51998IE1163

Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την «Κοινωνικοοικονομική κατάσταση της Χιλής και σχέσεις της Χιλής με τις χώρες Mercosur και την ΕΕ»

(98/C 407/44)

Στις 29 Ιανουαρίου 1998, και σύμφωνα με το άρθρο 23, παράγραφος 3, του Εσωτερικού Κανονισμού της η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να προβεί στην κατάρτιση γνωμοδότησης σχετικά με την «Κοινωνικοοικονομική κατάσταση της Χιλής και σχέσεις της Χιλής με τις χώρες Mercosur και την ΕΕ».

Το τμήμα εξωτερικών σχέσεων, αναπτυξιακής και εμπορικής πολιτικής στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΟΚΕ υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 23 Ιουλίου 1998 με βάση την εισηγητική έκθεση του κ. Regaldo.

Κατά την 357η σύνοδο ολομέλειάς της που πραγματοποιήθηκε στις 9 και 10 Σεπτεμβρίου 1998 (συνεδρίαση της 9ης Σεπτεμβρίου), η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε ομόφωνα την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Αιτιολογία

1.1. Η ΟΚΕ ενημερώθηκε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε στο Συμβούλιο τον Ιούλιο του 1998 τις οδηγίες σχετικά με την εντολή διεξαγωγής διαπραγματεύσεων με τη Χιλή και την Κοινή Αγορά του Νότου (Mercosur) για τη σύναψη μελλοντικών συμφωνιών πολιτικής και οικονομικής σύνδεσης κατά την επόμενη χιλιετηρίδα.

1.2. Η ΟΚΕ υπενθυμίζει ότι με την έναρξη των εν λόγω διαπραγματεύσεων οι σχέσεις ΕΕ-Mercosur και ΕΕ-Χιλής εισέρχονται σε μία δεύτερη φάση μετά την υπογραφή των Συμφωνιών-Πλαίσιο για την ανάπτυξη της συνεργασίας που συνήφθησαν στις 15 Δεκεμβρίου 1995 με τη Mercosur και στις 21 Ιουνίου 1996 με τη Χιλή, και αποσκοπούσαν στην προετοιμασία της σύνδεσης. Οι νέες συμφωνίες προβλέπουν την εντατικοποίηση του διαλόγου σε πολιτικό και θεσμικό επίπεδο και την προοδευτική και αμοιβαία απελευθέρωση των εμπορικών συναλλαγών, σύμφωνα με τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ).

1.3. Η ΟΚΕ αναγνωρίζει την πρόοδο που έχει σημειωθεί στο πλαίσιο του εμπορικού διαλόγου. Κατά την τριμερή υπουργική διάσκεψη ΕΕ-Mercosur-Χιλής που πραγματοποιήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1998 στον Παναμά, οι εκπρόσωποι των τριών μερών εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για τις εργασίες ολοκλήρωσης της καταγραφής των εμπορικών σχέσεων. Βάσει των αποτελεσμάτων των εν λόγω εργασιών οι υπουργοί επανέλαβαν τη δέσμευσή τους για τη σύναψη συμφωνιών πολιτικής και οικονομικής σύνδεσης. Επίσης, ενημερώθηκαν σχετικά με την απόφαση για τη συμμετοχή της Χιλής στη θεσμική διάρθρωση της Mercosur. Στη μεταγενέστερη συνεδρίαση των υποεπιτροπών εμπορίου ΕΕ-Χιλής και ΕΕ-Mercosur που πραγματοποιήθηκε στις 14 Μαΐου 1998 στις Βρυξέλλες οι εκπρόσωποι των ενδιαφερομένων μερών ολοκλήρωσαν την καταγραφή των εμπορικών σχέσεων και ενέκριναν την εντολή έναρξης των διαπραγματεύσεων για τις μελλοντικές συμφωνίες.

1.4. Η ΟΚΕ από την πλευρά της, δίδοντας συνέχεια στην εν λόγω διαδικασία αμοιβαίας προσέγγισης, προχώρησε στην ενίσχυση των σχέσεών της τόσο με τη Χιλή όσο και με τη Mercosur. Στις 3 Οκτωβρίου 1995, στο πλαίσιο της επικείμενης υπογραφής της Συμφωνίας-Πλαίσιο για τη Διαπεριφερειακή Συνεργασία μεταξύ της ΕΕ και της Mercosur (AMIC), η ΟΚΕ υιοθέτησε γνωμοδότηση σχετικά με την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα και η Mercosur: ενίσχυση της υφιστάμενης πολιτικής».

1.5. Δύο έτη αργότερα, από τις 15 έως τις 19 Δεκεμβρίου 1997, αντιπροσωπεία της ΟΚΕ πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στην Ουρουγουάη και στη Χιλή. Με την ευκαιρία της εν λόγω επίσκεψης προέβη στην υπογραφή «Κοινής Δήλωσης Προθέσεων για τη θεσμική συνεργασία» με το Συμβουλευτικό Οικονομικό και Κοινωνικό Φόρουμ (FCES) της Mercosur με σκοπό τη θεσμοθέτηση της ανταλλαγής πληροφοριών, την πραγματοποίηση τακτικών διαβουλεύσεων και την έναρξη του διαλόγου με θέμα τις σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και της Mercosur. Oι εν λόγω επαφές σε θεσμικό επίπεδο εδραιώθηκαν κατά τη διάρκεια της δεύτερης επίσκεψης που πραγματοποίησε αντιπροσωπεία της ΟΚΕ στη Mercosur και στη Χιλή, από τις 4 έως τις 7 Μαΐου 1998, στο πλαίσιο της οποίας συμμετείχε σε συνεδρίαση του FCES και συναντήθηκε με εκπροσώπους διαφόρων οργανισμών της Χιλής. Λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι η Χιλή συμμετέχει πλέον στις συνεδριάσεις των θεσμικών οργάνων της Mercosur, η υπάρχουσα συνεργασία μεταξύ της ΟΚΕ και του FCES μπορεί να συμπεριλάβει στο μέλλον και εκπροσώπους των κοινωνικοοικονομικών κύκλων της εν λόγω χώρας.

2. Στόχος

2.1. Στο πλαίσιο του παρόντος σχεδίου γνωμοδότησης εξετάζονται οι τριμερείς σχέσεις μεταξύ ΕΕ, Χιλής και Mercosur. Αναλύεται ιδιαίτερα η παρούσα κατάσταση της Χιλής καθώς και οι σχέσεις της με τη Mercosur και την ΕΕ ενόψει των προσεχών διαπραγματεύσεων για τη σύναψη των Συμφωνιών Πολιτικής και Οικονομικής Σύνδεσής της τόσο με την ΕΕ όσο και με κάθε εταίρο ξεχωριστά.

2.2. Στο πλαίσιο της ανάλυσης της νέας πρωτοβουλίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε σχέση με τη Χιλή και τη Mercosur και της κατάρτισης της γνωμοδότησης της ΟΚΕ θα εξετασθούν οι ακόλουθες τέσσερις πτυχές:

- η παρούσα κατάσταση της Χιλής,

- η διαδικασία προσέγγισης μεταξύ της Χιλής και της Mercosur,

- οι σχέσεις της Χιλής με την ΕΕ,

- οι μελλοντικές συμφωνίες σύνδεσης της ΕΕ με τη Χιλή και τη Mercosur.

3. Η παρούσα κατάσταση της Χιλής

3.1. Λόγω τόσο της πολιτικής της πορείας όσο και του οικονομικού προτύπου που έχει υιοθετήσει, η Χιλή αποτελεί εξαίρεση σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Παρά το γεγονός ότι ήδη εδώ και μία δεκαετία η χώρα έχει εισέλθει σε μία περίοδο μετάβασης προς τη δημοκρατία, συνεχίζουν να ισχύουν μία σειρά διατάξεων που θεσπίσθηκαν στο πλαίσιο του συντάγματος του 1980 - κατά τη διάρκεια του στρατιωτικού καθεστώτος - και θέτουν εμπόδια στη πλήρη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ωστόσο, ένας από τους βασικούς στόχους που έχει θέσει η κυβέρνηση Eduardo Frei είναι η πλήρης αποκατάσταση της δημοκρατίας.

3.2. Στον οικονομικό τομέα η Χιλή εφήρμοσε υπό το δικτατορικό καθεστώς του στρατηγού Πινοσέτ (1973-1990) ένα ριζοσπαστικό πρόγραμμα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων το οποίο προέβλεπε την ιδιωτικοποίηση των δημόσιων επιχειρήσεων, το μονομερές άνοιγμα του εμπορικού τομέα, τον περιορισμό του δημόσιου τομέα και την περικοπή των δαπανών στον κοινωνικό τομέα. Η Χιλή υπήρξε μία από τις πρώτες χώρες που προέβησαν στην πραγματοποίηση των αναγκαίων οικονομικών προσαρμογών και μάλιστα υπό στρατιωτικό καθεστώς, τη διαφοροποιεί από όλες τις άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής οι οποίες άνοιξαν τις οικονομίες τους μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Για τον ίδιο λόγο η σημερινή κατάσταση της οικονομίας της Χιλής είναι ιδιαίτερα θετική, παρέχοντας κατά τον τρόπο αυτό μεγαλύτερα περιθώρια δράσης στις δημοκρατικές κυβερνήσεις για την μεταρρύθμιση του τομέα των κοινωνικών παροχών και την καταπολέμηση του φαινομένου της φτώχειας.

3.3. Η Χιλή διαθέτει σήμερα μία από τις καλύτερα διαχειριζόμενες και περισσότερο απελευθερωμένες οικονομίες της Λατινικής Αμερικής και αποτελεί ένα αξιοζήλευτο υπόδειγμα ανάπτυξης τόσο για τις χώρες της περιοχής όσο και τις υπόλοιπες χώρες του κόσμου. Κύριο χαρακτηριστικό, κατά τα 14 τελευταία έτη, της οικονομίας της Χιλής ήταν ο σταθερός ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης, ο οποίος κατά την περίοδο 1990-1997 ανήλθε περίπου στο 7 % δηλαδή υπήρξε διπλάσιος από τον αντίστοιχο ρυθμό ανάπτυξης των άλλων χωρών της περιοχής. Επιπλέον, η Χιλή διαθέτει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά εθνικής αποταμίευσης και επενδύσεων της Λατινικής Αμερικής (21,4 και 27 % του ΑΕΠ το 1997 αντίστοιχα), έναν ελαφρά κερδοφόρο δημόσιο τομέα και χαμηλούς πληθωριστικούς δείκτες.

3.4. Παρά τα προαναφερθέντα, κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών παρουσιάσθηκαν ορισμένα προβλήματα τα οποία θέτουν σε αμφισβήτηση την μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του προτύπου της Χιλής. Η Χιλή ήταν μία από τις χώρες της Λατινικής Αμερικής που επλήγησαν περισσότερο από την πρόσφατη χρηματοοικονομική κρίση της Ασίας δεδομένου ότι οι χώρες της εν λόγω περιοχής αποτελούν τη βασική αγορά των προϊόντων της, αντιπροσωπεύοντας το 1997 το 32,7 % των συνολικών εξαγωγών της. Σύμφωνα με ορισμένες προκαταρκτικές εκτιμήσεις, τους τρείς πρώτους μήνες του 1998 οι εξαγωγές της Χιλής προς την Ασία μειώθηκαν κατά 25 % σε σχέση με την ίδια περίοδο του προηγουμένου έτους. Μεταξύ Οκτωβρίου 1997 και Απριλίου 1998 το πέσο της Χιλής απώλεσε το 9,5 % της αξίας του, γεγονός που είναι θετικό για τις εξαγωγές αλλά που επηρεάζει αρνητικά τον πληθωρισμό (6 % το 1997). Επίσης κατά τα δύο τελευταία έτη επιβραδύνθηκε ο ρυθμός ανάπτυξης της χώρας. Κατά την περίοδο 1995-1997 ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ της Χιλής μειώθηκε από 8,5 % σε 7,1 % ενώ σύμφωνα με τις προβλέψεις της Κεντρικής Τράπεζας ο ρυθμός ανάπτυξης για το 1998 θα είναι της τάξης του 5,5 %.

3.5. Η επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης οφείλεται κυρίως στην ύπαρξη ελλείμματος στον τομέα εξωτερικού εμπορίου. Μετά τη θέση σε εφαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων το 1975 η οικονομία της Χιλής προσανατολίσθηκε κυρίως προς τις εξαγωγές οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 30 % του ΑΕΠ (έναντι του 24 % στο Μεξικό και του 15 % στην Αργεντινή) και θεωρούνται ότι αποτελούν τον κύριο μοχλό οικονομικής ανάπτυξης. Η Χιλή κατέχει την πρώτη θέση παγκοσμίως ως προς την εξαγωγή χαλκού, που αντιπροσωπεύει το 42,3 % της συνολικής αξίας των εξαγωγών της. Επίσης εξάγει ξυλεία, οπωροκηπευτικά, αλιευτικά προϊόντα και μεταποιημένα προϊόντα. Η πτώση της τιμής του χαλκού στη διεθνή αγορά και η αύξηση της ζήτησης εισαγόμενων προϊόντων είχαν ως αποτέλεσμα την πρόκληση το 1997 ενός σημαντικού εμπορικού ελλείμματος ύψους 1 300 εκατομμυρίων δολλαρίων το οποίο σύμφωνα με ορισμένες αρχικές εκτιμήσεις μπορεί να προσεγγίσει κατά το 1998 τα 2-3 000 εκατομμύρια δολλάρια, κυρίως λόγω της μείωσης των εξαγωγών προς τις χώρες της Ασίας.

3.6. Οι εν λόγω αρνητικές εξελίξεις είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών το οποίο το 1997 αντιστοιχούσε στο 6 % του ΑΕΠ. Παρά το γεγονός ότι τα συναλλαγματικά αποθεματικά της Χιλής είναι ιδιαίτερα υψηλά (18 000 εκατομμύρια δολλάρια περίπου) και η χώρα έχει τη δυνατότητα να χρηματοδοτήσει την κάλυψη του ελλείμματος μέσω της υπάρχουσας αποταμίευσης και της πραγματοποίησης ξένων επενδύσεων, μακροπρόθεσμα θα πρέπει να περιορίσει την εξάρτησή της από τις παραδοσιακές εξαγωγές που την καθιστούν ευάλωτη στις διακυμάνσεις της διεθνούς οικονομίας. Υπό τις συνθήκες αυτές ο Πρόεδρος Frei ανακοίνωσε ότι προκειμένου να εισέλθει η χώρα του στο «δεύτερο εξαγωγικό στάδιο» η κυβέρνησή του θα προωθήσει τη διαφοροποίηση των εξαγωγών και την πώληση προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας.

3.7. Στο ίδιο πλαίσιο, η μελλοντική οικονομική πολιτική της κυβέρνησης θα πρέπει να λάβει υπόψη τον τεράστιο αριθμό ΜΜΕ που αποτελούν τον κύριο κορμό της οικονομίας της Χιλής, δεδομένου ότι αντιπροσωπεύουν το 98,5 % των επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα και δραστηριοποιούνται ολοένα και περισσότερο στον εξαγωγικό τομέα. Οι εν λόγω επιχειρήσεις σύμφωνα με εκτιμήσεις της Συνομοσπονδίας ΜΜΕ και βιοτεχνίας (CONUPIA) απασχολούν το 79,8 %, περίπου, του εργατικού δυναμικού της χώρας. Παρά την καθοριστική σημασία των ΜΜΕ δεν έχει μέχρι στιγμής εφαρμοσθεί καμία ειδική στρατηγική για την προώθηση και την υποστήριξη τους, ενώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο ρόλος που διαδραματίζουν στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων δεν αντιστοιχεί στην πραγματική σημασία που έχουν για την οικονομία.

3.8. Έχοντας υιοθετήσει μία στρατηγική ανοικτής περιφερειακής πολιτικής η Χιλή κατόρθωσε να διαφοροποιήσει τις εμπορικές σχέσεις της με τις διάφορες χώρες και οικονομικές οντότητες. Όσον αφορά την αμερικανική ήπειρο η Χιλή έχει προβεί στη σύναψη συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου με τον Καναδά, την Κολομβία, τον Ισημερινό, τη Mercosur, το Περού και τη Βενεζουέλα. Το 1997 το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών της απορροφήθηκε από τις τέσσερις ακόλουθες αγορές: οι χώρες της Ασίας και του Ειρηνικού απορρόφησαν το 32,7 % των προϊόντων που εξήχθησαν, η ΕΕ το 25,9 %, οι χώρες της Λατινικής Αμερικής το 19,3 % και οι ΗΠΑ το 16,1 %. Οι χώρες της Λατινικής Αμερικής (26 %), οι ΗΠΑ (23 %) και η ΕΕ (20,8 %) αποτελούν τους κυριότερους προμηθευτές της. Η Χιλή αποτελεί τη μοναδική χώρα της Λατινικής Αμερικής που διαθέτει προνομιακή πρόσβαση στις αγορές των χωρών της Ασίας και του Ειρηνικού. Οι αγορές των χωρών της περιοχής αυτής, δηλαδή η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, το Χόνγκ Κόνγκ, η Ινδονησία και η Ταϊβάν, συνιστούν, από το 1993, τις κύριες αγορές των προϊόντων της, ενώ η Χιλή συμμετέχει σε διάφορα πολιτικά και εμπορικά φόρουμ της ζώνης αυτής όπως το φόρουμ Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας-Ειρηνικού (APEC).

3.9. Εξάλλου, η Χιλή αποτελεί μία από τις σημαντικότερες χώρες προορισμού των άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ) της Λατινικής Αμερικής. Σύμφωνα με την Κεντρική Τράπεζα το 1996 η αξία των άμεσων ξένων επενδύσεων που πραγματοποιήθηκαν στη χώρα ανήλθε σε 3 561 εκατομμύρια δολλάρια, ενώ το 1997 σε 3 467 εκ. δολλάρια. Οι χώρες που πραγματοποιούν τις περισσότερες άμεσες ξένες επενδύσεις στη Χιλή είναι οι ΗΠΑ, τα κράτη μέλη της ΕΕ και ο Καναδάς (ο οποίος πραγματοποιεί στη χώρα αυτή το μεγαλύτερο μέρος των άμεσων επενδύσεών του στη Λατινική Αμερική). Σύμφωνα με την Επιτροπή Ξένων Επενδύσεων η καθαρή συνολική ροή ΑΞΕ στη Χιλή αυξήθηκε το 1997 κατά 26,6 % σε σχέση με το προηγούμενο έτος, λόγω της πραγματοποίησης αυξημένων ΑΞΕ εκ μέρους του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ιαπωνίας και της Ισπανίας.

Η κοινωνική πτυχή

3.10. Η μακροοικονομική σταθερότητα που χαρακτηρίζει τη Χιλή επισκιάζεται από την ύπαρξη έντονων κοινωνικών ανισοτήτων. Το κοινωνικό κόστος δύο δεκαετιών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, σε συνδυασμό με το μονομερές άνοιγμα της οικονομίας της και την εφαρμογή ενός φιλόδοξου προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων, ήταν ιδιαίτερα υψηλό. Παρά το γεγονός ότι οι δημοκρατικές κυβερνήσεις των Patricio Aylwin και Eduardo Frei κατόρθωσαν να μειώσουν το επίπεδο της φτώχειας, από 38,6 % το 1990 σε 23,2 % το 1996, ο αριθμός των ατόμων που ζούν υπό συνθήκες φτώχειας παραμένει υψηλότερος σε σχέση με το 1970. Η διατήρηση των μισθών σε χαμηλά επίπεδα - το επίπεδο των μισθών σήμερα είναι ελάχιστα υψηλότερο από το επίπεδο των μισθών κατά τη διάρκεια του στρατιωτικού καθεστώτος, περίοδο κατά την οποία οι μισθοί είχαν μειωθεί δραστικά - και η έντονα άνιση κατανομή των εισοδημάτων αποτελούν τις κυριότερες αιτίες του ελλείμματος που παρουσιάζει ο κοινωνικός τομέας. Η Χιλή, από κοινού με τη Βραζιλία και τη Γουατεμάλα, είναι οι χώρες με την πλέον άνιση κατανομή εισοδήματος της Λατινικής Αμερικής. Σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Τράπεζας το 1996 στο 20 % των πλουσιότερων κατοίκων της Χιλής αντιστοιχούσε το 61 % του εθνικού εισοδήματος, ενώ στο 20 % του φτωχότερου τμήματος του πληθυσμού μόλις το 3,5 %.

3.11. Παρά το γεγονός αυτό οι κοινωνικοί δείκτες της Χιλής είναι υψηλότεροι από τον μέσο όρο των χωρών της Λατινικής Αμερικής. Βάσει του δείκτη ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού του ΟΗΕ η Χιλή κατείχε το 1997 την πρώτη θέση μεταξύ των χωρών της Λατινικής Αμερικής και την 30ή θέση μεταξύ 175 χωρών παγκοσμίως. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας το 95,4 % του πληθυσμού γνωρίζει ανάγνωση και γραφή, το 96 % έχει ολοκληρώσει την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ η προσδοκώμενη μέση διάρκεια ζωής ανέρχεται στα 75 έτη. Συγκρίνοντας τα εν λόγω στοιχεία με τα αντίστοιχα στοιχεία των χωρών Mercosur διαπιστώνουμε ότι η κοινωνική κατάσταση της Χιλής είναι ευνοϊκότερη. Το ποσοστό των ατόμων που γνωρίζουν ανάγνωση και γραφή και έχουν ολοκληρώσει την πρωτοβάθμια εκπαίδευση είναι υψηλότερο, το ποσοστό της ανεργίας είναι χαμηλότερο (6,1 % το 1997) και το ποσοστό των ατόμων που καλύπτονται από το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης είναι επίσης υψηλότερο (79 %).

3.12. Η θετική αυτή κατάσταση υπήρξε αποτέλεσμα της δυναμικής κοινωνικής πολιτικής που εφαρμόσθηκε κατά τη διάρκεια των δημοκρατικών κυβερνήσεων του Patricio Aylwin και του Eduardo Frei. Μετά το 1990 οι κοινωνικές δαπάνες αυξήθηκαν στο 24,2 % του προϋπολογισμού, ενώ το 1996 αντιπροσώπευαν το 67 % του συνολικού κρατικού προϋπολογισμού. Το μεγαλύτερο μέρος των κοινωνικών δαπανών διατίθεται, καταρχήν, για τη χρηματοδότηση του συστήματος της κοινωνικής ασφάλισης (44 %), και στη συνέχεια για την εκπαίδευση (27,4 %) και την υγεία (10 %). Για την συμπλήρωση των εν λόγω προσπαθειών ο Πρόεδρος Eduardo Frei ανακοίνωσε, το Μάρτιο του 1998, την εφαρμογή ενός «Κοινωνικού Προγράμματος» με στόχο την, κατά προτεραιότητα, αύξηση των επενδύσεων στους τομείς του ανθρώπινου δυναμικού, της υγείας και της στέγασης.

3.13. Πρόσφατα, σημειώθηκε μία σημαντική εξέλιξη στον χώρο των εργασιακών σχέσεων που μπορεί να συμβάλει θετικά στην έναρξη του τριμερούς κοινωνικού διαλόγου. Πράγματι, στις 6 Μαΐου 1998 η Κεντρική Ένωση των Εργαζομένων (CUT) και η κυβέρνηση υπέγραψαν τριετή συμφωνία σχετικά με την αύξηση των κατώτατων μισθών, συμφωνία που αφορά το 9 % του οικονομικά δραστήριου τμήματος του πληθυσμού. Από την 1η Ιουνίου 1998 ο κατώτατος μηνιαίος μισθός θα αυξηθεί από 71 400 πέσος σε 80 500 (αύξηση της τάξης του 12,75 %), το 1999 σε 90 500 πέσος (12,4 %) και το έτος 2000 σε 100 000 (10,4 %). Η ΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη σύναψη της εν λόγω συμφωνίας, η οποία δεν αποτελεί κατά τη γνώμη της μόνο ένα πρώτο βήμα για τη διασφάλιση μεγαλύτερης κοινωνικής ισότητας αλλά επίσης και μία σημαντική πρόοδο του κοινωνικού διαλόγου.

Η πολιτική κατάσταση

3.14. Η κοινωνική πτυχή και η αναθεώρηση του συντάγματος του 1980 είναι τα δύο θέματα που κυριαρχούν σήμερα, λίγο πριν από τις προεδρικές εκλογές, που θα πραγματοποιηθούν στις 11 Δεκεμβρίου 1999, στην πολιτική ζωή της Χιλής. Η μείωση του ποσοστού των ψήφων που έλαβε το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα (PDC) κατά τις βουλευτικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στις 11 Δεκεμβρίου 1997, αποδόθηκε κυρίως στη φθορά που υπέστη το εν λόγω κόμμα μετά από οκτώ έτη διακυβέρνησης της χώρας και στην αδυναμία του να επιλύσει το πρόβλημα των κοινωνικών ανισοτήτων. Προσπαθώντας να ανταποκριθεί στις εν λόγω προκλήσεις, ο Πρόεδρος Eduardo Frei, σε ομιλία που πραγματοποίησε στις 21 Μαΐου, ανακοίνωσε ότι κατά τη διάρκεια της προεδρίας του θα επιδιώξει, κατά προτεραιότητα, την επίτευξη των τριών ακόλουθων στόχων μέχρι το 2000: τη βιώσιμη ανάπτυξη της οικονομίας, τον εκσυγχρονισμό των θεσμών και την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση.

3.15. Η επιτυχία της εφαρμογής κοινωνικών πολιτικών που επιδιώκουν την επίτευξη ευρύτερων στόχων όπως η αναδιανομή του εισοδήματος ή ο εκσυγχρονισμός της εργατικής νομοθεσίας που θεσπίσθηκε το 1979 - με την οποία επιτεύχθηκε η αποδυνάμωση του ιδιαίτερα ισχυρού συνδικαλιστικού κινήματος - εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη μεταρρύθμιση του πολιτικού συστήματος. Παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση έχει προτείνει επανειλημμένα την τροποποίηση των διατάξεων του Συντάγματος που επεβλήθησαν από το δικτατορικό καθεστώς - μεταξύ αυτών και ο διορισμός των γερουσιαστών - και έχει υποβάλει ένα σχέδιο νόμου για τις εργασιακές σχέσεις, οι εν λόγω προτάσεις απορρίφθηκαν από τη Γερουσία, στην οποία τα κόμματα της αντιπολίτευσης και οι διορισμένοι δια βίου γερουσιαστές διαθέτουν την πλειοψηφία. Οι επικείμενες αυτές μεταρρυθμίσεις όπως και το ζήτημα του διορισμού του πρώην Αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας στρατηγού Πινοσέτ στη θέση του δια βίου γερουσιαστή επανέφεραν στο προσκήνιο της πολιτικής ζωής το θέμα της ολοκλήρωσης της διαδικασίας αποκατάστασης της δημοκρατίας. Στην πρόσφατη ομιλία του ο Πρόεδρος Eduardo Frei τόνισε την ανάγκη εκδημοκρατισμού των θεσμικών οργάνων και ανέφερε ότι προτίθεται να ενισχύσει τους συνταγματικούς μηχανισμούς με τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για τα εν λόγω θέματα.

3.16. Βάσει της σημερινής κατάστασης που επικρατεί στη Χιλή η ΟΚΕ θεωρεί θετική την προαναφερθείσα πρόταση της κυβέρνησης και επιθυμεί να εκφράσει την υποστήριξή της προς τη διαδικασία σταθεροποίησης του δημοκρατικού πολιτεύματος στη χώρα. Ταυτόχρονα επισημαίνει ότι θα πρέπει να εξαλειφθούν όλα τα εμπόδια που παρεμβάλλονται στην απρόσκοπτη θεσμική λειτουργία του δημοκρατικού συστήματος. Κατά την άποψη της ΟΚΕ η πλήρης αποκατάσταση της δημοκρατίας στη Χιλή αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την ενίσχυση της κοινωνικής ισότητας. Για το λόγο αυτό η ΟΚΕ τονίζει ότι επιβάλλεται η πραγματοποίηση ευρύτερων μεταρρυθμίσεων στον κοινωνικό τομέα, με ιδιαίτερη έμφαση στους τομείς των εργασιακών σχέσεων, της εκπαίδευσης και της υγείας.

3.17. Επιπλέον, η ΟΚΕ θεωρεί ότι οι πολιτικές αναδιανομής του εισοδήματος και ενίσχυσης της κονωνικής δικαιοσύνης αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο για την μακροπρόθεσμη επιβίωση του «χιλιανού προτύπου» και για το λόγο αυτό ζητεί από τη κυβέρνηση, τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και τους εργοδότες να προβούν στη θεσμοθέτηση ενός συνεχούς και αυτόνομου κοινωνικού διαλόγου. Στο πλαίσιο αυτό θεωρεί ότι η δημιουργία από την κυβέρνηση του Φόρουμ Ανάπτυξης του Παραγωγικού Τομέα, στο οποίο συμμετέχουν εκπρόσωποι των κυριότερων οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών της Χιλής, αποτελεί ένα πρώτο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, εξίσου σημαντικό με την πρόσφατη συμφωνία για τους κατώτατους μισθούς. Εξάλλου, υπενθυμίζει ότι η Χιλή ως μέλος της ΔΟΕ έχει προσυπογράψει τις βασικές συνθήκες της εν λόγω οργάνωσης - παρά το γεγονός ότι δεν τις έχει ακόμη επικυρώσει - οι οποίες μεταξύ άλλων προβλέπουν τον πλήρη σεβασμό των συνδικαλιστικών ελευθεριών, την απαγόρευση της παιδικής εργασίας και το σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

4. Η διαδικασία προσέγγισης μεταξύ της Χιλής και της Mercosur

4.1. Οι σχέσεις της Χιλής με τη Mercosur έχουν αναπτυχθεί σημαντικά. Τόσο η Χιλή όσο και η Βολιβία αποτελούν συνδεδεμένα κράτη με τη Mercosur, ενώ κατά τη XIII Διάσκεψη Κορυφής των Προέδρων των χωρών του εν λόγω οργανισμού που πραγματοποιήθηκε στο Μοντεβιδέο στις 14 και 15 Δεκεμβρίου 1997 ελήφθη θετική απόφαση για τη συμμετοχή της χώρας στα θεσμικά όργανα της Mercosur, με την εξαίρεση των θεμάτων που αφορούν την τελωνειακή ένωση. Κατά τον τρόπο αυτό ενισχύθηκε η πολιτική συμμαχία μεταξύ της Mercosur και της Χιλής. Η εν λόγω διαδικασία τέθηκε σε εφαρμογή με την απόφαση των δύο πλευρών να υιοθετήσουν κοινή στάση κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων που θα αρχίσουν κατά τη 2η Διάσκεψη Κορυφής των χωρών της αμερικανικής ηπείρου, που θα πραγματοποιηθεί στις 18 και 19 Απριλίου 1998 στο Σαντιάγκο της Χιλής, για τη δημιουργία της μελλοντικής Ζώνης Ελεύθερου Εμπορίου της Αμερικανικής Ηπείρου (ALCA).

4.2. Εξάλλου, η πολιτική προσέγγιση των δύο μερών καθιστά δυνατή τη μελλοντική συμμετοχή της Χιλής στην «κοινωνική πολιτική» της Mercosur. Μέσω της συμμετοχής της στη θεσμική διάρθρωση της Mercosur δίδεται η δυνατότητα στη Χιλή να προετοιμάσει την μελλοντική ένταξή της στο Συμβουλευτικό Οικονομικό και Κοινωνικό Φόρουμ (FCES) της Mercosur με την ιδιότητα του παρατηρητή ή ως πλήρες μέλος. Επίσης, μπορεί να συμμετάσχει ως συμβαλλόμενο μέρος στην «Πολυμερή Συμφωνία Κοινωνικής Ασφάλισης της Mercosur» που υπογράφηκε κατά τη XIII Διάσκεψη Κορυφής των χωρών του εν λόγω οργανισμού και με την οποία αναγνωρίζονται τα ασφαλιστικά δικαιώματα των εργαζομένων που προβαίνουν στην παροχή υπηρεσιών τόσο στα κράτη μέλη της όσο και σε άλλες χώρες που έχουν υπογράψει την εν λόγω συμφωνία.

4.3. Η Χιλή και η Mercosur υπέγραψαν στις 21 Ιουνίου 1996 μία Συμφωνία Οικονομικής Συμπληρωματικότητας που προβλέπει τη δημιουργία μίας ζώνης ελεύθερου εμπορίου εντός δέκα ετών - που δεν περιλαμβάνει ορισμένα προϊόντα που παρουσιάζουν ιδιαιτερότητες - και τη θέσπιση ενός μηχανισμού τακτικών διαβουλεύσεων. Η Χιλή θα συμμετάσχει επίσης στην υλοποίηση των σχεδίων για τη «φυσική» ολοκλήρωση των χωρών της Mercosur. Προς το παρόν η Χιλή δεν συμμετέχει στην τελωνειακή ένωση λόγω της ασυμβατότητας των δασμολογικών συστημάτων. Πράγματι, ενώ η Mercosur έχει θεσπίσει την επιβολή δασμών για τις εισαγωγές από το εξωτερικό το ποσοστό των οποίων κυμαίνεται από 0 % έως 23 % (μετά την πρόσφατη αύξησή του εν λόγω ποσοστού κατά 3 %), η Χιλή επιβάλλει ένα ενιαίο ποσοστό δασμών που είναι χαμηλότερο του 11 % και μάλιστα προτίθεται να μειώσει ακόμη περισσότερο το εν λόγω ποσοστό από το 1999. Παρά το γεγονός ότι η διαφορά ως προς τους επιβαλλόμενους δασμούς αποτελεί το σημαντικότερο εμπόδιο για την ένταξη της Χιλής στη Mercosur, υφίστανται ακόμη ορισμένα προβλήματα στον γεωργικό τομέα. Πράγματι, παρά το γεγονός ότι η Χιλή διαθέτει έναν αποτελεσματικό και σύγχρονο γεωργικό τομέα το κόστος παραγωγής για ορισμένα προϊόντα όπως το γάλα, το κρέας, το σιτάρι, το καλαμπόκι και το ρύζι είναι υψηλότερο από αυτό των χωρών της Mercosur και για το λόγο αυτό έχει προβλεφθεί μεγαλύτερη μεταβατική περίοδος για τα εν λόγω προϊόντα.

4.4. Παρά το γεγονός ότι ο βαθμός εμπορικής αλληλεξάρτησης είναι σχετικά χαμηλός η Mercosur αποτελεί τον κυριότερο κοινωνικοοικονομικό εταίρο της Χιλής στη Λατινική Αμερική. Οι εξαγωγές της Χιλής προς τη Mercosur αντιπροσώπευαν το 1997 το 10,9 % του συνόλου των εξαγωγών της, δηλαδή σημειώθηκε μέση ετήσια αύξηση των εξαγωγών της προς τις χώρες αυτές της τάξης του 15,6 % από το 1992. Οι χώρες της Mercosur αποτελούν επίσης τον κύριο προμηθευτή της Χιλής με αποτέλεσμα το 1997 να αντιπροσωπεύουν το 17 % του συνόλου των εισαγωγών της. Επίσης, το 80 % των άμεσων ξένων επενδύσεων που πραγματοποιεί η Χιλή έχουν ως προορισμό τις χώρες της Mercosur και ιδιαίτερα την Αργεντινή. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Οικονομικής Επιτροπής για τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική (CEPAL) με επενδύσεις ύψους 3.000 εκατομμυρίων δολλαρίων το 1997 η Χιλή κατέχει την πρώτη θέση από πλεράς επενδύσεων στην Λατινική Αμερική, ενώ κύριος αποδέκτης των εν λόγω επενδύσεων (40,4 %) ήταν η Αργεντινή.

4.5. Η σύνδεση της Χιλής με τη Mercosur παρουσιάζει συγκριτκά πλεονεκτήματα και για τα δύο μέρη. Για τις χώρες μέλη της Mercosur η Χιλή αποτελεί ένα φερέγγυο εταίρο που διαθέτει μία σταθερή και ανοικτή οικονομία, παρέχοντας νέες δυνατότητες συνεργασίας, εμπορικών συναλλαγών και πραγματοποίησης επενδύσεων. Επίσης αποτελεί το συνδετικό κρίκο με τις χώρες της Ασίας και του Ειρηνικού και ενισχύει το κύρος της Mercosur στο πλαίσιο των διεθνών και περιφερειακών φόρουμ. Από την πλευρά της Χιλής, η Mercosur αποτελεί τη βασική αγορά της και τον κύριο προορισμό των επενδύσεων που πραγματοποιεί στη Λατινική Αμερική. Επίσης, ένα υψηλό ποσοστό των εξαγωγών μεταποιημένων προϊόντων της Χιλής εξάγονται προς τις χώρες της Mercosur - 34 % έναντι 12 % κατά μέσο όρο - και για το λόγο αυτό δίδεται στη Χιλή η δυνατότητα να χρησιμοποιήσει τις εξαγωγές της προς τις εν λόγω χώρες για να εισέλθει στη «δεύτερη εξαγωγική φάση». Επιπλέον, η σύνδεσή της με τη Mercosur διευκολύνει τη σύναψη συμφωνιών με τρίτες χώρες και εμπορικούς οργανισμούς και ενισχύει τη διαπραγματευτική της θέση στο πλαίσιο της δημιουργίας της Ζώνης Ελεύθερου Εμπορίου της Αμερικανικής Ηπείρου (ALCA) και του ΠΟΕ.

4.6. Η ΟΚΕ επιδοκιμάζει τη διαδικασία σταδιακής προσέγγισης μεταξύ της Χιλής και της Mercosur και επισημαίνει ότι έχει εντείνει τις επαφές της και με τα δύο μέρη, μέσω της διεξαγωγής τακτικού διαλόγου με τους εκπροσώπους των επιχειρηματιών, των συνδικαλιστικών οργανώσεων και της Κοινωνίας των Πολιτών. Κατά συνέπεια, εκφράζει την επιθυμία να συσφιχθούν ακόμη περισσότερο οι σχέσεις μεταξύ των δύο πλευρών και θεωρεί θετική την ενίσχυση του πολιτικού διαλόγου που έχει καθιερωθεί καθώς και την αύξηση του βαθμού οικονομικής αλληλεξάρτησης. Ακόμη, λαμβανομένων υπόψη των στενών σχέσεων που διατηρούν ορισμένοι εκπρόσωποι του οικονομικού και κοινωνικού τομέα της Χιλής με το Συμβουλευτικό Οικονομικό και Κοινωνικό Φόρουμ (FCES) της Mercosur, η ΟΚΕ θεωρεί ιδιαίτερα θετική τη μελλοντική συμμετοχή της Χιλής στο διάλογο που διεξάγεται με το εν λόγω φόρουμ.

5. Οι σχέσεις Χιλής-ΕΕ

5.1. Οι παραδοσιακοί πολιτικοί και οικονομικοί δεσμοί της Χιλής με την ΕΕ είναι ιδιαίτερα ισχυροί, λόγω των κοινών πολιτισμικών καταβολών, της ύπαρξης παρεμφερών πολιτικών συστημάτων και της υποστήριξης που παρείχε η Ευρώπη τόσο προς τους χιλιανούς εξόριστους κατά τη διάρκεια της δικτατορίας όσο και κατά τη διάρκεια της μετάβασης στη δημοκρατία. Στο πλαίσιο αυτό η Χιλή και η ΕΕ υπέγραψαν στις 21 Ιουνίου 1996 στη Φλωρεντία Συμφωνία - Πλαίσιο για τη μεταξύ τους Συνεργασία, που ενισχύει την προηγούμενη συμφωνία τρίτης γενεάς (που είχε υπογραφεί στις 20 Δεκεμβρίου 1990) και επιδιώκει την επίτευξη των τριών ακόλουθων βασικών στόχων:

- την ενίσχυση της οικονομικής και επιχειρηματικής συνεργασίας,

- τη θεσμοθέτηση τακτικού διαλόγου σε πολιτικό και θεσμικό επίπεδο,

- την διαδικασία για την προοδευτική απελευθέρωση του εμπορίου βάσει της αρχής της αμοιβαιότητας.

5.2. H νέα συμφωνία είναι παρόμοια με τη Συμφωνία-Πλαίσιο για τη Διαπεριφερειακή Συνεργασία μεταξύ της ΕΕ και της Mercosur (AMIC), με τη μόνη διαφορά ότι σε αυτή προβλέπεται η συνεργασία της ΕΕ με τη Χιλή στον τομέα της κοινωνικής ανάπτυξης (τομείς της εκπαίδευσης, της υγείας και της απασχόλησης). Ομοιότητες με τη Συμφωνία-Πλαίσιο ΕΕ-Mercosur παρουσιάζει και η θεσμική διάρθρωση που προβλέπεται από τη νέα συμφωνία: πραγματοποίηση ετήσιας υπουργικής διάσκεψης και συνεδρίασης της Μικτής Επιτροπής και πραγματοποίηση συναντήσεων της Υποεπιτροπής Εμπορίου δύο φορές ετησίως. Επιπλέον, προβλέπεται η πραγματοποίηση Διασκέψεων Κορυφής μεταξύ των Αρχηγών Κρατών και η τακτική ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των δύο μερών στο πλαίσιο φόρουμ. Η Υποεπιτροπή Εμπορίου ΕΕ-Χιλής έχει πραγματοποιήσει τρείς συνεδριάσεις από την ημερομηνία υπογραφής της συμφωνίας. Επίσης, ακολουθώντας το παράδειγμα της Συμφωνίας-Πλαίσιο, πρόκειται να συσταθούν τρείς ομάδες εργασίας σχετικά με το εμπόριο, τις υπηρεσίες, τους κανόνες και την παρακολούθηση.

5.3. Όπως και στην περίπτωση των περισσότερων χωρών της Λατινικής Αμερικής η ΕΕ και τα κράτη μέλη της αποτελούν την κύρια πηγή παροχής Επίσημης Αναπτυξιακής Βοήθειας προς τη Χιλή. Κατά την περίοδο 1990-1997 η βοήθεια που παρασχέθηκε από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της ανήλθε σε 1 046 εκατομμύρια δολλάρια ποσό που αντιπροσώπευε το 85 % της συνολικής βοήθειας συνεργασίας που έλαβε η Χιλή. Σε επίπεδο κρατών κύριοι χορηγοί βοήθειας προς τη Χιλή στο πλαίσιο της συνεργασίας ήταν η Γερμανία και η Γαλλία.Όσον αφορά την Επιτροπή διέθεσε, στο πλαίσιο της συνεργασίας και για το διάστημα 1990-1997, συνολικά 164 εκατομμύρια Ecu, δηλαδή διέθεσε, κατά μέσο όρο ετησίως ποσό που κυμαίνεται από 19 έως 23 εκατομμύρια Ecu. Μεταξύ των ποσών που διατέθηκαν ξεχωρίζουν αυτά που αφορούν την παραδοσιακή «αναπτυξιακή συνεργασία» καθώς και οι πόροι για τους Μη Κυβερνητικές Οργανισμούς (ΜΚΟ) ενώ θα πρέπει να επισημανθεί ότι οι δύο αυτές κατηγορίες ποσών τριπλασιάσθηκαν κατά το 1997 σε σχέση με το προηγούμενο έτος.

5.4. Επίσης, η Χιλή λαμβάνει 4 εκατομμύρια Ecu, κατά μέσο όρο, ετησίως στο πλαίσιο της οικονομικής συνεργασίας, μέσω των προγραμμάτων AL-Invest και ECIP και του Ιδρύματος Επιχειρήσεων Ευρώπης-Χιλής (EUROCHILE), το οποίο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη συνεργασία των επιχειρήσεων των δύο μερών. Η Χιλή συμμετέχει επίσης και σε άλλα οριζόντια προγράμματα που έχει θεσπίσει η ΕΕ για την περιοχή της Λατινικής Αμερικής όπως το πρόγραμμα Λατινική Αμερική-Ακαδημαϊκή Κατάρτιση (ALFA), το πρόγραμμα τοπικής συνεργασίας AL-URB και το πρόγραμμα ενεργειακής συνεργασίας ALURE. Επίσης, η Χιλή προέβη στην υπογραφή Συμφωνίας-Πλαίσιο με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για τη χορήγηση δανείων ύψους 150 εκατομυρίων δολλαρίων.

5.5. Η ΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την υποστήριξη που παρέχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο της συνεργασίας με στόχο την ανάπτυξη της Χιλής και προτείνει τη συνέχιση της διάθεσης των εν λόγω πόρων, καθώς και τη διαφοροποίησή τους με σκοπό να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στον οικονομικό και στον κοινωνικό τομέα. Επίσης, υπενθυμίζει ότι στη γνωμοδότηση που εξέδωσε στις 31 Ιανουαρίου 1990 σχετικά με την «Συνεργασία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας με τη Λατινική Αμερική στον οικονομικό και κοινωνικό τομέα» πρότεινε τη χορήγηση δανείων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων προς τις χώρες της περιοχής καθώς και τη δημιουργία νέων μηχανισμών οικονομικής συνεργασίας. Προς το σκοπό αυτό και λαμβανομένης υπόψη της ενίσχυσης των δεσμών μεταξύ της Χιλής και της ΕΕ στο πλαίσιο της νέας συμφωνίας συνεργασίας, η ΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη την περαιτέρω ανάπτυξη της οικονομικής και επιχειρησιακής συνεργασίας μεταξύ των δύο μερών. Επίσης, συνιστά την κατάρτιση ειδικών προγραμμάτων για την παροχή υποστήριξης στις ΜΜΕ, που να περιλαμβάνουν την παροχή τεχνικής βοήθειας με στόχο να διευκολυνθεί η συμμετοχή των ΜΜΕ της Χιλής στα προγράμματα AL-Invest και ECIP, καθώς και η πρόσβασή τους στα δάνεια που χορηγεί η ΕΤΕ.

5.6. Τόσο η ΕΕ όσο και η Χιλή ευελπισθούν ότι η νέα συμφωνία θα δώσει νέα ώθηση στη ροή κεφαλαίων προς τη Χιλή στο πλαίσιο της συνεργασίας και θα συμβάλει στην αύξηση των εμπορικών συναλλαγών και των πραγματοποιούμενων επενδύσεων. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι η οικονομική παρουσία της ΕΕ στη Χιλή έχει εξασθενήσει: παρά το γεγονός ότι το 1990 η ΕΕ αποτελούσε τον κύριο εμπορικό εταίρο της χώρας, το 1997 δεν κατείχε παρά τη δεύτερη θέση μεταξύ των εμπορικών εταίρων της Χιλής, ως προς τις εξαγωγές και τις εισαγωγές, μετά τις χώρες της Ασίας. Κατά την περίοδο αυτή οι εισαγωγές της Χιλής από την ΕΕ μειώθηκαν σημαντικά ενώ οι εξαγωγές της Χιλής προς την Ευρώπη, που το 1990 αντιπροσώπευαν το 38,4 % του συνόλου των εξαγωγών της, μειώθηκαν λόγω του ότι κύριο προορισμό των εξαγωγών της Χιλής αποτελούν πλέον οι χώρες της Ασίας και του Ειρηνικού.

5.7. Η εν λόγω εξέλιξη είναι αντιφατική δεδομένου ότι κατά την ίδια περίοδο οι εξαγωγές της ΕΕ προς τις χώρες της Mercosur σημείωσαν αντίθετη εξέλιξη. Κατά την περίοδο 1990-1997 η μέση ετήσια αύξηση των εξαγωγών της ΕΕ προς τις χώρες αυτές ήταν της τάξης του 26,1 % έναντι αύξησης της τάξης του 14,3 % των εξαγωγών της προς τη Χιλή. Για το λόγο αυτό, το εμπορικό ισοζύγιο της Χιλής με την ΕΕ παρουσιάζει ελαφρό πλεόνασμα το οποίο το 1996 ανήλθε σε 145 εκ. δολλάρια, ενώ το 1997 αυξήθηκε σε 189,6 εκ. δολλάρια. Η αυξητική αυτή τάση ενισχύθηκε κατά τους πρώτους μήνες του 1998, διάστημα κατά το οποίο η ΕΕ αποτέλεσε εκ νέου τον κύριο προορισμό των εξαγωγών της Χιλής, λόγω της κρίσης που έπληξε τις χώρες της Ασίας. Οι κυριότεροι εμπορικοί εταίροι της Χιλής στην ΕΕ είναι η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιταλία.

5.8. Εξάλλου, η ΕΕ κατέχει τη δεύτερη θέση μεταξύ των ξένων επενδυτών στη Χιλή: κατά την περίοδο 1990-1996 οι επενδύσεις της ΕΕ στη χώρα αντιπροσώπευαν το 25,5 % του συνόλου των ξένων επενδύσεων που πραγματοποιήθηκαν έναντι του 73,5 % των ΗΠΑ. Η καθαρή ροή άμεσων ξένων επενδύσεων που πραγματοποίησε η ΕΕ στη Χιλή μετά το 1990 έχουν αυξηθεί σημαντικά, με αποτέλεσμα το 1995 να αντιπροσωπεύουν το 34 % των συνολικών ΑΞΕ που πραγματοποιήθηκαν στη χώρα. Παρά την εν λόγω αύξηση οι ΑΞΕ της ΕΕ στη Χιλή κατά το 1996 σημείωσαν νέα μείωση, σε σχέση με το προηγούμενο έτος, λόγω της μείωσης των ΑΞΕ που πραγματοποίησε κατά την περίοδο αυτή το Ηνωμένο Βασίλειο, που υπήρξε ο κυριότερος ξένος επενδυτής στη Χιλή κατά την περίοδο 1990-1996, ακολουθούμενο από τις Κάτω Χώρες, την Ισπανία και τη Γερμανία.

5.9. Υπό αυτές τις συνθήκες, η έναρξη των διαπραγματεύσεων για την αμοιβαία απελευθέρωση του εμπορίου αποτελεί ένα πρώτο βήμα στην προσπάθεια της ΕΕ να επανακτήσει την παραδοσιακά προνομιακή εμπορική της θέση στο πλαίσιο των σχέσεών της με τη Χιλή και να αυξήσει το ύψος των πραγματοποιούμενων επενδύσεων. Επί του παρόντος, οι προοπτικές για την ενίσχυση της οικονομικής παρουσίας της ΕΕ στη Χιλή είναι ευνοϊκές, δεδομένου ότι το ενδεχόμενο της προσχώρησης της Χιλής στη Βορειο-αμερικανική συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών (NAFTA) - όπως συμφωνήθηκε κατά τη Σύνοδο Κορυφής των χωρών της Βορείου και Νοτίου Αμερικής το 1994 - απομακρύνεται διαρκώς, λόγω των δυσκολιών που συναντά ο Πρόεδρος των ΗΠΑ στην προσπάθειά του να ασκήσει το ειδικό δικαίωμα σύναψης εμπορικών συμφωνιών που διαθέτει (fast track), πράγμα που θα καθιστούσε ταχύτερη τη διαδικασία λήψης αποφάσεως στο Κογκρέσο και που η κυβέρνηση της Χιλής θεωρεί ως αναγκαία προϋπόθεση. Η τάση αυτή επιβεβαιώθηκε και κατά τη διάρκεια της 2ης Συνόδου Κορυφής των χωρών της Βορείου και Νοτίου Αμερικής που πραγματοποιήθηκε στο Σαντιάγκο της Χιλής. Κατά την εν λόγω σύνοδο το προανεφερθέν θέμα δεν εξετάσθηκε, παρά το γεγονός ότι οι ΗΠΑ και η Χιλή δεσμεύθηκαν να συστήσουν μία Κοινή Επιτροπή στους τομείς του εμπορίου και των επενδύσεων και υπέγραψαν στις 19 Μαΐου 1998 σχετική συμφωνία.

6. Οι μελλοντικές συμφωνίες σύνδεσης της ΕΕ με τη Χιλή και τη Mercosur

6.1. Στο βαθμό που προωθείται η συμμετοχή της Χιλής στη Mercosur θα ενισχύεται και ο τριμερής διάλογος με την ΕΕ. Η σταδιακή προσέγγιση μεταξύ των τριών μερών είναι εμφανής στο πλαίσιο της ταυτόχρονης διαδικασίας που έχει τεθεί σε λειτουργία για την προετοιμασία των διαπραγματεύσεων σχετικά με την προοδευτική και αμοιβαία απελευθέρωση του εμπορίου μεταξύ ΕΕ-Mercosur και ΕΕ-Χιλής. Τα αποτελέσματα του διαλόγου που διεξάγεται είναι επίσης σημαντικά: κατά τη συνεδρίαση των υποεπιτροπών εμπορίου που πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες στις 14 Μαΐου 1998 ολοκληρώθηκε η καταγραφή των εμπορικών σχέσεων σε τεχνικό επίπεδο. Επίσης, η Επιτροπή, βασιζόμενη στις συστάσεις των αντίστοιχων Μικτών Επιτροπών πρόκειται να υποβάλει, προσεχώς, τις οδηγίες για μια εντολή διαπραγμάτευσης της πολιτικής και οικονομικής σύνδεσης της ΕΕ με τη Mercosur και τη Χιλή. Η ΟΚΕ ελπίζει ότι η ευαισθησία ορισμένων προϊόντων δεν θα αποτελέσει εμπόδιο στην έναρξη της νέας διαδικασίας διαπραγματεύσεων.

6.2. Παρά το γεγονός ότι η Χιλή και η Mercosur πρόκειται να υπογράψουν ξεχωριστές συμφωνίες με την ΕΕ, λαμβανομένης υπόψη της ταυτότητας του κάθε εταίρου, είναι πιθανόν οι σχετικές διαπραγματεύσεις να διεξαχθούν ταυτόχρονα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αναγκαστικά θα ολοκληρωθούν το ίδιο χρονικό διάστημα. Ανεξαρτήτως από την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων για τις συμφωνίες σύνδεσης, η σύσφιγξη των σχέσεων που συνδέουν τη Χιλή και τη Mercosur, όπως διαπιστώθηκε κατά τη διάρκεια των τεσσάρων τελευταίων συναντήσεων που πραγματοποιήθηκαν, καταδεικνύει την εντατικοποίηση του διαλόγου μεταξύ των τριών μερών:

- κατά τη διάρκεια δύο συνεδριάσεων που διεξήχθησαν ταυτόχρονα στις Βρυξέλλες στις 14 Μαΐου 1998 οι υποεπιτροπές εμπορίου ΕΕ-Χιλής και ΕΕ-Mercosur ολοκλήρωσαν την καταγραφή των εμπορικών σχέσεων μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών 7

- στις 12 Φεβρουαρίου 1998 πραγματοποιήθηκε στον Παναμά κοινή συνεδρίαση των αρμόδιων υπουργών της ΕΕ, της Χιλής και της Mercosur για να εξετάσουν την πρόοδο που έχει σημειωθεί σχετικά με την εφαρμογή των συμφωνιών 7

- επιχειρήσεις της Χιλής συμμετείχαν στη σύναντηση με θέμα «Η εταιρική σχέση EE-Mercosur» που πραγματοποιήθηκε από τις 5 έως τις 7 Δεκεμβρίου 1997 στο Μοντεβιδέο με τη συμμετοχή 700 επιχειρήσεων της ΕΕ, της Mercosur και της Χιλής 7

- η συμμετοχή της Χιλής στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων της Mercosur αυξάνει την επιρροή της τόσο στο εσωτερικό του εν λόγω οργανισμού όσο και σε σχέση με τους εξωτερικούς εταίρους της, ένας από τους σημαντικότερους μεταξύ των οποίων είναι και η ΕΕ.

6.3. Η ΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόοδο που σημειώθηκε τελευταία στον τομέα της συνεργασίας της ΕΕ με τη Χιλή και τη Mercosur. Επίσης υπενθυμίζει ότι συμμετείχε ενεργά στη διαδικασία αμοιβαίας προσέγγισης, προβαίνοντας στη διεξαγωγή παράλληλου διαλόγου με τους εκπροσώπους των οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών της Mercosur και της Χιλής. Μετά από διαβουλεύσεις με το Συμβουλευτικό Οικονομικό και Κοινωνικό Φόρουμ (FCES) της Mercosur, σκοπός των οποίων ήταν η θεσμοθέτηση των σχέσεών της με τη Mercosur, η ΟΚΕ τονίζει ότι υποστηρίζει τη σύσταση μίας μικτής συμβουλευτικής επιτροπής ΟΚΕ/FCES στο πλαίσιο της μελλοντικής διαπεριφερειακής συμφωνίας σύνδεσης πολιτικού και οικονομικού χαρακτήρα που πρόκειται να αποτελέσει σύντομα αντικείμενο διαπραγμάτευσης.

6.4. Ταυτόχρονα, η ΟΚΕ επιθυμεί την ενίσχυση του διαλόγου με τους εκπροσώπους των συνδικαλιστικών οργανώσεων των επιχειρήσεων της Χιλής με σκοπό την συνέχιση και την σύσφιγξη των σχέσεων μεταξύ των δύο μερών. Η εν λόγω συνεργασία θα πρέπει επίσης να προβλέπεται και από τη νέα συμφωνία σύνδεσης πολιτικού και οικονομικού χαρακτήρα που πρόκειται να συναφθεί μεταξύ της ΕΕ και της Χιλής. Επιπλέον, προκειμένου να ενισχυθούν ακόμη περισσότερο οι σχέσεις της ΕΕ με τη Mercosur, η ΟΚΕ εκφράζει την επιθυμία να διασφαλισθεί η συμμετοχή των εκπροσώπων της Κοινωνίας των Πολιτών της Χιλής στην μικτή συμβουλευτική επιτροπή ΟΚΕ/FCES που πρόκειται να συσταθεί.

6.5. Βάσει των προαναφερθέντων, η ΟΚΕ συνιστά να προβλεφθεί η συμμετοχή εκπροσώπων των οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων με αντικείμενο τις μελλοντικές συμφωνίες σύνδεσης που θα αρχίσουν το 1998, μέσω διαβουλεύσεων και τακτικών επαφών με τους εκπροσώπους των επιχειρήσεων, των συνδικαλιστικών οργανώσεων και άλλων τομέων. Ιδιαίτερα, συνιστά τη συμμετοχή της ΟΚΕ και του FCES στη διαδικασία προετοιμασίας της επόμενης διαπεριφερειακής συμφωνίας σύνδεσης. Επιπλέον, καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προβεί το συντομότερο δυνατόν στην κατάρτιση της έκθεσης για τους στόχους των μελλοντικών συμφωνιών, διότι θεωρεί ότι η επίτευξή τους θα συμβάλει, αφενός, στον εκσυγχρονισμό των οικονομικών και κοινωνικών διαρθρώσεων των ενδιαφερόμενων χωρών και, αφετέρου, στην ενίσχυση των θεσμικών και δημοκρατικών διαρθρώσεων.

6.6. Η ΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να προβλέψει στο πλαίσιο της μελλοντικής συμφωνίας σύνδεσης την ενεργό συμμετοχή των κοινωνικοεπαγγελματικών οργανώσεων στη διαδικασία υλοποίησης των προγραμμάτων συνεργασίας που χρηματοδοτούνται από τα κοινοτικά ταμεία, όπως π.χ. των προγραμμάτων για την ανάπτυξη του κοινωνικού διαλόγου και την προώθηση της επαγγελματικής κατάρτισης.

6.7. Όσον αφορά τις σχέσεις της με τη Χιλή και τη Mercosur, η ΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επιδιώξει τη διατήρηση της συνεργασίας με τη χώρα αυτή στα ίδια επίπεδα προκειμένου να συμβάλει στις προσπάθειες μείωσης του ακόμη υψηλού επιπέδου της φτώχειας και περιορισμού των κοινωνικών ανισοτήτων. Επίσης, η ΟΚΕ ενόψει της νέας φάσης στην οποία εισέρχονται οι σχέσεις με τη χώρα αυτή συνιστά την αύξηση των πόρων που διατίθενται για την οικονομική και επιχειρησιακή συνεργασία της ΕΕ με τη Χιλή και ζητεί να ληφθεί περισσότερο υπόψη η κοινωνική πτυχή. Τέλος, η ΟΚΕ προτείνει να περιληφθεί στη μελλοντική συμφωνία σύνδεσης πολιτικού και οικονομικού χαρακτήρα διάταξη που να αναφέρεται στη συνεργασία στον κοινωνικό τομέα, και ιδιαίτερα στους τομείς της εκπαίδευσης, της επαγγελματικής κατάρτισης, της υγείας και της εργασίας.

Βρυξέλλες, 9 Σεπτεμβρίου 1998.

Ο Πρόεδρος της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Tom JENKINS

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι στη γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Βασικά πολιτικά στοιχεία

Επίσημη ονομασία: Δημοκρατία της Χιλής

Πληθυσμός: 14 622 000 (1997), 83,2 % αστικός, 16,8 % αγροτικός

Εθνικές ομάδες: περίπου 10 % αυτόχθονες (mapuches, aymaras και rapanui)

Ανεξαρτησία: 18 Σεπτεμβρίου 1810

Σύνταγμα: 1980 (αναθεώρηση το 1989, 1991 και 1993)

Αρχηγός του Κράτους: Eduardo Frei Ruiz-Tagle, Πρόεδρος της Δημοκρατίας

Εκλογικό σύστημα: Ο Πρόεδρος εκλέγεται με απόλυτη πλειοψηφία. Εάν κανένας υποψήφιος δε λάβει πάνω από τις μισές ψήφους, πραγματοποιείται δεύτερος γύρος μεταξύ των δύο επικρατέστερων υποψηφίων. Η προεδρική θητεία είναι εξαετής, χωρίς δυνατότητα άμεσης επανεκλογής [ως πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος, μη στρατιωτικός, ο Patricio Aylwin κυβέρνησε μόνο τέσσερα χρόνια (1990-1994)].

Νομοθετική εξουσία: Το Κογκρέσο αποτελείται από δύο όργανα. Η Βουλή των Αντιπροσώπων απαρτίζεται από 120 μέλη, που εκλέγονται για τετραετή θητεία σε 60 εκλογικές περιφέρειες, βάσει διττού εκλογικού συστήματος.

Η Γερουσία αποτελείται από 48 μέλη, εκ των οποίων 38 εκλέγονται και ένα ανώτατο όριο 9 γερουσιαστών διορίζονται 7 σ' αυτούς προστίθενται οι ισόβιοι γερουσιαστές. Πρώην Πρόεδροι που άσκησαν το αξίωμα για έξη χρόνια: προς το παρόν, ο Augusto Pinochet είναι ο μόνος που εξήντλησε την εξαετή θητεία. Η θητεία των διορισμένων γερουσιαστών και των 38 εκλεγμένων μελών είναι οκταετής. Κάθε τέσσερα χρόνια ανανεώνεται το ήμισυ της Γερουσίας.

Εκλογές: Προεδρικές: 11 Δεκεμβρίου 1993 (προσεχείς: 11 Δεκεμβρίου 1999); Βουλευτικές: 11 Δεκεμβρίου 1997.

Κυριότερα πολιτικά κόμματα:

Συνασπισμός Κομμάτων για τη Δημοκρατία (Concertaciσn de Partidos por la Democracia - CPPD) ():

Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα (Partido Demσcrata Cristiano - PDC): ιδρύθηκε το 1957 με αρχηγό τον Enrique Krauss, και είναι το κυριότερο πολιτικό κόμμα του Συνασπισμού, από τις τάξεις του οποίου προέρχονται οι δύο τελευταίοι δημοκρατικά εκλεγμένοι Πρόεδροι. Το PDC εκπροσωπεί ένα ευρύ φάσμα πολιτικών τοποθετήσεων. Ο Πρώτος Αντιπρόεδρος του PDC και Πρόεδρος της Γερουσίας Andrιs Zaldivar, υπέβαλε υποψηφιότητα στις 8 Μαΐου 1998 ως υποψήφιος του PDC για τις προσεχείς προεδρικές εκλογές.

Κόμμα για τη Δημοκρατία (Partido por la Democracia - PPD): είναι το δεύτερο σε δύναμη κόμμα του Συνασπισμού 7 δημιουργήθηκε το 1987 από τις τάξεις του PS, και υποστηρίζει φιλελεύθερες και μετριοπαθείς σοσιαλδημοκρατικές θέσεις 7 χρησιμοποιήθηκε ως πολιτικό βήμα του PS μέχρι τη νομιμοποίησή του. Αρχηγός του κόμματος είναι ο Jorge Bitar. Το PPD είναι πιθανό να υποστηρίξει τον Ricardo Lagos, υποψήφιο του PS για την προεδρία.

Σοσιαλιστικό Κόμμα (Partido Socialista - PS): ιδρύθηκε το 1933 με αρχηγό τον Camilo Escalona 7 είναι ένα κόμμα που καλύπτει διάφορα ιδεολογικά ρεύματα, από τη σοσιαλδημοκρατία μέχρι θέσεις που πλησιάζουν στο μαρξισμό-λενινισμό. Υπάρχει μια πλειοψηφία στο εσωτερικό του PS που υποστηρίζει τον Υπουργό Δημοσίων Έργων Ricardo Lagos ως υποψήφιο του PS και του PΡD για την προεδρία.

Ένωση για τη Χιλή (Uniσn por Chile - UPC):

Εθνική Ανανέωση (Renovaciσn Nacional - RN): το μεγαλύτερο κόμμα του συνασπισμού της αντιπολίτευσης. Είναι μετριοπαθές συντηρητικό κόμμα, με αρχηγό τον Alberto Espina. Ιδρύθηκε το 1987, στο κλίμα του δημοψηφίσματος της 5ης Οκτωβρίου 1988 για το καθεστώς Pinochet. Ο υποψήφιος για την προεδρία δεν έχει ακόμη αποφασιστεί.

Ανεξάρτητη Δημοκρατική Ένωση (Uniσn Democratica Independiente - UDI): δεξιό κόμμα, με αρχηγό τον Jovino Novoa. Θεωρείται ως το κόμμα που είναι πλησιέστερο στο προηγούμενο στρατιωτικό καθεστώς 7 δημιουργήθηκε το 1989 από τις τάξεις της RN. Πιθανός υποψήφιος της UDI για την προεδρία είναι ο Joaquνn Lavνn.

>ΘΕΣΗ ΠΗΝΑΚΑ>

() Λόγω του διττού εκλογικού συστήματος, είναι πολύ πιθανό ο κάθε συνασπισμός κομμάτων να ορίσει έναν μόνο υποψήφιο στις προεδρικές εκλογές του 1999.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ στη γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Στατιστικά στοιχεία

1. Κυριότερα στοιχεία

>ΘΕΣΗ ΠΗΝΑΚΑ>

2. Κοινωνικά στοιχεία (τελευταίες εκτιμήσεις)

>ΘΕΣΗ ΠΗΝΑΚΑ>

3. Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ), 1990-1997 (σε σταθερές τιμές 1986)

>ΘΕΣΗ ΠΗΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠΗΝΑΚΑ>

4. Μακροοικονομικοί δείκτες, 1990-1997

>ΘΕΣΗ ΠΗΝΑΚΑ>

5. Εμπόριο: Κυριότεροι εμπορικοί εταίροι

5.1. Εξαγωγές αγαθών, 1992-1997 (σε εκατομμύρια δολάρια και σε ποσοστά %)

>ΘΕΣΗ ΠΗΝΑΚΑ>

5.2. Εισαγωγές αγαθών, 1992-1997 (σε εκατομμύρια δολάρια και σε ποσοστά %)

>ΘΕΣΗ ΠΗΝΑΚΑ>

5.3. Εμπορικό ισοζύγιο, 1992-1997 (σε εκατομμύρια δολάρια)

>ΘΕΣΗ ΠΗΝΑΚΑ>

6. Εμπορικές συναλλαγές με την Ευρωπαϊκή Ένωση

6.1. Εξαγωγές αγαθών, 1992-1997 (σε εκατομμύρια δολάρια και σε ποσοστά %)

>ΘΕΣΗ ΠΗΝΑΚΑ>

6.2. Εισαγωγές αγαθών, 1992-1997 (σε εκατομμύρια δολάρια και σε ποσοστά %)

>ΘΕΣΗ ΠΗΝΑΚΑ>

6.3. Εμπορικό ισοζύγιο, 1992-1997 (σε εκατομμύρια δολάρια)

>ΘΕΣΗ ΠΗΝΑΚΑ>

7. Ταξινόμηση των εξαγωγών, 1992-1997 (σε εκατομμύρια δολάρια)

>ΘΕΣΗ ΠΗΝΑΚΑ>

8. Διάρθρωση των εισαγωγών, 1992-1997 (σε εκατομμύρια δολάρια)

>ΘΕΣΗ ΠΗΝΑΚΑ>

9. Προέλευση των κυριότερων ροών άμεσων ξένων επενδύσεων, 1990-1996 (καθαρές ροές, σε εκατομμύρια δολάρια και σε ποσοστό % επί του συνόλου)

>ΘΕΣΗ ΠΗΝΑΚΑ>

10. Ισοζύγιο πληρωμών, 1990-1997 (σε εκατομμύρια δολάρια)

>ΘΕΣΗ ΠΗΝΑΚΑ>

11. Κατανομή της συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη Χιλή, 1990-1996 (υποχρεώσεις, σε εκατομμύρια Ecu και σε ποσοστό % επί του συνόλου)

>ΘΕΣΗ ΠΗΝΑΚΑ>

12. Επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια, 1990-1996 (καθαρές εκταμιεύσεις, σε εκατομμύρια δολάρια και σε ποσοστό % επί του συνόλου)

>ΘΕΣΗ ΠΗΝΑΚΑ>