρευνας στον τομέα της ρομποτικής πρέπει να διεξάγονται σύμφωνα με την αρχή της προφύλαξης, και συγκεκριμένα να λαμβάνονται οι δέουσες προφυλάξεις, ανάλογες προς το επίπεδο προστασίας, ώστε να προλαμβάνονται οι τυχόν αρνητικές επιπτώσεις των αποτελεσμάτων τους στην ασφάλεια, και ταυτόχρονα να ενθαρρύνεται η πρόοδος προς όφελος της κοινωνίας και του περιβάλλοντος.
Απουσία αποκλεισμών
Οι μηχανικοί ρομποτικής εγγυώνται τη διαφάνεια και το σεβασμό προς το νόμιμο δικαίωμα πρόσβασης όλων των ενδιαφερόμενων μερών σε ενημέρωση. Η απουσία αποκλεισμών επιτρέπει τη συμμετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε όλα τα εμπλεκόμενα ή ενδιαφερόμενα μέρη στο πλαίσιο ερευνητικών δραστηριοτήτων στον τομέα της ρομποτικής.
Λογοδοσία
Οι μηχανικοί ρομποτικής είναι υπεύθυνοι και πρέπει να λογοδοτούν για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει ο τομέας της ρομποτικής στην κοινωνία, το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία, τόσο για τις σημερινές όσο και τις μελλοντικές γενιές.
Ασφάλεια
Οι μηχανικοί ρομποτικής πρέπει να λαμβάνουν υπόψη και να σέβονται τη σωματική ακεραιότητα, την ασφάλεια, την υγεία και τα δικαιώματα όλων των ανθρώπων. Ένας μηχανικός ρομποτικής πρέπει να διαφυλάσσει την ευημερία του ανθρώπου και ταυτόχρονα να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και να δημοσιοποιεί αμέσως παράγοντες που μπορεί να αποτελούν κίνδυνο για το κοινό ή για το περιβάλλον.
Αναστρεψιμότητα
Η αναστρεψιμότητα, απαραίτητη προϋπόθεση για τη δυνατότητα ελέγχου, έχει θεμελιώδη σημασία στο πλαίσιο του προγραμματισμού των ρομπότ, ώστε να συμπεριφέρονται με ασφάλεια και αξιοπιστία. Το ρομπότ γνωρίζει μέσω ενός μοντέλου αναστρεψιμότητας ποιες πράξεις είναι αναστρέψιμες και πώς και να τις αναστρέψει. Η δυνατότητα αναίρεσης της τελευταίας πράξης μιας σειράς πράξεων επιτρέπει στους χρήστες να αναιρούν ανεπιθύμητες ενέργειες και να επιστρέφουν στο «καλό» στάδιο των εργασιών τους.
Ιδιωτική ζωή
Το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή πρέπει να γίνεται πάντα σεβαστό. Ένας μηχανικός ρομποτικής πρέπει να διασφαλίζει ότι οι ιδιωτικές πληροφορίες όντως είναι ασφαλείς και χρησιμοποιούνται αποκλειστικά με τον κατάλληλο τρόπο. Επιπλέον, ένας μηχανικός ρομποτικής πρέπει να εγγυάται ότι δεν αποκαλύπτονται πληροφορίες για την ταυτότητα συγκεκριμένων ατόμων, εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις και μόνο με σαφή, μη διφορούμενη και συνειδητή συγκατάθεση. Η συνειδητή συγκατάθεση ανθρώπου πρέπει να ζητείται και να λαμβάνεται πριν οποιαδήποτε διάδραση μεταξύ ανθρώπου και μηχανής. Συνεπώς, οι σχεδιαστές ρομποτικής έχουν ευθύνη για την ανάπτυξη και τη συμμόρφωση με διαδικασίες που σχετίζονται με την έγκυρη συγκατάθεση, την εμπιστευτικότητα, την ανωνυμία, τη δίκαιη μεταχείριση και την τήρηση της νομιμότητας. Οι σχεδιαστές θα συμμορφώνονται με τυχόν αιτήματα καταστροφής των οικείων δεδομένων και απομάκρυνσής τους από βάσεις δεδομένων.
Μεγιστοποίηση του οφέλους και ελαχιστοποίηση των βλαβών
Οι ερευνητές πρέπει να προσπαθούν να μεγιστοποιούν τα οφέλη της εργασίας τους σε όλα τα στάδιά της, από τη σύλληψη μιας ιδέας ως τη διάδοσή της. Πρέπει να αποφεύγεται η πρόκληση βλάβης σε συμμετέχοντες σε έρευνα, ανθρώπινα υποκείμενα, συμμετέχοντες ή υποκείμενα σε πειράματα, δοκιμές ή μελέτες. Όταν οι κίνδυνοι είναι αναπόφευκτοι και αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο της έρευνας πρέπει να διενεργείται αξιόπιστη αξιολόγηση επιπτώσεων και να διασφαλίζεται η κατάρτιση πρωτοκόλλων διαχείρισης και η συμμόρφωση προς αυτά. Υπό κανονικές συνθήκες, ο κίνδυνος βλάβης δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερος από αυτόν της καθημερινή ζωής, δηλαδή οι άνθρωποι δεν πρέπει να εκτίθενται σε επιπλέον ή σε μεγαλύτερους κινδύνους σε σχέση με τους κινδύνους στους οποίους εκτίθενται στην καθημερινότητά τους. Η λειτουργία συστήματος ρομποτικής πρέπει πάντα να βασίζεται σε διαδικασία διεξοδικής αξιολόγησης κινδύνου, που να διενεργείται βάσει των αρχών της πρόληψης και της αναλογικότητας.
ΚΩΔΙΚΑΣ ΓΙΑ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ
Αρχές
Ανεξαρτησία
Η διαδικασία δεοντολογικής επανεξέτασης πρέπει να είναι ανεξάρτητη από την ίδια την έρευνα. Με την αρχή αυτή τονίζεται η ανάγκη αποφυγής συγκρούσεων συμφερόντων μεταξύ των ερευνητών και εκείνων που επανεξετάζουν τα πρωτόκολλα δεοντολογίας, καθώς και μεταξύ των τελευταίων και των οργανωτικών δομών διακυβέρνησης.
Δεξιότητες
Η διαδικασία δεοντολογικής επανεξέτασης πρέπει να διενεργείται από άτομα με την ανάλογη εμπειρογνωμοσύνη, λαμβανομένης υπόψη της ανάγκης για προσεκτική εξέταση της σύνθεσης της επιτροπής και της κατάρτισης των μελών της σε θέματα δεοντολογίας.
Διαφάνεια και Λογοδοσία
Η διαδικασία της επανεξέτασης πρέπει να διέπεται από την αρχή της λογοδοσίας και να υπόκειται σε έλεγχο. Οι επιτροπές δεοντολογίας σε θέματα έρευνας πρέπει να αναγνωρίζουν τις ευθύνες τους και να λειτουργούν εντός οργανωτικών δομών που προσφέρουν διαφάνεια στη λειτουργία των επιτροπών και στις διαδικασίες για τη διατήρηση και την επανεξέταση των προτύπων.
Ο ρόλος μιας επιτροπής δεοντολογίας σε θέματα έρευνας
Μια επιτροπή δεοντολογίας σε θέματα έρευνας είναι συνήθως υπεύθυνη για την επανεξέταση όλων των ερευνητικών δραστηριοτήτων, στις οποίες συμμετέχουν άνθρωποι, και οι οποίες διενεργούνται από άτομα που έχουν προσληφθεί από ή για λογαριασμό του επίμαχου ιδρύματος· διασφαλίζει ότι η δεοντολογική επανεξέταση είναι ανεξάρτητη και διενεργείται εγκαίρως από αρμόδιους φορείς· προστατεύει την αξιοπρέπεια, τα δικαιώματα και την ευημερία των συμμετεχόντων στην έρευνα· λαμβάνει υπόψη την ασφάλεια των ερευνητών· λαμβάνει υπόψη το έννομο συμφέρον άλλων ενδιαφερόμενων μερών· λαμβάνει τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με την επιστημονική αξία των προτάσεων· και προβαίνει σε τεκμηριωμένες συστάσεις προς τους ερευνητές αν η πρόταση αποδειχθεί ελλιπής σε κάποιο βαθμό.
Η σύνθεση μιας επιτροπής δεοντολογίας σε θέματα έρευνας
Μια επιτροπή δεοντολογίας σε θέματα έρευνας πρέπει υπό κανονικές συνθήκες: να είναι διεπιστημονική· να αποτελείται από άνδρες και γυναίκες· να αποτελείται από μέλη με μεγάλη πείρα και εμπειρογνωμοσύνη στον τομέα της έρευνας για τη ρομποτική. Ο μηχανισμός διορισμού πρέπει να διασφαλίζει ότι η σύνθεση της επιτροπής εξασφαλίζει την κατάλληλη ισορροπία επιστημονικής εμπειρογνωμοσύνης, φιλοσοφικού, ηθικού ή νομικού υποβάθρου και ποικιλίας απόψεων και ότι τουλάχιστον ένα μέλος της επιτροπής είναι ειδικευμένο σε θέματα δεοντολογίας, στον τομέα των χρηστών ειδικών υπηρεσιών υγείας, στην εκπαίδευση ή τις κοινωνικές υπηρεσίες, ανάλογα με το σημείο εστίασης των ερευνητικών δραστηριοτήτων, καθώς και ότι στην επιτροπή υπάρχουν μέλη με ειδική μεθοδολογική εμπειρογνωμοσύνη σχετική με την έρευνα που επανεξετάζεται· η σύνθεση της επιτροπής πρέπει να είναι τέτοια, ώστε να αποφεύγονται οι συγκρούσεις συμφερόντων.
Παρακολούθηση
Όλοι οι ερευνητικοί οργανισμοί πρέπει να προβούν σε σύσταση κατάλληλων διαδικασιών για την παρακολούθηση της διεξαγωγής έρευνας, η οποία έχει λάβει δεοντολογική έγκριση ως την ολοκλήρωσή της, και να διασφαλίζουν τη συνεχή επανεξέταση, σε περίπτωση που από το σχεδιασμό της έρευνας προκύπτει, σε βάθος χρόνου, το ενδεχόμενο αλλαγών, που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν. Η παρακολούθηση πρέπει να είναι ανάλογη με τη φύση και τον βαθμό του κινδύνου που σχετίζεται με την έρευνα. Όταν η επιτροπή δεοντολογίας σε θέματα έρευνας θεωρεί ότι η υπό παρακολούθηση έρευνα προκαλεί σημαντικές ανησυχίες αναφορικά με τη σύμφωνη με δεοντολογικούς κανόνες διεξαγωγή της, πρέπει να ζητεί πλήρη και λεπτομερή αναφορά της έρευνας, προκειμένου να προβεί σε πλήρη επανεξέταση σχετικά με τη συμμόρφωση προς τα δεοντολογικά κριτήρια. Όταν κρίνεται ότι μια μελέτη δεν συμμορφώνεται προς τα δεοντολογικά κριτήρια, πρέπει να εξετάζεται η ανάκληση της έγκρισης και να απαιτείται η αναστολή ή ο τερματισμός της σχετικής έρευνας.
ΑΔΕΙΑ ΓΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΤΕΣ
|
— |
Πρέπει να λαμβάνετε υπόψη τις ευρωπαϊκές αξίες της αξιοπρέπειας, της αυτονομίας και της αυτοδιάθεσης, της ελευθερίας και της δικαιοσύνης πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη διαδικασία σχεδιασμού, ανάπτυξης και παράδοσης τέτοιων τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένης της αποτροπής βλάβης, τραυματισμού, εξαπάτησης ή εκμετάλλευσης (ευάλωτων) χρηστών. |
|
— |
Πρέπει να θεσπίσετε ένα αξιόπιστο σύστημα αρχών σχεδιασμού, που να καλύπτει όλες τις πτυχές μια λειτουργίας ρομπότ, τόσο κατά το σχεδιασμό εξοπλισμού όσο και κατά το σχεδιασμό λογισμικού, καθώς και για την επεξεργασία των δεδομένων εντός ή εκτός πλατφόρμας για λόγους ασφαλείας. |
|
— |
Πρέπει να θεσπίσετε την προστασία της ιδιωτικής ζωής ήδη από το στάδιο του σχεδιασμού, ώστε να διασφαλίζεται η προστασία και η κατάλληλη χρήση των ιδιωτικών πληροφοριών. |
|
— |
Πρέπει να ενσωματώσετε ορατούς μηχανισμούς τερματισμού (διακόπτες έκτακτης ανάγκης), σύμφωνα με λογικούς στόχους σχεδιασμού. |
|
— |
Πρέπει να διασφαλίζετε ότι ένα ρομπότ θα λειτουργεί κατά τρόπο σύμφωνο με τις τοπικές, εθνικές και διεθνείς ηθικές και νομικές αρχές. |
|
— |
Πρέπει να διασφαλίζετε την ιχνηλασιμότητα και τη δυνατότητα ανακατασκευής των βημάτων της διαδικασίας λήψης αποφάσεων του ρομπότ. |
|
— |
Πρέπει να διασφαλίζετε τη μέγιστη διαφάνεια κατά τον προγραμματισμό συστημάτων ρομποτικής, καθώς και την προβλεψιμότητα της συμπεριφοράς του ρομπότ. |
|
— |
Πρέπει να αναλύετε την προβλεψιμότητα στο πλαίσιο του συστήματος διάδρασης ρομπότ-ανθρώπου, λαμβανομένης υπόψη της ασάφειας κατά την ερμηνεία και τις ενέργειες και το ενδεχόμενο ανθρώπινης αποτυχίας ή αποτυχίας του ρομπότ. |
|
— |
Πρέπει να αναπτύξετε εργαλεία ανίχνευσης κατά το στάδιο σχεδιασμού του ρομπότ. Τα εργαλεία αυτά θα διευκολύνουν τη λογοδοσία και την εξήγηση της συμπεριφοράς του ρομπότ, έστω και σε περιορισμένο βαθμό, στα διάφορα επίπεδα που προορίζονται για τους ειδικούς, τους χειριστές και τους χρήστες. |
|
— |
Πρέπει να εκπονήσετε πρωτόκολλα σχεδιασμού και αξιολόγησης και να συνεργαστείτε με τους δυνητικούς χρήστες και τους ενδιαφερόμενους φορείς κατά την αξιολόγηση του οφέλους και των κινδύνων της ρομποτικής, μεταξύ άλλων σε γνωσιακό, ψυχολογικό και περιβαλλοντικό επίπεδο. |
|
— |
Πρέπει να διασφαλίζετε ότι, κατά τη διάδραση με ανθρώπους, γίνεται αντιληπτό ότι τα ρομπότ είναι ρομπότ. |
|
— |
Πρέπει να δίνετε εγγυήσεις για την υγεία και την ασφάλεια όσων έρχονται σε επαφή και βρίσκονται σε διάδραση με τον τομέα της ρομποτικής, δεδομένου ότι τα ρομπότ ως προϊόντα πρέπει να σχεδιάζονται με χρήση διαδικασιών διασφάλισης της ασφάλειας και της προστασίας όσων έρχονται σε επαφή μαζί τους. Ο μηχανικός ρομποτικής πρέπει να διατηρεί την ανθρώπινη ευημερία και ταυτόχρονα να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιεί ρομπότ χωρίς να διασφαλίζει την ασφάλεια, την αποδοτικότητα και την αναστρεψιμότητα της λειτουργίας του συστήματος. |
|
— |
Πρέπει να λαμβάνετε θετική γνωμοδότηση μιας επιτροπής δεοντολογίας σε θέματα έρευνας πριν τη διεξαγωγή δοκιμασίας ενός ρομπότ σε πραγματικές συνθήκες ή εάν εμπλέκονται άνθρωποι στις διαδικασίες σχεδιασμού και ανάπτυξής του. |
ΑΔΕΙΑ ΓΙΑ ΧΡΗΣΤΕΣ
|
— |
Επιτρέπεται να χρησιμοποιείτε ρομπότ χωρίς να προκύπτει κίνδυνος ή να υπάρχει υπόνοια κινδύνου πρόκλησης σωματικής ή ψυχολογικής βλάβης. |
|
— |
Έχετε δικαίωμα να προσδοκάτε ότι ένα ρομπότ θα πραγματοποιεί οποιαδήποτε λειτουργία, για την οποία έχει ρητώς κατασκευαστεί. |
|
— |
Πρέπει να έχετε επίγνωση των περιορισμών των ρομπότ όσον αφορά την αντίληψη, τις γνωσιακές δεξιότητες και την ενεργοποίησή τους. |
|
— |
Πρέπει να σέβεστε την ανθρώπινη ευπάθεια, είτε σε σωματικό είτε σε ψυχολογικό επίπεδο, καθώς και τις συναισθηματικές ανάγκες των ανθρώπων. |
|
— |
Πρέπει να λαμβάνετε υπόψη το δικαίωμα των ατόμων στην ιδιωτική ζωή, μεταξύ άλλων πρέπει να απενεργοποιείτε τις οθόνες βίντεο κατά τη διάρκεια ιδιωτικών στιγμών. |
|
— |
Δεν επιτρέπεται να συλλέγετε, να χρησιμοποιείτε ή να δημοσιοποιείτε προσωπικές πληροφορίες χωρίς τη συγκατάθεση του υποκειμένου των δεδομένων. |
|
— |
Δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιείτε ρομπότ με τρόπο που να αντίκειται στις ηθικές ή νομικές αρχές και τα σχετικά πρότυπα. |
|
— |
Δεν επιτρέπεται να τροποποιείτε ρομπότ έτσι ώστε να μετατραπεί σε όπλο. |