21.1.2011

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 21/56

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Σχέδιο δράσης για την αστική κινητικότητα»

COM(2009) 490 τελικό

2011/C 21/10

Εισηγητής: ο κ. HENCKS

Στις 30 Σεπτεμβρίου 2009, και σύμφωνα με το άρθρο 262 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την

COM(2009) 490 τελικό.

Στις 3 Νοεμβρίου 2009, το Προεδρείο της ΕΟΚΕ ανέθεσε στο ειδικευμένο τμήμα «Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές και κοινωνία των πληροφοριών», την προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ.

Λόγω του επείγοντος χαρακτήρα των εργασιών (άρθρο 59 του εσωτερικού κανονισμού), κατά την 463η σύνοδο ολομέλειας, της 26ης και 27ης Μαϊου 2010 (συνεδρίαση της 27ης Μαΐου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή όρισε γενικό εισηγητή τον κ. HENCKS και υιοθέτησε με 175 ψήφους υπέρ, 1 ψήφο κατά και 1 αποχή την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Οι αστικές ζώνες είναι ο χώρος διαβίωσης άνω του 60 % του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Όλες αυτές οι ζώνες αντιμετωπίζουν ουσιαστικά τα ίδια προβλήματα λόγω της οδικής κυκλοφορίας: κυκλοφοριακή συμφόρηση, περιβαλλοντική επιβάρυνση, ατμοσφαιρική ρύπανση, ηχορύπανση, τροχαία ατυχήματα, προβλήματα υγείας, σημεία συμφόρησης της αλυσίδας υλικοτεχνικής υποστήριξης κλπ.

1.2   Η ΕΟΚΕ επικροτεί λοιπόν πλήρως την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία, μέσω σχεδίου δράσης για την αστική κινητικότητα, προτείνει στις τοπικές, περιφερειακές και εθνικές αρχές διάφορες επιλογές, ώστε οι αστικές ζώνες να προσφέρουν μια ποιότητα διαβίωσης όσο το δυνατόν υψηλότερη και πιο βιώσιμη.

1.3   Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι, σε ορισμένους τομείς της αστικής κινητικότητας, η συντονισμένη δράση εντός της Κοινότητας μπορεί να προσφέρει σαφή προστιθέμενη αξία. Τάσσεται, λοιπόν, υπέρ του σαφέστερου προσδιορισμού των τομέων αρμοδιότητας και ευθύνης της Ένωσης, σύμφωνα με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας.

1.4   Εντούτοις, διαπιστώνεται δυστυχώς ότι οι προτάσεις που επιλέγει η Επιτροπή στο σχέδιο δράσης είναι πολύ λιγότερο φιλόδοξες από τις συστάσεις που έχει διατυπώσει η ΕΟΚΕ σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της σχετικά με την αστική κινητικότητα.

1.5   Για παράδειγμα, τα περισσότερα από τα μέτρα που συνιστά η Επιτροπή δεν υπερβαίνουν το στάδιο των καλοπροαίρετων συμβουλών – αξιέπαινων βέβαια, αλλά χωρίς κανένα δεσμευτικό ούτε και ριζοσπαστικό στοιχείο.

1.6   Επιπλέον, το γεγονός ότι στην υπό εξέταση ανακοίνωση επαναλαμβάνονται πολλά από τα θέματα και τις προτάσεις που περιλαμβάνονταν ήδη στην ανακοίνωση «Αναπτύσσοντας το δίκτυο των πολιτών», του 1998, δημιουργεί την εντύπωση ότι η κατάσταση δεν έχει ουδόλως βελτιωθεί έκτοτε. Επί του προκειμένου, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για την απουσία απολογισμού των πρωτοβουλιών που προέβλεπε η εν λόγω ανακοίνωση.

1.7   Το υπό εξέταση σχέδιο δράσης θα έπρεπε, τουλάχιστον, ετούτη τη φορά, να συνοδεύεται από ποσοτικούς στόχους, μετρήσιμους βάσει ενός συνόλου δεικτών τους οποίους οι περιαστικοί δήμοι και περιφέρειες θα καλούνταν να επιτύχουν χάρη στην εφαρμογή σχεδίων βιώσιμης κινητικότητας της επιλογής τους.

1.8   Η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαίο να συμπληρωθεί το υπό εξέταση σχέδιο δράσης με άλλο ένα σχέδιο, που θα επικεντρώνεται λεπτομερέστερα, μεταξύ άλλων, στην εγκληματικότητα στα μέσα μαζικής μεταφοράς, στην μη μηχανοκίνητη κινητικότητα και στις μοτοσικλέτες.

1.9   Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόθεση της ισπανικής Προεδρίας του Συμβουλίου για τη σύσταση πανευρωπαϊκού μηχανισμού ή προγράμματος με στόχο την προώθηση της προσβασιμότητας στους δήμους και τις κοινότητες της Ευρώπης, ιδίως για τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα, και εκφράζει την επιθυμία να κληθεί να συμμετάσχει στην πρωτοβουλία αυτή, δεδομένου του ενδιαφέροντος που παρουσιάζει για την κοινωνία των πολιτών.

1.10   Τέλος, η ΕΟΚΕ συνιστά να στοχοθετηθεί καλύτερα ο προορισμός των διαρθρωτικών ταμείων και του Ταμείου Συνοχής της Ένωσης, ιδίως με τη δημιουργία ειδικού χρηματοδοτικού μέσου για την προώθηση της αστικής κινητικότητας. Προτείνει να εξαρτάται η χορήγηση πόρων από την προϋπόθεση ότι θα εφαρμόζονται σχέδια αστικής κινητικότητας και ότι θα τηρούνται κριτήρια προσβασιμότητας για τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα.

2.   Το υπόβαθρο του σχεδίου δράσης

2.1   Στις 30 Σεπτεμβρίου 2009, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε σχέδιο δράσης για την αστική κινητικότητα, το οποίο, χωρίς αυτό να διευκρινίζεται ρητώς στον τίτλο, επιδιώκει την αειφορία.

2.2   Δημοσιεύοντας το εν λόγω σχέδιο δράσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανταποκρίνεται στο αίτημα πολλών φορέων, κατά κύριο λόγο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, αλλά και της ΕΟΚΕ η οποία, στη διερευνητική γνωμοδότησή της «Οι μεταφορές στις αστικές και μητροπολιτικές περιοχές» (1), καθώς και σε άλλες γνωμοδοτήσεις (2) ζητούσε την ανάληψη παρόμοιας πρωτοβουλίας. Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, το σχέδιο αυτό θα έπρεπε να συνοδεύεται από ποσοτικούς στόχους βελτίωσης της ποιότητας ζωής, της προστασίας του περιβάλλοντος και της ενεργειακής απόδοσης στις πόλεις.

2.3   Στις 25 Σεπτεμβρίου 2007, η Επιτροπή είχε ξεκινήσει δημόσια διαβούλευση δημοσιεύοντας την πράσινη βίβλο «Διαμόρφωση νέας παιδείας αστικής κινητικότητας». Η εν λόγω διαβούλευση επιβεβαίωσε σε μεγάλο βαθμό ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση καλείται όντως να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην προώθηση της βιώσιμης αστικής κινητικότητας.

2.4   Έτσι, αναγγέλθηκε η δημοσίευση σχεδίου δράσης (είχε προβλεφθεί στο πλαίσιο του νομοθετικού έργου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2008), στη συνέχεια όμως αναβλήθηκε πολλάκις, λόγω αντιρρήσεων ορισμένων, οι οποίοι ήταν της άποψης ότι η ανάληψη πρωτοβουλίας στο συγκεκριμένο θέμα εκ μέρους της Επιτροπής ήταν αντίθετη με την αρχή της επικουρικότητας και της αυτοδιοίκησης των τοπικών και περιφερειακών αρχών.

2.5   Καθώς η Επιτροπή δεν μπόρεσε, για τους προαναφερθέντες λόγους, να παρουσιάσει το σχέδιο δράσης της πριν από τα τέλη του 2008, όπως είχε αρχικά προγραμματιστεί, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, φοβούμενο μην εγκαταλειφθεί τελείως η πρωτοβουλία, επιλήφθηκε του θέματος εγκρίνοντας ψήφισμα σχετικά με την εκπόνηση σχεδίου δράσης για την αστική κινητικότητα  (3) σε μια προσπάθεια στήριξης της Επιτροπής, καλώντας την να εκπονήσει οδηγό για τις περιφερειακές αρχές στον οποίον να περιλαμβάνει ορισμένες κατευθύνσεις της πράσινης βίβλου.

3.   Ο ρόλος της Ένωσης σε θέματα αστικής κινητικότητας

3.1   Παρόλο που δηλώσεις πολιτικής βούλησης για τη διαμόρφωση βιώσιμων αστικών μεταφορών γίνονται συχνά, πρέπει και να συνοδεύονται από συγκεκριμένες λύσεις και να συντονίζονται από τους φορείς που διαθέτουν τα πλέον κατάλληλα μέσα για την υλοποίησή τους.

3.2   Τα συστήματα αστικών συγκοινωνιών αποτελούν συνιστώσα του ευρωπαϊκού συστήματος μεταφορών και, συνεπώς, υπάγονται στην κοινή πολιτική μεταφορών. Το άτυπο Συμβούλιο Υπουργών Μεταφορών της Ένωσης της 16ης Φεβρουαρίου 2010 τόνισε την ανάγκη ένταξης των σχεδίων αστικής κινητικότητας σε μια νομοθεσία που θα συντονίζουν από κοινού οι τοπικές, οι περιφερειακές, οι εθνικές και οι κοινοτικές αρχές, ώστε να βελτιωθεί η ενσωμάτωση των υποδομών και των υπηρεσιών μεταφορών στις στρατηγικές για την εδαφική και την αστική ανάπτυξη καθώς και για την ανάπτυξη της υπαίθρου.

3.3   Η πληθώρα των υφιστάμενων οδηγιών, κανονισμών, ανακοινώσεων και κοινοτικών προγραμμάτων δράσης έχει ήδη σημαντικό αντίκτυπο στις αστικές μεταφορές, όσον αφορά την αλλαγή του κλίματος, την προστασία της υγείας, το περιβάλλον, τη βιώσιμη ενέργεια και την οδική ασφάλεια, αλλά και τις επενδύσεις στις δημόσιες μεταφορές και στην εκμετάλλευσή τους.

3.4   Τηρώντας αυστηρά την αρχή της επικουρικότητας, η Επιτροπή περιορίζεται στο να παροτρύνει τους δήμους να θεσπίζουν μέτρα καταπολέμησης της αλλαγής του κλίματος και να αναπτύσσουν αποτελεσματικά και βιώσιμα συστήματα μεταφορών, πάντοτε βάσει αποκλειστικά οικειοθελών δεσμεύσεων.

3.5   Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να υπενθυμίσει επί του προκειμένου ότι, ακόμη κι εάν οι περιαστικοί δήμοι και περιφέρειες διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους, αντιμετωπίζουν ουσιαστικά παρόμοια προβλήματα βιώσιμης ανάπτυξης, τα οποία δεν σταματούν στα σύνορα των πόλεων και τα οποία μπορούν να επιλυθούν αποκλειστικά και μόνο με τη βοήθεια συνεκτικών δράσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, κατά το παράδειγμα των κοινοτικών διατάξεων για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα ή για τη διαχείριση του περιβαλλοντικού θορύβου (4).

3.6   Εξάλλου, στην ανακοίνωση με θέμα «Αειφόρο μέλλον για τις μεταφορές: προς ένα ενοποιημένο, καθοδηγούμενο από την τεχνολογία και εύχρηστο σύστημα μεταφορών» (5), η Επιτροπή διαπιστώνει ότι όσον αφορά τις πολιτικές μεταφορών, «μικρότερης εμβέλειας ήταν τα αποτελέσματα με βάση τους στόχους της πολιτικής της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη: όπως περιγράφηκε στην έκθεση προόδου τους 2007, πολλές πτυχές του ευρωπαϊκού συστήματος μεταφορών δεν ακολουθούν την πορεία προς την αειφορία».

3.7   Σε πρόσφατη διερευνητική γνωμοδότησή της με θέμα τις αφετηρίες για μια ευρωπαϊκή πολιτική μεταφορών μετά το 2010 (6), η ΕΟΚΕ διαπιστώνει πως παρότι οι μεταφορές διασφαλίζουν μεγάλο αριθμό ελευθεριών (ελευθερία διαμονής και εργασίας σε διάφορες περιοχές του κόσμου, ελευθερία να επωφελούνται τα άτομα από διάφορα αγαθά και υπηρεσίες, ελευθερία ανάπτυξης και εδραίωσης διαπροσωπικών επαφών), μία από τις θεμελιώδεις αποστολές της πολιτικής είναι να καθορίζει το πλαίσιο αυτών των ελευθεριών και ακόμη να επιβάλει όρια, από τη στιγμή που θίγουν, ή ενδεχομένως απειλούν, άλλες ελευθερίες ή ανάγκες, για παράδειγμα την υγεία των ανθρώπων, το περιβάλλον ή το κλίμα, αλλά και, πολύ περισσότερο, τις ανάγκες των επερχόμενων γενεών.

3.8   Ακόμη κι εάν οι πολιτικές αστικών μεταφορών που εφαρμόζουν ορισμένοι πρωτοπόροι δήμοι σε θέματα βιώσιμων μεταφορών αποδεικνύουν ότι οι συνειδητοποιημένοι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων μπορούν, εάν έχουν τη βούληση, να αντιστρέφουν τις αρνητικές τάσεις, η επιτακτική ανάγκη περιορισμού των εκπομπών CO2 σε παγκόσμιο επίπεδο καταδεικνύει την απόλυτη ανάγκη συλλογικής δέσμευσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

3.9   Η αστική κυκλοφορία και ιδίως οι μετακινήσεις με μηχανοκίνητα μεταφορικά μέσα ευθύνονται για το 40 % των εκπομπών CO2 και για το 70 % των εκπομπών άλλων ρύπων προερχόμενων από τις οδικές μεταφορές. Η Ένωση θα μπορέσει να επιτύχει τους στόχους που έχει θέσει όσον αφορά την αλλαγή του κλίματος μόνο εάν τροποποιήσει τις πολιτικές της για τις αστικές μεταφορές. Οι προκλήσεις δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν βιώσιμα με μεμονωμένες δράσεις —ιδιαίτερα αξιέπαινες και απαραίτητες κατά τα άλλα— που έχουν ως επίκεντρο αποκλειστικά το τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο.

3.10   Επιβάλλεται επομένως η κινητοποίηση όλων των ευρωπαϊκών πόρων για τη στήριξη των δράσεων σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της συνολικής στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος, την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης, την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής.

4.   Το περιεχόμενο του σχεδίου δράσης

4.1   Το σχέδιο δράσης που προτείνει η Επιτροπή αφορά τις επιβατικές μεταφορές, αλλά και τις εμπορευματικές, στις αστικές και περιαστικές περιοχές, και βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στα αποτελέσματα της δημόσιας διαβούλευσης που ξεκίνησε στις 25 Σεπτεμβρίου 2007.

4.2   Στόχος του είναι να στηρίξει τις τοπικές, περιφερειακές και εθνικές αρχές όσον αφορά την προώθηση μιας παιδείας βιώσιμης αστικής κινητικότητας, κατά κύριο λόγο μέσω της μείωσης της κυκλοφορίας και της συμφόρησης στις πόλεις και, κατά συνέπεια, των τροχαίων ατυχημάτων, της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της κατανάλωσης ενέργειας, χωρίς όμως να τους επιβάλει έτοιμες λύσεις.

4.3   Το σχέδιο δράσης της Επιτροπής δεν υποκαθιστά επομένως σε καμία περίπτωση τις τοπικές, περιφερειακές και εθνικές αρχές όσον αφορά την επιλογή των λύσεων τις οποίες θεωρούν κατάλληλες για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αστικής κινητικότητας. Το σχέδιο έχει παροτρυντικό ρόλο. Ενθαρρύνει τη συγκέντρωση, την τεκμηρίωση και την ανταλλαγή εμπειριών για την προώθηση των ορθών πρακτικών, συμβάλλει στην καλύτερη αξιοποίηση των δυνατοτήτων χρηματοδότησης ή συγχρηματοδότησης από την Ένωση, στη στήριξη ερευνητικών έργων και στην εκπόνηση καθοδηγητικού υλικού, ιδίως δε για τις εμπορευματικές μεταφορές ή για τα ευφυή συστήματα μεταφορών.

4.4   Το γενικό σχέδιο δράσης προβλέπει την υλοποίηση μέχρι το 2012, βάσει καθορισμένου χρονοδιαγράμματος, είκοσι συγκεκριμένων μέτρων, χωρισμένων σε έξι μεγάλες θεματικές ενότητες. Τα μέτρα αυτά παρουσιάζονται συνοπτικά ακολούθως.

4.4.1   Προώθηση ολοκληρωμένων πολιτικών

Στόχος είναι η ανάπτυξη ολοκληρωμένης προσέγγισης που θα λαμβάνει υπόψη την αλληλεξάρτηση των μεταφορικών μέσων, τους περιορισμούς που υπαγορεύει ο αστικός χώρος, και τον ρόλο των αστικών συστημάτων, με γνώμονα την προώθηση της διασύνδεσης όλων των τρόπων μεταφοράς, κυρίως στο πλαίσιο σχεδίων αστικής κινητικότητας.

4.4.2   Εστίαση στους πολίτες

Η προσοχή θα πρέπει να εστιαστεί

—	στα κίνητρα (τιμολόγηση, ποιότητα, δυνατότητα πρόσβασης ατόμων με μειωμένη κινητικότητα, πληροφόρηση, δικαιώματα επιβατών, πράσινες περιοχές κ.λπ.) που θα ωθήσουν τους πολίτες να χρησιμοποιούν τακτικά τα μέσα μαζικής μεταφοράς ή μη μηχανοκίνητα μέσα μετακίνησης,

—	στις εκστρατείες επιμόρφωσης, ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για την ανάπτυξη βιώσιμης συμπεριφοράς,

—	στην ενεργειακά αποδοτική οδήγηση των ιδιωτών και επαγγελματιών οδηγών.

4.4.3   Καθαρότερες συγκοινωνίες

Το σχέδιο δράσης αποσκοπεί στη στήριξη της έρευνας και της κατασκευής οχημάτων με χαμηλότερες ή μηδενικές εκπομπές και ήπιων μέσων μεταφοράς. Η Επιτροπή θα εκπονήσει διαδικτυακό οδηγό ο οποίος θα περιλαμβάνει πληροφορίες για καθαρά οχήματα και θα διευκολύνει την ανταλλαγή πληροφοριών για συστήματα τιμολόγησης των αστικών συγκοινωνιών. Σκοπεύει ακόμη να μελετήσει την αποτελεσματικότητα των διοδίων και την εσωτερίκευση του εξωτερικού κόστους.

4.4.4   Ενίσχυση της χρηματοδότησης

Η Επιτροπή επιθυμεί να ασχοληθεί με τον εξορθολογισμό των πηγών ευρωπαϊκής χρηματοδότησης και με την εξέταση των μελλοντικών αναγκών. Προτίθεται να εκπονήσει καθοδηγητικό υλικό για τη βιώσιμη αστική κινητικότητα και την πολιτική σε θέματα κοινωνικής συνοχής, και να εξετάσει διάφορες λύσεις τιμολόγησης των αστικών μεταφορών. Στόχος είναι η καλύτερη ενημέρωση για τις υπάρχουσες δυνατότητες χρηματοδότησης από την Ένωση και η βελτιστοποίηση των υφιστάμενων χρηματοδοτικών μέσων μέσω του καλύτερου συνδυασμού τους (π.χ. διαρθρωτικά ταμεία και προγράμματα έρευνας), η διερεύνηση των καινοτόμων συστημάτων σύμπραξης μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και η εξέταση των αναγκών αυτοχρηματοδότησης της βιώσιμης αστικής κινητικότητας.

4.4.5   Συλλογική πείρα και γνώσεις

Τα ενδιαφερόμενα μέρη θα πρέπει να είναι σε θέση να αξιοποιούν την εμπειρία που οι άλλοι έχουν αναπτύξει. Για τον λόγο αυτόν, η Επιτροπή θα καταρτίσει βάση δεδομένων με πληροφορίες για ευρύ φάσμα δοκιμασμένων λύσεων που ήδη εφαρμόζονται. Η εν λόγω βάση δεδομένων θα προσφέρει επισκόπηση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας και των χρήσιμων χρηματοδοτικών μέσων της ΕΕ, κατά κύριο λόγο μέσω παρατηρητηρίου αστικής κινητικότητας υπό μορφή εικονικής πλατφόρμας.

4.4.6   Βελτιστοποίηση της αστικής κινητικότητας

Προκειμένου να διευκολυνθεί η στροφή προς τρόπους μεταφοράς πιο φιλικούς προς το περιβάλλον και η αποτελεσματική υλικοτεχνική υποστήριξη, η Επιτροπή προτείνει την επιτάχυνση της εφαρμογής σχεδίων βιώσιμης αστικής κινητικότητας στις πόλεις και στις περιφέρειες. Για τον σκοπό αυτόν, θα εκπονήσει καθοδηγητικό υλικό σχετικά με τις σημαντικές πτυχές των εν λόγω σχεδίων, όπως η διανομή εμπορευμάτων σε αστικές ζώνες και τα ευφυή συστήματα μεταφορών.

4.5   Το 2012, η Επιτροπή θα επανεξετάσει την εφαρμογή του σχεδίου συνολικά και θα εκτιμήσει εάν χρειάζεται περαιτέρω δράση.

5.   Γενικές παρατηρήσεις

5.1   Οι δημόσιες μεταφορές συνιστούν υπηρεσία κοινής ωφελείας και οφείλουν, επομένως, να ανταποκρίνονται στα κριτήρια της καθολικότητας, της προσβασιμότητας, της συνέχειας, της ποιότητας και της οικονομικής προσιτότητας. Σύμφωνα με το σκεπτικό αυτό, η ΕΟΚΕ εγκρίνει όλες τις δράσεις που προγραμματίζονται στην υπό εξέταση ανακοίνωση, οι οποίες στρέφονται προς τη σωστή κατεύθυνση.

5.2   Εντούτοις, παρότι η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η γνωμοδότησή της σχετικά με την πράσινη βίβλο για την αστική κινητικότητα περιλαμβάνεται μεταξύ των γνωμοδοτήσεων αναφοράς στις οποίες βασίζεται η υπό εξέταση ανακοίνωση της Επιτροπής, δεν μπορεί να μην προβεί στη διαπίστωση πως οι προτάσεις της Επιτροπής υστερούν πολύ σε σχέση με τις συστάσεις της ΕΟΚΕ στην προαναφερθείσα γνωμοδότηση και στις λοιπές σχετικές γνωμοδοτήσεις της (7).

5.3   Χωρίς να αμφισβητεί την αρχή της επικουρικότητας και τις περιορισμένες αρμοδιότητες της Ένωσης στο εν λόγω θέμα, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι οι συστάσεις υπέρ της ενίσχυσης του ρόλου της Ένωσης, οι οποίες διατυπώνονται στη διερευνητική γνωμοδότησή της με θέμα «Ολοκλήρωση των πολιτικών για τις μεταφορές και τη χρήση της γης με στόχο πιο βιώσιμες αστικές μεταφορές» (8), δεν έχουν ακόμη τύχει θετικής συνέχειας.

5.4   Φοβούμενη μην παραβεί την αρχή της επικουρικότητας, η Επιτροπή περιορίζεται σε ρόλο διαμεσολαβητή ή βοηθού αντί σε ρόλο ρυθμιστή ή παρόχου υπηρεσιών. Η πλειονότητα των μέτρων που προτείνονται από την Επιτροπή είναι απλώς καλοπροαίρετες συμβουλές —ιδιαίτερα αξιέπαινες κατά τα άλλα— χωρίς, όμως, κανένα περιοριστικό ή επαναστατικό χαρακτήρα.

5.5   Επιπλέον, διαβάζοντας την υπό εξέταση ανακοίνωση, γίνεται αμέσως αντιληπτό ότι πρόκειται ουσιαστικά για αντιγραφή, αν όχι του κειμένου κατά γράμμα, τουλάχιστον του περιεχομένου, της ανακοίνωσης «Αναπτύσσοντας το δίκτυο των πολιτών» COM(1998) 431 τελικό.

5.6   Έντεκα χρόνια μετά την ανακοίνωση του 1998, η οποία έγινε γνωστή με το σύνθημα «push and pull» (παρότρυνση των πολιτών να μην χρησιμοποιούν ιδιωτικής χρήσης οχήματα, προσέλκυσή τους στις δημόσιες συγκοινωνίες), επαναλαμβάνονται τα ίδια θέματα, και συγκεκριμένα: η ενθάρρυνση της ανταλλαγής πληροφοριών, η σύγκριση των αποδόσεων, η διαμόρφωση κατάλληλου πολιτικού πλαισίου και η χρήση των χρηματοδοτικών μέσων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

5.7   Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι δεν έγινε ποτέ απολογισμός των πρωτοβουλιών που προβλέπονταν στην ανακοίνωση του 1998, όπως π.χ. της ευρωπαϊκής υπηρεσίας πληροφοριών για τις τοπικές μεταφορές (ELTIS), της συμφωνίας που συνήφθη με το δίκτυο δήμων και περιφερειών (POLIS), της διασύνδεσης των εθνικών δικτύων ποδηλατοδρόμων, της ανάπτυξης συστήματος αυτοαξιολόγησης της ποιοτικής απόδοσης, του πειραματικού έργου συγκριτικής αξιολόγησης των τοπικών συστημάτων επιβατικών μεταφορών, του οδηγού σχετικά με τη διαχείριση της κινητικότητας και την ανάλυση των εμποδίων, της ηλεκτρονικής έκδοσης εισιτηρίων, της εκπαίδευσης των επαγγελματιών οδηγών, της ανακοίνωσης σχετικά με τη διαχείριση της κινητικότητας που προβλεπόταν για το 2000, καθώς και πλήθους ερευνητικών έργων τα οποία είχαν αναγγελθεί.

5.8   Η ΕΟΚΕ θα προτιμούσε, τουλάχιστον, το υπό εξέταση σχέδιο δράσης να συνοδεύεται αυτήν τη φορά από μετρήσιμους ποσοτικούς στόχους, βάσει συγκεκριμένου συνόλου δεικτών (βλ. γνωμοδότηση CESE 1196/2009) τους οποίους θα καλούνταν να επιτύχουν οι περιαστικοί δήμοι και περιφέρειες, μέσω σχεδίων βιώσιμης κινητικότητας της επιλογής τους.

5.9   Η κατάσταση είναι ακόμη πιο λυπηρή δεδομένου ότι, στην ανακοίνωση «Αειφόρο μέλλον για τις μεταφορές: προς ένα ενοποιημένο, καθοδηγούμενο από την τεχνολογία και εύχρηστο σύστημα μεταφορών» (COM(2009) 279 τελικό), η Επιτροπή εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι οι στόχοι που είχαν ταχθεί σε θέματα αειφορίας των μεταφορών απέχουν ακόμη πολύ από την επίτευξή τους, με αποτέλεσμα να επιβάλλονται πλέον θεμελιώδεις αλλαγές προσανατολισμού.

5.10   Τα κοινωνικά ζητήματα, οι πιέσεις που ασκεί η καταναλωτική κοινωνία στο περιβάλλον, η μη μηχανοκίνητη κινητικότητα, ο ρόλος των μοτοσικλετών και οι δράσεις για την κατά το δυνατόν αποφυγή των μετακινήσεων με μηχανοκίνητα μέσα έχουν μάλλον εγκαταλειφθεί. Το ίδιο ισχύει για τη διασυνοριακή συνεργασία, τα προβλήματα χωροταξίας, αστικής ανάπτυξης και αστικής επέκτασης που αυξάνουν τις ανάγκες για υποδομές μεταφορών.

5.11   Η ΕΟΚΕ, λοιπόν, κρίνει απαραίτητο να συμπληρωθεί το υπό εξέταση σχέδιο δράσης με άλλο ένα σχέδιο, όπου θα εξετάζονται λεπτομερέστερα, μεταξύ άλλων, η μη μηχανοκίνητη κινητικότητα και οι μοτοσικλέτες.

5.12   Το σχέδιο δράσης επιδιώκει πρωτίστως τη «βελτιστοποίηση» και τη διαχείριση της ατομικής μηχανοκίνητης κινητικότητας και όχι την αποφυγή της. Η περιοριστική διαχείριση της ζήτησης όσον αφορά τη χρήση του αυτοκινήτου, είτε μέσω θετικών προσεγγίσεων όπως η προώθηση συστημάτων συλλογικής χρήσης του ιδιωτικού αυτοκινήτου είτε μέσω αποτρεπτικών μέτρων (αποτρεπτική πολιτική στάθμευσης, διόδια, πρόστιμα), περιορίζεται στην ανακοίνωση μιας μελέτης για τους κανόνες πρόσβασης στα διάφορα είδη πράσινων περιοχών.

5.13   Οι μελέτες που προβλέπονται στο σχέδιο δράσης, όσον αφορά ιδίως την αποδοχή από το κοινό των αστικών διοδίων, την εισαγωγή της ενεργειακά αποδοτικής οδήγησης, την εσωτερίκευση του εξωτερικού κόστους, καθώς και τη διαθεσιμότητα τεχνολογιών και τον τρόπο κάλυψης των εν λόγω δαπανών, θα προσδώσουν ασφαλώς προστιθέμενη αξία. Όμως, οι συγκεκριμένες δράσεις που θα προκύψει ότι επιβάλλονται δεν θα πρέπει να θυσιαστούν στον βωμό της συζήτησης σχετικά με την αρχή της επικουρικότητας.

5.14   Τέλος, το σχέδιο δράσης δεν ασχολείται με πιθανούς τρόπους ενίσχυσης της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στις δράσεις υπέρ της αειφόρου κινητικότητας, παρότι η κοινωνία των πολιτών διαθέτει την ικανότητα να συσπειρώνει τους ενδιαφερόμενους παράγοντες και τους πολιτικούς ιθύνοντες και να ευαισθητοποιεί όλα τα μέλη της κοινωνίας ώστε να επανεξετάζουν και να τροποποιούν τις συνήθειές τους όσον αφορά τις μετακινήσεις.

6.   Ειδικές παρατηρήσεις

Συμπληρωματικά προς τις προαναφερθείσες γενικές παρατηρήσεις, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να διατυπώσει κάποιες παρατηρήσεις για ορισμένες από τις είκοσι συγκεκριμένες δράσεις.

Δράση 1 –   Επιτάχυνση της εκπόνησης σχεδίων βιώσιμης αστικής κινητικότητας

Δράση 6 –   Βελτίωση της πληροφόρησης του επιβατικού κοινού

6.1   Η ΕΟΚΕ επικροτεί την παροχή υλικοτεχνικής υποστήριξης στις τοπικές αρχές εκ μέρους της Επιτροπής, για την εκπόνηση σχεδίων βιώσιμης αστικής κινητικότητας, τα οποία θα καλύπτουν τις εμπορευματικές και τις επιβατικές μεταφορές.

6.2   Το σχέδιο δράσης διευκρινίζει ότι, πιο μακροπρόθεσμα, η Επιτροπή θα μπορούσε να αναλάβει και άλλες πρωτοβουλίες, όπως η παροχή κινήτρων και η διατύπωση συστάσεων.

6.3   Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επαναλάβει την πρότασή της, σύμφωνα με την οποία η οιαδήποτε εκχώρηση οικονομικής ενίσχυσης στους δήμους από ευρωπαϊκά κονδύλια θα πρέπει να υπόκειται στην υποχρέωση να εκπονήσουν σχέδια κινητικότητας, ενώ βεβαίως οι δήμοι θα πρέπει να διαθέτουν την ευχέρεια να προσαρμόζουν τα εν λόγω σχέδια στις κατά τόπους ιδιαιτερότητες.

6.4   Ωστόσο, τα σχέδια αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, έναν περιοριστικό στόχο ο οποίος να επιβάλλει τη στροφή προς μέσα μεταφοράς φιλικότερα προς το περιβάλλον, τα οποία θα πληρούν βασικές κοινοτικές απαιτήσεις προκειμένου:

—	να ωφελούνται όλες οι κατηγορίες κατοίκων, επισκεπτών και επαγγελματιών από βιώσιμα μέσα μετακίνησης και να εξαλειφθούν οι κοινωνικές ανισότητες σχετικά με την κινητικότητα ·

—	να μειωθούν οι εκπομπές CO2, η ρύπανση του περιβάλλοντος, η ηχορρύπανση και η κατανάλωση ενέργειας ·

—	να βελτιωθεί η αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα των επιβατικών και εμπορευματικών μεταφορών λαμβάνοντας υπόψη το εξωτερικό κόστος.

6.5   Η τήρηση αυτών των κριτηρίων θα πρέπει να επιβραβεύεται με την απονομή του ειδικού βραβείου «αστικής κινητικότητας» το οποίο προτείνει η Επιτροπή και του οποίου την ταχεία θέσπιση ενθαρρύνει η ΕΟΚΕ.

Δράση 4 –   Πλατφόρμα για τα δικαιώματα των επιβατών

6.6   Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για την απόρριψη της πρότασής της περί συνένωσης όλων των δικαιωμάτων των χρηστών των συγκοινωνιών στο πλαίσιο ενός «χάρτη δικαιωμάτων».

6.7   Αντίθετα, επιδοκιμάζει την πρόθεση της Επιτροπής να συμπληρώσει τις κανονιστικές ρυθμίσεις με ενιαίους δείκτες ποιότητας, δεσμεύσεις για την προστασία του επιβατικού κοινού και των προσώπων με μειωμένη κινητικότητα, όπως και με κοινές διαδικασίες υποβολής καταγγελιών και μηχανισμούς υποβολής εκθέσεων.

6.8   Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η υπό εξέταση ανακοίνωση δεν ασχολείται με ένα από τα βασικά εμπόδια που δυσχεραίνουν τη χρήση των συγκοινωνιών, δηλαδή την έλλειψη ασφάλειας, ιδίως στις γραμμές με λιγότερη κίνηση, αργά το απόγευμα ή κατά τη διάρκεια της νύχτας, ενώ η ύπαρξη κατάλληλα εκπαιδευμένου και επαρκούς προσωπικού συνοδείας και η βιντεοεπιτήρηση συνιστούν αποτελεσματικά μέσα πρόληψης για την καταπολέμηση της εγκληματικότητας στις δημόσιες συγκοινωνίες.

6.9   Η τυπική και ουσιαστική ανομοιογένεια των δράσεων, που οφείλεται στο μεγάλο φάσμα ενδιαφερόμενων φορέων, καθιστά απαραίτητη την τακτική αξιολόγηση των δράσεων, έτσι ώστε να εκτιμάται κατά πόσον μια δράση ή πολιτική ανταποκρίνεται στις ανάγκες των χρηστών και, αναλόγως, να προσαρμόζεται, να τροποποιείται ή να καταργείται. Ωστόσο, στο σχέδιο δράσης της Επιτροπής δεν γίνεται καμία αναφορά σχετικά με το θέμα.

Δράση 5 –   Βελτίωση της δυνατότητας πρόσβασης ατόμων με μειωμένη κινητικότητα

6.10   Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι ο αριθμός των ευρωπαίων πολιτών με μειωμένη κινητικότητα (ηλικιωμένοι, ανάπηροι, άτομα με ειδικές ανάγκες, αλλά και έγκυοι ή άτομα σε καροτσάκι) υπερβαίνει σαφώς τα εκατό εκατομμύρια.

6.11   Αν και ορισμένες πόλεις έχουν όντως λάβει υποδειγματικά μέτρα υπέρ των ατόμων με μειωμένη κινητικότητα, οι πρωτοβουλίες αυτές εξακολουθούν να είναι μεμονωμένες. Πολύ συχνά, τα εν λόγω άτομα έρχονται αντιμέτωπα με αξεπέραστα εμπόδια κατά τις μετακινήσεις τους είτε με τις δημόσιες συγκοινωνίες (προσβασιμότητα, εξοπλισμός) είτε πεζή (περίπλοκες διασταυρώσεις, πεζοδρόμια στενά ή κατειλημμένα από καφέ/εστιατόρια). Σε αυτά προστίθεται η ανεπαρκής αγωγή των υπόλοιπων πολιτών (παράνομη στάθμευση, κατάληψη θέσεων στάθμευσης που προορίζονται για άτομα με αναπηρίες). Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόθεση της ισπανικής προεδρίας του Συμβουλίου περί εκπόνησης πανευρωπαϊκού μηχανισμού ή προγράμματος για τη βελτίωση της προσβασιμότητας στους δήμους και τις κοινότητες της Ευρώπης, και μάλιστα εκφράζει το ενδιαφέρον της να συμμετάσχει ενεργά στην εν λόγω πρωτοβουλία, δεδομένης της σημασίας της για την κοινωνία των πολιτών.

6.12   Τα τεχνικά βοηθήματα δεν είναι τόσο ανεπτυγμένα ώστε να ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες, λόγω της μικρής διάστασης της αγοράς, γεγονός που περιορίζει τις επενδύσεις και την καινοτομία.

6.13   Επομένως, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει ιδιαίτερα, τη συμπερίληψη της διάστασης της προσβασιμότητας των ατόμων μειωμένης κινητικότητας στη στρατηγική 2010-2020 της ΕΕ για τα άτομα με αναπηρία, και την εκπόνηση κατάλληλων δεικτών ποιότητας και μηχανισμών κοινοποίησης.

6.14   Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να συνοδεύονται με τη διάθεση κατάλληλων χρηματοδοτικών μέσων σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, αλλά πρωτίστως σε επίπεδο ΕΕ μέσω των ευρωπαϊκών κονδυλίων.

Δράση 8 –   Εκστρατεία για συμπεριφορά βιώσιμης κινητικότητας

6.15   Η Επιτροπή προτίθεται να εξετάσει το ενδεχόμενο θέσπισης ειδικού βραβείου με στόχο να ενθαρρύνει την υιοθέτηση σχεδίων βιώσιμης αστικής κινητικότητας.

6.16   Η ΕΟΚΕ δεν μπορεί παρά να επικροτήσει τη θέσπιση ενός τέτοιου βραβείου, παραπέμπει δε παράλληλα στη δική της γνωμοδότηση (CESE 324/99) σχετικά με την πράσινη βίβλο για ένα «δίκτυο των πολιτών», όπου υποστήριζε ήδη ότι η απονομή βραβείων ποιότητας ή/και χρηματικών βραβείων θα αποτελούσε πραγματικό κίνητρο για τον ανταγωνισμό σε θέματα ποιότητας.

Δράση 12 –   Μελέτη για τις αστικές πτυχές της ενσωμάτωσης του εξωτερικού κόστους

Δράση 13 –   Ανταλλαγή πληροφοριών για συστήματα τιμολόγησης των αστικών συγκοινωνιών

6.17   Παρότι δεν χωρά αμφιβολία ότι οι «οικονομικά προσιτές» συγκοινωνίες είναι αποδοτικές από κοινωνική άποψη, είναι επίσης προφανές ότι είναι αναγκαστικά ελλειμματικές από οικονομική άποψη. Τα έσοδα από τους χρήστες δεν καλύπτουν το σύνολο του λειτουργικού κόστους, ακόμα λιγότερο δε τις επενδύσεις, με αποτέλεσμα να εξακολουθούν να είναι απαραίτητες οι δημόσιες επιδοτήσεις.

6.18   Η ΕΟΚΕ επικροτεί, επί του προκειμένου, την εκπόνηση μεθοδολογικής μελέτης σχετικά με τις αστικές πτυχές της εσωτερίκευσης του εξωτερικού κόστους, την οποία έχει αναγγείλει η Επιτροπή, και η οποία θα συντελέσει στον διαφανέστερο υπολογισμό του κόστους του συγκεκριμένου κλάδου. Υπενθυμίζει ότι στην ανακοίνωση του 1998 αναφερόταν ήδη το θέμα του εξωτερικού κόστους, όπως και το ενδεχόμενο επανεπένδυσης των εσόδων από τα τέλη χρήσης του οδικού δικτύου σε τοπικό επίπεδο, ιδίως δε στις δημόσιες συγκοινωνίες και σε έργα που θα διευκολύνουν τους πεζούς και τους ποδηλάτες. Τα δύο αυτά ζητήματα παραμένουν έκτοτε σε εκκρεμότητα.

Δράση 15 –   Ανάλυση των μελλοντικών αναγκών χρηματοδότησης

6.19   Από τις πιστώσεις των διαρθρωτικών ταμείων που έχουν προορισμό τις μεταφορές, μόνο το 9 % αφορούν τις αστικές μετακινήσεις, ενώ ουσιαστικά όλοι οι δήμοι και οι περιφέρειες εμφανίζουν (σε διαφορετικό βαθμό) ανεπάρκεια πόρων για τις αναγκαίες επενδύσεις στην αστική κινητικότητα.

6.20   Παρότι η Επιτροπή προβλέπει στον χάρτη πορείας της ανάλυση των μελλοντικών αναγκών χρηματοδότησης μετά το 2010, συνεχίζοντας ταυτόχρονα να στηρίζει οικονομικά το πρόγραμμα CIVITAS (9), η ΕΟΚΕ θα προτιμούσε μια πιο επίσημη δέσμευση για τη διάθεση συμπληρωματικών πόρων, χωρίς ωστόσο να παραμελούνται οι δυνατότητες χρηματοδότησης της αστικής κινητικότητας, τουλάχιστον εν μέρει, μέσω πόρων προερχόμενων από συστήματα αστικών διοδίων ή τελών στάθμευσης. Η ΕΟΚΕ προτείνει τη θέσπιση ειδικού χρηματοδοτικού μέσου για την προώθηση της αστικής κινητικότητας.

6.21   Στην ανακοίνωσή της «Αναπτύσσοντας το δίκτυο των πολιτών», του 1998, η Επιτροπή είχε διατυπώσει την πρόθεσή της να στηρίξει κατά προτεραιότητα τα βιώσιμα συστήματα τοπικών και περιφερειακών μεταφορών, και είχε εκφράσει την επιθυμία να μεριμνήσει ώστε οι ανάδοχοι των εν λόγω συστημάτων μεταφορών να λαμβάνουν υπόψη τις προϋποθέσεις προσβασιμότητας. Η ΕΟΚΕ ενδιαφέρεται ιδιαιτέρως να ενημερωθεί για τα αποτελέσματα της εξέτασης αυτής.

6.22   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι μελλοντικές ρυθμίσεις για τα κοινοτικά ταμεία, κατά την προβλεπόμενη για το 2013 αναθεώρηση, θα πρέπει να εξαρτούν την χορήγηση κοινοτικών χρηματοδοτικών πόρων στις δημόσιες αστικές μεταφορές από την προϋπόθεση να εφαρμόζονται σχέδια αστικής κινητικότητας και να τηρούνται αυστηρά τα κριτήρια προσβασιμότητας των ατόμων μειωμένης κινητικότητας.

Δράση 17 –   Σύσταση παρατηρητηρίου αστικής κινητικότητας

6.23   Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη σύσταση παρατηρητηρίου αστικής κινητικότητας με τη μορφή εικονικής πλατφόρμας. Η ανταλλαγή ορθών πρακτικών θα πρέπει, βεβαίως, να αφορά όλες τις πτυχές της αστικής κινητικότητας, συμπεριλαμβανομένης της προσβασιμότητας για τα άτομα μειωμένης κινητικότητας.

---

(1)  ΕΕ C 168 της 20.7.2007, σελ. 77.

(2)  ΕΕ C 224 της 30.8.2008, σελ. 39; ΕΕ C 317 της 23.12.2009, σελ. 1.

(3)  2008/2217(INI), εισηγητής: ο κ. Savary.

(4)  Οδηγία 2008/50/ΕΚ, για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και καθαρότερο αέρα για την Ευρώπη· οδηγία 2002/49/ΕΚ, σχετικά με την αξιολόγηση και τη διαχείριση του περιβαλλοντικού θορύβου.

(5)  COM(2009) 279 τελικό.

(6)  ΕΕ C 255 της 27.9.2010, σελ. 110.

(7)  ΕΕ C 255 της 27.9.2010, σελ. 110; ΕΕ C 224 της 30.8.2008, σελ. 39; ΕΕ C 168 της 20.7.2007, σελ. 77.

(8)  ΕΕ C 317 της 23.12.2009, σελ. 1.

(9)  CIVITAS: (City VITAlity Sustainability) κοινοτικό πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας στον τομέα των αστικών μεταφορών.

---