30.6.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 207/57

1.

παρατηρεί ότι στην ΕΕ μόλις 6 % των υπευθύνων για τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις είναι κάτω των 35 ετών, ενώ πάνω από το ήμισυ είναι άνω των 55. Η αύξηση του ποσοστού των ηλικιωμένων αποτελεί γενικό χαρακτηριστικό του πληθυσμού της ΕΕ λόγω του αυξημένου προσδόκιμου ζωής και της μείωσης των γεννήσεων. Ωστόσο, η τάση αυτή είναι πιο έντονη στη γεωργία σε σχέση με άλλους τομείς της οικονομίας. Καθώς οι γηραιότεροι γεωργοί ζουν περισσότερο και τους παρέχονται σημαντικά κίνητρα να παραμείνουν ενεργοί και ελάχιστα κίνητρα να αποσυρθούν, το εργατικό δυναμικό της ευρωπαϊκής γεωργίας είναι ολοένα γηραιότερο, πράγμα που δημιουργεί ουσιαστικούς φραγμούς είσοδο νέων·

2.

επισημαίνει ότι, γενικότερα, η απροθυμία των γηραιότερων γεωργών να μεταβιβάσουν την εκμετάλλευσή τους πηγάζει επίσης από το γεγονός ότι η γεωργία είναι τρόπος ζωής βασισμένος στην κοινότητα, και ο οποίος υπερβαίνει τη νόμιμη ηλικία συνταξιοδότησης. Ως προς αυτό, η γεωργία διαφέρει από πολλές άλλες οικονομικές δραστηριότητες. Τα εμπόδια στις μεταβιβάσεις συχνά οφείλονται στο γεγονός ότι είναι δύσκολο για τους ηλικιωμένους διαχειριστές εκμεταλλεύσεων να παραχωρήσουν τις κτήσεις τους και να αποσυρθούν σταδιακά από τη γεωργία, καθώς ο τόπος διαμονής τους και ο τόπος της γεωργικής τους δραστηριότητας συμπίπτουν. Η γενική «διαρροή εγκεφάλων» που πλήττει την ύπαιθρο εντείνει το πρόβλημα, καθώς ένα ολοένα πιο μορφωμένο εργατικό δυναμικό ενδιαφέρεται λιγότερο για τις θέσεις εργασίας στη γεωργία·

3.

φρονεί ότι πολλοί νέοι τείνουν να θεωρούν τη γεωργία διόλου επιθυμητό επάγγελμα, λόγω του χαμηλού εισοδήματος, της χαμηλής απόδοσης επενδύσεων, των υπερβολικών ωρών εργασίας, των λίγων ευκαιριών για διακοπές —ιδίως για τους κτηνοτρόφους— και των πολυάριθμων κινδύνων και αβεβαιοτήτων που συνδέονται με τον κλάδο. Παρότι η άμεση διαδοχή στο πλαίσιο της ίδιας οικογένειας παραμένει ο συνηθέστερος μηχανισμός εισόδου στη γεωργία, υπάρχουν ενδείξεις ότι ο αριθμός των νεοεισερχόμενων που δεν κληρονομούν τη γεωργική τους εκμετάλλευση αυξάνεται. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ύπαιθρος —περιορισμένη ή δύσκολη πρόσβαση στις μεταφορές, φτωχές υπηρεσίες επικοινωνίας, εκπαίδευσης, υγείας ή πολιτιστικές και κοινωνικές υπηρεσίες— εντείνουν το πρόβλημα. Για να παραμείνουν στην ύπαιθρο, οι νέοι απαιτούν μια ανεπτυγμένη αγροτική οικονομία με υπηρεσίες και ευκαιρίες αναψυχής. Διαφορετικά, συχνά προτιμούν να μεταναστεύσουν στις πόλεις και σε μη γεωργικά επαγγέλματα·

4.

θεωρεί ότι η έλλειψη νέων που να δραστηριοποιούνται στη γεωργία απειλεί την οικονομική και κοινωνική βιωσιμότητα της υπαίθρου. Η υποστήριξη των νέων γεωργών αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να συνεχιστεί η γεωργική δραστηριότητα σε όλες τις περιοχές και να διατηρηθεί ζωντανός ο αγροτικός ιστός, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της εδαφικής συνοχής που διακηρύσσεται στη Συνθήκη της Λισαβόνας·

5.

επαναλαμβάνει την έκκλησή της προς την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να είναι πιο προορατικά στην ενθάρρυνση και τη διευκόλυνση της εδραίωσης των νέων στην ύπαιθρο, ιδίως των γυναικών, μέσω της προώθησης δραστηριοτήτων που συνδράμουν τους γεωργούς στην ευκολότερη επίτευξη ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής (1)·

6.

θεωρεί ότι πρέπει να καταβληθούν μεγαλύτερες προσπάθειες για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση των φραγμών που συνεχίζουν να βιώνουν οι γυναίκες κατά την επαγγελματική τους σταδιοδρομία στον κλάδο·

7.

επισημαίνει το «Μανιφέστο των νέων γεωργών» που δρομολογήθηκε το 2015 από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Νέων Γεωργών, και το οποίο ζητεί πρόσβαση στη γη και στην τραπεζική πίστη μέσω δημόσιων μέτρων στήριξης, κανονισμούς για την αντιμετώπιση αθέμιτων εμπορικών πρακτικών στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων, μέτρα για τη μείωση των εισοδηματικών διακυμάνσεων για τους νέους γεωργούς, νομική προστασία όλων των προτύπων της ΕΕ στις εμπορικές διαπραγματεύσεις και αυξημένη στήριξη της προώθησης των γεωργών της ΕΕ και στήριξη της πρόσβασης στη γη με στόχο την προστασία των εδαφών και τη βελτιστοποίηση της χρήσης γης από τους νέους γεωργούς για την παραγωγή τροφίμων·

8.

συμμερίζεται την ανησυχία που εκφράστηκε στη δήλωση του Cork 2.0 στις 6 Σεπτεμβρίου 2016 σχετικά με την εγκατάλειψη της υπαίθρου και τη διαρροή νέων, και την ανάγκη εξασφάλισης ότι οι αγροτικές περιοχές και κοινότητες (ύπαιθρος, αγροκτήματα, χωριά και κωμοπόλεις) παραμένουν ελκυστικοί τόποι διαβίωσης και εργασίας μέσω της βελτίωσης της πρόσβασης σε υπηρεσίες και ευκαιρίες για τους πολίτες τους και την καλλιέργεια της επιχειρηματικότητας σε παραδοσιακά αγροτικούς τομείς, καθώς και σε νέους τομείς της οικονομίας·

9.

εκτιμά ότι η τρέχουσα οικονομική κρίση κατέστησε δυσκολότερη την πρόσβαση στην πίστη για πολλούς νέους γεωργούς επιχειρηματίες, οι οποίοι συχνά δεν διαθέτουν τις εγγυήσεις που απαιτούνται για τα δάνειά τους, και ενδέχεται να αντιμετωπίζουν υπερβολική γραφειοκρατία·

10.

επιδοκιμάζει τη δημιουργία μέσου γεωργικών εγγυήσεων, που προτάθηκε από την Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων τον Μάρτιο του 2015, η οποία αναμένεται να διευκολύνει την πρόσβαση των νέων γεωργών στη χρηματοδότηση·

11.

επικροτεί το γεγονός ότι η μεταρρύθμιση της ΚΓΠ 2014-2020 εισήγαγε νέα μέτρα για τη στήριξη των νέων γεωργών στη δημιουργία γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Εκφράζει ωστόσο την ανησυχία της ότι η γραφειοκρατία ενδέχεται να εμποδίζει την υλοποίηση αυτών των μέτρων. Θα πρέπει να αποτραπεί η παρεμπόδιση, λόγω υπερβολικών γραφειοκρατικών ρυθμίσεων, της βέλτιστης χρήσης από τους νέους γεωργούς αυτών των νέων μέτρων. Για παράδειγμα, σε ορισμένα κράτη μέλη, οι νέοι γεωργοί συνασπίζονται δημιουργώντας επαγγελματικές αστικές εταιρείες. Τα μέτρα των Βρυξελλών πρέπει επομένως να δεχθούν αυτές τις τοπικές χρηματοπιστωτικές και νομικές οντότητες·

12.

καλεί τα κράτη μέλη να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που παρέχει η νέα ΚΓΠ για τη στήριξη των νέων γεωργών και τη γενεακή ανανέωση, όπως η στήριξη δυνάμει των άρθρων 50 και 51 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1307/2013·

13.

εφιστά την προσοχή στις ευκαιρίες που παρέχουν τα ΕΔΕΤ (2) στους νέους γεωργούς για το σχεδιασμό και την υλοποίηση χρηματοπιστωτικών μέσων με τη μορφή δανείου, εγγύησης ή επενδυτικών κεφαλαίων προκειμένου να παράσχουν πρόσβαση στη χρηματοδότηση σε όσους τη χρειάζονται·

14.

θεωρεί, ωστόσο, ότι η παγίωση της οικονομικής κατάστασης των νέων γεωργών είναι η πλέον σημαντική και αποτελεσματική αφότου υλοποιήθηκε πραγματικά η ανάληψη εκμεταλλεύσεων. Για να ενισχυθεί η οικονομική κατάσταση των νέων γεωργών κατά την ανάληψη εκμεταλλεύσεων υπό τη μορφή επαγγελματικής αστικής εταιρείας, πρέπει να τροποποιηθεί η παράγραφος 5 του άρθρου 50 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1307/2013. Η Επιτροπή των Περιφερειών προτείνει επομένως, κατά την ενδεχόμενη νέα αναθεώρηση του κανονισμού, να διαγραφεί ολόκληρη η δεύτερη περίοδος της παραγράφου 5 του άρθρου 50, η οποία θα διατυπώνεται ως εξής: «Η πληρωμή υπέρ των νέων γεωργών χορηγείται ανά γεωργό, για περίοδο που δεν θα υπερβαίνει την πενταετία.» Η Επιτροπή των Περιφερειών ζητεί επιπλέον από την ευρωπαϊκή Επιτροπή να εφαρμόσει μια ενδιάμεση λύση, που θα επιτρέπει στους νέους γεωργούς να εκμεταλλεύονται όσο το δυνατόν καλύτερα τα μέτρα αυτά·

15.

σημειώνει ότι στον κανονισμό Omnibus που πρότεινε η Επιτροπή το 2016, προτίθεται να επεκτείνει τη δυνατότητα αξιοποίησης του χρηματοπιστωτικού μέσου ως εργαλείου στήριξης και για τη βοήθεια στην έναρξη δραστηριοτήτων νέων γεωργών, πράγμα που θα επιτρέψει αυξημένο επίπεδο χρηματοδότησης για την ομάδα αυτή, δεδομένης της φύσης αυτού του είδους μέσων (η βοήθεια που παρέχεται μέσω δανεισμού ή εγγύησης είναι πολύ χαμηλότερη από αυτήν μέσω επιχορήγησης)·

16.

θεωρεί ότι στήριξη πρέπει να παρέχεται πρωτίστως στις οικογενειακές εκμεταλλεύσεις, καθότι δημιουργούν προστιθέμενη αξία και θέσεις εργασίας και επιτρέπουν στις νέες γενιές γεωργών να εισέλθουν στον κλάδο, δεδομένου ότι είναι ευκολότερη η μεταβίβαση εκμεταλλεύσεων που είναι βιώσιμες και λογικού μεγέθους·

17.

υπενθυμίζει ότι η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις ανάγκες των νέων γεωργών δείχνει πως η διαθεσιμότητα γης προς αγορά και ενοικίαση αποτελεί το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι νέοι γεωργοί και οι νεοεισερχόμενοι στον κλάδο (4)·

18.

αναγνωρίζει με ανησυχία ότι η γεωργία απομακρύνεται ολοένα ταχύτερα από το μοντέλο της οικογενειακής εκμετάλλευσης, σε βαθμό που το 2014 ανακηρύχθηκε σε Διεθνές Έτος Οικογενειακής Γεωργίας προκειμένου να αναδειχθεί το ζήτημα σε παγκόσμιο επίπεδο. Φρονεί ότι καθότι η γη τείνει να αποτελεί ασφαλή επένδυση για μη γεωργικούς επενδυτές, η πρόσβαση στη γη καθίσταται ολοένα δυσκολότερη για νέους γεωργούς που θέλουν να ξεκινήσουν γεωργική επιχείρηση·

19.

καλεί την Επιτροπή να αξιολογήσει τον άμεσο και έμμεσο αντίκτυπο της ευρωπαϊκής πολιτικής για τη συγκέντρωση και την αρπαγή γαιών στην Ευρώπη. Για παράδειγμα, η κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) και οι επιδοτήσεις που δίνονται δυνάμει της ευνοούν ξεκάθαρα τις μεγάλες γεωργικές εκμεταλλεύσεις και περιθωριοποιούν τις μικρές, ενώ ενδέχεται να επηρεάζουν διαφορετικούς κλάδους κατά διαφορετικό τρόπο·

20.

επισημαίνει ότι πολυάριθμα κράτη μέλη έχουν εθνικές ρυθμίσεις που αποτρέπουν την αναγκαστική συγκέντρωση και αγορά γαιών από αλλοδαπούς —για παράδειγμα, προβλέποντας δικαίωμα προτίμησης— και φρονεί ότι τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες πρέπει να έχουν μεγαλύτερες εξουσίες όσον αφορά τη ρύθμιση των γεωργικών γαιών και να θέτουν περιορισμούς προς τούτο, ιδίως προκειμένου να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο αρπαγής και συγκέντρωσης γαιών, που περιορίζει τις επιλογές των νέων γεωργών καθώς ξεκινούν τις δραστηριότητές τους·

21.

εκτιμά πως, παρότι το περιθώριο παρέμβασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη νομοθεσία για την αγορά γης είναι εξαιρετικά περιορισμένο (καθότι πρόκειται για εθνική αρμοδιότητα), θα μπορούσαν να εξερευνηθούν οι ακόλουθες ιδέες:

22.

υποστηρίζει ότι η βιομηχανία, η αναψυχή και, πάνω από όλα, η αυξανόμενη αστικοποίηση οδηγούν σε ταχεία αναδιάρθρωση και στην εξαφάνιση των γεωργικών γαιών. Θεωρεί κατά συνέπεια ότι οι τοπικές κοινότητες πρέπει να συμμετέχουν στις αποφάσεις για τη χρήση της γης και έτσι να αποκτήσουν επιπλέον δικαιώματα και ευκαιρίες·

23.

τονίζει την ανάγκη να δοθούν στους νέους γεωργούς μακροπρόθεσμες προοπτικές προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ερήμωση της υπαίθρου και καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να θεσπίσουν πρωτοβουλίες για τη στήριξη της επιχειρηματικότητας, των αναδυόμενων βιομηχανιών και της αγοράς εργασίας στη γεωργία και τη δασοκομία προκειμένου να δημιουργηθούν νέες και να διατηρηθούν οι υφιστάμενες γεωργικές θέσεις εργασίας, και να καταστούν ελκυστικότερες στους νέους·

24.

επισημαίνει ότι οι ανάγκες κατάρτισης και ενημέρωσης των νέων γεωργών είναι σημαντικές και ποικίλουν ουσιαστικά: για ορισμένους νέους γεωργούς, η ανάγκη για τεχνολογικές δεξιότητες και δεξιότητες σχετικές με την ανάπτυξη στρατηγικής για την εκμετάλλευσή τους είναι καθοριστικής σημασίας, ενώ για άλλους είναι αναγκαίες επιχειρηματικές δεξιότητες —όπως το μάρκετινγκ, η δικτύωση, η επικοινωνία και οι χρηματοπιστωτικές δεξιότητες— προκειμένου να διατηρήσουν βιώσιμη την εκμετάλλευσή τους. Δεν έχουν πάντοτε επίγνωση ότι θα μπορούσαν να ωφεληθούν από όλα αυτά τα διαφορετικά είδη δεξιοτήτων, και τείνουν να διαχειρίζονται την εκμετάλλευσή τους κατά τρόπο παραδοσιακό, χωρίς να αντιλαμβάνονται ανάγκη αλλαγής·

25.

φρονεί συνεπώς ότι πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για την ευαισθητοποίηση σχετικά με τις ευκαιρίες και τα οφέλη της αναβάθμισης δεξιοτήτων στη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές, καθώς και οι εθνικοί και ενωσιακοί οργανισμοί, έχουν σημαντικό ρόλο προς τούτο·

26.

υπογραμμίζει ότι οι νέοι γεωργοί είναι επίσης νέοι επιχειρηματίες και για τον λόγο αυτό επισημαίνει το σημαντικό δυναμικό που αντιπροσωπεύει το πρόγραμμα «Erasmus για νέους επιχειρηματίες» (που χρηματοδοτείται στο πλαίσιο του προγράμματος COSME για την ανταγωνιστικότητα των ΜΜΕ). Το πρόγραμμα, το οποίο επιτρέπει τις διασυνοριακές ανταλλαγές με στόχο να δίνεται στους νέους ή επίδοξους επιχειρηματίες η ευκαιρία να μάθουν τα μυστικά του επαγγέλματος από επιτυχημένους επιχειρηματίες, θα πρέπει να αξιοποιηθεί ορθά καθώς και να εφαρμόζεται και στον πρωτογενή τομέα·

27.

υπενθυμίζει ότι, στη γνωμοδότησή της με θέμα την καινοτομία και τον εκσυγχρονισμό της αγροτικής οικονομίας, η Επιτροπή των Περιφερειών συνιστά τον εκσυγχρονισμό της επαγγελματικής κατάρτισης που παρέχεται στις αγροτικές περιοχές και την προσαρμογή της στις συνθήκες παγκόσμιου ανταγωνισμού και στις ανάγκες των τοπικών επιχειρήσεων, καθώς και την ενίσχυση της χρηματοδότησης του ΕΚΤ που διατίθεται για την επαγγελματική κατάρτιση στις αγροτικές περιοχές (5).