20.7.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 264/123

Εισηγητής:

ο κ. Jonathan PEEL

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή (ΕΟΚΕ) χαιρετίζει την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (1) με τίτλο «Εμπόριο για όλους: προς μια πιο υπεύθυνη πολιτική για το εμπόριο και τις επενδύσεις», που δημοσιεύτηκε τον Οκτώβριο του 2015, ως έγκαιρη και ευπρόσδεκτη επικαιροποίηση της ενωσιακής πολιτικής για το εμπόριο και τις επενδύσεις.

1.1.1.

Η παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζει μια θετική ατζέντα για τις επιχειρήσεις, ενώ ταυτόχρονα καταδεικνύει ότι η νέα Επίτροπος αρμόδια για το εμπόριο έλαβε υπόψη της τις βασικές ανησυχίες που εκφράστηκαν από την κοινωνία των πολιτών και άλλους φορείς, μετά από δύο ταραχώδη έτη κατά τα οποία το εμπόριο αναδείχθηκε, για πρώτη φορά σε διάστημα μιας δεκαετίας, σε ιδιαίτερα προβεβλημένο πολιτικό ζήτημα. Η φιλόδοξη ατζέντα της ανακοίνωσης είναι σημαντική σε μια συγκυρία αυξανόμενης παγκόσμιας οικονομικής αβεβαιότητας. Το εμπόριο και οι επενδύσεις έχουν τεράστια σημασία για την οικονομική ευημερία της ΕΕ, του μεγαλύτερου εμπορικού συνασπισμού στον κόσμο, και η υπογραφή της εταιρικής σχέσης του Ειρηνικού (TPP) αποτελεί επίκαιρη υπενθύμιση της ανάγκης να παραμείνει η ΕΕ ανταγωνιστική.

1.1.2.

Η ΕΟΚΕ ανησυχεί μήπως αποδειχθεί δύσκολο να εκπληρωθούν οι τόσο υψηλές προσδοκίες που δημιουργήθηκαν, πράγμα το οποίο θα μπορούσε συν τω χρόνω να προκαλέσει προβλήματα και απογοήτευση όταν οι εμπορικές διαπραγματεύσεις της ΕΕ καταλήξουν αναπόφευκτα σε συμβιβασμό. Η ανακοίνωση «Εμπόριο για όλους» θα κριθεί με βάση το εάν και κατά πόσον η Επιτροπή θα είναι σε θέση να αποδείξει ότι οι εμπορικές συμφωνίες δεν υποβαθμίζουν το επίπεδο των περιβαλλοντικών, των εργασιακών και των λοιπών προτύπων. Αντίθετα, οι εν λόγω συμφωνίες θα πρέπει να στοχεύουν στη βελτίωση των συγκεκριμένων προτύπων.

1.2.

Πιστεύουμε ότι αυτό μπορεί να επιτευχθεί καλύτερα μέσω της πολύ μεγαλύτερης συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών καθ’ όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων και, κατόπιν, κατά τη διαδικασία εφαρμογής της συμφωνίας. Η κοινωνία των πολιτών προσβλέπει στην τοποθέτηση της διαφάνειας, της λογοδοσίας, της αξιολόγησης και της ανάλυσης στο επίκεντρο της διαδικασίας λήψης πολιτικών αποφάσεων σχετικά με την εμπορική πολιτική.

1.2.1.

Χάρη στον θεσμικό της ρόλο, η ΕΟΚΕ είναι απολύτως σε θέση να συμβάλει στην επίτευξη του εν λόγω στόχου μέσω του ευρέος φάσματος επαφών της τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ. Αυτός ο ενισχυμένος διάλογος πρέπει επίσης να περιλαμβάνει περισσότερες διαβουλεύσεις με τους κοινωνικούς εταίρους σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις του εμπορίου και των επενδύσεων στις θέσεις εργασίας.

1.3.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί θερμά το γεγονός ότι στην ανακοίνωση «Εμπόριο για όλους» ζητείται η γνωμοδότησή της, ως αναγνώριση της ενίσχυσης του ρόλου και της σημασίας της ίδιας στην εμπορική πολιτική, παρ’ ότι θεωρεί απογοητευτική την απουσία αναφοράς στον ρόλο της ΕΟΚΕ στην ίδια την ανακοίνωση.

1.4.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την έμφαση που δίνει η ανακοίνωση «Εμπόριο για όλους» στην ανάγκη μεγιστοποίησης της αποτελεσματικότητας του εμπορίου και των επενδύσεων της ΕΕ, στην ανάγκη μεγαλύτερης διαφάνειας, στη σημασία της προώθησης των αξιών της ΕΕ, καθώς και στην ανάγκη συνδυασμού με άλλες βασικές ενωσιακές πολιτικές. Πρωτίστως, καλύπτεται εκτενώς το ζήτημα της βιώσιμης ανάπτυξη, ιδίως όσον αφορά τα ανθρώπινα και τα κοινωνικά δικαιώματα και το περιβάλλον. Έπειτα από την COP 21, η καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη θα πρέπει πλέον να αποτελέσει αναπόσπαστο τμήμα των αξιών της ΕΕ.

1.5.

Επικροτείται επίσης η δέσμευση που αναλαμβάνεται έναντι των μικρών επιχειρήσεων, οι οποίες προσκρούουν σε μεγαλύτερα εμπόδια όταν στρέφονται σε νέες αγορές. Σε όλες τις διαπραγματεύσεις παρέχονται υποσχέσεις για ειδικές διατάξεις σχετικά με τις ΜΜΕ, σύμφωνα με το προηγούμενο που έχει δημιουργηθεί με τη Διατλαντική εταιρική σχέση εμπορίου και επενδύσεων ΕΕ-ΗΠΑ (TTIP), καθώς και για «τακτικές έρευνες σχετικά με τα εμπόδια» που αντιμετωπίζουν οι ΜΜΕ σε συγκεκριμένες αγορές. Η γνωμοδότηση (2) της ΕΟΚΕ με θέμα «Η TTIP και ο αντίκτυπός της στις ΜΜΕ» έχει ιδιαίτερη σημασία στην προκειμένη περίπτωση.

1.6.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης τις προτάσεις που αφορούν την αναζωογόνηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) και του πολυμερούς συστήματος, ιδίως υπό το πρίσμα της 10ης υπουργικής διάσκεψης του Ναϊρόμπι. Έτσι υπογραμμίζεται τόσο η πτυχή της θέσπισης κανόνων από τον ΠΟΕ όσο και η ανάγκη πιο στοχοθετημένης προσέγγισης, οι οποίες είναι ιδιαίτερα σημαντικές υπό το πρίσμα των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) και των στόχων της 21ης διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (COP 21), σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας και εφοδιασμού, καθώς και του ψηφιακού και του ηλεκτρονικού εμπορίου. Η κεφαλαιώδης σημασία της πολυμερούς προσέγγισης πρέπει να διαφυλαχθεί μέσω, παραδείγματος χάρη, της αποφυγής αντικρουόμενων κανόνων ή προτύπων. Πρέπει επίσης να ληφθεί ιδιαίτερη μέριμνα για τη διασφάλιση του γεγονότος ότι δεν θα παραγκωνιστούν βασικές χώρες, και δη οι φτωχότερες αναπτυσσόμενες χώρες, κυρίως στην Αφρική.

1.7.

Η προβολή των εμπορικών και επενδυτικών αναγκών πρέπει να πραγματοποιηθεί εδώ στην ΕΕ, ιδίως μετά τη συζήτηση σχετικά με την TTIP. Επικροτούμε τη δέσμευση που αναλαμβάνεται στην ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία «καμία εμπορική συμφωνία της ΕΕ δεν πρόκειται να οδηγήσει σε χαμηλότερα επίπεδα κοινωνικής προστασίας ή προστασίας των καταναλωτών και του περιβάλλοντος» (3). Η εμπορική πολιτική πρέπει να φαίνεται ότι εναρμονίζεται με τη βιώσιμη ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένης της μακροπρόθεσμης οικονομικής βιωσιμότητας.

1.7.1.

Απαιτείται να διεξαχθεί μια δεόντως εμπεριστατωμένη συζήτηση υψηλού επιπέδου στο επίπεδο τόσο της ΕΕ όσο και των κρατών μελών. Η παροχή σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη της διαβεβαίωσης ότι θα έχουν τη δυνατότητα να εκφράζουν τις απόψεις τους είναι μείζονος σημασίας.

1.7.2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η πρόθεση να καταστεί η εμπορική πολιτική πιο ανοικτή, πιο διαφανής και πιο επωφελής για τους καταναλωτές αποτελεί εξαιρετικά θετικό βήμα. Οι απόψεις των καταναλωτών πρέπει να λαμβάνονται υπόψη με στόχο την τόνωση της εμπιστοσύνης και τη διασφάλιση του γεγονότος ότι το εμπόριο θα καταστεί περισσότερο βιώσιμο και υπεύθυνο. Ωστόσο, συμμεριζόμαστε ταυτόχρονα την ανησυχία του Ευρωπαϊκού Γραφείου Ενώσεων Καταναλωτών (ΕΓΕΚ), του οργανισμού εκπροσώπησης των καταναλωτών της ΕΕ, διότι εξακολουθούν να μην υπάρχουν μηχανισμοί οι οποίοι να κατοχυρώνουν την αρχή της προφύλαξης και την προσέγγιση βάσει κινδύνου στην εμπορική πολιτική. Αυτό, με τη σειρά του, πρέπει να είναι αναπόσπαστο τμήμα της «αρχής της καινοτομίας» (4).

1.8.

Εντούτοις, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η Επιτροπή οφείλει να καταβάλει περισσότερες προσπάθειες. Οφείλει να αποδείξει ότι είναι η ίδια υπόλογη στο πλαίσιο των εμπορικών και επενδυτικών διαπραγματεύσεων που διεξάγει, καθώς και ότι είναι σε θέση να κάνει αισθητά σε όλους τα οφέλη που ισχυρίζεται ότι αναμένονται.

1.8.1.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τη δέσμευση που αναλαμβάνεται στην ανακοίνωση προκειμένου να εξασφαλίζεται σε όλες τις διαπραγματεύσεις το ίδιο επίπεδο διαφάνειας με αυτό που έχει επιτευχθεί όσον αφορά την TTIP (αλλά όχι ακόμη στην περίπτωση της Ιαπωνίας). Η τακτική ενημέρωση σε κάθε γύρο διαπραγματεύσεων είναι σημαντική για την κοινωνία των πολιτών. Η ΕΟΚΕ απογοητεύτηκε από το γεγονός ότι, παρά τον θεσμικό της ρόλο, δεν έχει συμπεριληφθεί επισήμως στην ειδική συμβουλευτική ομάδα για την TTIP. Αυτό χρειάζεται να διορθωθεί κατά τις μελλοντικές διαπραγματεύσεις.

1.9.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί εξαιρετικά απογοητευτικό το γεγονός ότι στην ανακοίνωση δεν γίνεται αναφορά στους μηχανισμούς παρακολούθησης της κοινωνίας των πολιτών που καλύπτουν τα κεφάλαια σχετικά με το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη στις υφιστάμενες εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ, αλλά ούτε και στους τρόπους με τους οποίους οι εν λόγω μηχανισμοί θα μπορούσαν να αναπτυχθούν και να ενισχυθούν. Επίσης, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι μηχανισμοί επιβολής πρέπει να ισχύουν εξίσου και για αυτά καθεαυτά τα σχετικά με το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη κεφάλαια, αρχής γενομένης με την πρόταση της Επιτροπής για την TTIP.

1.9.1.

Οι μηχανισμοί αυτοί διαθέτουν τεράστιες δυνατότητες και μπορούν να αποφέρουν απτά αποτελέσματα, αλλά δεν αναφέρονται παρ’ ότι αποτελούν σημαντικό δίαυλο διαλόγου και συνεργασίας με την κοινωνία των πολιτών από τις χώρες εταίρους. Θεωρούμε ότι αυτή η απουσία αναφοράς αντιδιαστέλλεται με την πρόθεση να προαχθούν φιλόδοξα και καινοτόμα κεφάλαια για το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη στις μελλοντικές συμφωνίες, από κοινού με τις προσδιοριζόμενες ουσιαστικές διατάξεις.

1.9.2.

Η αποκτηθείσα πείρα είναι πλέον επαρκής για να βασιστούμε σε αυτήν και να αντλήσουμε διδάγματα, προκειμένου να προβούμε σε σαφείς και θετικές συστάσεις για το μέλλον. Απαιτούνται ισορροπημένες, συγκροτημένες και ενισχυμένες εθνικές συμβουλευτικές ομάδες. Η ανάπτυξη ικανοτήτων και η καλύτερη προώθηση είναι επίσης σημαντικές, τόσο με τις χώρες εταίρους όσο και με τους φορείς της κοινωνίας των πολιτών τους, προκειμένου να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή περισσότερων οργανώσεων.

1.9.3.

Στις συμφωνίες πρέπει να προβλεφθεί η διεξαγωγή κοινών συνεδριάσεων των εθνικών συμβουλευτικών ομάδων των δύο πλευρών, υποστηριζόμενων από επαρκή χρηματοδότηση και διευρυμένες εντολές για τη συμπερίληψη δραστηριοτήτων εστιασμένων σε ευρύτερους στόχους εμπορίου και βιώσιμης ανάπτυξης.

1.10.

Υπάρχουν και άλλες παραλείψεις που προκαλούν έκπληξη. Παρ’ ότι πρόκειται για ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το έγγραφο δεν αναδεικνύει επαρκώς τη διασύνδεση με άλλες Γενικές Διευθύνσεις. Η ΕΟΚΕ δεν έχει πεισθεί ακόμη ότι η Επιτροπή έχει αναπτύξει μια εγκάρσια προσέγγιση για τα βασικά ζητήματα η οποία να περιλαμβάνει όλες τις Γενικές Διευθύνσεις.

1.10.1.

Εκφράζουμε τη λύπη μας επειδή δεν κατέστη δυνατή η διαμόρφωση μια πλήρως συντονισμένης προσέγγισης για τους ΣΒΑ. Το εμπόριο και οι επενδύσεις θα διαδραματίσουν ζωτικό ρόλο στην υλοποίηση των ΣΒΑ, οι οποίοι θα καθορίσουν το παγκόσμιο θεματολόγιο για τα επόμενα 15 έτη· εντούτοις, στην ανακοίνωση οι ΣΒΑ αναφέρονται μόνο 2 φορές. Πρόκειται σαφώς για χαμένη ευκαιρία. Ζητούμε την επείγουσα διεξαγωγή διαλόγου προκειμένου να διασφαλιστεί η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην παρακολούθηση των επιπτώσεων του εμπορίου και των επενδύσεων στην επίτευξη των ΣΒΑ.

1.10.2.

Εξάλλου, δεν γίνεται καμία αναφορά στην ανανέωση της συμφωνίας εταιρικής σχέσης ΑΚΕ – EE (συμφωνίας του Κοτονού), η οποία έχει διάρκεια έως το 2020. Η ΕΕ πρέπει επίσης να ενθαρρύνει ενεργά την αυξανόμενη δυναμική της ενδοαφρικανικής εμπορικής συνεργασίας, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη της Αφρικής. Εφόσον το 50 % περίπου των αφρικανικών χωρών δεν καλύπτεται από τις τρέχουσες συμφωνίες οικονομικής εταιρικής σχέσης (ΣΟΕΣ), δεν έχει κανένα νόημα μια παναφρικανική στρατηγική της ΕΕ η οποία να εκτείνεται πέρα από αυτές τις συμφωνίες ή από το πλαίσιο ΑΚΕ.

1.10.3.

Ομοίως, η ΕΟΚΕ εκφράζει την απογοήτευσή της επειδή η ανακοίνωση τηρεί στάση σιγής σχετικά και με άλλους καίριους τομείς της εμπορικής πολιτικής. Παρά τη συχνή αναφορά στη σημασία της ενέργειας και των πρώτων υλών, δεν γίνεται πουθενά λόγος για την ανάγκη διασφάλισης αυτών των ζωτικών εισαγωγών από τις χώρες με τις οποίες δεν υπάρχει ακόμη καμία προοπτική να συναφθεί συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών (ΣΕΣ) ή, εναλλακτικά, για την ανάγκη μείωσης της ενεργειακής μας εξάρτησης.

1.11.

Τέλος, ζητούμε σθεναρά να διατεθούν επαρκείς πόροι για την εφαρμογή των προτάσεων που διατυπώνονται στην ανακοίνωση «Εμπόριο για όλους», ως απαραίτητη προϋπόθεση για να στεφθεί με επιτυχία αυτή η φιλόδοξη πολιτική για το εμπόριο και τις επενδύσεις. Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να συνεκτιμηθεί επίσης ο ρόλος που διαδραματίζουν οι αποστολές και οι αντιπροσωπείες της ΕΕ στο εξωτερικό.

2.1.

Το εμπόριο και οι επενδύσεις έχουν τεράστια σημασία για την ΕΕ. Όπως επισημαίνεται στην ανακοίνωση, περισσότερες από 30 εκατ. –δηλαδή μία στις επτά– θέσεις εργασίας στην ΕΕ, εξαρτώνται από τις εξαγωγές, το εμπόριο είναι ένα από τα ελάχιστα διαθέσιμα μέσα για να επιτευχθεί τόνωση της οικονομίας χωρίς επιβάρυνση των κρατικών προϋπολογισμών, και το 90 % της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης κατά τα επόμενα 15 έτη αναμένεται να προέλθει από χώρες εκτός Ευρώπης.

2.2.

Η ανακοίνωση «Εμπόριο για όλους» αποτελεί έγκαιρη επανεξέταση της εμπορικής στρατηγικής της ΕΕ ένα έτος μετά την ανάληψη των καθηκόντων της σημερινής Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Πρόκειται για την τρίτη από μια σειρά συναφών ανακοινώσεων, με πρώτη την ανακοίνωση με τίτλο «Η Ευρώπη στον κόσμο» (5), που δημοσιεύτηκε το 2006 όταν οι διαπραγματεύσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) για το αναπτυξιακό πρόγραμμα της Ντόχα είχαν περιέλθει ουσιαστικά σε αδιέξοδο.

2.2.1.

Η ανακοίνωση δίνει έμφαση στην ανάγκη μεγιστοποίησης της αποτελεσματικότητας του εμπορίου και των επενδύσεων της ΕΕ, στην ανάγκη μεγαλύτερης διαφάνειας, στη σημασία της προώθησης των αξιών της ΕΕ, καθώς και στην ανάγκη συνδυασμού με άλλες βασικές ενωσιακές πολιτικές. Υπόσχεται ότι θα δοθεί περισσότερη προσοχή στις μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες προσκρούουν σε μεγαλύτερα εμπόδια όταν εισέρχονται σε νέες αγορές.

2.2.2.

Τονίζεται επίσης την ανάγκη να ολοκληρωθούν οι τρέχουσες διαπραγματεύσεις, κυρίως για την TTIP, και οι διαπραγματεύσεις με την Ιαπωνία και την Κίνα (6) (σχετικά με επενδύσεις) —όσον αφορά την Κίνα, γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στη στρατηγική της χώρας αυτής με τίτλο «Μία ζώνη, ένας δρόμος». Υπογραμμίζεται επίσης η επικύρωση της συνολικής εμπορικής και οικονομικής συμφωνίας ΕΕ – Καναδά (CETA).

2.2.3.

Αναλαμβάνεται η δέσμευση ότι θα δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα στις εμπορικές σχέσεις με την Ασία συνολικά, με νέα έμφαση στη σύναψη διαπεριφερειακής ΣΕΣ με τις χώρες της ASEAN, στην επιδίωξη επενδυτικών συμφωνιών με το Χονγκ Κονγκ και την Ταϊβάν, καθώς και στην επανέναρξη των «παγωμένων» διαπραγματεύσεων με την Ινδία. Ακόμη, προβλέπονται ΣΕΣ με την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία και επιβεβαιώνεται η επανεξέταση των υφιστάμενων ΣΕΣ με το Μεξικό και τη Χιλή.

2.3.

Η ανακοίνωση περιγράφει τον βαθμό στον οποίο η σημαντική και συνεχής αύξηση του όγκου του εμπορίου και των επενδύσεων σε παγκόσμια κλίμακα κατά τις τελευταίες δεκαετίες βελτίωσε τη γενική ευημερία και τόνωσε την απασχόληση τόσο στην ΕΕ όσο και αλλού.

2.3.1.

Αναγνωρίζει επίσης ότι το εμπόριο «μπορεί να συνεπάγεται προσωρινές ανατρεπτικές επιπτώσεις για ορισμένες περιφέρειες και για κάποιους εργαζομένους, εάν ο νέος ανταγωνισμός αποδεικνύεται πάρα πολύ έντονος για μερικές επιχειρήσεις» και τονίζει ότι «για τα άμεσα θιγόμενα άτομα, μια τέτοια αλλαγή δεν είναι αμελητέα». Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση (ΕΤΠ) έχει ιδιαίτερη σημασία στην προκειμένη περίπτωση. Το ΕΤΠ βοήθησε πάνω από 27 600 εργαζόμενους κατά την περίοδο 2013-2014 (7). Τα οφέλη του εμπορίου δεν κατανέμονται ποτέ ομοιόμορφα και, παρ’ ότι ο συνολικός απολογισμός είναι θετικός, ενδέχεται να προκύψουν αρνητικές επιπτώσεις σε τομεακή, γεωγραφική ή/και ατομική βάση.

2.3.2.

Ακόμη, η ανακοίνωση επισημαίνει ότι σήμερα περισσότερες θέσεις εργασίας —αυξημένες κατά δύο τρίτα σε σχέση με πριν από 15 έτη— εξαρτώνται από τις εξαγωγές, θέσεις που «στελεχώνονται από άτομα υψηλής ειδίκευσης και αμείβονται καλύτερα από τον μέσο όρο» (8). Και προσθέτει ότι «περισσότερες από 600 000 ΜΜΕ, οι οποίες απασχολούν πάνω από 6 εκατ. εργαζομένους, πραγματοποιούν απευθείας εξαγωγές αγαθών εκτός της ΕΕ, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο των εξαγωγών της ΕΕ» (9), ενώ «πολλές ακόμη εξάγουν υπηρεσίες» ή είναι προμηθευτές άλλων μεγαλύτερων εταιρειών.

2.3.3.

Από το έτος 2000, οι εξαγωγές των ευρωπαϊκών εμπορευμάτων έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί, σημειώνοντας αύξηση κατά περίπου 1,5 τρισεκατ. ευρώ, με την ΕΕ να διατηρεί το «μερίδιό της στις παγκόσμιες εξαγωγές αγαθών» (στο 15 %), σε σύγκριση με την άνοδο της Κίνας και την αντίστοιχη μείωση των παγκόσμιων μεριδίων των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας. Η ανακοίνωση προβάλλει επίσης τον σημαντικό θετικό αντίκτυπο της ΣΕΣ μεταξύ ΕΕ και Νότιας Κορέας, όπου το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου έχει πλέον μετατραπεί σε πλεόνασμα.

2.3.4.

Η ανακοίνωση αναδεικνύει επίσης την αυξανόμενη αλληλεξάρτηση μεταξύ εισαγωγών και εξαγωγών. Οι εισαγωγές ενέργειας και πρώτων υλών εξακολουθούν να είναι ζωτικής σημασίας, αλλά όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση «το ίδιο ισχύει και για τα ανταλλακτικά, τα εξαρτήματα και για κεφαλαιουχικά αγαθά όπως τα μηχανήματα […]. Το μερίδιο των εισαγωγών στις εξαγωγές της ΕΕ έχει αυξηθεί κατά περισσότερο από 50 % σε σχέση με το 1995» (10).

3.1.

Η ανακοίνωση «Εμπόριο για όλους» τονίζει ορθά την ανάγκη να διαφυλαχθούν οι κεντρικές αρχές της ΕΕ και να αξιοποιηθούν οι εμπορικές συμφωνίες «ως μοχλούς για την προώθηση, ανά τον κόσμο, αξιών όπως η βιώσιμη ανάπτυξη, τα ανθρώπινα δικαιώματα, το δίκαιο και ηθικό εμπόριο και η καταπολέμηση της διαφθοράς».

3.1.1.

Η ανακοίνωση δημοσιεύτηκε σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία το παγκόσμιο εμπόριο διέρχεται μείζονες αλλαγές. Δύο πρόσφατες μείζονες διεθνείς συμφωνίες πρόκειται να επηρεάσουν βαθιά τα πρότυπα του παγκόσμιου εμπορίου. Αρχικά, τον Σεπτέμβριο του 2015 εγκρίθηκαν από τα Ηνωμένα Έθνη οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ), στο πλαίσιο του Θεματολογίου βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ για το 2030: στην ανακοίνωση «Εμπόριο για όλους» οι ΣΒΑ αναφέρονται μόνο δύο φορές.

3.1.2.

Κατόπιν, τον Δεκέμβριο, ακολούθησε η επιτυχής έκβαση της διάσκεψης των Συμβαλλόμενων μερών της σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή στο Παρίσι (UNFCCC COP 21).

3.2.

Το εμπόριο και οι επενδύσεις θα διαδραματίσουν ζωτικό ρόλο στην προώθηση, την εστίαση και την υλοποίηση των ΣΒΑ· και μάλιστα, όπως εκτιμά η διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (ΔΗΕΕΑ), προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί θα πρέπει να εξευρίσκονται επιπλέον 2,5 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ ετησίως, μεγάλο μέρος των οποίων θα προέρχεται από τον ιδιωτικό τομέα.

3.2.1.

Η υπουργική δήλωση της πρόσφατης 10ης υπουργικής διάσκεψης του ΠΟΕ, που διεξήχθη στο Ναϊρόμπι, αναγνώρισε ότι το διεθνές εμπόριο μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη βιώσιμης, ισχυρής και ισορροπημένης ανάπτυξης για όλους (11) και έστειλε σαφές μήνυμα ότι ο ΠΟΕ θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επίτευξη των ΣΒΑ, πράγμα το οποίο θα είναι πολύ δυσκολότερο χωρίς έναν αποτελεσματικό πολυμερή εμπορικό μηχανισμό.

3.2.2.

Η συνεισφορά του εμπορίου και των επενδύσεων στην άμβλυνση της κλιματικής αλλαγής θα είναι επίσης σημαντική. Τα πλήρη αποτελέσματα της συμφωνίας του Παρισιού για το εμπόριο δεν είναι ακόμη ορατά. Η πρόοδος που σημειώθηκε στις διαπραγματεύσεις σχετικά με την πλειομερή συμφωνία για τα περιβαλλοντικά αγαθά (EGA) υπόσχεται ένα σημαντικό βήμα προς την ενσωμάτωση της κλιματικής αλλαγής στην πολυμερή εμπορική πολιτική, αλλά εξακολουθεί να είναι αναγκαία η ανάληψη περαιτέρω πολυμερούς δράσης για την προώθηση της συνοχής και της αμοιβαίας υποστήριξης μεταξύ του εμπορίου και του περιβάλλοντος.

3.3.

Άλλη μια σημαντική αλλαγή που επηρεάζει το διεθνές εμπόριο και τις επενδύσεις είναι η σημαντική επέκταση των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας και των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού, από κοινού με την εκθετική αύξηση του ψηφιακού και του ηλεκτρονικού εμπορίου.

3.3.1.

Στις μέρες μας, υψηλό ποσοστό των εμπορίου αφορά τα ενδιάμεσα προϊόντα και τις υπηρεσίες, συστατικά στοιχεία του τελικού προϊόντος. Αυτή η κατακερματισμένη διαδικασία παραγωγής μπορεί να κατανεμηθεί σε πολλές χώρες και να διαφοροποιηθεί, αλλά οι αναπτυσσόμενες χώρες επιδιώκουν επίσης την εξειδίκευσή τους σε συγκεκριμένους τομείς της παγκόσμιας αλυσίδας αξίας. Οι παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού καλύπτουν τα τμήματα των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας που σχετίζονται με τον εφοδιασμό, αλλά όχι με τον σχεδιασμό ούτε με την τελική παραγωγή ή τη διανομή ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας.

3.3.2.

Οι υπηρεσίες, καθώς και η εκθετική αύξηση των υπηρεσιών ως βασικής συνιστώσας του εμπορίου, ορθώς αναπτύσσονται διεξοδικά στην ανακοίνωση «Εμπόριο για όλους» (σημείο 2.1.1). Ωστόσο, πέραν της παραδοσιακής πτυχής του εμπορίου των υπηρεσιών, η Επιτροπή θα χρειαστεί να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς την περαιτέρω εξέλιξη της εν λόγω αύξησης και τον τρόπο με τον οποίο αυτή επηρεάζει το διεθνές εμπόριο.

3.3.3.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επομένως την έμφαση που δίνει η ανακοίνωση «Εμπόριο για όλους» στην ανάγκη η εμπορική πολιτική «να επιληφθεί μιας ευρύτερης σειράς ζητημάτων» (12) ώστε να μπορέσει η ΕΕ να διασφαλίσει τη θέση της στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας, συμπεριλαμβανομένης της προώθησης των εμπορικών συναλλαγών στον τομέα των υπηρεσιών, της διευκόλυνσης του ψηφιακού εμπορίου και της προστασίας των καταναλωτών και των προσωπικών δεδομένων τους.

3.3.4.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει επιπλέον τη δέσμευση που ανέλαβε η Επιτροπή για την περαιτέρω ανάπτυξη των πολιτικών της έτσι ώστε να διασφαλιστεί η υπεύθυνη διαχείριση των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού, η οποία —όπως αναφέρεται— είναι «απαραίτητη για την ευθυγράμμιση της εμπορικής πολιτικής με τις ευρωπαϊκές αξίες» (13). Επικροτούμε επίσης την πρόοδο που έχει ήδη σημειωθεί στον συγκεκριμένο τομέα από την Επιτροπή, και πιο συγκεκριμένα την πρωτοβουλία της για τα εργασιακά δικαιώματα με τη Μιανμάρ. Η παρακολούθηση των αλυσίδων εφοδιασμού πρέπει να διαδραματίσει πρωταρχικό ρόλο στην επίτευξη των στόχων της υπό εξέτασης ανακοίνωσης «Εμπόριο για όλους».

3.3.5.

Η καλύτερη κατανόηση του τρόπου λειτουργίας των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού αποτελεί επίκαιρο ζήτημα, κυρίως όσον αφορά τις επιπτώσεις τους στην οικονομία και την αγορά εργασίας σε τρίτες χώρες, με στόχο την προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και, πρωτίστως, της δημιουργίας αξιοπρεπών θέσεων εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ θα ήθελε να επιστήσει την προσοχή στην ενημερωτική έκθεση που συνέταξε πρόσφατα με τίτλο «Η εταιρική κοινωνική και κοινωνιακή ευθύνη» (14). Ταυτόχρονα, προετοιμάζει ξεχωριστή γνωμοδότηση με θέμα «Η αξιοπρεπής εργασία στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού», πριν από τη Διεθνή Συνδιάσκεψη Εργασίας τον Ιούνιο και με σκοπό να ενισχυθεί η προώθησης της υπεύθυνης επιχειρηματικής συμπεριφοράς, η οποία συνιστά προτεραιότητα της Ολλανδικής προεδρίας.

3.4.

Ωστόσο, η πολυμερή προσέγγιση του εμπορίου παραμένει θεμελιώδους σημασίας. Βρίσκεται στον πυρήνα του παγκόσμιου εμπορίου και πρέπει να συνεχίσει, όπως αναφέρεται, «να αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της εμπορικής πολιτικής της ΕΕ» (15). Εντούτοις, ο ΠΟΕ έχει πολύ διαφορετικό σημείο εκκίνησης από τους ΣΒΑ ή από την COP 21. Τόσο οι ΣΒΑ όσο και οι στόχοι της COP 21 είναι σαφείς δέσμες στόχων, αλλά μόνο ο ΠΟΕ διαθέτει ξεκάθαρο μηχανισμό. Όπως αποδεικνύουν οι περιορισμένες συμφωνίες που επιτεύχθηκαν στο Μπαλί και το Ναϊρόμπι, οι κοινοί στόχοι του ΠΟΕ είναι δύσκολο να επιτευχθούν.

3.4.1.

Η ΕΟΚΕ συνεχίζει να υποστηρίζει θερμά την πολυμέρεια, ιδίως λόγω της ανάγκης να επιτευχθούν οι ΣΒΑ και οι στόχοι της COP 21, καθώς και λόγω της ανάπτυξης τόσο των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας και εφοδιασμού όσο και του ψηφιακού και του ηλεκτρονικού εμπορίου.

3.5.

Η ανακοίνωση «Εμπόριο για όλους» τονίζει ορθά (16) τον κεντρικό ρόλο του ΠΟΕ στην ανάπτυξη και την επιβολή των κανόνων του παγκόσμιου εμπορίου, αναφέροντας ότι οι κανόνες του «συνιστούν το θεμέλιο της παγκόσμιας εμπορικής τάξης» (17). Ο ΠΟΕ, με την υποστήριξη του μηχανισμού του για τη διευθέτηση των διαφορών (18), ο οποίος χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο και χαίρει ευρείας εκτίμησης, διασφαλίζει παγκόσμια συμβατότητα. Υπάρχει πραγματικός κίνδυνος οι «υπερπεριφερειακές» και άλλες μείζονες διμερείς ΣΕΣ να αρχίσουν να θεσπίζουν δυνητικά αλληλοεπικαλυπτόμενους ή ακόμη και αντικρουόμενους κανόνες, πράγμα που αναμένεται να περιπλέξει αντί να αποσαφηνίσει τους κανόνες του παγκόσμιου εμπορίου. Παραδείγματος χάρη, η ΕΟΚΕ παρατηρεί με ανησυχία ότι οι διατάξεις των κανόνων καταγωγής στην πρόσφατη συμφωνία που συνήψε η ΕΕ με το Βιετνάμ ενδέχεται να αντίκεινται σε ό,τι έχει αποδεχθεί το Βιετνάμ στο πλαίσιο της συμφωνίας TPP.

3.6.

Πολλά από τα ζητήματα που συμπεριλήφθηκαν στο αναπτυξιακό πρόγραμμα της Ντόχα του ΠΟΕ μπορούν να διευθετηθούν μόνο σε πολυμερές επίπεδο, όπως αναγνωρίστηκε ήδη από τον Γύρο της Ουρουγουάης. Τα εν λόγω ζητήματα περιλαμβάνουν, παραδείγματος χάρη, μια αποτελεσματική παγκόσμια συμφωνία για τα συνολικά επίπεδα των επιδοτήσεων στη γεωργία, κάτι που αποτελεί βασικό στόχο της Ντόχα. Οι προσπάθειες για την εξεύρεση πολυμερών λύσεων πρέπει να συνεχιστούν.

3.6.1.

Οι ΣΕΣ πρέπει να παρέχουν πραγματική προστιθέμενη αξία. Αφήνουν μεγαλύτερα περιθώρια για τη συνεκτίμηση περιφερειακών και εθνικών διαφορών, αλλά και πολιτισμικών ευαισθησιών. Οι ΣΕΣ πρέπει εντέλει να ενισχύουν την πολυμέρεια.

3.7.

Η ανακοίνωση «Εμπόριο για όλους» αναζητεί τρόπους για την αναζωογόνηση του ΠΟΕ και του πολυμερούς συστήματος. Μαζί με την πτυχή της θέσπισης κανόνων, είναι ορθό να δοθεί έμφαση στην ανάγκη πιο στοχοθετημένης προσέγγισης. Είναι επίσης σωστή η προσέλκυση της προσοχής στην ολοένα και μεγαλύτερη ανισορροπία λόγω της ανόδου αρκετών ταχέως αναδυόμενων οικονομιών, καθώς και στην ανάγκη να συνεισφέρουν οι εν λόγω χώρες περισσότερο προκειμένου να βοηθήσουν άλλες που υπολείπονται ακόμη περισσότερο στην ανάπτυξη.

3.8.

Ωστόσο η ΕΟΚΕ ανησυχεί διότι η ανακοίνωση περιέχει δύο προτάσεις που φαίνονται να κινούνται σε διαφορετική κατεύθυνση από τη δηλωθείσα πρόθεσή της. Κατά πρώτον, συνιστάται «να υπάρχει η δυνατότητα για μια ομάδα μελών του ΠΟΕ να σημειώσει πρόοδο σε ένα συγκεκριμένο ζήτημα» (η πλειομερής προσέγγιση), όπως συμβαίνει ήδη στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων της EGA και της προτεινόμενης συμφωνίας για τις συναλλαγές στον τομέα των υπηρεσιών (TiSA). Εντούτοις, εάν αυτή η προσέγγιση αποτελέσει τον κανόνα, υπάρχει περίπτωση να παραγκωνιστούν πολλές σημαντικές χώρες, και δη οι φτωχότερες αναπτυσσόμενες χώρες, κυρίως στην Αφρική. Η στενή παρακολούθηση πρέπει να συνεχιστεί προκειμένου να διασφαλιστεί η συμβατότητα μεταξύ των πλειομερών συμφωνιών και της πλήρους πολυμέρειας.

3.8.1.

Κατά δεύτερον, εάν η πρόταση σύμφωνα με την οποία μια συμφωνία όπως η TTIP θα πρέπει να είναι ανοικτή στη συμμετοχή και άλλων χωρών (παρ’ ότι διατυπώθηκε έχοντας κατά νου χώρες όπως η Τουρκία, η Νορβηγία και άλλα μέλη του ΕΟΧ) συνδεόταν με άλλες μείζονες συμφωνίες (όπως η συμφωνία ΕΕ-Ιαπωνίας ή η CETA), τότε θα μπορούσε να τεθεί υπό αμφισβήτηση η ίδια η συνάφεια του ΠΟΕ, ιδίως λόγω μιας ενδεχόμενης επιστροφής σε εποχές πρωτοκαθεδρίας της τετραμερούς ομάδας «QUAD» ή της ομάδας«G4».

4.1.

Παρ’ ότι η ανακοίνωση «Εμπόριο για όλους» καλύπτει πολλά καίρια στρατηγικά ζητήματα και σημαντικά εμπορικά θέματα, εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένες παραλείψεις.

4.2.

Καταρχάς, γίνονται μόνο δύο αναφορές στους ΣΒΑ, στο πλαίσιο των οποίων το εμπόριο και οι επενδύσεις θα διαδραματίσουν ζωτικό ρόλο. Πρόκειται για στόχους που υπερβαίνουν κατά πολύ τους αναπτυξιακούς στόχους της χιλιετίας και θα επηρεάσουν σχεδόν όλες τις χώρες, κυρίως διότι περιλαμβάνουν την ενέργεια και την κλιματική αλλαγή.

4.2.1.

Το σημείο 4.2 της ανακοίνωσης διατυπώνει εντούτοις πληθώρα ενδεδειγμένων στοιχείων και δεσμεύσεων και ασχολείται με πολλά συναφή ζητήματα, συμπεριλαμβανομένων των αξιολογήσεων των επιπτώσεων στην αειφορία και των επιπτώσεων των νέων ΣΕΣ στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες (ΛΑΧ), αλλά απουσιάζει η ουσιαστική σύνδεση με τη συνολική προσέγγιση της ΕΕ όσον αφορά την υλοποίηση των ΣΒΑ. Εκφράζουμε τη λύπη μας για το γεγονός ότι δεν παρουσιάστηκε μια πλήρως συντονισμένη προσέγγιση.

4.3.

Εξάλλου, δεν γίνεται καμία αναφορά ούτε στην ανανέωση της συμφωνίας του Κοτονού —της συμφωνίας εταιρικής σχέσης ΑΚΕ – EE— ούτε στις περιφέρειες, ιδιαίτερα στην Αφρική όπου δεν έχουν συναφθεί ακόμη ΣΟΕΣ. Ένα σημαντικό μήνυμα που στάλθηκε από το Ναϊρόμπι είναι η ευρεία επιθυμία όχι μόνο να αναπτυχθεί η Αφρικανική Ένωση, αλλά και να επιδιωχθεί η δημιουργία μιας «ηπειρωτικής ζώνης ελεύθερων συναλλαγών» (CFTA) για την Αφρική, με τη συμμετοχή συνολικά πάνω από 50 χωρών. Πρόκειται για μια προσδοκία την οποία η ΕΕ έχει τη μοναδική ικανότητα να προωθήσει και στην οποία θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα.

4.3.1.

Η ιδιαίτερη προσοχή που ορθά επιδεικνύει η ΕΕ στις χώρες ΑΚΕ πρέπει να αποτελέσει ακόμη σημαντικότερη προτεραιότητα, καθώς αρχίσουν να εφαρμόζονται οι νέοι ΣΒΑ. Επικροτούμε τη δέσμευση να επανεξεταστεί η κοινή ενωσιακή στρατηγική «Βοήθεια για το εμπόριο»«με στόχο να ενισχυθεί η ικανότητα των αναπτυσσόμενων χωρών να αξιοποιούν τις ευκαιρίες που τους προσφέρονται μέσω των εμπορικών συμφωνιών» σύμφωνα με τους ΣΒΑ, καθώς και να χρησιμοποιηθεί το εμπόριο για την υποστήριξη της περιφερειακής ολοκλήρωσης.

4.3.2.

Εφιστάται η προσοχή της ΕΕ στην τελική δήλωση της 14ης συνεδρίασης των ομάδων οικονομικών και κοινωνικών ενδιαφερόντων ΑΚΕ – ΕΕ, που διεξήχθη στη Γιαουντέ τον Ιούλιο του 2015 (19), όπου αναφέρεται ότι πρέπει να αξιοποιηθούν όλοι οι διαθέσιμοι χρηματοδοτικοί πόροι προκειμένου να επιτευχθούν οι ΣΒΑ, στο πλαίσιο μιας υγιούς και διαφανούς δημοσιονομικής διακυβέρνησης, με τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα.

4.3.3.

Η συγκεκριμένη προσέγγιση αντανακλά δύο πρόσφατες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ. Η πρώτη γνωμοδότηση (20) τονίζει ότι η αποτελεσματική βοήθεια για το εμπόριο απαιτεί επίσης την ενεργό συμμετοχή των οικονομικών και κοινωνικών φορέων στη διαμόρφωση των προγραμμάτων, την παρακολούθηση της εφαρμογής τους και την αξιολόγηση των εκβάσεων και των επιπτώσεών τους. Η Επιτροπή, προκειμένου να διασφαλίσει ότι οι σχέσεις με τις χώρες ΑΚΕ λαμβάνουν υπόψη την ποικιλομορφία των συγκεκριμένων χωρών, θα πρέπει να επιδιώξει την εκτεταμένη και ενεργό συμμετοχή των εν λόγω φορέων, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων και της ευρύτερης κοινωνίας των πολιτών. Είναι κατά συνέπεια λυπηρή η απουσία σχετικών διατάξεων από την πρόσφατη ΣΟΕΣ με την Αναπτυξιακή κοινότητα της Νότιας Αφρικής.

4.3.3.1.

Στη δεύτερη γνωμοδότηση (21), η ΕΟΚΕ υπογράμμισε ότι οι επιχειρήσεις και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στις αναπτυσσόμενες χώρες χρειάζονται στήριξη προκειμένου να αναπτύξουν τις απαραίτητες δεξιότητες και την ικανότητά τους να ασκούν θετική επίδραση στο εργασιακό περιβάλλον —συμπεριλαμβανομένου του σεβασμού των αναγνωρισμένων δημοκρατικών αρχών, της διευκόλυνσης της σύστασης και της ανάπτυξης εταιρειών, της ενίσχυσης της διαφάνειας και της μείωσης τόσο της υπερβολικής γραφειοκρατίας όσο και της ανεξέλεγκτης διαφθοράς, ιδίως προκειμένου να ενθαρρύνονται οι τοπικοί και οι ξένοι επενδυτές.

4.4.

Κατά τρίτον, στην ανακοίνωση δεν γίνεται πουθενά λόγος για την ανάγκη διασφάλισης αυτών των ζωτικών εισαγωγών από τις χώρες με τις οποίες δεν υπάρχει ακόμη καμία προοπτική να συναφθεί ΣΕΣ ή, εναλλακτικά, για την ανάγκη περιορισμού της ενεργειακής εξάρτησης της ΕΕ. Ένας σημαντικός αριθμός θέσεων εργασίας εξαρτάται επίσης από τον ασφαλή και τακτικό εφοδιασμό σε ενέργεια και σε βασικές πρώτες ύλες. Η ΕΟΚΕ εξέτασε το συγκεκριμένο θέμα σε προγενέστερη γνωμοδότησή της, ζητώντας μια αποτελεσματική παγκόσμια στρατηγική και μια σαφή ενωσιακή διαδικασία αντιμετώπισης έκτακτων καταστάσεων ή κρίσεων στις περιπτώσεις όπου ένα σημαντικό εισαγόμενο είδος αίφνης δεν είναι διαθέσιμο, για οποιονδήποτε λόγο (22).

4.4.1.

Στη συνέχεια, η ΕΟΚΕ εξέφρασε την απογοήτευσή της για το γεγονός ότι, στην πρόσφατη ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τη «Δέσμη μέτρων για την Ενεργειακή Ένωση» (23), η ενότητα με τίτλο «Ισχυρότερος ρόλος της Ευρώπης στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας» ήταν παραδόξως ελλιπής. Στην ανακοίνωση η Αλγερία και η Τουρκία κατατάχθηκαν στην ίδια κατηγορία —πράγμα το οποίο, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, δεν είναι σωστό— και ταυτόχρονα δεν έγινε καμία αναφορά στους βασικούς ενεργειακούς διαδρόμους, ούτε στη στρατηγική εταιρική σχέση ΕΕ – Κίνας, ιδίως όσον αφορά τη μεταξύ τους συνεργασία στον τομέα της ενέργειας και των μεταφορών.

4.4.2.

Η συμφωνία COP 21 επιτεύχθηκε μετά τη δημοσίευση της γνωμοδότησης «Εμπόριο για όλους». Το διεθνές εμπορικό σύστημα θα πρέπει να αντικατοπτρίζει τους στόχους της εν λόγω συμφωνίας, καθώς και τους ΣΒΑ. Το αποτύπωμα άνθρακα και τα κίνητρα προς όφελος της βιοποικιλότητας θα πρέπει επίσης να συνεκτιμηθούν στην προσπάθεια για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

4.5.

Όσον αφορά τις επενδύσεις, που αποτελούν αρμοδιότητα της ΕΕ μόλις από τη Συνθήκη της Λισαβόνας, η ανακοίνωση «Εμπόριο για όλους» προτείνει την επικαιροποίηση των υφιστάμενων ΣΕΣ της ΕΕ προκειμένου να προστεθεί ειδικό κεφάλαιο για τις επενδύσεις, μαζί με τις νέες αυτόνομες διαπραγματεύσεις με το Χονγκ Κονγκ και την Ταϊβάν.

4.5.1.

Κατόπιν, επιχειρεί να ρυθμίσει την προστασία των επενδύσεων και τους μηχανισμούς διαιτησίας, μετά την αντιπαράθεση σχετικά με την επίλυση διαφορών μεταξύ επενδυτών και κράτους (ΕΔΕΚ) και τις επακόλουθες προτάσεις σχετικά με τις διαπραγματεύσεις για την TTIP. Προτείνει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην κατοχύρωση στις ΣΕΣ του δικαιώματος του κράτους να ρυθμίζει, παράλληλα με ενέργειες για τη μετατροπή του παλαιού μηχανισμού «σε σύστημα δημόσιων δικαστηρίων για επενδύσεις αποτελούμενο από πρωτοδικείο και εφετείο, τα οποία θα λειτουργούν σαν παραδοσιακά δικαστήρια» (24). Προβλέπεται επίσης κώδικας δεοντολογίας, καθώς και ανεξάρτητοι δικαστές με επιβεβλημένη υψηλή τεχνική και νομική κατάρτιση.

4.5.2.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τη διεξαγωγή ανοικτής συζήτησης υπό συνθήκες διαφάνειας. Είναι κατά συνέπεια λυπηρό ότι οι εν λόγω προτάσεις, στις οποίες έχουν ευρέως αντιταχθεί πολυάριθμες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών επειδή δεν διαφέρουν ουσιαστικά από το μηχανισμό ΕΔΕΚ τον οποίο έχει επικρίνει η ΕΟΚΕ (25), περιλαμβάνονται πλέον στο κείμενο της ΣΕΣ ΕΕ – Βιετνάμ και της αναθεωρημένης εμπορικής συμφωνίας ΕΕ – Καναδά (CETA) χωρίς διαδικασία πλήρους και δέουσας διαβούλευσης.

4.6.

Τέλος, μια φιλόδοξη πολιτική της ΕΕ για το εμπόριο και τις επενδύσεις απαιτεί ενδεδειγμένους, ειδικούς και επαρκείς πόρους, είτε για την ταυτόχρονη διεξαγωγή αρκετών διαπραγματεύσεων, την παρακολούθηση και την εφαρμογή των εμπορικών συμφωνιών (συμπεριλαμβανομένης επαρκούς χρηματοδότησης για την παρακολούθηση εκ μέρους της κοινωνίας των πολιτών), είτε για τη δέουσα προβολή του εμπορίου στο ευρύτερο κοινό. Η διάθεση επαρκών πόρων εκεί όπου παρίσταται μεγαλύτερη ανάγκη πρέπει να αποτελέσει βασικό μέλημα κατά την εφαρμογή των προτάσεων που διατυπώνονται στην ανακοίνωση «Εμπόριο για όλους», με παράλληλη συνεκτίμηση του ρόλου που διαδραματίζουν οι αποστολές και οι αντιπροσωπείες της ΕΕ σε τρίτες χώρες.

5.1.

Για να στεφθεί με επιτυχία η στρατηγική «Εμπόριο για όλους», θα αποδειχθεί σημαντικό να καμφθούν οι ευρύτερες αντιστάσεις σχετικά με το εμπόριο στο εσωτερικό της ΕΕ. Το εμπόριο και οι επενδύσεις αποτελούν πλέον θέμα δημόσιας συζήτησης και θεωρούνται σημαντικά από ευρύ φάσμα της κοινωνίας των πολιτών, ενώ πολλοί αμφισβητούν τις βασικές επιταγές τους. Η προγενέστερη παραδοχή της ΕΕ ότι η απελευθέρωση του εμπορίου είναι αυτομάτως επωφελής δεν είναι πια αποδεκτή.

5.2.

Η ανακοίνωση «Εμπόριο για όλους» ασχολείται εκτενώς με τις ανησυχίες που ανέκυψαν κατά τη συζήτηση της TTIP. Αναφέρει ρητά ότι «η Επιτροπή πρέπει να ακολουθεί μια πολιτική η οποία ωφελεί το σύνολο της κοινωνίας και προωθεί τα ευρωπαϊκά και οικουμενικά πρότυπα και αξίες καθώς και τα βασικά οικονομικά συμφέροντα, δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στη βιώσιμη ανάπτυξη, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη φοροδιαφυγή, την προστασία των καταναλωτών και το υπεύθυνο και δίκαιο εμπόριο» (26). Ιδιαίτερη σημασία θα έχουν επίσης οι διατάξεις για την καταπολέμηση της φορολογικής απάτης και της φοροαποφυγή. Η ανακοίνωση δεσμεύεται ότι «καμία εμπορική συμφωνία της ΕΕ δεν πρόκειται να οδηγήσει σε χαμηλότερα επίπεδα κοινωνικής προστασίας ή προστασίας των καταναλωτών και του περιβάλλοντος» (27). Έπειτα από την COP 21, θα πρέπει πλέον να συμπεριληφθεί και η καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

5.3.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει αυτές τις δεσμεύσεις, οι οποίες βασίζονται στα θεμέλια που τέθηκαν στην ανακοίνωση «Η Ευρώπη στον κόσμο», όπου αναφέρεται ότι «όπως επιδιώκουμε την κοινωνική δικαιοσύνη και συνοχή στο εσωτερικό, έτσι θα πρέπει να προσπαθήσουμε να προαγάγουμε τις αξίες μας καθώς και τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά μας πρότυπα και την πολιτισμική μας πολυμορφία σε όλο τον κόσμο» (28).

5.3.1.

Μέρος της έμφασης που αποδίδει η ΕΕ στη βιώσιμη ανάπτυξη πηγάζει ασφαλώς από τη γενική της επιθυμία να προωθήσει και να αυξήσει την ισχύ των κοινών της πεποιθήσεων στη δημοκρατία, στο κράτος δικαίου, στα ανθρώπινα δικαιώματα, στη διαφάνεια και στην προβλεψιμότητα. Κεντρικό ρόλο στο πλαίσιο αυτό διαδραματίζουν η προστασία του περιβάλλοντος, η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, η προαγωγή της αξιοπρεπούς εργασίας, η υγεία και η ασφάλεια στην εργασία, καθώς και το εύρος των ζητημάτων που πραγματεύονται οι βασικές συμβάσεις της ΔΟΕ και οι σημαντικότερες πολυμερείς περιβαλλοντικές συμφωνίες. Πλέον είναι ζωτικής σημασίας να αναλάβουν οι ΣΒΑ επίσης κεντρικό ρόλο.

5.3.2.

Στους περισσότερους τομείς —αλλά ως επί το πλείστον όχι όσον αφορά τα κλωστοϋφαντουργικά και τα κεραμικά προϊόντα— οι δασμοί έχουν δευτερεύοντα ρόλο στις εμπορικές διαπραγματεύσεις σε σχέση με τους μη δασμολογικούς φραγμούς και κανόνες, συμπεριλαμβανομένης της κανονιστικής συνεργασίας· η επίδραση των τελευταίων είναι αυτή που εγείρει ανησυχίες σχετικά με το ποιοι θα είναι οι πραγματικοί νικητές. Όπως τονίζει η ανακοίνωση, είναι απαραίτητο να επιτευχθεί κανονιστική συνεργασία χωρίς να μειωθεί η υφιστάμενη κανονιστική προστασία σε βασικούς τομείς όπως η υγεία, η ασφάλεια, το περιβάλλον, οι εργασιακές συνθήκες και η προστασία των καταναλωτών. Το κεφάλαιο «Υγειονομικά και φυτοϋγειονομικά μέτρα» της CETA υποδεικνύει την ακολουθητέα οδό. Το δικαίωμα θέσπισης κανονιστικών ρυθμίσεων πρέπει να διασφαλιστεί. Τα διπλά πρότυπα πρέπει να αποφεύγονται.

5.4.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τη δηλωθείσα πρόθεση της Επιτροπής, σε συμφωνία με τις θέσεις της ΕΟΚΕ, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της ευρύτερης κοινωνίας των πολιτών, να προστατεύσει τις δημόσιες υπηρεσίες στις ΣΕΣ και φρονεί ότι αυτό μπορεί να επιτευχθεί καλύτερα με τη χρήση θετικού καταλόγου όσον αφορά τόσο την πρόσβαση στην αγορά όσο και την εθνική μεταχείριση.

5.5.

Καθώς το εμπόριο αποτελεί αντικείμενο ευρύτερης συζήτησης, η επικύρωση εμπορικών συμφωνιών από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν μπορεί πλέον να θεωρείται δεδομένη, λόγω των σημαντικότερων εξουσιών που διαθέτει και του διευρυμένου φάσματος απόψεων που εκπροσωπεί. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ αναμένει από την Επιτροπή να συνεκτιμήσει στις εμπορικές διαπραγματεύσεις τις ανησυχίες που διατύπωσε πολύ πρόσφατα το Κοινοβούλιο στα ψηφίσματά του σχετικά με την TTIP και την TiSA. Επειδή υπάρχει πιθανότητα ορισμένες ΣΕΣ να καλύπτουν «μεικτές» αρμοδιότητες, σε αυτές τις περιπτώσεις θα χρειάζεται επικύρωση από τα εθνικά κοινοβούλια. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η επικύρωση θα υπόκειται σε διαδικασία απόλυτης λογοδοσίας σύμφωνα με τις ισχύουσες εθνικές συνταγματικές διατάξεις. Η ανάληψη περαιτέρω δράσης από την Επιτροπή για να επιτευχθεί η έγκριση των συμφωνιών αυτών στο επίπεδο τόσο της ΕΕ όσο και των κρατών μελών θα έχει ζωτική σημασία.

5.6.

Η ισχύς της ΕΕ στον τομέα του εμπορίου παραμένει ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματά της, αλλά η θετική προβολή του εμπορίου και, ιδιαίτερα, των επενδύσεων πρέπει να επαναλαμβάνεται συνεχώς. Απαιτείται να διεξαχθεί μια δεόντως εμπεριστατωμένη συζήτηση υψηλού επιπέδου στο επίπεδο τόσο της ΕΕ όσο και των κρατών μελών με τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και με την παροχή σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη της διαβεβαίωσης ότι θα έχουν τη δυνατότητα να εκφράζουν τις απόψεις τους.

5.6.1.

Μέχρι σήμερα ένα ευρύτερο και ελκυστικό φάσμα εισαγόμενων προϊόντων, σε συνδυασμό με τη μείωση του κόστους μέσω του περιορισμού ή της εξάλειψης των δασμών, διαπιστώθηκε ότι προσφέρει εύκολα αναγνωρίσιμα καταναλωτικά οφέλη, προσφέροντας περισσότερες επιλογές και μεγαλύτερη ποικιλία. Ζητήματα όπως η μείωση των τελών περιαγωγής για τις τηλεπικοινωνίες με τους εμπορικούς εταίρους παραμένουν εκκρεμή. Η ενθάρρυνση επωφελών καταναλωτικών δαπανών εντός της επικράτειας αποτελεί το κλειδί για τη συνειδητοποίηση των ευρύτερων πλεονεκτημάτων της απελευθέρωσης του εμπορίου στην ΕΕ, κυρίως μέσω της επίτευξης μεγαλύτερης οικονομικής ανάπτυξης και περισσότερων θέσεων εργασίας.

5.7.

Ενώ η ανακοίνωση τονίζει τη σημασία του εμπορίου στην ΕΕ, όσον αφορά την ανάπτυξη και την απασχόληση, εξίσου σημαντική είναι η φωνή των καταναλωτών που ανησυχούν για πιθανή απώλεια προτύπων και ενδεχόμενα περιβαλλοντικά αποτυπώματα.

5.7.1.

Οι καταναλωτές, οι οποίοι όπως αναγνωρίζεται στην ανακοίνωση «Εμπόριο για όλους» (29) έχουν επωφεληθεί από την εξάλειψη των εμπορικών φραγμών, πρέπει να έχουν εμπιστοσύνη στην παγκόσμια αγορά. Για να κερδηθεί αυτή η εμπιστοσύνη, πρέπει να διασφαλιστεί ότι η εμπορική πολιτική εναρμονίζεται με τη βιώσιμη ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένης της μακροπρόθεσμης οικονομικής βιωσιμότητας. Οι αξιολογήσεις επιπτώσεων θα χρειαστεί να αντανακλούν πλήρως αυτήν την πτυχή και να έχουν ορατό αντίκτυπο.

5.7.2.

Είναι μείζονος σημασίας να τοποθετηθούν οι καταναλωτές, οι κοινωνικοί εταίροι και η ευρύτερη κοινωνία των πολιτών στον πυρήνα της διαδικασίας χάραξης πολιτικής. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η εστίαση της ανακοίνωσης στην προσπάθεια να καταστεί η εμπορική πολιτική πιο επωφελής για τους καταναλωτές, πιο ανοικτή και πιο διαφανής για τους καταναλωτές αποτελεί εξαιρετικά θετικό βήμα. Ωστόσο, συμμεριζόμαστε τις ανησυχίες που εκφράζονται επειδή διότι εξακολουθούν να μην υπάρχουν μηχανισμοί οι οποίοι να κατοχυρώνουν την αρχή της προφύλαξης και την προσέγγιση βάσει κινδύνου στην εμπορική πολιτική. Αυτό, με τη σειρά του, πρέπει να είναι αναπόσπαστο τμήμα της «αρχής της καινοτομίας» (30).

6.1.

Η ανακοίνωση «Εμπόριο για όλους» θα κριθεί με βάση το εάν και κατά πόσον η Επιτροπή θα είναι σε θέση να αποδείξει ότι οι εμπορικές συμφωνίες δεν υποβαθμίζουν το επίπεδο των περιβαλλοντικών, των εργασιακών και των λοιπών προτύπων. Η Επιτροπή οφείλει επίσης να καταδείξει ότι είναι η ίδια υπόλογη στο πλαίσιο των εμπορικών και επενδυτικών διαπραγματεύσεων που διεξάγει, καθώς και ότι είναι σε θέση να κάνει αισθητά σε όλους τα οφέλη που ισχυρίζεται ότι αναμένονται.

6.1.1.

Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της εξαρχής ουσιαστικότερης συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών.

6.1.2.

Η ανακοίνωση «Εμπόριο για όλους» κάνει αναφορά στην ανάγκη ενεργού συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών, αλλά όχι τόσο εκτενώς όσο θα μπορούσε να αναμένεται. Η ΕΟΚΕ, στο πλαίσιο του θεσμικού της ρόλου, είναι απολύτως σε θέση να συμβάλει στην επίτευξη του εν λόγω στόχου μέσω των τακτικών επαφών της με την κοινωνία των πολιτών τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει επίσης να προβλέπονται άμεσες διαβουλεύσεις με τους κοινωνικούς εταίρους σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις του εμπορίου και των επενδύσεων στις θέσεις εργασίας.

6.2.

Κατόπιν των αντιπαραθέσεων σχετικά με την TTIP, η παρούσα ανακοίνωση αναγνωρίζει πλέον πλήρως την ανάγκη διαφάνειας. Η δέσμευση που αναλαμβάνεται στην ανακοίνωση προκειμένου να εξασφαλίζεται σε όλες τις διαπραγματεύσεις το ίδιο επίπεδο διαφάνειας με αυτό που έχει επιτευχθεί όσον αφορά την TTIP είναι ευπρόσδεκτη. Η ΕΟΚΕ καλεί συνεπώς το Συμβούλιο να δημοσιεύσει χωρίς καθυστέρηση τα έγγραφα εντολής και διαπραγματεύσεων για την ΣΕΣ ΕΕ – Ιαπωνίας.

6.2.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ενημέρωση της κοινωνίας των πολιτών σε κάθε γύρο διαπραγματεύσεων είναι ιδιαίτερα σημαντική. Η ειδική συμβουλευτική ομάδα που συγκροτήθηκε με σκοπό την παροχή πληροφοριών καθ’ όλη την πορεία των διαπραγματεύσεων για την TTIP υπήρξε επίσης επωφελής: η ΕΟΚΕ απογοητεύτηκε από το γεγονός ότι δεν έχει συμπεριληφθεί επισήμως ως θεσμικό όργανο στην εν λόγω ομάδα. Αυτό χρειάζεται να διορθωθεί στο μέλλον.

6.3.

Ωστόσο, αυτό που η ανακοίνωση παραλείπει πασιφανώς να αναφέρει είναι οι μηχανισμοί παρακολούθησης της κοινωνίας των πολιτών που καλύπτουν τα κεφάλαια σχετικά με το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη στις υφιστάμενες εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ, καθώς και οι τρόποι με τους οποίους οι εν λόγω μηχανισμοί θα μπορούσαν να αναπτυχθούν και να ενισχυθούν. Επίσης, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι μηχανισμοί επιβολής πρέπει να ισχύουν εξίσου και για αυτά καθεαυτά τα σχετικά με το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη κεφάλαια, αρχής γενομένης με την πρόταση της Επιτροπής για την TTIP.

6.3.1.

Η παράληψη αυτή είναι απογοητευτική. Στην απάντησή της στην ανακοίνωση «Η Ευρώπη στον κόσμο», η ΕΟΚΕ ζήτησε τη συμπερίληψη κεφαλαίου σχετικού με το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη σε κάθε μεταγενέστερη ΣΕΣ, καθώς και την ανάθεση ενεργού ρόλου παρακολούθησης στην κοινωνία των πολιτών (31).

6.3.2.

Με αφετηρία τη συμφωνία ΕΕ – Κορέας του 2010, έχουν συναφθεί επτά εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ στις οποίες εξέχουσα θέση κατέχει ένα κεφάλαιο για το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Έκτοτε, η ΕΟΚΕ ζητά να περιλαμβάνονται κεφάλαια για το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη σε αυτόνομες επενδυτικές συμφωνίες (32).

6.3.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η απουσία οποιασδήποτε ενδελεχούς μέχρι στιγμής αξιολόγησης των κεφαλαίων αυτών, παρακολούθησής τους ή πιθανής ανάπτυξής τους αντιδιαστέλλεται με την κατά τα άλλα ευπρόσδεκτη πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να συνεχίσει να προωθεί φιλόδοξα και καινοτόμα κεφάλαια για το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη στις εμπορικές και επενδυτικές συμφωνίες της ΕΕ, από κοινού με τις προσδιοριζόμενες ουσιαστικές διατάξεις.

6.3.4.

Κάθε τέτοιου είδους συμφωνία περιλαμβάνει ποικίλα είδη κοινών μηχανισμών της κοινωνίας των πολιτών για την παρακολούθηση της εφαρμογής των κεφαλαίων σχετικά με το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η εμπειρία που έχουμε αποκτήσει και τα διδάγματα που έχουμε αντλήσει είναι πλέον επαρκή ώστε να βασιστούμε σε αυτά και να προβούμε σε σαφείς και θετικές συστάσεις για το μέλλον.

6.3.5.

Οι μηχανισμοί αυτοί διαθέτουν τεράστιες δυνατότητες και μπορούν να αποφέρουν απτά αποτελέσματα ως προς τις θετικές επιπτώσεις του εμπορίου και των επενδύσεων, όπου ενδείκνυται. Οι εν λόγω μηχανισμοί, οι οποίοι αποτελούν σημαντικό δίαυλο διαλόγου και συνεργασίας με την κοινωνία των πολιτών από τις χώρες εταίρους, απαιτούν επίσης χρόνο, προσπάθεια και ανάπτυξη ικανοτήτων για να καταστούν πλήρως λειτουργικοί και αποτελεσματικοί, ιδίως εκεί όπου το μοντέλο του διαλόγου με τους πολίτες και του κοινωνικού διαλόγου διαφέρει από εκείνο της ΕΕ. Οι υφιστάμενες σχέσεις της ΕΟΚΕ συνέβαλαν στη δημιουργία εθνικών συμβουλευτικών ομάδων.

6.4.

Καθώς αυξάνεται ο αριθμός αυτών των ομάδων, αρχίζουν να τίθενται πραγματικές προκλήσεις όσον αφορά την επίτευξη ισόρροπης εκπροσώπησης κάθε επιμέρους ομάδας στις εθνικές συμβουλευτικές ομάδες, με αποτέλεσμα την πρόκληση σοβαρής καθυστέρησης.

6.4.1.

Άλλα επαναλαμβανόμενα προβλήματα αφορούν τα εξής:

6.4.2.

Συνιστούμε επιπλέον να διευρυνθεί η εντολή των εθνικών συμβουλευτικών ομάδων προκειμένου να καλυφθεί κάθε ζήτημα που παρουσιάζει ενδιαφέρον για την κοινωνία των πολιτών, συμπεριλαμβανομένης της κανονιστικής συνεργασίας, των κεφαλαίων που αφορούν τις ΜΜΕ ή άλλων διατάξεων σχετικών με τα ανθρώπινα δικαιώματα.