7.6.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 174/43

Εισηγήτρια

η κ. Linda Gillham (UK/EA), μέλος του Δημοτικού Συμβουλίου του Runnymede

Έγγραφο αναφοράς

Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την τροποποίηση της οδηγίας 94/62/ΕΚ για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης λεπτών πλαστικών σακουλών μεταφοράς

COM(2013) 761 final — 2013/0371 (COD)

1.

αναγνωρίζει ότι οι ιδιότητες που έκαναν τις πλαστικές σακούλες μεταφοράς εμπορική επιτυχία –χαμηλό βάρος και υψηλή αντοχή– είναι και εκείνες που συνέβαλαν στην ευρεία χρήση τους. Εκτιμάται ότι, το 2010, κάθε πολίτης της ΕΕ χρησιμοποίησε 198 πλαστικές σακούλες μεταφοράς, από τις οποίες περίπου το 90 % εκτιμάται ότι ήταν λεπτές. Τούτες επαναχρησιμοποιούνται λιγότερο συχνά από τις χοντρότερες σακούλες και είναι πιθανότερο να συμβάλλουν στη δημιουργία απορριμμάτων·

2.

επισημαίνει ότι τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζουν από εμπορικής πλευράς οι πλαστικές σακούλες μεταφοράς πάχους μικρότερου από 50 μικρά (ελαφρότητα, αντοχή και αντίσταση στη διάσπαση) ήταν και είναι πάντα υπεύθυνα για το χαμηλό ποσοστό ανακύκλωσης των σακουλών αυτών, καθώς και για τη ρύπανση των εδαφών και των υδάτων σε παγκόσμια κλίμακα·

3.

σημειώνει ότι το πρόβλημα των αποβλήτων που δημιουργούν οι πλαστικές σακούλες στα υδάτινα οικοσυστήματα δεν επηρεάζει μόνο τις χώρες που διαθέτουν ακτογραμμή, αλλά και χώρες με μεγάλες λίμνες, αφού σημαντική ποσότητα των αποβλήτων από το χερσαίο τμήμα αυτών των χωρών φθάνει στη θάλασσα μέσω των ποταμών. Οι πλαστικές σακούλες μεταφοράς, μετά την απόρριψή τους, μπορεί να διατηρηθούν για εκατοντάδες χρόνια, κυρίως σε κατακερματισμένη μορφή, και συσσωρεύονται στο περιβάλλον με τη μορφή απορριμμάτων, κάτι που αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο ως σημαντική πρόκληση σε παγκόσμιο επίπεδο·

4.

σημειώνει ότι οι πλαστικές σακούλες μεταφοράς θεωρούνται συσκευασία δυνάμει της οδηγίας για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας (οδηγία 94/62/ΕΚ). Οι πλαστικές σακούλες μεταφοράς μπορούν να διατίθενται στην αγορά εάν συμμορφώνονται με τις ουσιαστικές απαιτήσεις για την ελαχιστοποίηση της συσκευασίας, τον περιορισμό των επικίνδυνων ουσιών και την καταλληλότητα ανάκτησης και επαναχρησιμοποίησης, συμπεριλαμβανόμενης της ανακύκλωσης, της ανάκτησης ενέργειας, της λιπασματοποίησης και της βιοαποδόμησης. Ωστόσο, δεν υπάρχει νομοθεσία ή πολιτική της ΕΕ που να αφορά ειδικά τις πλαστικές σακούλες μεταφοράς·

5.

αναγνωρίζει ότι τα κράτη μέλη έχουν εφαρμόσει διάφορες δράσεις για τη μείωση της χρήσης πλαστικών σακουλών, όπως εθελοντικές συμφωνίες και φορολογικά μέτρα (Βέλγιο, Ιρλανδία, Δανία) έως και πλήρη απαγόρευση των μη βιοδιασπώμενων σακουλών μεταφοράς (Ιταλία). Ορισμένα κράτη μέλη έχουν ήδη επιτύχει εξαιρετικά αποτελέσματα όσον αφορά τη μείωση της χρήσης πλαστικών σακουλών σε βαθμό που υπολογίζεται σε 4 πλαστικές σακούλες ανά κάτοικο στη Δανία και τη Φινλανδία και σε 466 στην Πολωνία, Πορτογαλία και Σλοβακία·

6.

επικροτεί τα κράτη μέλη που έχουν μειωμένη ετήσια κατά κεφαλήν κατανάλωση λεπτών πλαστικών σακουλών. Είναι προφανές ότι η επιτυχημένη δράση σε ορισμένα κράτη μέλη μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα και να ενθαρρύνει τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές παγκοσμίως να λάβουν υπόψη τους τα μέτρα αυτά·

7.

τονίζει ότι όλα τα πλαστικά απόβλητα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πόρος, όπως προβλέπεται από τον οδικό χάρτη για μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους, με στόχο την επίτευξη των στόχων του 2020·

8.

βασιζόμενη στις πρόσφατες γνωμοδοτήσεις της ΕτΠ (1), θεωρεί ότι η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν είναι αρκετά φιλόδοξη όσον αφορά την πρόληψη της χρήσης λεπτών πλαστικών σακουλών και καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να εξετάσουν τα εξής:

9.

πιστεύει ότι ο συνδυασμός αυτών των μέτρων, συμπεριλαμβανομένης της προτεινόμενης δυνατότητας των κρατών μελών να εφαρμόζουν περιορισμούς στην αγορά κατά παρέκκλιση του άρθρου 18, αποτελεί μια πιο αποτελεσματική προσέγγιση. Τα μέτρα θα αλληλοϋποστηρίζονται: αφενός, τα οικονομικά μέσα εφαρμόζονται καλύτερα σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο και, αφετέρου, ένας φιλόδοξος στόχος που θα ορισθεί σε επίπεδο ΕΕ είναι σημαντικός για να διασφαλιστεί η εφαρμογή και να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση (2)·

10.

υποστηρίζει τον προτεινόμενο ορισμό με βάση το πάχος του τοιχώματος των 50 μικρών ως κατάλληλη παράμετρο για να αποθαρρύνεται η χρήση λεπτών πλαστικών σακουλών μεταφοράς, χωρίς να επηρεάζονται δυσμενώς οι πλαστικές σακούλες πολλαπλών χρήσεων (γνωστές και ως «οικολογικές σακούλες»). Οι πλαστικές σακούλες μεταφοράς πάχους μικρότερου από 50 μικρά, που εκτιμάται ότι αντιπροσωπεύουν το 90% του συνολικού αριθμού πλαστικών σακουλών μεταφοράς που καταναλώνονται στην Ένωση, επαναχρησιμοποιούνται λιγότερο συχνά και είναι πιθανότερο να συμβάλλουν στη δημιουργία απορριμμάτων (3)·

11.

τονίζει τη σημασία του ορισμού/πεδίου εφαρμογής της πρότασης οδηγίας προκειμένου να αποφευχθούν ανεπιθύμητες συνέπειες, όπως η μετάβαση σε άλλα υλικά, πιο παχιά, σε πλαστικές σακούλες μίας χρήσης ή άλλες μορφές πλαστικής σακούλας με παρόμοια χρήση, χωρίς τα επιθυμητά περιβαλλοντικά αποτελέσματα και με ενδεχόμενο αύξησης του όγκου παραγόμενων συσκευασιών·

12.

υποστηρίζει την εξαίρεση των σακουλών πολλαπλών χρήσεων από τους στόχους μείωσης και τις πιθανές απαγορεύσεις. Ωστόσο, πιστεύει ότι τα οικονομικά μέτρα πρέπει να ισχύουν και για σακούλες πολλαπλών χρήσεων και ζητά την συμπερίληψή τους στον ορισμό/πεδίο εφαρμογής της σχετικής οδηγίας·

13.

σημειώνει ότι οι «οικολογικές σακούλες» αντικαθίστανται συχνά χωρίς κόστος από τον λιανοπωλητή και τούτο πρέπει να ενθαρρύνεται. Το μέτρο αυτό μπορεί να προσδώσει αξία στον φυσικό πόρο και να μεταβάλει την αντιμετώπιση της πλαστικής σακούλας ως αποβλήτου·

14.

ζητεί διευκρινίσεις για το εάν οι πολύ λεπτές πλαστικές σακούλες (κάτω των 10 μικρών) που χρησιμοποιούνται για τα νωπά ή ωμά τρόφιμα για ανθρώπινη ή ζωική κατανάλωση θα εμπίπτουν στον προτεινόμενο ορισμό. Τούτες συνήθως εξαιρούνται από την πολιτική για τις πλαστικές σακούλες μεταφοράς για πρακτικούς λόγους και λόγους υγιεινής και ασφάλειας των τροφίμων (ειδικά όταν χρησιμοποιούνται για το ωμό κρέας). Ωστόσο, ο ενωσιακός στόχος πρόληψης/μείωσης θα έπρεπε να τις συμπεριλαμβάνει, προκειμένου να αποφευχθούν ανεπιθύμητες αλλαγές στη συμπεριφορά των καταναλωτών (4)·

15.

ζητεί επίσης να διευκρινιστεί για ποιον λόγο ο ορισμός των λεπτών πλαστικών σακουλών μεταφοράς περιορίζεται στις πλαστικές σακούλες, αντί να αποφεύγεται η αναφορά σε ένα συγκεκριμένο υλικό και να περιλαμβάνονται έτσι και οι σακούλες μίας χρήσης από χαρτί, φυτικές ύλες ή άμυλο, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι μη βιώσιμες καταναλωτικές συμπεριφορές και να συνεκτιμάται η απόδοση των πόρων·

16.

σημειώνει εν προκειμένω ότι στην αξιολόγηση αντικτύπου που πραγματοποίησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπιστώθηκε ότι για 1 000 λιγότερες πλαστικές σακούλες μίας χρήσης, θα χρησιμοποιούνται κατά μέσο όρο 127 χάρτινες. Υποθέτει ότι το 50% των πλαστικών σακουλών που καταναλώνονται σε τομείς εκτός σούπερ μάρκετ, θα αντικατασταθεί από χάρτινες σακούλες, αν τούτες δεν αποτελέσουν αντικείμενο της πολιτικής, όπως έδειξε η εμπειρία στην Ιρλανδία (5)·

17.

χαιρετίζει την αναθεώρηση των πολιτικών για τα απόβλητα που έχει αναλάβει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και αναμένει να διασαφηνιστούν καλύτερα οι περιβαλλοντικές ιδιότητες, τόσο θετικές όσο και αρνητικές, των νέων τεχνολογιών που ισχυρίζονται ότι παράγουν φωτο-βιοδιασπώμενες (oxo), βιοδιασπώμενες ή λιπασματοποιήσιμες σακούλες. Είναι επίσης απαραίτητο να γίνει κατανοητή η επίδραση αυτών των μικροσκοπικών σωματιδίων στη θαλάσσια ζωή·

18.

αντιτίθεται έντονα σε οποιαδήποτε εξαίρεση των βιοδιασπώμενων και λιπασματοποιήσιμων πλαστικών σακουλών από τον ορισμό/πεδίο εφαρμογής της υπό εξέταση οδηγίας. Η ΕτΠ επαναλαμβάνει τις ανησυχίες της σχετικά με την παραπλανητική επισήμανση και ορισμούς και τα εν μέρει οικολογικά διαπιστευτήρια αυτών των σακουλών (6). Επιπλέον, η μετάβαση σε βιοδιασπώμενες σακούλες δεν θα μειώσει τον αριθμό των σακουλών που απορρίπτονται ως σκουπίδια. Επίσης, έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει προβλήματα στους δήμους όσον αφορά τις διαδικασίες ανακύκλωσης πλαστικού και προκαλεί σύγχυση για την οικιακή ή την εμπορική λιπασματοποίηση·

19.

επαναλαμβάνει την έκκλησή της για την απαγόρευση των φωτοδιασπώμενων πλαστικών, έως ότου η περαιτέρω έρευνα αποδείξει ότι τα προϊόντα αυτά έχουν προστιθέμενη αξία·

20.

θεωρεί ότι ο σχεδιασμός των προϊόντων είναι ζωτικής σημασίας για την ελαχιστοποίηση των αποβλήτων. Πιστεύει ότι, ενώ η ισχύουσα οδηγία για τον οικολογικό σχεδιασμό επικεντρώνεται στην κατανάλωση νερού και ενέργειας, η αναθεώρησή της θα μπορούσε πλέον να περιλαμβάνει την προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση, τη δυνατότητα επισκευής και την ανακύκλωση, καθώς και την παροχή συμβουλών στους καταναλωτές σχετικά με την αντοχή μιας σακούλας μεταφοράς·

21.

τάσσεται υπέρ ενός ελάχιστου ανακυκλωμένου περιεχόμενου στις μελλοντικές αναθεωρήσεις του σχεδιασμού, ενώ κατανοεί ότι κάποια τρόφιμα και χρήσεις προσωπικής υγιεινής απαιτούν συγκεκριμένα πρότυπα για τα υλικά·

22.

υποστηρίζει έναν ελάχιστο ενωσιακό στόχο για τον περιορισμό της κατανάλωσης σε κάθε κράτος μέλος με όριο τις 35 σακούλες ανά κάτοικο ετησίως, ο οποίος θα πρέπει να επιτευχθεί στη μεταβατική φάση από την έναρξη ισχύος της οδηγίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο στόχος αυτός ισοδυναμεί με μείωση κατά 80 % του μέσου όρου κατανάλωσης πλαστικών σακουλών μιας χρήσης της ΕΕ για το 2010, και ορισμένα κράτη μέλη τον έχουν ήδη επιτύχει ή και υπερβεί·

23.

επικροτεί την προτεινόμενη διάταξη η οποία επιτρέπει στα κράτη μέλη να απαγορεύσουν τις λεπτές πλαστικές σακούλες στην επικράτειά τους, κατά παρέκκλιση του άρθρου 18 της οδηγίας 94/62/ΕΚ. Η νέα αυτή διάταξη αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι ολοένα και περισσότερες χώρες, περιφέρειες, πόλεις και κωμοπόλεις σε όλο τον κόσμο έχουν απαγορεύσει τις λεπτές πλαστικές σακούλες ή έχουν εξετάσει την επιβολή απαγορεύσεων και ο αριθμός αυτός αυξάνεται συνεχώς·

24.

αναγνωρίζει ότι τέτοιοι εθνικοί περιορισμοί της αγοράς υπόκεινται στις απαιτήσεις που ορίζονται από τα άρθρα 34 έως 36 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις. Η απαγόρευση δεν μπορεί να εισάγει διακρίσεις σε έναν ορισμένο τύπο λεπτής πλαστικής σακούλας εις βάρος κάποιας άλλης και δεν πρέπει να αποτελεί συγκαλυμμένο περιορισμό του εμπορίου μεταξύ κρατών μελών. Σε αυτό το πλαίσιο, θεωρεί ότι όλες οι διαθέσιμες σήμερα λεπτές πλαστικές σακούλες πρέπει να υπόκεινται σε απαγόρευση έως το 2020·

25.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διερευνήσει μέσα για την εισαγωγή σε επίπεδο ΕΕ, έως το 2020, απαγόρευσης των λεπτών πλαστικών σακουλών στο λιανεμπόριο (7). Ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μελετήσει τις πιθανές συγκρούσεις με τους κανόνες της εσωτερικής αγοράς και το διεθνές εμπορικό δίκαιο της ανάγκης αλλαγής της νομικής βάσης της οδηγίας PPWD, της διάρκειας της απαιτούμενης μεταβατικής περιόδου και της ανάγκης συνδυασμού της απαγόρευσης με τη χρέωση για τις πλαστικές σακούλες πολλαπλών χρήσεων και με άλλα μέτρα για να αποφευχθούν οι ανεπιθύμητες συνέπειες·

26.

συνιστά στα κράτη μέλη να προβλέψουν τη συμμετοχή εκπρόσωπων των τοπικών και περιφερειακών αρχών σε κάθε εξέταση της εφαρμογής τέτοιων απαγορεύσεων·

27.

ζητεί την πλήρη εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» (8) και σημειώνει ότι τα κράτη μέλη που έχουν μειώσει με επιτυχία την κατανάλωση πλαστικής σακούλας έχουν θεσπίσει οικονομικά μέτρα (εισφορές/φόροι). Τούτο είναι εμφανές από τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα από την ιρλανδική εισφορά ή τους δανικούς φόρους στις πλαστικές σακούλες (9)·

28.

επαναλαμβάνει ότι η απαγόρευση της ελεύθερης παροχής λεπτών πλαστικών και άλλων σακουλών παρουσιάζει θετικά αποτελέσματα σε ορισμένες περιφέρειες και, συνεπώς, πρέπει να συνεκτιμηθεί (10)·

29.

θεωρεί ότι η ενθάρρυνση της χρήσης αυτών των μέσων, όπως προτείνεται, δεν επαρκεί και καλεί για αλλαγή της πρότασης οδηγίας, ώστε να προβλέπεται η υποχρέωση των κρατών μελών να χρησιμοποιούν οικονομικά μέσα για τη μείωση της κατανάλωσης πλαστικών σακουλών και να διασφαλίζουν ότι οι λεπτές πλαστικές σακούλες δεν παρέχονται δωρεάν. Η υποχρέωση αυτή μπορεί επίσης να βασίζεται στο άρθρο 15 της οδηγίας PPWD, η οποία ήδη ενθαρρύνει τη χρήση οικονομικών μέτρων γενικότερα·

30.

τονίζει ότι η εφαρμογή των οικονομικών μέτρων πρέπει να υπόκειται στα κράτη μέλη ή τις περιφέρειες με σχετικές νομοθετικές εξουσίες·

31.

υπογραμμίζει ότι ορισμένοι παράγοντες του σχεδιασμού είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματικότητα των οικονομικών μέτρων:

32.

θεωρεί ότι η υποχρέωση θέσπισης οικονομικών μέσων πρέπει να αφορά όλες τις πλαστικές σακούλες και όχι μόνο τις λεπτές, προκειμένου να ενθαρρύνεται η μεγαλύτερη επαναχρησιμοποίηση των πλαστικών σακουλών συνολικά και επειδή, στην πράξη, οι πολλαπλής χρήσης πλαστικές σακούλες σπάνια διανέμονται δωρεάν ούτως ή άλλως. Ωστόσο, οι σακούλες πολλαπλών χρήσεων μπορούν να αντικαθίστανται δωρεάν από τον αρχικό λιανοπωλητή·

33.

πιστεύει ότι οι εθελοντικές πρωτοβουλίες σε εθνικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένης της ευθύνης ανάκτησης για τους λιανοπωλητές, θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη μεταφορά του κόστους διαχείρισης ορισμένων πλαστικών αποβλήτων από τις αρχές διαχείρισης αποβλήτων και τις περιβαλλοντικές αρχές σε όλη την αλυσίδα αξίας·

34.

υπογραμμίζει το δυναμικό των οικονομικών μέτρων να δημιουργούν έσοδα για τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την αντιστάθμιση των διοικητικών δαπανών που σχετίζονται με την εφαρμογή και την επιβολή, καθώς και για την διαφύλαξη πόρων για δραστηριότητες καθαρισμού και περιβαλλοντικά έργα·

35.

επαναλαμβάνει την έκκλησή της προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκειμένου να εξετάσει τον καλύτερο τρόπο εφαρμογής της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού στην ΕΕ για την πρόληψη και τη διαχείριση πλαστικών αποβλήτων (11)·

36.

ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει εάν μια αναφορά στη διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού μπορεί να περιλάβει την πλήρη εσωτερίκευση του κόστους και τη μεταφορά του κόστους διαχείρισης αυτού του είδους πλαστικών από τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, ως διαχειριστές των αποβλήτων, στους παραγωγούς, συμπεριλαμβανομένου του κόστους ανεξέλεγκτων απορριμμάτων·

37.

χαιρετίζει την πρόταση του Επιτρόπου για το περιβάλλον σχετικά με μια «Ευρωπαϊκή Ημέρα Καθαρισμού», μια πρωτοβουλία που θα ξεκινήσει κατά το τρέχον έτος·

38.

επαναλαμβάνει την υποστήριξή της σε αυτήν και σε παρόμοιες πρωτοβουλίες που αναδεικνύουν το εύρος της πρόκλησης για τις τοπικές και περιφερειακές αρχές όσον αφορά τα ανεξέλεγκτα απορρίμματα στο περιβάλλον. Τούτο αποτελεί προϋπόθεση για την αλλαγή της συμπεριφοράς με σκοπό τόσο τη μείωση του περιβαλλοντικού αντικτύπου από την αύξηση της παραγωγής αποβλήτων όσο και τη διατήρηση των φυσικών πόρων·

39.

αναγνωρίζει ότι, ενώ η αυξανόμενη συσσώρευση πλαστικών απορριμμάτων στο παγκόσμιο θαλάσσιο περιβάλλον λειτουργεί ως συναγερμός, είναι γνωστό ότι το μεγαλύτερο μέρος της ανεξέλεγκτης αυτής απόρριψης προέρχεται από την ξηρά. Η απόρριψη πλαστικής σακούλας σε οποιοδήποτε περιβάλλον είναι απαράδεκτη!