ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Στρασβούργο, 8.3.2016

COM(2016) 95 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΟΜΑΔΑ

Ευρωπαϊκό εξάμηνο 2016: Αξιολόγηση της προόδου σχετικά με τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, την πρόληψη και τη διόρθωση των μακροοικονομικών ανισορροπιών, και αποτελέσματα των εμπεριστατωμένων επισκοπήσεων βάσει του κανονισμού (EΕ) αριθ. 1176/2011

{SWD(2016) 71 έως SWD(2016) 96}

Εισαγωγή

Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο αποτελεί σημαντικό μέσο υλοποίησης μεταρρυθμίσεων τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο ΕΕ. Με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο εστιάζονται και συντονίζονται οι προσπάθειες όλων των κρατών μελών σχετικά με τις μακροοικονομικές, δημοσιονομικές και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τα βήματα για την ολοκλήρωση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης 1 , το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο του 2016 βελτιώνει περαιτέρω την εξορθολογισμένη διαδικασία που εγκαινιάστηκε το 2015. Ενσωματώνει τη διάσταση της ζώνης του ευρώ και τις εθνικές διαστάσεις και δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην απασχόληση, τις επιδόσεις στον κοινωνικό τομέα, τις επενδύσεις και την ανταγωνιστικότητα. Προωθεί τη σύγκλιση και αναγνωρίζει τη στήριξη των μεταρρυθμίσεων από τα ευρωπαϊκά ταμεία, ιδίως τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία, και την τεχνική βοήθεια.

Στην ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης για το 2016 2 , η Επιτροπή τόνισε την ανάγκη να παγιωθεί η ανάκαμψη και να τεθεί σε βιώσιμη πορεία και να επιταχυνθεί η διαδικασία ανοδικής σύγκλισης. Οι προκλήσεις και οι προτεραιότητες της ζώνης του ευρώ είχαν παρουσιαστεί επίσης στη σύσταση για την οικονομική πολιτική στη ζώνη του ευρώ. 3 Η επιδίωξη μια ανοδικής οικονομικής και κοινωνικής σύγκλισης έχει καθοριστική σημασία για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων μεταξύ και εντός των κρατών μελών. Υπό το πρίσμα αυτό, η Επιτροπή κάλεσε τα κράτη μέλη να αξιοποιήσουν τη συγκρατημένη ανάκαμψη που παρατηρείται σήμερα και να επικεντρώσουν τις προσπάθειες πολιτικής στις ακόλουθες τρεις προτεραιότητες: επανεκκίνηση των επενδύσεων, υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για τον εκσυγχρονισμό των οικονομιών της ΕΕ και άσκηση υπεύθυνων δημοσιονομικών πολιτικών.

Οι εκθέσεις ανά χώρα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2016 έχουν εκδοθεί σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ενισχυθεί η οικονομική ανάκαμψη και να διασφαλιστεί ότι στηρίζεται από τα απαραίτητα μέτρα και τις πολιτικές που θα επιτρέψουν να αποδεσμευθούν περαιτέρω δυνατότητες ανάπτυξης. Οι εκθέσεις δείχνουν ότι τα κράτη μέλη καταβάλλουν προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση. Αν και ορισμένες μεταρρυθμίσεις μπορεί να χρειαστούν αρκετά έτη για να αποφέρουν καρπούς, με την πάροδο του χρόνου οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις θα εξασφαλίσουν μια πιο στέρεα βάση για τη βιώσιμη ανάπτυξη, την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, την απασχόληση και τις επενδύσεις. Δεδομένης της ταχύτητας με την οποία είναι δυνατό να μεταβληθούν οι μακροοικονομικές συνθήκες σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία, έχει επιτακτική σημασία να γίνει η καλύτερη δυνατή χρήση των υφιστάμενων παραγόντων που ευνοούν την ανάπτυξη και να επιταχυνθεί ο ρυθμός των μεταρρυθμίσεων για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές θα πρέπει επίσης να λαμβάνουν υπόψη την πρόσφατη εισροή μεταναστών και προσφύγων, ιδίως για την κάλυψη των άμεσων αναγκών τους και την ενσωμάτωσή τους στην αγορά εργασίας.

Η ενεργός συμμετοχή των εθνικών κοινοβουλίων, των κοινωνικών εταίρων, της κοινωνίας των πολιτών και άλλων ενδιαφερόμενων μερών στον σχεδιασμό και στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων έχει καίρια σημασία για την επιτυχή έκβαση. Είναι απαραίτητο να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα και η οικειοποίηση των μεταρρυθμιστικών προσπαθειών στα κράτη μέλη. Αυτό αντικατοπτρίζεται στις οδηγίες της Επιτροπής προς τα κράτη μέλη σχετικά με τη διαδικασία κατάρτισης των εθνικών προγραμμάτων μεταρρυθμίσεων. Η Επιτροπή έχει επίσης αναπτύξει στενότερες επαφές με τους κοινωνικούς εταίρους σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο για να συζητηθούν τα κυριότερα ορόσημα του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην εφαρμογή της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» θα πρέπει να αξιοποιηθεί περαιτέρω.

Οι εκθέσεις ανά χώρα που συντάχθηκαν για 26 κράτη μέλη 4 παρέχουν μια εικόνα των συνολικών οικονομικών και κοινωνικών εξελίξεων σε κάθε κράτος μέλος. Οι εκθέσεις αξιολογούν την πρόοδο που πραγματοποιήθηκε για την αντιμετώπιση των θεμάτων που είχαν εντοπιστεί στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις του 2015 και — για 18 κράτη μέλη — περιλαμβάνουν τις εμπεριστατωμένες επισκοπήσεις στο πλαίσιο της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών. Με βάση την ανάλυση αυτή, η Επιτροπή προτείνει να επικαιροποιηθεί το καθεστώς ορισμένων κρατών μελών στο πλαίσιο της διαδικασίας αυτής. Οι εκθέσεις καλύπτουν επίσης τομείς

μακροοικονομικής σημασίας, όπως οι πολιτικές για το κλίμα και την ενέργεια, που υπόκεινται σε ξεχωριστές πολιτικές διεργασίες 5 .

Η ανάλυση εξετάζει επίσης τη δημοσιονομική κατάσταση των κρατών μελών. Βασίζεται στις πλέον πρόσφατες οικονομικές προβλέψεις 6 της Επιτροπής και στηρίζεται στις γνώμες της Επιτροπής σχετικά με τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων για το 2016 των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ, που εκδόθηκαν τον Νοέμβριο του 2015, καθώς και στις κατευθύνσεις 7 που ενέκρινε η Επιτροπή πέρυσι σχετικά με το πώς μπορεί να διασφαλιστεί ότι το κοινό δημοσιονομικό πλαίσιο στηρίζει την ατζέντα της ΕΕ για την απασχόληση και την ανάπτυξη

Οι εκθέσεις ανά χώρα αναλύουν λεπτομερέστερα τα εμπόδια για τις επενδύσεις που εντοπίστηκαν από την Επιτροπή το περασμένο έτος και παρουσιάζονται μαζί με την Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης για το 2016. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να συνεργάζονται στενά μεταξύ τους και με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ για να αντιμετωπιστούν αυτά τα εμπόδια στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και να επιτευχθεί πρόοδος στην υλοποίηση του τρίτου πυλώνα του Επενδυτικού Σχεδίου για την Ευρώπη 8 .

Οι εκθέσεις ανά χώρα χρησιμεύουν ως αφετηρία για διάλογο με τα κράτη μέλη σχετικά με τις οικονομικές και τις κοινωνικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν. Οι διάλογοι αυτοί, μαζί με τις συστάσεις για τη ζώνη του ευρώ θα πρέπει να αποτελέσουν τη βάση για την προετοιμασία των εθνικών προγραμμάτων μεταρρυθμίσεων που θα υποβληθούν τον Απρίλιο. Κατ’ αρχήν, η Επιτροπή δεν θα διατυπώνει συστάσεις σχετικά με ζητήματα που δεν έχουν εντοπιστεί ως προκλήσεις στις εκθέσεις ανά χώρα, και θα προτείνει περιορισμένο αριθμό ειδικών συστάσεων ανά χώρα για κάθε κράτος μέλος. Αυτές θα διαφοροποιούνται κατά περίπτωση με βάση τη σοβαρότητα των προκλήσεων, όπως φαίνεται και στην ιδιαίτερη κατάσταση κάθε χώρας στο πλαίσιο της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών.

2.    Οικονομικό πλαίσιο

Η ευρωπαϊκή οικονομία συνεχίζει να παρουσιάζει συγκρατημένη ανάκαμψη, ενώ οι εξωτερικοί κίνδυνοι έχουν αυξηθεί. Με την αύξηση του ΑΕΠ το 2015 να διαμορφώνεται σε μόλις 3%, η παγκόσμια οικονομία σημειώνει επιβράδυνση και η πορεία ανάκαμψης περιβάλλεται από πολλούς κινδύνους 9 . Ενώ οι μεγαλύτερες ανεπτυγμένες οικονομίες συνεχίζουν να βρίσκονται σε φάση ανάκαμψης ή ωρίμανσης των οικονομικών κύκλων, πολλές αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς βρίσκονται αντιμέτωπες με δύσκολες προοπτικές. Η ανάπτυξη της Κίνας αναμένεται να επιβραδυνθεί περαιτέρω, γεγονός που επηρεάζει κυρίως άλλες αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες και έχει αντίκτυπο στις παγκόσμιες ροές κεφαλαίων.

Η ευρωπαϊκή οικονομία έχει έως τώρα καταφέρει να μετριάσει τους κινδύνους, αλλά οι επιπτώσεις ενός λιγότερο ευνοϊκού εξωτερικού περιβάλλοντος γίνονται όλο και περισσότερο αισθητές. Η νέα μείωση των τιμών ενέργειας θα εξακολουθήσει να ενισχύει την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών. Η άφιξη ενός άνευ προηγουμένου αριθμού μεταναστών και προσφύγων οδήγησε σε πρόσθετες δημόσιες δαπάνες λόγω της υποδοχής αυξημένου αριθμού ατόμων και άλλων μέτρων που συνδέονται με τους πρόσφυγες. Οι νομισματικές συνθήκες προβλέπεται να παραμείνουν εξαιρετικά διευκολυντικές και η δημοσιονομική πολιτική αναμένεται να στηρίξει την ανάκαμψη το τρέχον έτος. Ωστόσο, οι αρνητικές δευτερογενείς επιπτώσεις της βραδείας ανάπτυξης εκτός της ΕΕ θα μπορούσαν να είναι σοβαρότερες από τις άμεσες επιπτώσεις στο εμπόριο. Οι χαμηλές τιμές των βασικών προϊόντων θα μπορούσαν και αυτές να αποτελέσουν κίνδυνο εάν οδηγήσουν σε αστάθεια στην παγκόσμια οικονομία. Η αστάθεια των χρηματοπιστωτικών αγορών έχει σημαντικά αυξηθεί πρόσφατα. Ειδικότερα, οι τραπεζικοί τίτλοι αντιμετωπίζουν έντονη πτώση τιμών, ενώ για ορισμένα κράτη μέλη παρατηρήθηκε διεύρυνση των ασφαλίστρων κινδύνου για αθέτηση υποχρεώσεων του Δημοσίου.

Η ανάκαμψη στην ΕΕ εξακολουθεί να είναι αργή και εύθραυστη, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη να επιταχυνθούν οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για την προώθηση των επενδύσεων και τη δημιουργία μιας πιο ανταγωνιστικής οικονομίας. Η ανάκαμψη είναι αδύναμη τόσο από ιστορική σκοπιά όσο και σε σύγκριση με άλλες προηγμένες οικονομίες. Η οικονομική ανάπτυξη της ΕΕ προβλέπεται να ανέλθει σε 1,9% του ΑΕΠ κατά το τρέχον έτος και να αυξηθεί στο 2% το 2017. Τα ποσοστά ανεργίας αναμένεται ότι θα συνεχίσουν να μειώνονται από 9,5% το 2015 σε 9% το 2016 στην ΕΕ, και η μείωση θα είναι πιο έντονη στα κράτη μέλη όπου έχουν υλοποιηθεί μεταρρυθμίσεις της αγοράς εργασίας. Η ιδιωτική κατανάλωση θα εξακολουθήσει να αποτελεί τον κύριο μοχλό ανάπτυξης, υποστηριζόμενη από τη βελτίωση των αγορών εργασίας και την αύξηση των πραγματικών διαθέσιμων εισοδημάτων. Καθώς η αποδυνάμωση της παγκόσμιας ζήτησης μειώνει τις προοπτικές μιας ανάκαμψης με μοχλό τις εξαγωγές, η άνοδος των επενδύσεων από τα σημερινά χαμηλά επίπεδα θα συμβάλει καθοριστικά στη διατήρηση μιας οικονομικής ανάκαμψης που θα στηρίζεται σε ευρύτερη βάση και στην αντιστροφή της τάσης μείωσης της δυνητικής ανάπτυξης.

3. Πρόοδος σχετικά με τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις

Στο πλαίσιο της συνολικής μακροοικονομικής σταθεροποίησης, τα κράτη μέλη σημείωσαν κάποια πρόοδο όσον αφορά την αντιμετώπιση των θεμάτων που εντοπίστηκαν στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εκδόθηκαν το 2015. Όπως διαπιστώνεται στις εκθέσεις ανά χώρα του 2016, η πρόοδος από έτος σε έτος διατηρήθηκε σε παρόμοια επίπεδα. Σε μεγαλύτερο χρονικό ορίζοντα, είναι σαφές ότι για την υλοποίηση βασικών μεταρρυθμίσεων απαιτείται χρόνος. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην πολυπλοκότητα των μεταρρυθμίσεων που πρέπει να πραγματοποιηθούν, όπως η μεταρρύθμιση των αγορών εργασίας και προϊόντων, των συνταξιοδοτικών συστημάτων και του τραπεζικού τομέα, καθώς και στις διάφορες ημερομηνίες των εθνικών εκλογών. Σε ορισμένα κράτη μέλη (Δανία, Εσθονία, Ιρλανδία, Ισπανία, Κροατία, Πολωνία, Πορτογαλία και Σλοβακία), οι εθνικές βουλευτικές ή προεδρικές εκλογές διεξήχθησαν το 2015 ή στις αρχές του 2016. Τόσο ο αριθμός όσο και το πεδίο εφαρμογής των ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν το 2014 και το 2015 έχουν επίσης μεταβληθεί. Η Επιτροπή θα παρουσιάσει την πλήρη αξιολόγησή της κατά την υποβολή νέων ειδικών ανά χώρα συστάσεων τον Μάιο

Συνολικά, η Ευρώπη προχωρεί προς την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Τα κράτη μέλη προσεγγίζουν δυναμικά την επίτευξη των στόχων για την κλιματική αλλαγή και την ενέργεια, δεδομένου ότι τα περισσότερα είναι πιθανό να επιτύχουν τους στόχους τους όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση έως το 2020. Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία, η ΕΕ είναι επίσης στη σωστή πορεία όσον αφορά τους στόχους για την εκπαίδευση, καθώς 17 κράτη μέλη έχουν ήδη επιτύχει τους στόχους σχετικά με την πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου και 12 πέτυχαν τους στόχους τους σχετικά με την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ενώ η επίτευξη του στόχου όσον αφορά την απασχόληση εξακολουθεί να είναι δύσκολη για πολλά κράτη μέλη, η κατάσταση της απασχόλησης έχει βελτιωθεί σε όλα σχεδόν τα κράτη μέλη. Προς το τέλος του 2015, η απασχόληση αυξήθηκε κατά 1,1% φθάνοντας στο προ της κρίσης επίπεδο του 70,5%. Το ποσοστό απασχόλησης αυξάνεται με ταχύτερο ρυθμό για τις γυναίκες, παρόλο που το χάσμα των φύλων εξακολουθεί να είναι σημαντικό. Απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για τη μείωση του χάσματος στα ποσοστά απασχόλησης μεταξύ ανδρών και γυναικών. Οι δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξήθηκαν επίσης στα μισά περίπου κράτη μέλη, αλλά εξακολουθεί να φαίνεται δύσκολη η επίτευξη του στόχου της ΕΕ. Εξακολουθούν να υπάρχουν ιδιαίτερα προβλήματα όσον αφορά την επίτευξη του στόχου της μείωσης της φτώχειας, καθώς ο αριθμός των ατόμων που αντιμετωπίζει κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού στην Ευρώπη έχει αυξηθεί λόγω της οικονομικής κρίσης. Ωστόσο, οι πλέον πρόσφατες τάσεις είναι πιο θετικές, καθώς ο αριθμός των ατόμων που αντιμετωπίζει κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού φαίνεται να έχει μειωθεί στα περισσότερα από τα μισά κράτη μέλη. Η τάση αυτή θεωρείται ότι συνεχίστηκε το 2015 παράλληλα με τη βελτίωση των συνθηκών απασχόλησης. Στο παράρτημα 2 παρατίθεται επισκόπηση όλων των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

4. Αντιμετώπιση των μακροοικονομικών ανισορροπιών

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ σημειώνουν πρόοδο όσον αφορά την επανεξισορρόπηση των οικονομιών τους. Ορισμένες ανισορροπίες είναι κληρονομιά της κρίσης, αλλά πολλές υπήρχαν ήδη πριν από την έναρξή της και συνέβαλαν στην επιδείνωση των επιπτώσεών της. Η επαναφορά των οικονομιών της ΕΕ σε μια πορεία βιώσιμης επανεξισορρόπησης έχει καίρια σημασία όχι μόνο για τα μεμονωμένα κράτη μέλη, αλλά και για την ΕΕ και τη ζώνη του ευρώ συνολικά, δεδομένου ότι θα επιτρέψει να αποκτηθεί μεγαλύτερη ανθεκτικότητα σε μελλοντικούς κραδασμούς και θα ανοίξει τον δρόμο για μια πιο βιώσιμη, συνεκτική και υψηλότερη ανάπτυξη.

Οι εμπεριστατωμένες επισκοπήσεις παρέχουν μια ολοκληρωμένη ανάλυση των ανισορροπιών που αντιμετωπίζουν τα κράτη μέλη. Οι εμπεριστατωμένες επισκοπήσεις κάνουν διάκριση μεταξύ των προσαρμογών που οφείλονται σε κυκλικούς παράγοντες και εκείνων που είναι αποτέλεσμα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και επιβεβαιώνουν ότι μόνον οι τελευταίες αποτελούν τη βάση για βιώσιμη ανάπτυξη. Δεδομένης της σημασίας των εμπορικών και οικονομικών δεσμών μεταξύ των χωρών της ΕΕ, η ανάλυση εξετάζει επίσης τις διασυνοριακές επιπτώσεις της επανεξισορρόπησης, επισημαίνοντας την αναγκαιότητά της τόσο σε χώρες που έχουν συσσωρεύσει μεγάλες εξωτερικές υποχρεώσεις όσο και σε εκείνες που εμφανίζουν πλεονάσματα. Η ανάγκη μείωσης των επιπέδων του δημόσιου χρέους παραμένει επιτακτική. Ενώ, σε ορισμένες περιπτώσεις, συντελείται πρόοδος στη μείωση του δημόσιου ή ιδιωτικού χρέους, τα υψηλά επίπεδα του χρέους εξακολουθούν να καθιστούν ευάλωτες τις οικονομίες σε ενδεχόμενες αναταράξεις. Σε άλλες περιπτώσεις, τα χαμηλά αλλά αυξανόμενα επίπεδα χρέους μπορούν να υποδηλώνουν αυξανόμενες αδυναμίες.

4.1. Επανεξισορρόπηση εντός της ΕΕ και στη ζώνη του ευρώ

Η προσαρμογή των υφιστάμενων ανισορροπιών παρεμποδίζεται από διάφορους παράγοντες. Η υποτονική ονομαστική ανάπτυξη και τα πολύ χαμηλά επίπεδα πληθωρισμού παρεμποδίζουν τη διαδικασία απομόχλευσης. Η εξασθένηση της παγκόσμιας ζήτησης μειώνει τις προοπτικές για μια ανάκαμψη που θα στηρίζεται στις εξαγωγές . Τα επίμονα υψηλά ποσοστά ανεργίας σε ορισμένα κράτη μέλη μπορεί να μειώνουν τη δυνητική αύξηση της παραγωγής, μεταξύ άλλων και λόγω της απώλειας δεξιοτήτων και απασχολησιμότητας.

Η διόρθωση των εξωτερικών ανισορροπιών σημειώνει πρόοδο. Σε χώρες με υψηλές εξωτερικές υποχρεώσεις, τα μεγάλα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών από την περίοδο πριν από την κρίση έχουν μειωθεί σημαντικά ή μετατράπηκαν σε πλεόνασμα. Βοηθούμενη από εξωτερικούς παράγοντες, η ανταγωνιστικότητα του κόστους έχει γενικά βελτιωθεί. Σε ορισμένα κράτη μέλη, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι έχει σημειωθεί διαρθρωτική προσαρμογή σε ό,τι αφορά τη μετατόπιση των πόρων προς τον τομέα των εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της ζώνης του ευρώ εμφανίζει, επί του παρόντος, ένα από τα μεγαλύτερα πλεονάσματα σε παγκόσμια κλίμακα. Τα πλεονάσματα που εμφανίζουν λίγα κράτη μέλη έχουν εντυπωσιακό μέγεθος και υποδηλώνουν την υποτονικότητα τόσο της εσωτερικής ζήτησης όσο και των επενδύσεων.

Οι ευπάθειες που συνδέονται με τα υψηλά επίπεδα χρέους εξακολουθούν να αποτελούν πηγή ανησυχίας. Στις περισσότερες χώρες, η διαδικασία διόρθωσης του ισολογισμού προχωρεί, και είναι εν εξελίξει η απομόχλευση στους τομείς των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. Ωστόσο, η απομόχλευση αυτή συνδέεται συχνά με μειωμένες δαπάνες. Σε ορισμένες χώρες, τα επίπεδα του ιδιωτικού χρέους σε σχέση με το ΑΕΠ μειώθηκαν λόγω της ισχυρής ανάκαμψης της οικονομικής μεγέθυνσης. Οι συσσωρευμένες υποχρεώσεις παραμένουν σε ιστορικά υψηλά επίπεδα σε ορισμένα κράτη μέλη. Σε χώρες όπου οι πιέσεις απομόχλευσης επηρεάζουν τη διαδικασία ανάκαμψης και μειώνουν τις προοπτικές για επενδύσεις και κατανάλωση, υπάρχει ακόμη μεγαλύτερη ανάγκη να δοθεί έμφαση στη δημιουργία συνθηκών για τη βελτίωση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας ώστε να περιοριστούν οι επιπτώσεις της απομόχλευσης στην ανάπτυξη και την απασχόληση.

Ο τραπεζικός τομέας αύξησε την κεφαλαιοποίησή του, αλλά παραμένουν οι πιέσεις, που συνδέονται με την επιδείνωση της ποιότητας των πιστώσεων και των στοιχείων ενεργητικού και με τη χαμηλή κερδοφορία. Οι τράπεζες έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά την προσαρμογή των ισολογισμών τους και τα τραπεζικά ιδρύματα παρουσιάζουν ικανοποιητικά επίπεδα κεφαλαιοποίησης και ρευστότητας. Ταυτόχρονα, λόγω του συνδυασμού διαφόρων παραγόντων, ο τραπεζικός τομέας σε ορισμένες χώρες εξακολουθεί να εμφανίζει υψηλό ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων και κακή ποιότητα των στοιχείων ενεργητικού. Οι αδυναμίες αυτές αν δεν αντιμετωπιστούν, μπορεί να οδηγήσουν σε υποτονική πιστωτική ανάπτυξη και ανεπαρκή χορήγηση πιστώσεων. Επιπλέον, η χαμηλή ανάπτυξη και το περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων έχουν αντίκτυπο στα κέρδη του τραπεζικού τομέα.

Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις είναι αναγκαίες για τη διευκόλυνση της ανακατανομής των πόρων μεταξύ επιχειρήσεων, τομέων και περιφερειών, καθώς και για την αύξηση της παραγωγικότητας, της ανταγωνιστικότητας και της βιώσιμης απασχόλησης. Τα κράτη μέλη πρέπει να βελτιώσουν την ανακατανομή των διαθέσιμων πόρων, με τη μετατόπισή τους στους τομείς των εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών και σε πιο παραγωγικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε κάθε τομέα της οικονομίας. Σε αυτό θα μπορούσαν να βοηθήσουν οι μεταρρυθμίσεις που ανοίγουν τις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών, πράγμα που θα ενίσχυε επίσης την εσωτερική αγορά της ΕΕ, και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για την εξάλειψη των φραγμών στην ελεύθερη κυκλοφορία των αγαθών και των υπηρεσιών.

4.2. Εφαρμογή της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών

Η Επιτροπή έχει βελτιώσει τη διαφάνεια της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών. Οι αξιολογήσεις που περιέχονται στις εκθέσεις ανά χώρα αντικατοπτρίζουν τις δεσμεύσεις που περιέχονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τα βήματα για την ολοκλήρωση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης 10 , κυρίως όσον αφορά την ενίσχυση της διαφάνειας κατά την εφαρμογή της διαδικασίας. Τα συμπεράσματα των εμπεριστατωμένων επισκοπήσεων έχουν παρουσιαστεί πιο αποτελεσματικά στις εκθέσεις ανά χώρα μέσω συνοπτικών πινάκων, με την περιγραφή των πηγών των ανισορροπιών και την παρουσίαση των κυριότερων συμπερασμάτων όσον αφορά την εξέλιξη των σχετικών οικονομικών μεταβλητών, τις λύσεις που δίνουν οι πολιτικές και τα υφιστάμενα κενά των πολιτικών. Οι υπηρεσίες της Επιτροπής θα εκδώσουν επίσης μια συλλογή όπου θα συγκεντρώνονται σε ένα ενιαίο έγγραφο οι σχετικές πληροφορίες για τη διαδικασία μακροοικονομικών ανισορροπιών.

Η Επιτροπή απλοποιεί και σταθεροποιεί τις κατηγορίες μακροοικονομικών ανισορροπιών. Για λόγους αποτελεσματικότερης και απλούστερης επικοινωνίας, φέτος οι κατηγορίες μακροοικονομικών ανισορροπιών συμπτύχθηκαν από έξι σε τέσσερις: απουσία ανισορροπιών, ανισορροπίες, υπερβολικές ανισορροπίες και υπερβολικές ανισορροπίες με διορθωτικά μέτρα. Οι κατηγορίες αυτές θα διατηρηθούν αμετάβλητες κατά τα επόμενα έτη. Η ειδική παρακολούθηση θα ενεργοποιείται σε περίπτωση ανισορροπιών ή υπερβολικών ανισορροπιών και θα διαφοροποιείται ανάλογα με τη σοβαρότητα των υποκείμενων προκλήσεων. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις θα προσαρμοστούν ώστε να αντικατοπτρίζουν τη φύση των ανισορροπιών, υπό το πρίσμα των μεταρρυθμιστικών μέτρων που έχουν προταθεί από τα κράτη μέλη στα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων.

Πίνακας 1: Κατηγοριοποίηση των ανισορροπιών στο πλαίσιο της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών

*H κατηγορία «υπερβολικές ανισορροπίες με διορθωτικά μέτρα» συνεπάγεται την κίνηση της διαδικασίας υπερβολικών ανισορροπιών σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1176/2011.

Στις εμπεριστατωμένες επισκοπήσεις έχουν επίσης ληφθεί υπόψη οι δευτερογενείς επιπτώσεις σε άλλες χώρες και συστημικά ζητήματα.
 Ο προσδιορισμός και η αξιολόγηση των μακροοικονομικών ανισορροπιών λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι δικαιολογείται μια συντονισμένη προσέγγιση στο επίπεδο της ζώνης του ευρώ για την αντιμετώπιση των ανισορροπιών, με παράλληλη στήριξη της ανάκαμψης. Η διαδικασία μακροοικονομικών ανισορροπιών αποσκοπεί στην πρόληψη και τη διόρθωση των ανισορροπιών που θα μπορούσαν να είναι επιζήμιες για την ίδια τη χώρα, τη ζώνη του ευρώ ή την ΕΕ. Στην Έκθεση του Μηχανισμού Επαγρύπνησης του 2016 11 που δημοσιεύεται παράλληλα με την Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης του 2016, η Επιτροπή θεώρησε ότι 18 κράτη μέλη θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο εμπεριστατωμένης επισκόπησης για να εξεταστεί αναλυτικότερα η σοβαρότητα των πιθανών ανισορροπιών.

Σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, λιγότερα κράτη μέλη θεωρείται ότι αντιμετωπίζουν ανισορροπίες. Από τα 18 κράτη μέλη που πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο περαιτέρω ανάλυσης, στις εμπεριστατωμένες επισκοπήσεις διαπιστώθηκε ότι σε έξι κράτη μέλη δεν υφίστανται ανισορροπίες, επτά κράτη μέλη αντιμετωπίζουν ανισορροπίες και πέντε κράτη μέλη αντιμετωπίζουν υπερβολικές ανισορροπίες. Για την Κροατία και την Πορτογαλία, η Επιτροπή θα επανεξετάσει την αξιολόγησή της τον Μάιο, αφού λάβει υπόψη τον βαθμό φιλοδοξίας των εθνικών προγραμμάτων μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ). Στο προσάρτημα 3 συνοψίζονται τα πορίσματα των εμπεριστατωμένων επισκοπήσεων ανά κράτος μέλος.

Πίνακας 2: Αποτελέσματα των εμπεριστατωμένων επισκοπήσεων του 2016 (απλοποιημένες κατηγορίες)

*Τόσο η κατηγορία «ανισορροπίες» όσο και ή κατηγορία «υπερβολικές ανισορροπίες» απαιτούν ειδική παρακολούθηση που διαφέρει ανάλογα με τη σοβαρότητα των προκλήσεων.

Σύμφωνα με τις απλοποιημένες κατηγορίες της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών, η εποπτεία θα περιλαμβάνει ειδική παρακολούθηση για όλα τα κράτη μέλη με ανισορροπίες και υπερβολικές ανισορροπίες. Η ειδική παρακολούθηση θα πρέπει να διασφαλίζει την ενισχυμένη εποπτεία των μέτρων πολιτικής για την αντιμετώπιση των ανισορροπιών που εντοπίστηκαν, μέσω εντατικού διαλόγου με τις εθνικές αρχές, αποστολών εμπειρογνωμόνων και τακτικών εκθέσεων προόδου που θα αποτελούν αντικείμενο συζήτησης με όλα τα κράτη μέλη. Οι επαφές αυτές θα συμβάλουν επίσης στην παρακολούθηση της εφαρμογής των ειδικών ανά χώρα συστάσεων στα οικεία κράτη μέλη. Η παρακολούθηση μπορεί να διαφέρει ανάλογα με την ακριβή φύση της ανισορροπίας. Κατά κανόνα, οι χώρες που αντιμετωπίζουν υπερβολικές ανισορροπίες θα υπόκεινται σε αυστηρότερη παρακολούθηση. Οι χώρες της κατηγορίας «υπερβολικές ανισορροπίες με διορθωτικά μέτρα» θα υπόκεινται στη διαδικασία υπερβολικών ανισορροπιών (ΔΥΑ), η οποία περιλαμβάνει συστάσεις πολιτικής για τη διόρθωση των ανισορροπιών και την παρακολούθηση μέσω σχεδίου διορθωτικών μέτρων.

5. Μεταρρυθμίσεις που εφαρμόζουν τα κράτη μέλη

Έχει σημειωθεί πρόοδος στις μεταρρυθμίσεις στα περισσότερα κράτη μέλη. Οι μεταρρυθμιστικές αυτές προσπάθειες πρέπει να συνεχιστούν και να ενισχυθούν προκειμένου να προετοιμάσουν τις οικονομίες για μελλοντικές κρίσεις και να δώσουν ώθηση στην ανταγωνιστικότητα. Η ισχύς και η διατηρησιμότητα της ανάκαμψης εξαρτώνται από την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα της θέσπισης και της υλοποίησης των μεταρρυθμίσεων. Τα ταμεία της ΕΕ, ιδίως τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία, μπορούν και πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τη διευκόλυνση των μεταρρυθμίσεων. Οι περυσινές ειδικές ανά χώρα συστάσεις εντόπισαν μεν ζητήματα που βρέθηκαν στο επίκεντρο των συζητήσεων περί της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής των κρατών μελών, όμως σε πολλές περιπτώσεις οι εκθέσεις ανά χώρα καταδεικνύουν νέες εξελίξεις, όπως η εισροή μεταναστών και προσφύγων.

Οι ποιοτικές πτυχές των μεταρρυθμίσεων είναι σημαντικές για να επιτύχουν οι προσπάθειες. Η αποτελεσματική κατανομή των πόρων προς τις πιο παραγωγικές επιχειρήσεις, θα αυξήσει την παραγωγικότητα και τους ρυθμούς ανάπτυξης. Επίσης, θα αυξήσει τις επενδύσεις από πιο αποδοτικές επιχειρήσεις, ενισχύοντας έτσι το μακροπρόθεσμο αναπτυξιακό δυναμικό των οικονομιών των κρατών μελών. Οι μεταρρυθμίσεις στις αγορές προϊόντων, υπηρεσιών και εργασίας απαιτούν χρόνο για να αποδώσουν καρπούς, αλλά επιφέρουν ανακατανομή των πόρων, κινητοποιώντας επενδύσεις και εκσυγχρονίζοντας την παραγωγική βάση της οικονομίας της ΕΕ.

Οι μεταρρυθμίσεις σε επίπεδο κρατών μελών είναι αναγκαίες ως συμπλήρωμα των δράσεων που αναλαμβάνονται σε επίπεδο ΕΕ. Υπήρξε μια σειρά πολιτικών μεταρρυθμίσεων και εργαλείων που συμφωνήθηκαν σε επίπεδο ΕΕ με στόχο να εξασφαλιστεί ένα καλύτερο επιχειρηματικό περιβάλλον και ένα περισσότερο ασφαλές και σταθερό κανονιστικό περιβάλλον, όπως η στρατηγική για την ενιαία αγορά, η ψηφιακή ενιαία αγορά, η Ενεργειακή Ένωση, η Ένωση Κεφαλαιαγορών, η δέσμη για την κυκλική οικονομία και το θεματολόγιο για τη βελτίωση της νομοθεσίας. Στην ενότητα που ακολουθεί περιγράφεται η πρόοδος των κρατών μελών όσον αφορά την προώθηση μεταρρυθμίσεων στους τομείς που προσδιορίστηκαν στις περυσινές συστάσεις ανά χώρα.

5.1    Επανεκκίνηση των επενδύσεων 

Για τη βελτίωση των επενδυτικών συνθηκών απαιτείται η ανάληψη δράσης σε πολλά μέτωπα. Είναι αναγκαίο να προσελκυστούν περισσότερες ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις για επενδύσεις στην πραγματική οικονομία και να εξασφαλιστούν δημόσιες επενδύσεις καλής ποιότητας. Σύμφωνα με το Επενδυτικό Σχέδιο για την Ευρώπη, προκειμένου οι επενδύσεις να αρχίσουν να συμβάλλουν πιο αποφασιστικά στην ανάπτυξη και στη δημιουργία θέσεων εργασίας, είναι ανάγκη να βελτιωθεί η χρηματοδότηση με κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου, με σκοπό τη δημιουργία ενός πιο ευνοϊκού επενδυτικού περιβάλλοντος και την ανάπτυξη περισσότερο διαρθρωμένων επενδυτικών σχεδίων των οποίων τα αποτελέσματα θα είναι περισσότερο ορατά. Η Επιτροπή έχει ήδη εφαρμόσει ορισμένες μεταρρυθμίσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να δώσει ώθηση στις επενδύσεις, όπως η πρόταση που υπέβαλε στο πλαίσιο της οδηγίας Φερεγγυότητα II. Οι υπηρεσίες της Επιτροπής προέβησαν επίσης σε λεπτομερή προσδιορισμό των κύριων επενδυτικών προκλήσεων σε κάθε κράτος μέλος 12 . Σε αυτές περιλαμβάνονται τα κανονιστικά και διοικητικά εμπόδια, οι δημόσιες συμβάσεις, η φορολογία, τα δικαστικά συστήματα, η πρόσβαση στη χρηματοδότηση και τα πλαίσια αφερεγγυότητας, η εκπαίδευση και οι δεξιότητες, καθώς και οι τομεακοί κανονισμοί. Επιπλέον, η Επιτροπή διαπίστωσε την ανάγκη πρόσβασης σε αυξημένες και περισσότερο διαφοροποιημένες πηγές χρηματοδότησης, καθώς και την ανάγκη επέκτασης των προτεραιοτήτων πέραν της παραδοσιακής υποδομής ώστε να περιληφθούν το ανθρώπινο κεφάλαιο και οι σχετικές κοινωνικές επενδύσεις.

Οι επενδύσεις δεν μπόρεσαν μέχρι στιγμής να καταστούν ισχυρός μοχλός της ανάκαμψης 13 . Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να διασφαλίσουν ένα περιβάλλον που ευνοεί τις επενδύσεις – με την εξάλειψη των σημείων συμφόρησης, την προσφορά μεγαλύτερης κανονιστικής προβλεψιμότητας και την ενίσχυση της ενιαίας αγοράς, προσδιορίζοντας μια σταθερή σειρά προγραμματιζόμενων έργων και εξασφαλίζοντας τον συντονισμό και τον προγραμματισμό σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης. Στα περισσότερα κράτη μέλη ο αρνητικός αντίκτυπος της χρηματοπιστωτικής κρίσης στις επενδύσεις παραμένει αισθητός, ενώ σε ορισμένα από αυτά παρατηρούνται αλλαγές στην σχετική ισορροπία μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών ή επιχειρηματικών επενδύσεων. Η Ιρλανδία αποτελεί παράδειγμα κράτους μέλους στο οποίο, μετά από μια σημαντική και δύσκολη διαδικασία προσαρμογής, σημαντικές ιδιωτικές επενδύσεις διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην οικονομική ανάκαμψη.

Τα κονδύλια της ΕΕ εξακολούθησαν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο σε ορισμένα κράτη μέλη. Στη Βουλγαρία, την Τσεχική Δημοκρατία, την Εσθονία, την Κροατία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, την Ουγγαρία, τη Μάλτα, την Πολωνία, την Πορτογαλία, τη Ρουμανία, τη Σλοβενία και τη Σλοβακία, τα κονδύλια της ΕΕ αποτελούν ένα μεγάλο μέρος των επενδύσεων. Η Επιτροπή συνεργάζεται στενά με τα κράτη μέλη για να βελτιώσει τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η διαχείριση και η επένδυση των κονδυλίων. Τα ποσοστά απορρόφησης μπορούν να αυξηθούν μέσω της ενίσχυσης της διοικητικής ικανότητας των εθνικών και περιφερειακών διοικήσεων και της τεχνικής βοήθειας, συμβάλλοντας επίσης στον καλύτερο δυνατό συνδυασμό των διαφόρων κονδυλίων της ΕΕ.

Στο πλαίσιο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2014-2020, τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία συνδέονται στενά με τους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και τις μακροοικονομικές προκλήσεις που προσδιορίζονται στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις. Πέρα από τα επίπεδα απορρόφησης, είναι σημαντικό να ληφθεί μέριμνα ώστε τα ταμεία της ΕΕ να χρησιμοποιούνται με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο για την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων στα κράτη μέλη. Η καθυστέρηση στον προγραμματισμό ορισμένων από τα ταμεία καθιστά αναγκαίο να καταβληθούν πρόσθετες προσπάθειες προκειμένου να διασφαλιστεί η επιτάχυνση και απρόσκοπτη εκταμίευση. Ορισμένα κράτη μέλη δεν ικανοποιούν ακόμη τα προαπαιτούμενα και, εάν δεν το πράξουν, η Επιτροπή μπορεί να αναστείλει τις ενδιάμεσες πληρωμές για τις προτεραιότητες των σχετικών προγραμμάτων. Η χρηματοδότηση στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων, του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», της διευκόλυνσης «Συνδέοντας την Ευρώπη» (μεταξύ των οποίων άνω των 4,1 δισεκατ. ευρώ για τον κλάδο των μεταφορών και μόνο) και άλλων υπό άμεση διαχείριση ταμείων της ΕΕ παρέχεται επιπροσθέτως εκείνης των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων, και οι ευκαιρίες αυτές θα πρέπει να συνδυαστούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων, διατίθενται περισσότερα από 450 δισεκατομμύρια ευρώ από το 2014 έως το 2020 για τη χρηματοδότηση της έξυπνης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, της ανταγωνιστικότητας και της συνοχής.

Παρά κάποια πρόοδο που έχει σημειωθεί, παραμένουν εμπόδια για τις επενδύσεις σε ορισμένους βασικούς τομείς σε πολλά κράτη μέλη. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις υπηρεσίες, τις βιομηχανίες δικτύου και τις κατασκευές. Το σχετικά ευνοϊκό επιχειρηματικό περιβάλλον σε κράτη μέλη όπως η Εσθονία και το Ηνωμένο Βασίλειο λειτουργεί ως κίνητρο για επενδύσεις. Ωστόσο, ορισμένα κράτη μέλη χαρακτηρίζονται από την ύπαρξη εμποδίων για τις επενδύσεις με τη μορφή διοικητικού φόρτου, γραφειοκρατίας, αναποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης, έλλειψης ασφάλειας δικαίου ή μεταβαλλόμενου οικονομικού περιβάλλοντος, καθώς και έλλειψης διαφάνειας, πράγμα που εμποδίζει την καταπολέμηση της διαφθοράς. Σε διάφορα κράτη μέλη, έχουν εντοπιστεί περίπλοκες ή χρονοβόρες διαδικασίες σε έργα μεγάλης κλίμακας. Οι διαδικασίες αυτές μπορεί να εγείρουν φραγμούς εισόδου ή εγκατάστασης, για παράδειγμα στον τομέα του λιανικού εμπορίου και των επαγγελματικών υπηρεσιών. Η δύσκολη πρόσβαση σε χρηματοδότηση λειτουργεί επίσης ως τροχοπέδη για τις επενδύσεις σε ορισμένα κράτη μέλη.

Αποκατάσταση των ρυθμών χορήγησης δανείων προς την πραγματική οικονομία

Ο χρηματοπιστωτικός τομέας συνέχισε τη χαλάρωση των όρων δανεισμού. Παρά τη μειωμένη αύξηση του δανεισμού σε χώρες στις οποίες η απομόχλευση βρίσκεται σε εξέλιξη, παρατηρούνται θετικές εξελίξεις στην προσφορά πιστώσεων. Σύμφωνα με την έρευνα τραπεζικών χορηγήσεων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας του Ιανουαρίου 2016 14 , οι τράπεζες ανέφεραν ότι εξακολουθεί η καθαρή χαλάρωση των πιστοδοτικών κριτηρίων για τη χορήγηση δανείων σε επιχειρήσεις και σε νοικοκυριά για αγορά κατοικίας, καθώς και στον τομέα της καταναλωτικής πίστης. Ο ανταγωνισμός παρέμεινε ο κύριος μοχλός χαλάρωσης των πιστοδοτικών κριτηρίων των τραπεζών για τη χορήγηση δανείων σε επιχειρήσεις. Οι τράπεζες συνέχισαν να χαλαρώνουν τους όρους και τις προϋποθέσεις για τη χορήγηση νέων δανείων σε όλες τις κατηγορίες δανείων, ιδίως για τις επιχειρήσεις. Η πρόοδος που επιτελείται όσον αφορά την ενίσχυση των τραπεζών συμβάλλει επίσης στη χαλάρωση των πιστωτικών συνθηκών.

Σημειώθηκε κάποια πρόοδος όσον αφορά τη βελτίωση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση. Αρκετά κράτη μέλη έθεσαν σε εφαρμογή ή κλιμάκωσαν πρωτοβουλίες για τη βελτίωση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση. Η Ουγγαρία δρομολόγησε το πρόγραμμα «Χρηματοδότηση για την ανάπτυξη» ( (Funding for Growth Scheme). Έχουν επίσης δρομολογηθεί διάφορες πρωτοβουλίες με σκοπό τη βελτίωση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, ιδίως με την αξιοποίηση κονδυλίων της ΕΕ. Για παράδειγμα, η Πορτογαλία έχει διαθέσει πόρους για επενδύσεις σε ίδια κεφάλαια και κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου μέσω των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών Ταμείων και εθνικών πόρων. Η Μάλτα συνδυάζει εθνικά και ενωσιακά κονδύλια ώστε να χορηγεί σε ΜΜΕ εκπτώσεις φόρου, επιχορηγήσεις ή χρηματοδοτικές εγγυήσεις.

Τα πλαίσια αφερεγγυότητας έχουν βελτιωθεί σε ορισμένα κράτη μέλη. Στην Κροατία έχει αναθεωρηθεί η νομοθεσία περί αφερεγγυότητας εταιρειών και φυσικών προσώπων. Η Ιρλανδία εισήγαγε αλλαγές στο πλαίσιο αφερεγγυότητας με στόχο την αύξηση της χρήσης των καθεστώτων προσωπικής αφερεγγυότητας και πτώχευσης. Η Ισπανία θέσπισε νέο πλαίσιο αφερεγγυότητας φυσικών προσώπων και κατέστησε περισσότερο ευέλικτες τις διαδικασίες αφερεγγυότητας εταιρειών και τις εξωδικαστικές διαδικασίες.

5.2    Προώθηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για τον εκσυγχρονισμό των οικονομιών

Στην ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης του 2016, η Επιτροπή έδωσε έμφαση στον αποτελεσματικό συντονισμό μεταξύ των κρατών μελών με στόχο την αύξηση της παραγωγικότητας και ανοδική σύγκλιση· την ανάγκη εξισορρόπησης της ευελιξίας με την ασφάλεια στις πολιτικές για την αγορά εργασίας· και την ανάγκη για πιο ολοκληρωμένες και ανταγωνιστικές αγορές προϊόντων και υπηρεσιών.

Απασχόληση και κοινωνική πολιτική

Η απασχόληση αυξάνεται τώρα, τόσο στην ΕΕ όσο και στη ζώνη του ευρώ. Η ανεργία, συμπεριλαμβανομένης της ανεργίας των νέων, μειώνεται. Συγχρόνως, η μακροχρόνια ανεργία συνέχισε να αυξάνεται το 2015 σε σύγκριση με το 2014, παρόλο που, κατά τη διάρκεια του έτους, παρατηρήθηκε σταδιακή μείωση. Η μακροχρόνια ανεργία πλήττει 10,5 εκατομμύρια άτομα και αντιπροσωπεύει το 48% της συνολικής ανεργίας. Η ανεργία των νέων ανέρχεται στο 20%, δηλαδή τεσσεράμισι εκατομμύρια νέοι είναι άνεργοι. Σε ορισμένα κράτη μέλη, πολλοί νέοι μεταναστεύουν. Στην Ελλάδα, την Ισπανία, την Κροατία και την Ιταλία, η ανεργία των νέων ανέρχεται στο 40% ή και περισσότερο. Επιπλέον, σε ορισμένα κράτη μέλη υπάρχουν υψηλά ποσοστά νέων που βρίσκονται εκτός απασχόλησης, εκπαίδευσης ή κατάρτισης, ποσοστό που υπερβαίνει το 20% στη Βουλγαρία και την Ιταλία.

Για να ενισχυθεί η ανταγωνιστική θέση της ΕΕ, είναι σημαντικό, μεσοπρόθεσμα, οι πραγματικοί μισθοί να εξακολουθήσουν να συμβαδίζουν με την παραγωγικότητα. Ορισμένες χώρες κατέβαλαν προσπάθειες για να βελτιώσουν την ικανότητα προσαρμογής των αγορών εργασίας τους και να διευκολύνουν την ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Οι προσπάθειες αυτές περιλάμβαναν την άρση ορισμένων κανόνων που έθεταν όρια για τις επιχειρήσεις και τη βελτίωση της προβλεψιμότητας των αποτελεσμάτων των εργασιακών διαφορών, πράγμα που μπορεί να διευκολύνει την πρώτη πρόσληψη από επιχειρήσεις. Παρατηρήθηκε συνολικά ευθυγράμμιση της εξέλιξης των μισθών με την παραγωγικότητα στην ΕΕ, εντούτοις σε πολλά κράτη μέλη η πρόοδος στον τομέα αυτόν υπήρξε περιορισμένη. Σύμφωνα με τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις του 2015, συνήφθησαν διατομεακές συμφωνίες συγκράτησης των μισθών στη Φινλανδία για την περίοδο 2014-2015 και στην Ισπανία για την περίοδο 2015-2017. Νέοι μηχανισμοί για τον καθορισμό κατώτατου μισθού εισήχθησαν στην Ιρλανδία, ενώ στη Γερμανία θεσπίστηκε εθνικός υποχρεωτικός κατώτατος μισθός.

Πρέπει να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες για να αντιμετωπιστεί ο κατακερματισμός των αγορών εργασίας. Ο περιορισμός του ρυθμιστικού κενού μεταξύ των συμβάσεων αορίστου χρόνου και των μη τυποποιημένων συμβάσεων μπορεί να ενισχύσει τη μετάβαση σε συμβάσεις αορίστου χρόνου και να προωθήσει τη δημιουργία σταθερής απασχόλησης, παρέχοντας κίνητρα σε εργοδότες και εργαζομένους να επενδύσουν στις δεξιότητες και τη διά βίου μάθηση. Οι μεταρρυθμίσεις προς την κατεύθυνση αυτή συνεχίστηκαν το 2015, σύμφωνα με τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις, ιδίως σε χώρες που αντιμετωπίζουν έναν έντονα διττό χαρακτήρα της αγοράς εργασίας, όπως η Ιταλία και η Πολωνία. Στο πλαίσιο μιας συνολικής μεταρρύθμισης της αγοράς εργασίας, η Ιταλία απλούστευσε τις συμβατικές ρυθμίσεις και τις διαδικασίες του εργατικού δικαίου και περιόρισε την έκταση των επαναπροσλήψεων μετά από αθέμιτες απολύσεις.

Οι «Εγγυήσεις για τη Νεολαία», οι οποίες βρίσκονται πλέον στο τρίτο έτος εφαρμογής τους, παράγουν αποτελέσματα. Η κατάσταση των νέων στην ΕΕ βελτιώνεται, και έχουν ενταθεί οι προσπάθειες για τη βελτίωση της μετάβασης από το σχολείο στην εργασία, μεταξύ άλλων με την έγκαιρη ενεργοποίηση και το άνοιγμα στους νέους που βρίσκονται εκτός εργασίας, εκπαίδευσης ή κατάρτισης. Το άνοιγμα στους νέους, η περισσότερο εξειδικευμένη στήριξή τους από τις δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης, η βελτίωση του σχεδιασμού των ενεργών μέσων για την αγορά εργασίας για τους νέους, καθώς και η μεγαλύτερη εστίαση σε προγράμματα μαθητείας υψηλής ποιότητας είναι από τα κυριότερα αποτελέσματα. Οι μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο των «Εγγυήσεων για τη Νεολαία» επιταχύνθηκαν, ιδίως σε κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις, όπως η Ιταλία και η Πορτογαλία, και σε κράτη μέλη που λαμβάνουν από την ΕΕ χρηματοδοτική στήριξη με την οποία μπόρεσε να δοθεί ώθησε σε καινοτόμα διαρθρωτικά μέτρα και μεταρρυθμίσεις μεγάλης κλίμακας.

Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά την επιστροφή των ανέργων στην αγορά εργασίας, χρειάζεται περαιτέρω μεταρρύθμιση των ενεργητικών πολιτικών για την αγορά εργασίας. Ορισμένα κράτη μέλη, όπως η Ισπανία, η Γαλλία, η Λετονία και η Φινλανδία έχουν δρομολογήσει νέα ενεργητικά μέτρα που έχουν ως στόχο τους μακροχρόνια ανέργους. Η Ιταλία αρχίζει τη μεταρρύθμιση της διακυβέρνησης των ενεργητικών πολιτικών για την αγορά εργασίας και ενισχύει τους δεσμούς τους με τις παθητικές πολιτικές. Ωστόσο, ορισμένες άλλες προκλήσεις απομένει να αντιμετωπιστούν, όπως ο ανεπαρκής συντονισμός μεταξύ των υπηρεσιών απασχόλησης και των κοινωνικών υπηρεσιών, η έλλειψη συμμετοχής και συμπράξεων με τους εργοδότες, τα συγκριτικά χαμηλά ποσοστά συμμετοχής στα ενεργητικά μέτρα πολιτικής για την αγορά εργασίας και η ανεπαρκής χρηματοδότηση. Επιπλέον, ορισμένες χώρες δεν παρέχουν εξατομικευμένες προσεγγίσεις βασιζόμενες στην κατάρτιση προφίλ, την αντιστοίχιση δεξιοτήτων ή την εντατική παροχή συμβουλών. Η σύσταση για την ένταξη των μακροχρόνια ανέργων στην αγορά εργασίας που εγκρίθηκε από το Συμβούλιο του Δεκεμβρίου 2015 15 προσφέρει στα κράτη μέλη καθοδήγηση σχετικά με το πώς να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την αντιμετώπιση της μακροχρόνιας ανεργίας.

Η φτώχεια απαιτεί μια ολοκληρωμένη πολιτική απόκριση. Σε ορισμένα κράτη μέλη έχουν ληφθεί ή λαμβάνονται μέτρα σχετικά με την κοινωνική αρωγή και, ιδίως, την επάρκεια και/ή την κάλυψη ελάχιστου εισοδήματος. Δεδομένου ότι η ενίσχυση του εισοδήματος πρέπει να συνδυάζεται με ικανοποιητική αντιστοίχιση της προσφοράς και της ζήτησης στην αγορά εργασίας, θεσπίζονται επίσης διάφορα οικονομικά και μη οικονομικά κίνητρα για τη διευκόλυνση της επιστροφής στην αγορά εργασίας. Σε αυτά περιλαμβάνονται ο σχεδιασμός των συστημάτων παροχών ανεργίας στη Δανία και την Ιταλία και ενδοεργασιακές παροχές στη Μάλτα. Για να επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ των στόχων της μείωσης της φτώχειας και της αύξησης της συμμετοχής στην αγορά εργασίας, ορισμένα κράτη μέλη, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, προσπαθούν να εξορθολογήσουν διάφορες παροχές εντάσσοντάς τις σε ευρύτερα καθεστώτα. Λόγω ανησυχιών σχετικά με τις επιπτώσεις του αυξανόμενου αριθμού παιδιών που πλήττονται από τη φτώχεια, ορισμένα κράτη μέλη αυξάνουν τις σχετικές κοινωνικές παροχές. Υπήρξε περιορισμένη πρόοδος όσον αφορά την ένταξη των Ρομά στα οικεία κράτη μέλη.

Η επιτυχής ενσωμάτωση των μεταναστών και των προσφύγων σε ορισμένα κράτη μέλη απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Η μεγάλη εισροή μεταναστών και προσφύγων κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους αποτελεί μείζονα πρόκληση για πολλά κράτη μέλη και για την ΕΕ. Ωστόσο, αποτελεί συγχρόνως ευκαιρία, ιδίως για τα κράτη μέλη που υφίστανται δημογραφικές αλλαγές. Η εμπειρία από προηγούμενες ροές προσφύγων υποδηλώνει ότι οι πρόσφυγες ενδέχεται να αντιμετωπίσουν μεγαλύτερες δυσκολίες προκειμένου να ενταχθούν στην αγορά εργασίας σε σχέση με τον μέσο όρο των υπηκόων τρίτων χωρών. Για την επιτυχή ένταξή τους απαιτούνται, μεταξύ άλλων, η έγκαιρη αξιολόγηση των δεξιοτήτων, η ταχεία αναγνώριση των προσόντων και η κατάλληλη γλωσσική κατάρτιση, προκειμένου να αποκτήσουν έγκαιρη και αποτελεσματική πρόσβαση στην αγορά εργασίας, την υγειονομική περίθαλψη και τη στέγαση. Δεδομένου του υψηλού ποσοστού παιδιών και νέων (περίπου 26%), τα εκπαιδευτικά συστήματα πρέπει ιδίως να προσαρμοστούν γρήγορα και να προσφέρουν ειδικά προσαρμοσμένα προγράμματα για τις βασικές και γλωσσικές δεξιότητες. Εξάλλου, το ζήτημα της επιτυχούς ένταξης των γυναικών θα πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα.

Οι επιδόσεις των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης εξακολουθούν να προβληματίζουν σε πολλά κράτη μέλη. Παρά το γεγονός ότι το ποσοστό των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο μειώθηκε κατά μέσο όρο στο 11,1%, εννέα κράτη μέλη δεν έχουν επιτύχει ακόμα τον πρωταρχικό στόχο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για ποσοστό 10%. Οι εν λόγω διαρθρωτικές αδυναμίες θέτουν σε κίνδυνο το αναπτυξιακό δυναμικό της Ευρώπης. Πολλά κράτη μέλη αναπτύσσουν στρατηγικές δεξιοτήτων και προβαίνουν σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις των εκπαιδευτικών τους συστημάτων. Η Τσεχική Δημοκρατία έχει θεσπίσει μια μεταρρύθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, η δε Βουλγαρία ψήφισε τον Νόμο για την Προσχολική και Σχολική Εκπαίδευση, ο οποίος παρέχει ένα ενοποιημένο νομικό πλαίσιο για τη βελτίωση της ποιότητας και την εξασφάλιση ίσων ευκαιριών στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η Ιταλία θέσπισε μια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που περιλαμβάνει την αύξηση της αυτονομίας των σχολείων, την εισαγωγή αξιοκρατικών στοιχείων για τον καθορισμό των μισθών των εκπαιδευτικών και τη βελτίωση του συστήματος πρόσληψης εκπαιδευτικών.

Η φορολογική επιβάρυνση της εργασίας θα πρέπει να μειωθεί περαιτέρω. Πολλά κράτη μέλη έχουν λάβει μέτρα για τη μείωση της φορολόγησης της εργασίας. Για παράδειγμα, η Εσθονία και η Γαλλία έλαβαν μέτρα για τη μείωση της φορολόγησης της εργασίας για τους χαμηλόμισθους εργαζομένους. Επιπλέον, μεταρρυθμίσεις στον τομέα της φορολόγησης της εργασίας εφαρμόστηκαν σε ορισμένα κράτη μέλη στα οποία παρατηρούνται υψηλά ποσοστά ανεργίας, όπως το Βέλγιο, η Ιταλία και η Ισπανία. Ωστόσο, η φορολογική επιβάρυνση της εργασίας, ιδίως των χαμηλών εισοδημάτων, παραμένει υψηλή σε πολλά κράτη μέλη και έχει μάλιστα αυξηθεί σε ορισμένες χώρες.

Επιχειρηματικό περιβάλλον και βιομηχανίες δικτύου

Ένα κανονιστικό περιβάλλον πιο φιλικό προς την απασχόληση και τις επιχειρήσεις θα ενθαρρύνει τις ιδιωτικές επενδύσεις. Η βελτίωση των πρακτικών της δημόσιας διοίκησης, η πάταξη της διαφθοράς, η διαφάνεια, η θέσπιση μη επαχθών και προβλέψιμων κανονισμών συμβάλλουν στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας, της ανάπτυξης και της απασχόλησης. Έχει σημειωθεί πρόοδος στον τομέα αυτόν. Η Ιταλία έλαβε μέτρα για την περαιτέρω μεταρρύθμιση και την επιτάχυνση των διαδικασιών κατάσχεσης σε περίπτωση αφερεγγυότητας. Η Γαλλία συνέχισε να προωθεί ένα φιλόδοξο θεματολόγιο απλούστευσης που περιλαμβάνει πλέον περισσότερα από 600 μέτρα, εκ των οποίων μέχρι σήμερα έχει εφαρμοστεί το ένα τρίτο περίπου. Η Κροατία πραγματοποίησε κάποια πρόοδο όσον αφορά τη βελτίωση του προ-πτωχευτικού πλαισίου και του πλαισίου αφερεγγυότητας για τις εταιρείες. Η Μάλτα θέσπισε μια σειρά νέων τεχνολογικών και δικονομικών συστημάτων για τη μείωση της γραφειοκρατίας και των καθυστερήσεων στα πολιτικά δικαστήρια. Στη Λετονία έχει σημειωθεί ουσιαστική πρόοδος σχετικά με τα πλαίσια διαμεσολάβησης και διαιτησίας. Η ποιότητα, η ανεξαρτησία και η αποτελεσματικότητα των συστημάτων δικαιοσύνης εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση σε ορισμένα κράτη μέλη, παρόλο που οι μεταρρυθμίσεις της δικαιοσύνης σημείωσαν κάποια πρόοδο στην Ιταλία, τη Λετονία και τη Σλοβενία.

Υπάρχουν περαιτέρω περιθώρια για μείωση της γραφειοκρατίας, ενίσχυση της διοικητικής αποτελεσματικότητας και αύξηση της ποιότητας του κανονιστικού πλαισίου. Οι καθυστερήσεις στις διαδικασίες αδειοδότησης παραμένουν σημαντικές και πάνω από τα δύο τρίτα των κρατών μελών εξακολουθούν να χρεώνουν τις νεοσύστατες επιχειρήσεις πάνω από το όριο των 100 EUR που προτείνονται στην πρωτοβουλία «Small Business Act». Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις συχνά καθυστερούν εξαιτίας της έλλειψης ικανότητας υλοποίησης και ασταθών θεσμικών δομών. Η αποδοτικότητα των δημόσιων επενδύσεων συχνά παρεμποδίζεται από ελλείψεις που σχετίζονται με την εκτίμηση των έργων, τις δημόσιες προμήθειες, την υλοποίηση και τον ανεπαρκή συντονισμό μεταξύ των διαφόρων κυβερνητικών βαθμίδων. Η παροχή προηγμένων και πλήρως ολοκληρωμένων υπηρεσιών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης για επιχειρήσεις παραμένει το ζητούμενο σε πολλά κράτη μέλη.

Οι δημόσιες συμβάσεις είναι τομέας που χρήζει περαιτέρω βελτίωσης. Για ορισμένα κράτη μέλη, οι δημόσιες συμβάσεις παραμένουν μία από τις βασικές πηγές των παρατυπιών που διαπιστώθηκαν κατά τους ελέγχους της χρήσης των πόρων των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων. Λειτουργούν αποτρεπτικά για τις επενδύσεις και την ορθή λειτουργία της ενιαίας αγοράς. Οι δημόσιες συμβάσεις είναι επίσης ένας τομέας στον οποίον εμφιλοχωρούν προβλήματα διαφθοράς.

Οι επενδύσεις στους τομείς της ενέργειας και των δικτύων μεταφορών συμβάλλουν στην ολοκλήρωση και την καλύτερη λειτουργία των αγορών, τη βελτίωση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού, και είναι απαραίτητες για τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Η ολοκλήρωση των διασυνδέσεων ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου μεταξύ της Ισπανίας και της Γαλλίας, για παράδειγμα, είναι καθοριστικής σημασίας για τη διασφάλιση της ασφάλειας του εφοδιασμού και τη βελτίωση της λειτουργίας των αγορών ενέργειας. Προχωρούν επίσης οι επενδύσεις σε ικανότητα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και σε διασυνδέσεις δικτύων φυσικού αερίου με τις χώρες της Βαλτικής και μεταξύ αυτών, με σκοπό την ενσωμάτωση των εν λόγω κρατών μελών στα ευρωπαϊκά δίκτυα και αγορές ενέργειας. Χάρη στην πρόσφατη ολοκλήρωση των συνδέσεων ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ των τριών χωρών της Βαλτικής και της Πολωνίας, της Φινλανδίας και της Σουηδίας, το ποσοστό διασύνδεσης ανέρχεται σε 25% περίπου, ενώ περαιτέρω επενδύσεις στις διασυνδέσεις μεταξύ των χωρών της Βαλτικής βρίσκονται σε εξέλιξη. Η Ισπανία συνέστησε ταμείο για τη βελτίωση της χερσαίας πρόσβασης σε θαλάσσιους λιμένες.

Ο εκσυγχρονισμός της οικονομίας της ΕΕ απαιτεί την εξάλειψη των αδυναμιών που εμφανίζουν οι υποδομές στα ψηφιακά δίκτυα επικοινωνίας. Η αναμενόμενη αύξηση της ζήτησης για δίκτυα επικοινωνίας υψηλής ποιότητας δεν θα πρέπει να επιβραδυνθεί λόγω καθυστερημένων αντιδράσεων από την πλευρά της προσφοράς. Σε ορισμένα κράτη μέλη, παρά τις σημαντικές προσπάθειες που καταβλήθηκαν για τη βελτίωση της κάλυψης των δικτύων υποδομών επικοινωνιών νέας γενιάς, θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί ο στόχος του ψηφιακού θεματολογίου για κάλυψη των δικτύων επόμενης γενιάς 30 Mbps και άνω για όλους έως το 2020.

Μεταρρυθμίσεις στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών

Ο αριθμός των περιορισμών στους τομείς των υπηρεσιών παραμένει υψηλός σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ. Όπως φαίνεται από τις τελευταίες εκτιμήσεις της Επιτροπής που συνοδεύουν τη δημοσίευση της στρατηγικής για την ενιαία αγορά 16 , οι κανονιστικοί περιορισμοί έχουν αποδεδειγμένο αρνητικό αντίκτυπο στις επενδύσεις, την ανάπτυξη και την απασχόληση.

Το ιστορικό του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου σ’ αυτόν τον τομέα αποδεικνύει ότι οι μεταρρυθμίσεις αποδίδουν καρπούς. Ο ΟΟΣΑ 17 έχει εκτιμήσει ότι οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που εφαρμόστηκαν στην Ιταλία το 2012 θα πρέπει να αυξήσουν το ΑΕΠ κατά 1,5 ποσοστιαίες μονάδες πέντε έτη μετά την εισαγωγή τους. Πολλές από αυτές τις μεταρρυθμίσεις ήταν το αποτέλεσμα των συστάσεων που εκδόθηκαν για την Ιταλία στο πλαίσιο του Εξαμήνου. Άλλες μεταρρυθμίσεις παρήγαγαν ορατά αποτελέσματα ταχύτερα. Η εισαγωγή διαδικασιών ταχείας αδειοδότησης για το άνοιγμα εμπορικών επιχειρήσεων, ως απόκριση σε σύσταση που εκδόθηκε για την Ισπανία το 2012, είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν επιπλέον 7000 επιχειρήσεις κατά το πρώτο εξάμηνο του 2013.

Οι εκθέσεις ανά χώρα δείχνουν θετική μεν αλλά ακόμη βραδεία πρόοδο στην μεταρρύθμιση των αγορών υπηρεσιών σε πολλά κράτη μέλη. Η συμβολή του κλάδου των επιχειρηματικών υπηρεσιών στην παραγωγικότητα του κατασκευαστικού κλάδου και άλλων κλάδων υπηρεσιών είναι ουσιαστικής σημασίας για τον εκσυγχρονισμό των οικονομιών της ΕΕ. Το επίπεδο και ο αριθμός των περιορισμών που ισχύουν στις αγορές των επαγγελματικών επιχειρηματικών υπηρεσιών, ιδίως όσον αφορά τις υπηρεσίες μηχανικών, λογιστών, αρχιτεκτόνων και τις νομικές υπηρεσίες, απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή.

Οι μεταρρυθμίσεις στον κλάδο των επαγγελματικών υπηρεσιών μπορεί να αποφέρουν απτά αποτελέσματα, αλλά η πρόοδος είναι ιδιαίτερα αργή. Μετά τη σύσταση του 2011, η Σλοβενία θέσπισε το 2012 πρόγραμμα με στόχο την απελευθέρωση των επαγγελμάτων. Τα επόμενα έτη εκδόθηκαν νέες συστάσεις, με αποτέλεσμα την πλήρη απορρύθμιση ή την απλοποίηση της πρόσβασης σε επαγγέλματα σε διάφορους τομείς (κατασκευές, λιανικό εμπόριο, τουρισμός) επί του παρόντος. Η Πολωνία άρχισε, το 2012, να εφαρμόζει τη σταδιακή και εκτεταμένη διαδικασία μεταρρυθμίσεων των νομοθετικά κατοχυρωμένων επαγγελμάτων. Η μεταρρύθμιση κάλυπτε 248 επαγγέλματα και, για τα περισσότερα από αυτά, καταργήθηκαν εν μέρει τα υφιστάμενα εμπόδια, ενώ για 70 καταργήθηκαν εντελώς οι περιορισμοί. Η Πολωνία ενέκρινε, το 2015, την τρίτη και τελευταία δέσμη αυτής της μεταρρύθμισης που αφορά την απορρύθμιση. Μετά τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις του 2014 όσον αφορά τις νομικές υπηρεσίες, η Ιρλανδία είχε σημειώσει σημαντική πρόοδο στα τέλη του 2015, με τη θέσπιση νομοθεσίας για το άνοιγμα των αγορών αυτών.

Ο κατασκευαστικός κλάδος μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην εδραίωση της ανάκαμψης, αλλά απαιτούνται μεταρρυθμίσεις. Η ανάκαμψη του κλάδου μετά την κρίση αποδεικνύεται αργή και δύσκολη, ενώ οι μεταρρυθμίσεις θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ενεργοποίησή της, μολονότι τα προ της κρίσης μη βιώσιμα επίπεδα δεν θα πρέπει να ληφθούν ως σημείο αναφοράς. Το 2015, η Επιτροπή πραγματοποίησε μια σε βάθος επανεξέταση των εμποδίων στον κατασκευαστικό τομέα, η οποία επιβεβαίωσε ότι υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταχείρισης μεταξύ κρατών μελών.

Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις για τον κατασκευαστικό τομέα εκδόθηκαν με σκοπό την εξάλειψη των κανονιστικών περιορισμών στη Δανία, τη Γερμανία, τη Λιθουανία, την Πολωνία, τη Σλοβακία και τη Σουηδία κατά τα τελευταία έτη. Μέχρι σήμερα, η πρόοδος είναι περιορισμένη. Σύμφωνα με στοιχεία του Ιουνίου 2015, ένας νέος νόμος περί κατασκευών απλούστευσε τις διοικητικές υποχρεώσεις όσον αφορά τις κατασκευές στην Πολωνία. Ωστόσο, ο εν λόγω νόμος αφορούσε μόνο μικρό αριθμό ζητημάτων. Στη Σουηδία, ανατέθηκε σε επιτροπή έρευνας να εξετάσει και να υποβάλει προτάσεις σχετικά με τον τρόπο βελτίωσης του ανταγωνισμού στους κλάδους της κατασκευής κατοικιών και των οικοδομικών υλικών. Στη Σλοβακία, εγκρίθηκε μια τροποποίηση του νόμου περί κατασκευών τον Σεπτέμβριο 2015 προκειμένου να εξορθολογιστούν οι διοικητικές διαδικασίες για την απόκτηση αδειών χρήσης γης και οικοδομικών αδειών.

Η επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων για τη μείωση των κανονιστικών εμποδίων στον τομέα του λιανικού εμπορίου θα έχει σημαντικό θετικό αντίκτυπο. Οι αυξημένες ανταγωνιστικές πιέσεις λόγω μείωσης των εμποδίων θα βελτιώσουν τη δομή της αγοράς και τη δυναμική των επενδύσεων, με αποτέλεσμα την είσοδο πιο αποδοτικών και καινοτόμων επιχειρήσεων. Οι καταναλωτές θα επωφεληθούν από τις χαμηλότερες τιμές, τη μεγαλύτερη ποικιλία, την καινοτομία και την υψηλότερη ποιότητα, με αποτέλεσμα να τονωθεί η κατανάλωση.

Γενικά, τα κράτη μέλη έχουν σημειώσει σχετική πρόοδο στη βελτίωση του κανονιστικού περιβάλλοντος στον τομέα του λιανικού εμπορίου, αλλά πρέπει να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες. Ειδικότερα, υπάρχει περιθώριο να βελτιωθούν οι όροι εγκατάστασης. Η Φινλανδία έχει καταργήσει τον νόμο που ρυθμίζει τις ώρες λειτουργίας και έχουν ληφθεί επίσης ορισμένα μέτρα για τη βελτίωση των όρων εγκατάστασης στον κλάδο του λιανικού εμπορίου μέσω τροποποιήσεων του σχεδιασμού της χρήσης γης. Στην Ισπανία, η μεταρρύθμιση, το 2014, στον κλάδο του λιανικού εμπορίου έθεσε τις βάσεις για τη βελτίωση των όρων εγκατάστασης και λειτουργίας. Ωστόσο, τα οφέλη αυτής της μεταρρύθμισης μπορούν να αξιοποιηθούν στην πράξη μόνον όταν οι αυτόνομες κοινότητες θεσπίσουν τις αναγκαίες εκτελεστικές πράξεις.

Οι εκθέσεις ανά χώρα καταδεικνύουν επίσης την ανάγκη για περαιτέρω μεταρρυθμίσεις με στόχο τη μείωση των εμποδίων στις αγορές προϊόντων. Η Ιταλία έχει εφαρμόσει ορισμένες μεταρρυθμίσεις τα τελευταία χρόνια για τη μείωση των περιορισμών της αγοράς και την αύξηση του ανταγωνισμού μέσω μιας δέσμης μέτρων ελευθέρωσης το 2012 και ενός πιο πρόσφατου σχεδίου ιδιωτικοποιήσεων και δικαίου του ανταγωνισμού. Αναμένεται ότι η αύξηση του ανταγωνισμού στους τομείς της ενέργειας και των τηλεπικοινωνιών και το σχέδιο ιδιωτικοποίησης θα μπορούσαν να ενισχύσουν το ΑΕΠ κατά σχεδόν 0,2 % το 2020. Ορισμένα κράτη μέλη εξακολουθούν να παρουσιάζουν ένα συγκριτικά υψηλό επίπεδο κανονιστικού φόρτου για τις αγορές προϊόντων σε τομείς όπως ο ηλεκτρισμός, το φυσικό αέριο, οι τηλεπικοινωνίες, τα ταχυδρομεία, οι σιδηροδρομικές και οδικές μεταφορές.

Οι μεταρρυθμίσεις ανά κράτος μέλος για τη βελτίωση της αποτελεσματικής χρήσης των πόρων και την προώθηση μιας πιο κυκλικής οικονομίας θα συμβάλουν στην τόνωση των επενδύσεων. Αρκετά κράτη μέλη λαμβάνουν μέτρα προς την κατεύθυνση αυτή. Προγράμματα κυκλικής οικονομίας έχουν τεθεί σε εφαρμογή στο Βέλγιο και τις Κάτω Χώρες. Η Πορτογαλία ανέλαβε δέσμευση για την πράσινη ανάπτυξη, όπου καθορίζεται ένα ευρύ φάσμα μέτρων για την προώθηση της μετάβασης σε μια πιο αποδοτική, από πλευράς πόρων, πράσινη οικονομία με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.

Καινοτομία

Η καινοτομία αποτελεί κινητήρια δύναμη για τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας, προσελκύει επενδύσεις και συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη. Η δημιουργία των συνθηκών για την καινοτομία απαιτεί τον συνδυασμό οικονομικών κινήτρων και ενίσχυσης της σχέσης μεταξύ των επιχειρήσεων και των πανεπιστημίων. Προκειμένου να τονωθούν η έρευνα, η ανάπτυξη και η καινοτομία, όλο και περισσότερα κράτη μέλη προωθούν μέτρα έμμεσης στήριξης, όπως τα φορολογικά κίνητρα. Για παράδειγμα, η Πολωνία εισήγαγε νέα φορολογικά κίνητρα για έρευνα και ανάπτυξη στις αρχές του 2016. Υπάρχουν επίσης νέες φορολογικές απαλλαγές για κεφάλαια από την πώληση μετοχών εταιρειών που πληρούν τις προϋποθέσεις, οι οποίες αναμένεται να παράσχουν ένα κίνητρο για τη χρηματοδότηση από ίδια κεφάλαια για καινοτόμες επιχειρήσεις. Η Εσθονία δρομολόγησε πρωτοβουλίες για την προώθηση της καινοτομίας στις δημόσιες συμβάσεις και χρηματοδότησε διάφορα τεχνολογικά κέντρα και ένα σύστημα κουπονιών καινοτομίας, που θα επιτρέψουν στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις να συνεργάζονται με πανεπιστήμια και κέντρα δεξιοτήτων. Ωστόσο, η σχέση μεταξύ των πανεπιστημίων, της έρευνας και της επιχειρηματικής καινοτομίας πρέπει να ενισχυθεί σε πολλά κράτη μέλη, ιδιαίτερα σε εκείνα στα οποία η συνολική επίδοση όσον αφορά την καινοτομία έχει παρουσιάσει πρόσφατα στασιμότητα ή ακόμη και μείωση, καθώς και σε εκείνα στα οποία παραμένει ακόμα σημαντική διαφορά στις επιδόσεις των πρωτοπόρων καινοτομίας, παρά κάποια πρόσφατα βήματα προόδου.

5.3    Υπεύθυνες δημοσιονομικές πολιτικές

Παρόλο που τα ονομαστικά δημοσιονομικά ελλείμματα έχουν μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και προβλέπεται ότι θα συνεχίσουν να μειώνονται, πολλά κράτη μέλη υστερούν έναντι των απαιτήσεων του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Ο δείκτης του χρέους προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί σταδιακά σε σχέση με την κορύφωση που παρατηρήθηκε το 2014. Η μείωση του ελλείμματος κατά την περίοδο 2015 έως 2017 βασίζεται κυρίως στην οικονομική ανάκαμψη και τη μείωση των δαπανών για τόκους, ενώ άλλα στοιχεία των εσόδων και των δαπανών είναι γενικά επεκτατικά. Ως εκ τούτου, το διαρθρωτικό έλλειμμα αναμένεται να αυξηθεί ελαφρώς στη ζώνη του ευρώ και να σταθεροποιηθεί στην ΕΕ μετά από χρόνια συνεχούς βελτίωσης. Οι δημοσιονομικές πολιτικές θα πρέπει να αξιολογηθούν με βάση τον διττό στόχο της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών και της ανάγκης να στηριχθεί η μέτρια ανάκαμψη.

Η ανάπτυξη θα μπορούσε να στηριχθεί με το να καταστεί η σύνθεση εσόδων και δαπανών περισσότερο φιλική προς την ανάπτυξη. Απαιτείται μεγαλύτερη πρόοδος όσον αφορά τη μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης της εργασίας. Με βάση την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και τη βελτίωση της φορολογικής διοίκησης, απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για να καταστούν τα φορολογικά συστήματα πιο δίκαια και πιο αποτελεσματικά, να αντιμετωπιστούν τα αντικίνητρα για τη δημιουργία θέσεων εργασίας, να δοθεί προτεραιότητα σε δαπάνες που ευνοούν την ανάπτυξη και να προστατευθούν οι παραγωγικές δημόσιες επενδύσεις. Στο πλαίσιο αυτό, η σχεδιαζόμενη περαιτέρω μείωση του δείκτη δημοσίων επενδύσεων προς το ΑΕΠ κατά την περίοδο 2015 έως 2017 δείχνει ότι πρέπει να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες.

Οι εκθέσεις ανά χώρα περιλαμβάνουν επίσης μια αξιολόγηση της ανταπόκρισης των κρατών μελών στις συστάσεις που ζητούν την ενίσχυση της θεσμικής και πιο μακροπρόθεσμης διάστασης της δημοσιονομικής τους πολιτικής.

Δημοσιονομικά όργανα και διακυβέρνηση, και μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών

Πολλά κράτη μέλη έλαβαν μέτρα για να ενισχύσουν τις διάφορες πτυχές των δημοσιονομικών πλαισίων τους. Σημειώνεται πρόοδος όσον αφορά την ενίσχυση των εθνικών δημοσιονομικών πλαισίων, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη και τη διατήρηση των κατάλληλων δημοσιονομικών πολιτικών. Η Βουλγαρία θέσπισε νομοθεσία που προσδιορίζει τις προϋποθέσεις για τη διόρθωση των αποκλίσεων, η Κροατία κατέβαλε προσπάθειες για να βελτιώσει την ακρίβεια του δημοσιονομικού προγραμματισμού και να εντείνει τον έλεγχο των δαπανών, η Πορτογαλία μεταρρύθμισε περαιτέρω τον νόμο-πλαίσιο για τον προϋπολογισμό και η Σλοβενία εξέδωσε εκτελεστική νομοθεσία για τον συνταγματικό κανόνα ισοσκελισμένου προϋπολογισμού. Επιπλέον, έχουν δημιουργηθεί ή ενισχυθεί ανεξάρτητα δημοσιονομικά όργανα που παρακολουθούν την εφαρμογή των εθνικών δημοσιονομικών κανόνων και των δημοσιονομικών σχεδίων στα περισσότερα κράτη μέλη. Μέχρι σήμερα, η Τσεχική Δημοκρατία και η Πολωνία παραμένουν τα μόνα κράτη μέλη που δεν έχουν θεσπίσει νομοθεσία για τη σύσταση δημοσιονομικών συμβουλίων.

Η Επιτροπή εξετάζει τη μεταφορά των κανόνων που καθορίζονται στο αποκαλούμενο Δημοσιονομικό Σύμφωνο 19 , οι οποίοι αποσκοπούν να ενισχύσουν τη συνοχή μεταξύ των εθνικών και των ευρωπαϊκών δημοσιονομικών πλαισίων και να προωθήσουν την οικειοποίησή τους στα κράτη μέλη. Η Επιτροπή συμμετέχει σε διαβουλεύσεις με τα συμβαλλόμενα μέρη, με σκοπό να τους παράσχει τη δυνατότητα να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους επί των συμπερασμάτων της Επιτροπής, όπως προβλέπεται στο άρθρο 8 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη σταθερότητα, τον συντονισμό και τη διακυβέρνηση στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση, πριν από τη δημοσίευση της έκθεσής της το 2016.

Η προβλεπόμενη αύξηση των δαπανών που συνδέονται με τη γήρανση του πληθυσμού θα μπορούσε να δημιουργήσει κινδύνους για τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Ο πληθυσμός γηράσκει ταχέως στην ΕΕ και στη ζώνη του ευρώ ειδικότερα. Ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας αναμένεται να μειωθεί με μέσο ετήσιο ρυθμό 0,4 % κατά τις επόμενες τέσσερις δεκαετίες. Η γήρανση του πληθυσμού έχει άμεσο αντίκτυπο στα δημόσια οικονομικά, λόγω των δαπανών για τις συντάξεις, την υγειονομική περίθαλψη και τη μακροχρόνια περίθαλψη. Εκτός εάν ληφθούν διορθωτικά μέτρα, περισσότερα από τα μισά κράτη μέλη αντιμετωπίζουν είτε μέτρια είτε σοβαρά προβλήματα βιωσιμότητας. 20 Έχει σημειωθεί ικανοποιητική πρόοδος σε πολλές χώρες και οι μακροχρόνιες προκλήσεις βιωσιμότητας έχουν μειωθεί από την έναρξη της κρίσης, λόγω ιδίως της εφαρμογής μεταρρυθμίσεων του συνταξιοδοτικού συστήματος και της πρόσφατης δημοσιονομικής εξυγίανσης. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν όσον αφορά την προβλεπόμενη εξέλιξη των δαπανών που συνδέονται με τη γήρανση του πληθυσμού.

Η πρόοδος στη μεταρρύθμιση των συνταξιοδοτικών συστημάτων διαφέρει μεταξύ των κρατών μελών. Το συνταξιοδοτικό σύστημα χαρακτηρίστηκε ως μακροπρόθεσμη πρόκληση σε ορισμένα κράτη μέλη (Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Κροατία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Πολωνία, Πορτογαλία, Σλοβενία και Ρουμανία) στις περσινές ειδικές ανά χώρα συστάσεις. Το Βέλγιο εξέδωσε το τελευταίο μέρος της μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος, που είχε συμφωνηθεί το 2014, και ιδίως την αύξηση της νόμιμης ηλικίας συνταξιοδότησης στο 66ο έτος το 2025 και το 67ο το 2030. Στη Φινλανδία, το Κοινοβούλιο ενέκρινε τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος τον Νοέμβριο του 2015. Ειδικότερα, η μικρότερη επιλέξιμη ηλικία για σύνταξη γήρατος θα αυξηθεί σταδιακά στα 65 έτη έως το 2025. Από το 2027, η κατώτερη ηλικία για συνταξιοδότηση λόγω γήρατος θα συνδεθεί με το προσδόκιμο ζωής, ούτως ώστε η σχέση μεταξύ της διάρκειας ενεργού επαγγελματικού βίου και της διάρκειας σε συνταξιοδότηση να παραμείνει στα επίπεδα του 2025. Στη Γαλλία, η συμφωνία του Οκτωβρίου 2015 μεταξύ κοινωνικών εταίρων αναμένεται να βελτιώσει την οικονομική κατάσταση του συστήματος συμπληρωματικής συνταξιοδότησης.

Για ορισμένα κράτη μέλη, οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις αναφέρουν ότι τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής. Η πρόοδος όσον αφορά τη μεταρρύθμιση των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης, με στόχο την επακόλουθη αποτελεσματικότητα και την οικονομικά προσιτή πρόσβαση στις υπηρεσίες, διαφέρει μεταξύ των κρατών μελών. Η Ιρλανδία, η Ισπανία και η Ρουμανία έλαβαν μέτρα για τον έλεγχο των δαπανών για φάρμακα. Η Ρουμανία έχει σημειώσει πρόοδο όσον αφορά την αντιμετώπιση της μη αποδοτικής χρήσης των πόρων και η Ιρλανδία έχει σημειώσει πρόοδο όσον αφορά την εφαρμογή χρηματοδότησης βάσει δραστηριοτήτων. Η Σλοβακία ενίσχυσε τις προληπτικές υπηρεσίες των ιατρών γενικής ιατρικής, τους δημοσιονομικούς ελέγχους και το σύστημα πληροφοριών της. Η Τσεχική Δημοκρατία βελτιώνει την αποτελεσματικότητα των νοσοκομείων, τη συμβατική διαφάνεια μεταξύ ασφαλιστών και των παρόχων και τη συγκέντρωση των διαδικασιών δημόσιων συμβάσεων. Οι μεταρρυθμίσεις που έχουν δρομολογηθεί σε ορισμένα κράτη μέλη πρέπει να συνεχιστούν και να εμβαθυνθούν ώστε να εξασφαλιστεί μια βιώσιμη χρηματοδοτική βάση για τα συστήματα υγείας, καθώς και η επαρκής πρόσβαση για όλους σε αποτελεσματική υγειονομική περίθαλψη.

6.    Επόμενα βήματα

Κατόπιν των συζητήσεων στο πλαίσιο του Συμβουλίου και του ευρύτερου διαλόγου με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τους κοινωνικούς εταίρους και τους ενδιαφερόμενους φορείς, οι συστάσεις οικονομικής πολιτικής για τη ζώνη του ευρώ επικυρώθηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατά τη σύνοδό του στις 18-19 Φεβρουαρίου 2016.

Η ανάλυση που παρουσιάζεται στις ανά χώρα εκθέσεις θα συζητηθεί με τα κράτη μέλη σε διμερείς συναντήσεις. Οι Αντιπρόεδροι και οι Επίτροποι της Επιτροπής θα επισκεφθούν τα κράτη μέλη για να συναντηθούν με τις κυβερνήσεις, τα εθνικά κοινοβούλια, τους κοινωνικούς εταίρους και άλλους ενδιαφερόμενους.

Τα προβλήματα που εντοπίστηκαν αναμένεται να αντιμετωπιστούν από τα κράτη μέλη στο πλαίσιο των εθνικών προγραμμάτων τους μεταρρυθμίσεων, καθώς και των προγραμμάτων σταθερότητας ή σύγκλισης που πρέπει να δημοσιευθούν και να υποβληθούν στην Επιτροπή έως τα μέσα Απριλίου. Η Επιτροπή κάλεσε τα κράτη μέλη να συνεργάζονται στενά με τα εθνικά κοινοβούλια και τους κοινωνικούς εταίρους κατά την κατάρτιση των εθνικών προγραμμάτων τους.

Προσάρτημα 1 - Ολοκληρωμένη εποπτεία των μακροοικονομικών και δημοσιονομικών ανισορροπιών

(Κατάσταση στις 8 Μαρτίου 2016).

Προσάρτημα 2 — Πρόοδος προς την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»

Προσάρτημα 3 - Περάσματα εμπεριστατωμένων ανασκοπήσεων ανά κράτος μέλος

Το Βέλγιο δεν αντιμετωπίζει μακροοικονομικές ανισορροπίες. Οι χαμηλές επιδόσεις από πλευράς εξαγωγών και ανταγωνιστικότητας συνδυάζονται με υψηλό δημόσιο χρέος, πράγμα που ενδέχεται να θέσει κινδύνους στο μέλλον. Οι πρόσφατες εξελίξεις δείχνουν σταθεροποίηση των μεριδίων των εξαγωγικών αγορών και μείωση του ρυθμού αύξησης των μισθών. Μολονότι το δημόσιο χρέος είναι υψηλό και όχι σε σταθερή πτωτική πορεία, πράγμα που συνεπάγεται ευπάθειες, οι βραχυπρόθεσμοι κίνδυνοι φαίνονται περιορισμένοι. Πρόσφατα μέτρα πολιτικής περιλαμβάνουν συγκράτηση των μισθών και μειώσεις των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης. Προκειμένου να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα της διόρθωσης, θα χρειαστούν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις του πλαισίου καθορισμού των μισθών. Η δημοσιονομική προσπάθεια που απαιτείται για να εξασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών είναι πιο απαιτητική σε ένα πλαίσιο υποτονικής ονομαστικής ανάπτυξης.

Η Βουλγαρία αντιμετωπίζει υπερβολικές μακροοικονομικές ανισορροπίες. Η οικονομία χαρακτηρίζεται από εναπομένουσες αδυναμίες του χρηματοπιστωτικού τομέα και υψηλό εταιρικό δανεισμό σε συνθήκες υψηλής ανεργίας. Μολονότι η ρευστότητα και η κερδοφορία του τραπεζικού τομέα έχουν βελτιωθεί, μια πιο αξιόπιστη αξιολόγηση του τομέα μπορεί να βασίζεται μόνο στην επικείμενη ανασκόπηση της ποιότητας των περιουσιακών στοιχείων και σε προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων. Η μακροχρόνια ανεργία έχει αυξηθεί περαιτέρω, σε ένα πλαίσιο προβλημάτων προσαρμογής που συνδέονται με τριβές στην αγορά εργασίας, ενώ οι αναντιστοιχίες δεξιοτήτων παρεμποδίζουν τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Όσον αφορά το μέλλον, το σχέδιο για τη μεταρρύθμιση και την ανάπτυξη της τραπεζικής εποπτείας δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί πλήρως και η βελτίωση της αποτελεσματικότητας της διαδικασίας αφερεγγυότητας εξακολουθεί να παραμένει προβληματική, με τις νομοθετικές προτάσεις να βρίσκονται στο στάδιο της εκπόνησης. Επιπλέον, εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη αντιμετώπισης των ευπαθειών του μη τραπεζικού τομέα.

Η Γερμανία αντιμετωπίζει μακροοικονομικές ανισορροπίες. Το μεγάλο και συνεχιζόμενο πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών έχει διασυνοριακό αντίκτυπο και αντανακλά την υπερβολική αποταμίευση και τις υποτονικές επενδύσεις τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα. Οι χαμηλές εγχώριες επενδύσεις παρεμποδίζουν τη δυνητική ανάπτυξη και η μεγάλη εξάρτηση από την εξωτερική ζήτηση συνεπάγεται μακροοικονομικούς κινδύνους σε ένα πλαίσιο υποτονικής εξωτερικής ζήτησης. Ενώ η ιδιωτική κατανάλωση έχει κατά κάποιον τρόπο ενισχυθεί, η ανεπάρκεια επενδύσεων φαίνεται παγιωμένη. Οι δημόσιες επενδύσεις μειώθηκαν, παρά τα διαθέσιμα δημοσιονομικά περιθώρια και τους ευνοϊκούς όρους χρηματοδότησης, και τα μέτρα που λήφθηκαν για την αύξηση των δημόσιων επενδύσεων δεν επαρκούν για να καλύψουν το επενδυτικό κενό στις υποδομές. Απαιτείται περαιτέρω δράση για τη διευκόλυνση των συνθηκών πραγματοποίησης ιδιωτικών επενδύσεων, μεταξύ άλλων με τη μεταρρύθμιση του τομέα των υπηρεσιών και τη βελτίωση της αποδοτικότητας του φορολογικού συστήματος.

Η Εσθονία δεν αντιμετωπίζει μακροοικονομικές ανισορροπίες. Η ταχεία αύξηση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος και των τιμών των κατοικιών μπορεί να οδηγήσει τη χώρα σε απώλειες ανταγωνιστικότητας, αυτό όμως το κόστος προβλέπεται ότι θα μετριαστεί υπό το πρίσμα της αύξησης της παραγωγικότητας και της μείωσης της ανόδου των πραγματικών μισθών. Οι τιμές των κατοικιών σημείωσαν μεγάλη αύξηση, αν και η αύξηση ήταν ευθυγραμμισμένη με τις εξελίξεις τις σχετικές με τα εισοδήματα, και η προσφορά στέγης αναμένεται να προσαρμοστεί στη ζήτηση που ανακάμπτει. Πάντως, τυχόν περαιτέρω αυξήσεις των τιμών ενδέχεται να προκαλέσουν κινδύνους για την πραγματική οικονομία, και απαιτείται προσοχή στο θέμα αυτό. Τα μέτρα πολιτικής για την τόνωση της παραγωγικότητας και των εξαγωγών υψηλότερης προστιθέμενης αξίας πρέπει να ενταθούν, ενώ οι προσπάθειες για την ώθηση της προσφοράς εργασίας και την χαλάρωση των μισθολογικών πιέσεων είναι ακόμη σε πρώιμο στάδιο. Έχουν εφαρμοστεί διάφορες μακροπροληπτικές πολιτικές, με επιπτώσεις στις τιμές των κατοικιών, που δεν έχουν ακόμη αξιολογηθεί.

Η Ιρλανδία αντιμετωπίζει μακροοικονομικές ανισορροπίες. Οι μεγάλοι όγκοι καθαρών εξωτερικών υποχρεώσεων και δημόσιου και ιδιωτικού χρέους αποτελούν αδυναμία, παρά τις βελτιώσεις. Οι καθαρές εξωτερικές υποχρεώσεις ακολουθούν έντονα πτωτική τάση, λόγω μεγάλου πλεονάσματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας. Το χρέος του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα είναι σε πτωτική τροχιά, χάρη στις ευνοϊκές συνθήκες ανάπτυξης. Οι τράπεζες έχουν ανακεφαλαιοποιηθεί επαρκώς και η κερδοφορία τους βελτιώνεται. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια μειώνονται από τα υφιστάμενα υψηλά επίπεδα. Παρά μια ισχυρή ανάκαμψη των τιμών των ακινήτων το 2014, δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία υπερτίμησης. Πάντως, η οικονομία παραμένει εκτεθειμένη σε δυνητικά σημαντικές κυκλικές διακυμάνσεις και εξωτερικούς κλυδωνισμούς Έχει ληφθεί ευρεία δέσμη μέτρων πολιτικής, ιδίως κατά τη διάρκεια του προγράμματος χρηματοδοτικής συνδρομής, με σκοπό να αντιμετωπισθούν οι κύριες προκλήσεις από πλευράς ανασυγκρότησης του τραπεζικού τομέα, των πλαισίων αφερεγγυότητας, της αγοράς κατοικιών και της δημοσιονομικής διατηρησιμότητας.

Η Ισπανία αντιμετωπίζει μακροοικονομικές ανισορροπίες. Μεγάλες ανισορροπίες «αποθεμάτων» υπό μορφή εξωτερικού και εσωτερικού χρέους, τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα, εξακολουθούν να συνιστούν αδυναμίες σε ένα πλαίσιο υψηλής ανεργίας, και έχουν διασυνοριακό αντίκτυπο. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και η ανταγωνιστικότητα κόστους βελτιώνονται, αλλά οι καθαρές εξωτερικές υποχρεώσεις δεν προβλέπεται να φθάσουν σε συνετά επίπεδα ταχέως. Η απομόχλευση του ιδιωτικού τομέα συνεχίζεται και τώρα υποστηρίζεται από ευνοϊκές συνθήκες ανάπτυξης, ενώ το δημόσιο χρέος εξακολουθεί να αυξάνεται. Έχουν ληφθεί μέτρα στον χρηματοπιστωτικό τομέα, τα πλαίσια αφερεγγυότητας εταιρειών και φυσικών προσώπων και τη νομοθεσία για την προστασία της απασχόλησης. Ωστόσο, απαιτείται περαιτέρω δράση, ιδίως όσον αφορά τη διαδικασία καθορισμού των μισθών, την καινοτομία και τις δεξιότητες, καθώς και τη συμμόρφωση με το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης.

Η Γαλλία αντιμετωπίζει υπερβολικές μακροοικονομικές ανισορροπίες. Το μεγάλο δημόσιο χρέος, σε συνδυασμό με την επιδείνωση της αύξησης της παραγωγικότητας και την επιδείνωση της ανταγωνιστικότητας, μπορεί να συνεπάγεται κινδύνους για το μέλλον, με διασυνοριακό αντίκτυπο. Το δημόσιο χρέος εξακολουθεί να αυξάνεται και από τις πρόσφατες εξελίξεις δεν διαφαίνεται σαφής άνοδος της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας. Μολονότι έχουν αυξηθεί τα περιθώρια κέρδους, δεν προβλέπεται ανάκαμψη των επενδύσεων πριν από το 2017. Λήφθηκαν μέτρα πολιτικής για τη μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης της εργασίας και οι πολιτικές δεσμεύσεις έχουν πρόσφατα ενταθεί. Ωστόσο, η αποτελεσματική εφαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων παραμένει ζωτικής σημασίας, μεταξύ άλλων όσον αφορά το σύστημα καθορισμού των μισθών και τα κανονιστικά εμπόδια για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων, ενώ χρειάζεται να επιταχυνθεί η σκοπούμενη επανεξέταση των δαπανών.

Η Κροατία αντιμετωπίζει υπερβολικές μακροοικονομικές ανισορροπίες και η Επιτροπή προτείνει την έναρξη της διαδικασίας υπερβολικών ανισορροπιών. Οι ευπάθειες συνδέονται με τα υψηλά επίπεδα δημοσίου, εταιρικού και εξωτερικού χρέους, σε ένα πλαίσιο υψηλής ανεργίας. Η μέτρια οικονομική ανάκαμψη πρόκειται να διευκολύνει την απομόχλευση των επιχειρήσεων και η βελτίωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αναμένεται ότι θα συμβάλει στη μείωση των εξωτερικών υποχρεώσεων, ενώ το δημόσιο χρέος αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνεται. Στον τραπεζικό τομέα, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια εξακολουθούν να είναι υψηλά και η κερδοφορία χαμηλή. Απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες εξυγίανσης και βελτίωση της δημοσιονομικής διακυβέρνησης. Μολονότι έχουν ληφθεί μέτρα για τη βελτίωση του πλαισίου αφερεγγυότητας και την ενίσχυση της ευελιξίας της αγοράς εργασίας, εξακολουθούν να παρατηρούνται σημαντικά κενά στη θέσπιση πολιτικών που απαιτούν ειδικές δράσεις πολιτικής, ιδίως όσον αφορά τη διακυβέρνηση των κρατικών επιχειρήσεων, την αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης και την διευθέτηση/εξυγίανση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Η Ιταλία αντιμετωπίζει υπερβολικές μακροοικονομικές ανισορροπίες. Το υψηλό δημόσιο χρέος και η παρατεταμένη υποτονική δυναμική της παραγωγικότητας συνεπάγονται κινδύνους για το μέλλον, με διασυνοριακό αντίκτυπο. Παρά τη μέτρια αύξηση των μισθών, η ανταγωνιστικότητα παραμένει χαμηλή λόγω της επιδείνωσης της δυναμικής της παραγωγικότητας, γεγονός που περιορίζει την προσαρμογή του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος. Η βραδεία εξυγίανση των μη εξυπηρετούμενων δανείων επιβαρύνει τους ισολογισμούς των τραπεζών. Τα υψηλά ποσοστά μακροχρόνιας ανεργίας επηρεάζουν αρνητικά τις αναπτυξιακές προοπτικές. Η μείωση του δημόσιου χρέους θα απαιτήσει υψηλότερα πρωτογενή πλεονάσματα και σταθερή ονομαστική ανάπτυξη στο μέλλον. Έχουν ληφθεί μέτρα πολιτικής για τη θεσμική μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας, την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, της δημόσιας διοίκησης, της δικαιοσύνης και της εκπαίδευσης. Εξακολουθούν να υπάρχουν κενά πολιτικής, ιδίως όσον αφορά τις ιδιωτικοποιήσεις, το πλαίσιο των συλλογικών διαπραγματεύσεων, την επανεξέταση των δημόσιων δαπανών, τα μέτρα για το άνοιγμα της αγοράς, τη φορολογία και την καταπολέμηση της διαφθοράς.

Η Ουγγαρία δεν αντιμετωπίζει μακροοικονομικές ανισορροπίες. Παρά το γεγονός ότι οι ανάγκες αναχρηματοδότησης του υψηλού εξωτερικού χρέους και το μερίδιο των μη εξυπηρετούμενων δανείων εξακολουθούν να αποτελούν πηγή ανησυχίας, οι κίνδυνοι που συνδέονται με τις εξωτερικές και εσωτερικές υποχρεώσεις έχουν μειωθεί. Η αξιοσημείωτη μείωση των καθαρών εξωτερικών υποχρεώσεων βασίστηκε στα υψηλά πλεονάσματα των ισοζυγίων τρεχουσών συναλλαγών και κεφαλαίων. Οι ροές πιστώσεων προς τον ιδιωτικό τομέα παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα σε συνθήκες χαμηλής κερδοφορίας των τραπεζών. Έχουν ληφθεί μέτρα πολιτικής για να καταστεί περισσότερο προβλέψιμο το ρυθμιστικό πλαίσιο στον χρηματοπιστωτικό τομέα, να ελαφρυνθεί η φορολογική επιβάρυνση των τραπεζών, να μειωθεί η αναλογία του χρέους σε συνάλλαγμα και να εισαχθούν συστήματα επιδοτούμενης δανειοδότησης. Ο αντίκτυπος αυτών των πρόσφατων μέτρων στη χορήγηση δανείων εκ μέρους των τραπεζών δεν έχει ακόμη καταστεί αισθητός. Επιπλέον, εξακολουθούν να υπάρχουν κενά πολιτικής όσον αφορά τη μη σχετιζόμενη με το κόστος ανταγωνιστικότητα, την παραγωγικότητα και το γενικότερο επιχειρηματικό περιβάλλον.

Οι Κάτω Χώρες αντιμετωπίζουν μακροοικονομικές ανισορροπίες. Το μεγάλο και συνεχιζόμενο πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών έχει διασυνοριακό αντίκτυπο. Το πλεόνασμα οφείλεται κυρίως στα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά της οικονομίας και το πολιτικό πλαίσιο στον τομέα των μη χρηματοπιστωτικών εταιρειών. Ο κλάδος των νοικοκυριών χαρακτηρίζεται από πολύ υψηλή σώρευση χρέους και μεγάλες ανάγκες απομόχλευσης. Το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών μειώθηκε ελαφρά από το 2013, λόγω της βελτίωσης των κυκλικών συνθηκών, πλην όμως η απομόχλευση των νοικοκυριών συμβάλλει στη διατήρηση του πλεονάσματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών σε υψηλό επίπεδο. Έχουν ληφθεί μέτρα για να υποστηριχθεί η διαδικασία απομόχλευσης των νοικοκυριών, αλλά η σταδιακή εισαγωγή τους είναι βραδεία. Μια δέσμη φορολογικών μέτρων αναμένεται να ενισχύσει την κατανάλωση και, ως εκ τούτου, να συμβάλει στην μείωση του πλεονάσματος το 2016.

Η Αυστρία δεν αντιμετωπίζει μακροοικονομικές ανισορροπίες. Το εξωτερικό άνοιγμα των αυστριακών τραπεζών και τα δάνεια σε ξένο νόμισμα συνεπάγονται δυνητικές αρνητικές δευτερογενείς επιπτώσεις, λαμβανομένων επίσης υπόψη των κεφαλαιακών θέσεων των τραπεζών και των προοπτικών κέρδους. Ωστόσο, τα εξωτερικά ανοίγματα των τραπεζών έχουν μειωθεί ενώ η βελτίωση της κεφαλαιοποίησης και τα μέτρα μείωσης του κινδύνου αναμένεται να στηρίξουν σταδιακά τη δανειοδοτική ικανότητα του τραπεζικού τομέα. Η αναδιάρθρωση των πιστωτικών ιδρυμάτων έχει επηρεάσει τα δημόσια οικονομικά, αλλά πλέον συντελείται χωρίς την ανάγκη πρόσθετης δημόσιας στήριξης. Τα εποπτικά μέτρα ενίσχυσαν την ικανότητα ανάληψης κινδύνων και την ανθεκτικότητα του εγχώριου τραπεζικού τομέα και βελτίωσαν την τοπική βάση χρηματοδότησης και την ποιότητα των περιουσιακών στοιχείων των πράξεων στο εξωτερικό. Τα μερίδια εξαγωγικών αγορών έχουν επιδεινωθεί αλλά σταθεροποιούνται μετά από μερικά έτη απωλειών.

Η Πορτογαλία αντιμετωπίζει υπερβολικές μακροοικονομικές ανισορροπίες. Τα μεγάλα αποθέματα καθαρών εξωτερικών υποχρεώσεων καθώς και ιδιωτικού και δημόσιου χρέους και το υψηλό ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων αποτελούν ευπάθειες σε ένα πλαίσιο υψηλής ανεργίας. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών έχει προσαρμοστεί σε μικρό πλεόνασμα. Ενώ το χρέος των νοικοκυριών μειώθηκε, το εταιρικό χρέος εξακολουθεί να επιβαρύνει τις επιδόσεις των επιχειρήσεων. Το δημόσιο χρέος αναμένεται να μειωθεί σταδιακά από το πολύ υψηλό επίπεδό του. Έχουν ληφθεί μέτρα πολιτικής όσον αφορά τον χρηματοπιστωτικό τομέα, την πρόσβαση στη χρηματοδότηση, τις διαδικασίες αφερεγγυότητας, τη λειτουργία της αγοράς εργασίας, την εκπαίδευση και τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών. Ωστόσο, εξακολουθούν να υφίστανται κενά πολιτικής όσον αφορά τις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών, την αναδιάρθρωση του εταιρικού χρέους, τα δημόσια οικονομικά και επιλεγμένους κλάδους της αγοράς εργασίας.

Η Ρουμανία δεν αντιμετωπίζει μακροοικονομικές ανισορροπίες. Οι κίνδυνοι συνδέονται με το μεγάλο απόθεμα καθαρών εξωτερικών υποχρεώσεων, τις ευπάθειες του τραπεζικού τομέα και την φιλοκυκλική δημοσιονομική πολιτική σε συνδυασμό με ισχυρή αύξηση των μισθών. Σε ένα πλαίσιο ενισχυμένης ανάκαμψης, οι καθαρές εξωτερικές υποχρεώσεις έχουν μειωθεί σημαντικά από το υψηλό επίπεδο που είχε σημειωθεί. Με τη στήριξη της Επιτροπής, έχουν ληφθεί μέτρα για την ενίσχυση του χρηματοπιστωτικού τομέα. Ο τραπεζικός τομέας εμφανίζει πλέον ικανοποιητικά επίπεδα κεφαλαιοποίησης και ρευστότητας, αλλά διάφορες νομοθετικές πρωτοβουλίες που είναι υπό συζήτηση συνιστούν κίνδυνο για τη σταθερότητά του. Οι μισθοί στο Δημόσιο και ο ελάχιστος μισθός αυξήθηκαν και εφαρμόστηκαν φορολογικές περικοπές. Αυτό ενέχει τον κίνδυνο να καταστεί φιλοκυκλική η δημοσιονομική πολιτική.

Η Σλοβενία αντιμετωπίζει μακροοικονομικές ανισορροπίες. Οι αδυναμίες στον τραπεζικό τομέα, το εταιρικό χρέος και οι δημοσιονομικοί κίνδυνοι αποτελούν τρωτά σημεία. Η μείωση των εξωτερικών υποχρεώσεων προχωρεί, ο τραπεζικός τομέας έχει σταθεροποιηθεί και οι παθογένειες στον τομέα των επιχειρήσεων αντιμετωπίζονται μέσω λειτουργικών και χρηματοοικονομικών αναδιαρθρώσεων. Οι πιέσεις απομόχλευσης υποχωρούν αλλά επιβαρύνουν ακόμη τις εταιρικές επενδύσεις και τις προοπτικές ανάκαμψης. Το επιχειρηματικό περιβάλλον εξακολουθεί να παρεμποδίζεται από το διοικητικό φόρτο. Έχουν ληφθεί μέτρα πολιτικής όσον αφορά την εταιρική διακυβέρνηση της «κακής τράπεζας» και έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος όσον αφορά τη διακυβέρνηση των κρατικών επιχειρήσεων. Αντιθέτως, η πρόοδος όσον αφορά τη μείωση του διοικητικού φόρτου υπήρξε περιορισμένη, και η στρατηγική για τις άμεσες ξένες επενδύσεις δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί πλήρως. Απαιτούνται περαιτέρω ενέργειες προκειμένου να τεθεί το χρέος σε σταθερά πτωτική πορεία.

Η Φινλανδία αντιμετωπίζει μακροοικονομικές ανισορροπίες. Στη Φινλανδία σημειώθηκαν απώλειες ανταγωνιστικότητας που συνδέονται με τη φθίνουσα πορεία βασικών κλάδων και επιχειρήσεων και την αύξηση των αμοιβών υπεράνω της παραγωγικότητας, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την απότομη επιδείνωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Το ιδιωτικό χρέος είναι μεγάλο, γεγονός που ενδέχεται να συνιστά ευπάθεια, αν και ο χρηματοπιστωτικός τομέας είναι υγιής. Η ανταγωνιστικότητα κόστους έχει αρχίσει να βελτιώνεται σταδιακά και η μείωση των μεριδίων στις εξαγωγικές αγορές έχει επιβραδυνθεί, ενώ το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών κινείται προς πλεόνασμα. Οι πιέσεις απομόχλευσης αναμένεται να παραμείνουν περιορισμένες. Έχουν συμφωνηθεί μέτριες αυξήσεις των αμοιβών με τους κοινωνικούς εταίρους και έχουν αναληφθεί πρωτοβουλίες με σκοπό την αναζωογόνηση της ανάπτυξης σε τομείς υψηλής τεχνολογίας και τη διευκόλυνση των εξαγωγών. Τα πρόσφατα μέτρα σχετικά με τα ενυπόθηκα δάνεια των νοικοκυριών μπορούν να περιορίσουν την αύξηση του χρέους των νοικοκυριών.

Η Σουηδία αντιμετωπίζει μακροοικονομικές ανισορροπίες. Η υψηλή και αυξανόμενη δανειακή επιβάρυνση των νοικοκυριών σε συνδυασμό με υψηλές και αυξανόμενες τιμές κατοικιών σε ένα πλαίσιο θετικών πιστωτικών ροών ενέχει κινδύνους άτακτης διόρθωσης με επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία και τον τραπεζικό τομέα. Δεν έχει γίνει διόρθωση των τιμών των κατοικιών και οι τρέχοντες παράγοντες αύξησής τους θα παραμείνουν κατά πάσα πιθανότητα αμετάβλητοι στο εγγύς μέλλον. Έχουν ληφθεί μέτρα πολιτικής στον τομέα της μακροπροληπτικής εποπτείας, που μπορεί ωστόσο να παραμένουν ανεπαρκή. Συνολικά, εξακολουθούν να υπάρχουν κενά πολιτικής στους τομείς της φορολογίας των κατοικιών, της αποπληρωμής των ενυπόθηκων δανείων, της λειτουργίας της προσφοράς στέγης και της αγοράς ενοικίασης ακινήτων.

Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν αντιμετωπίζει μακροοικονομικές ανισορροπίες. Το υψηλό χρέος του τομέα των νοικοκυριών και τα υψηλά επίπεδα τιμών των κατοικιών, όπως και τα μεγάλα ελλείμματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, είναι δυνατόν να αποτελούν τρωτά σημεία. Ωστόσο, τα οικονομικά των νοικοκυριών είναι εύρωστα συνολικά και τα επίπεδα χρέους των νοικοκυριών, καθώς και η αύξηση των τιμών των κατοικιών έχουν μειωθεί από το 2014. Επιπλέον, οι κίνδυνοι που συνδέονται με το μεγάλο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αμβλύνονται από ένα ευνοϊκό θεσμικό πλαίσιο και χαμηλές υποχρεώσεις σε ξένο νόμισμα, και το έλλειμμα αναμένεται να μειωθεί με την αποκλιμάκωση των αντίξοων συνθηκών του οικονομικού κύκλου. Οι διάφορες κυβερνητικές πρωτοβουλίες δεν έχουν ακόμη ασκήσει σημαντική επίδραση στην ανισορροπία μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης κατοικιών.

____________________________

(1) COM (2015) 600.

(2) COM (2015) 690.

(3)

 Έγγραφο του Συμβουλίου 14860/1/15 REV 1, όπως επικυρώθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 18ης-19ης Φεβρουαρίου 2016.

(4) Εκτός από την Ελλάδα και την Κύπρο, που υπόκεινται σε προγράμματα μακροοικονομικής συνδρομής.

(5) COM (2015) 572, Κατάσταση της ενεργειακής Ένωσης το 2015· COM (2015) 576, Έκθεση προόδου της δράσης για το κλίμα.

(6) Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκές οικονομικές προβλέψεις, χειμώνας του 2016.

(7) COM (2015) 12.

(8) COM (2014) 903.

(9) Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκές οικονομικές προβλέψεις, χειμώνας του 2016.

(10) COM (2015) 600.

(11) COM (2015) 691.

(12) SWD (2015) 400.

(13) Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκές Οικονομικές Προβλέψεις, χειμώνας 2016.

(14) Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Τhe Euro Area Bank Lending Survey (Έρευνα τραπεζικών χορηγήσεων στη ζώνη του ευρώ), τέταρτο τρίμηνο του 2015, Ιανουάριος 2016.

(15)

 Έγγραφο 14361/15 του Συμβουλίου.

(16)

COM (2015) 550.

(17)

 ΟΟΣΑ, Ιταλία: Διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις: αντίκτυπος στην ανάπτυξη και την απασχόληση. Φεβρουάριος 2015.

(18) Στην περίπτωση της Αυστρίας, το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος είναι σε γενικές γραμμές σύμφωνο μετά τη διόρθωση για τις σχεδιαζόμενες πρόσθετες δαπάνες που αφορούν την έκτακτη εισροή προσφύγων και μεταναστών.

(19) δηλαδή το δημοσιονομικό μέρος της Συνθήκης για τη σταθερότητα, τον συντονισμό και τη διακυβέρνηση στην ΟΝΕ.

(20)

Για την αξιολόγηση των προβλημάτων δημοσιονομικής βιωσιμότητας, βλ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2016), «Έκθεση σχετικά με τη δημοσιονομική βιωσιμότητα 2015», Ευρωπαϊκή Οικονομία, Institutional papers, αριθ. 18.

(21)  Οι κατηγορίες «ανισορροπίες» και «υπερβολικές ανισορροπίες» συνεπάγονται ειδική παρακολούθηση, η οποία θα διαφοροποιείται ανάλογα με τη σοβαρότητα των προκλήσεων.

(22)  Κατηγοριοποίηση βάσει των εκτιμώμενων αποτελεσμάτων για το 2016, σύμφωνα με τις χειμερινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2016.

(23)  Κανόνας χρέους: Αν η τιμή αναφοράς του 60 % για τον δείκτη χρέους προς το ΑΕΠ δεν τηρείται, το οικείο κράτος μέλος θα τεθεί σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος, αφού ληφθούν υπόψη όλοι οι σχετικοί παράγοντες και ο αντίκτυπος του οικονομικού κύκλου, εάν η διαφορά μεταξύ του επιπέδου του χρέους του και της τιμής αναφοράς του 60 % δεν μειώνεται κατά το 1/20ό ετησίως (κατά μέσο όρο σε μια περίοδο 3 ετών). Μεταβατικός κανόνας για το χρέος Σε κάθε κράτος μέλος που υπόκειται στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος χορηγείται τριετής περίοδος μετά τη διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματος για να συμμορφωθεί με τον κανόνα για το χρέος. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο κανόνας για το χρέος δεν εφαρμόζεται καθόλου κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής δεδομένου ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να σημειώσουν επαρκή πρόοδο προς την κατεύθυνση της συμμόρφωσης κατά τη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου. Μια αρνητική αξιολόγηση της προόδου που έχει σημειωθεί προς την κατεύθυνση της συμμόρφωσης με την τιμή αναφοράς για το χρέος κατά τη μεταβατική περίοδο, θα μπορούσε να οδηγήσει στην κίνηση διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος.

(24)  Εξαρτάται από την κατάργηση της απόφασης ΔΥΕ με βάση τα απολογιστικά στοιχεία για το 2015.