(1)

Το κανονιστικό πλαίσιο που διέπει την πολιτική της Ένωσης για τη συνοχή την περίοδο από το 2021 έως το 2027, στο πλαίσιο του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, συμβάλλει στην εκπλήρωση των δεσμεύσεων της Ένωσης να εφαρμόσει τη συμφωνία του Παρισιού που ενεκρίθη στα πλαίσια της σύμβασης πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (5) («συμφωνία του Παρισιού»), για την προσπάθεια περιορισμού της αύξησης της θερμοκρασίας στο επίπεδο του 1,5 °C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, και να υλοποιήσει τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, συγκεντρώνοντας την ενωσιακή χρηματοδότηση σε πράσινους στόχους. Ο παρών κανονισμός θα πρέπει να υλοποιήσει μία από τις προτεραιότητες της ανακοίνωσης της Επιτροπής, της 11ης Δεκεμβρίου 2019, με τίτλο: «Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία» και αποτελεί μέρος του επενδυτικού σχεδίου «Βιώσιμη Ευρώπη» το οποίο παρέχει ειδική χρηματοδότηση βάσει του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης στο πλαίσιο της πολιτικής για τη συνοχή, ώστε να αντεπεξέλθει η Ένωση στο κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος της μετάβασης προς μια κλιματικά ουδέτερη και κυκλική οικονομία, στην οποία οι τυχόν εναπομένουσες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου αντισταθμίζονται από ισοδύναμες απορροφήσεις.

(2)

Η μετάβαση προς μια κλιματικά ουδέτερη και κυκλική οικονομία αποτελεί, για την Ένωση, έναν από τους σπουδαιότερους στόχους. Στις 12 Δεκεμβρίου 2019 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε την επίτευξη μιας κλιματικά ουδέτερης Ένωσης έως το 2050, σύμφωνα με τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού. Μπορεί η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος να αποβεί προς όφελος όλων μακροπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα δε να παράσχει ευκαιρίες και προκλήσεις για όλους, ωστόσο δεν ξεκινούν τη μετάβασή τους όλες οι περιφέρειες και όλα τα κράτη μέλη από το ίδιο σημείο αφετηρίας ούτε έχουν την ίδια ικανότητα απόκρισης. Μερικά είναι πιο προηγμένα από άλλα, και η μετάβαση συνεπάγεται ευρύτερες κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε εκείνες τις περιφέρειες που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από ορυκτά καύσιμα για ενεργειακή χρήση –ιδίως άνθρακα, λιγνίτη, τύρφη και πετρελαιούχο σχιστόλιθο– ή από βιομηχανίες έντασης εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Μια τέτοια κατάσταση παρουσιάζει τον κίνδυνο, αφενός, της μετάβασης διαφορετικών ταχυτήτων στην Ένωση, όσον αφορά τη δράση για το κλίμα, και, αφετέρου, του ανοίγματος της ψαλίδας μεταξύ περιφερειών, γεγονός επιζήμιο για την κοινωνική, οικονομική και εδαφική συνοχή.

(3)

Για να επιτύχει η μετάβαση, και να γίνει κοινωνικώς αποδεκτή από όλους, πρέπει να είναι δίκαιη και να μην επιφέρει αποκλεισμούς. Γι’ αυτό, η Ένωση, τα κράτη μέλη και οι περιφέρειές τους πρέπει εξαρχής να λάβουν υπόψη τους τις κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της μετάβασης πράττοντας παν το δυνατόν για τον μετριασμό των αρνητικών συνεπειών. Ο προϋπολογισμός της Ένωσης έχει εδώ να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο.

(4)

Όπως ορίζεται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και στο επενδυτικό σχέδιο «Βιώσιμη Ευρώπη», ο Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης θα πρέπει να συμπληρώνει τις άλλες δράσεις στο πλαίσιο του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για την περίοδο από το 2021 έως το 2027. Αναμένεται ότι θα συμβάλει στην αντιμετώπιση των κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών συνεπειών, ιδίως για τους εργαζόμενους που πλήττονται από την μετάβαση της Ένωσης στην κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, συγκεντρώνοντας τις δαπάνες του ενωσιακού προϋπολογισμού στους κλιματικούς και κοινωνικούς στόχους σε περιφερειακό επίπεδο, με υψηλά κοινωνικά και περιβαλλοντικά πρότυπα.

(5)

Ο παρών κανονισμός θεσπίζει το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ), το οποίο συνιστά έναν από τους πυλώνες του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης που υλοποιείται στο πλαίσιο της πολιτικής για τη συνοχή. Στόχοι του ΤΔΜ είναι να μετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής μετάβασης, παρέχοντας στήριξη σε εκείνα τα εδάφη και εργαζομένους που πλήττονται περισσότερο, καθώς και να προωθήσει μια ισορροπημένη κοινωνικοοικονομική μετάβαση. Σύμφωνα με τον μοναδικό ειδικό στόχο του ΤΔΜ, οι δράσεις που υποστηρίζει θα πρέπει να συμβάλλουν αμέσως στην άμβλυνση των επιπτώσεων της μετάβασης με τον μετριασμό του αρνητικού αντίκτυπου στην απασχόληση και με τη χρηματοδότηση της διαφοροποίησης και του εκσυγχρονισμού της τοπικής οικονομίας. Ο μοναδικός ειδικός στόχος του ΤΔΜ ορίζεται στο ίδιο επίπεδο και περιλαμβάνεται στους στόχους του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1060 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (6).

(6)

Αντικατοπτρίζοντας την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία ως τη στρατηγική της Ένωσης για τη βιώσιμη ανάπτυξη, και τη σημασία της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής σύμφωνα με τις δεσμεύσεις της Ένωσης να εφαρμόσει τη συμφωνία του Παρισιού και τους τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, το ΤΔΜ συμβάλει στην ενσωμάτωση των δράσεων για το κλίμα και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα και στον γενικό στόχο να δίδεται το 30 % των δαπανών του ΠΔΠ στην ενσωμάτωση των κλιματικών στόχων ώστε το 7,5 % των ετήσιων δαπανών στο πλαίσιο του ΠΔΠ να παρέχεται για στόχους βιοποικιλότητας το 2024 και το 10 % των ετήσιων δαπανών στο πλαίσιο του ΠΔΠ να παρέχεται για στόχους βιοποικιλότητας το 2026 και το 2027, έχοντας υπόψη τις αλληλεπικαλύψεις μεταξύ των στόχων για το κλίμα και των στόχων για τη βιοποικιλότητα. Οι πόροι ΤΔΜ προστίθενται στις επενδύσεις που απαιτούνται για την επίτευξη του γενικού στόχου να αφιερωθεί το 30 % των δαπανών του προϋπολογισμού της Ένωσης στη στήριξη των στόχων για το κλίμα. Οι εν λόγω πόροι θα πρέπει να συμβάλλουν πλήρως στην επίτευξη αυτού του στόχου μαζί με πόρους που μεταφέρονται σε εθελοντική βάση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1058 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (7) και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+) που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1057 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (8). Σε αυτό το πλαίσιο, το ΤΔΜ θα στηρίζει δραστηριότητες οι οποίες σέβονται τα κλιματικά και περιβαλλοντικά πρότυπα και προτεραιότητες της Ένωσης και δεν βλάπτουν σημαντικά τους περιβαλλοντικούς στόχους του άρθρου 17 του κανονισμού (ΕΕ) 2020/852 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (9), και οι οποίες εξασφαλίζουν τη μετάβαση προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στην πορεία επίτευξης κλιματικής ουδετερότητας για την Ένωση έως το 2050.

(7)

Οι πόροι του ΤΔΜ συμπληρώνουν τους πόρους που διατίθενται στο πλαίσιο της πολιτικής για τη συνοχή.

(8)

Η μετάβαση προς μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία είναι δύσκολο εγχείρημα για όλα τα κράτη μέλη. Θα είναι δε ιδιαίτερα δύσκολο για εκείνα τα κράτη μέλη τα οποία εξαρτώνται, ή εξαρτώντο μέχρι πρόσφατα, σε μεγάλο βαθμό από ορυκτά καύσιμα ή βιομηχανικές δραστηριότητες έντασης εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, που χρειάζεται να καταργηθούν σταδιακά ή να προσαρμοστούν λόγω της μετάβασης προς μία κλιματικά ουδέτερη οικονομία, και τα οποία δεν διαθέτουν τα οικονομικά μέσα γι’ αυτό τον σκοπό. Το ΤΔΜ θα πρέπει, επομένως, να καλύπτει όλα τα κράτη μέλη, ωστόσο η κατανομή των χρηματοδοτικών του μέσων θα πρέπει να επικεντρώνεται στα εδάφη που θίγονται περισσότερο από την κλιματική μετάβαση, και η εν λόγω κατανομή θα πρέπει να αποτυπώνει την ικανότητα των κρατών μελών να χρηματοδοτήσουν τις απαραίτητες επενδύσεις, ώστε να περάσουν σε μία κλιματικά ουδέτερη οικονομία.

(9)

Οι οριζόντιοι δημοσιονομικοί κανόνες που εγκρίθηκαν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και από το Συμβούλιο δυνάμει του άρθρου 322 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) έχουν εφαρμογή στον παρόντα κανονισμό. Οι εν λόγω κανόνες θεσπίζονται στον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) 2018/1046 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (10) («δημοσιονομικός κανονισμός») και καθορίζουν ιδίως τη διαδικασία κατάρτισης και εκτέλεσης του προϋπολογισμού μέσω επιχορηγήσεων, βραβείων, έμμεσης διαχείρισης, χρηματοδοτικών εργαλείων, δημοσιονομικών εγγυήσεων, χρηματοδοτικής συνδρομής και της αμοιβής εξωτερικών εμπειρογνωμόνων, προβλέπουν δε ελέγχους της ευθύνης των οικονομικών φορέων. Οι κανόνες που θεσπίζονται δυνάμει του άρθρου 322 ΣΛΕΕ περιλαμβάνουν επίσης γενικό καθεστώς αιρεσιμότητας για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης.

(10)

Για να διασφαλιστεί η αποτελεσματική χρήση των πόρων του ΤΔΜ, η πρόσβαση στο ΤΔΜ θα πρέπει να περιορίζεται στο 50 % των εθνικών κονδυλίων για τα κράτη μέλη που δεν έχουν ακόμη δεσμευτεί να υλοποιήσουν τον στόχο, σύμφωνα με τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού, της επίτευξης μιας κλιματικά ουδέτερης Ένωσης έως το 2050, με το υπόλοιπο 50 % να διατίθεται για προγραμματισμό κατόπιν αποδοχής αυτής της δέσμευσης. Προκειμένου να διασφαλιστεί δικαιοσύνη και ίση μεταχείριση των κρατών μελών, εφόσον ένα κράτος μέλος δεν έχει δεσμευτεί να υλοποιήσει τον στόχο της επίτευξης κλιματικά ουδέτερης Ένωσης έως το 2050, μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου οποιουδήποτε έτους ξεκινώντας από το 2022, η δημοσιονομική ανάληψη υποχρεώσεων για το προηγούμενο έτος θα πρέπει να αποδεσμεύεται στο σύνολό της το επόμενο έτος.

(11)

Σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2020/2094 του Συμβουλίου (11) και εντός των ορίων των πόρων που διατίθενται δυνάμει του, θα πρέπει να εφαρμόζονται μέτρα ανάκαμψης και ανθεκτικότητας στο πλαίσιο του ΤΔΜ για την αντιμετώπιση των άνευ προηγουμένου επιπτώσεων της κρίσης λόγω της νόσου COVID-19. Οι εν λόγω πρόσθετοι πόροι θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η συμμόρφωση με τα χρονικά όρια που προβλέπονται στον εν λόγω κανονισμό.

(12)

Ο παρών κανονισμός θα πρέπει να καθορίζει τα διάφορα είδη επενδύσεων των οποίων η στήριξη των δαπανών από το ΤΔΜ μπορεί να επιτραπεί. Όλες οι δραστηριότητες που λαμβάνουν στήριξη θα πρέπει να διεξάγονται με απόλυτο σεβασμό των κλιματικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών δεσμεύσεων και προτεραιοτήτων της Ένωσης. Στον κατάλογο των επενδύσεων θα πρέπει να περιλαμβάνονται οι επενδύσεις εκείνες οι οποίες στηρίζουν τις τοπικές οικονομίες μέσω της τόνωσης του ενδογενούς αναπτυξιακού δυναμικού τους, σύμφωνα με τις αντίστοιχες στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης, συμπεριλαμβανομένου του βιώσιμου τουρισμού όπου αρμόζει. Οι επενδύσεις πρέπει να είναι βιώσιμες μακροπρόθεσμα, λαμβάνοντας υπόψη όλους τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Τα χρηματοδοτούμενα έργα θα πρέπει να συμβάλλουν στη μετάβαση προς μια βιώσιμη, κλιματικά ουδέτερη και κυκλική οικονομία, συμπεριλαμβανομένων μέτρων που αξιοποιούν καλύτερα τους πόρους. Η αποτέφρωση αποβλήτων δεν θα πρέπει να λαμβάνει στήριξη δεδομένου ότι η δραστηριότητα αυτή βρίσκεται στο χαμηλότερο τμήμα της ιεραρχίας των αποβλήτων στην κυκλική οικονομία. Οι συμβουλευτικές υπηρεσίες που συμβάλλουν στην εφαρμογή των μέτρων που υποστηρίζονται από το ΤΔΜ θα πρέπει να είναι επιλέξιμες. Η οικολογική αποκατάσταση χώρων, η ανάπτυξη πράσινων υποδομών και η διαχείριση των υδάτων θα πρέπει να μπορούν να λάβουν στήριξη στο πλαίσιο ενός έργου αποκατάστασης τοπίου. Κατά τη στήριξη μέτρων ενεργειακής απόδοσης, το ΤΔΜ θα πρέπει να μπορεί να στηρίζει επενδύσεις όπως αυτές που συμβάλλουν στη μείωση της ενεργειακής πενίας, κυρίως μέσω βελτιώσεων της ενεργειακής απόδοσης του αποθέματος κατοικιών. Το ΤΔΜ θα πρέπει επίσης να μπορεί να στηρίζει την ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών αποθήκευσης.

(13)

Για την προστασία των πολιτών που είναι οι πλέον ευάλωτοι στην κλιματική μετάβαση, το ΤΔΜ θα πρέπει επίσης να καλύπτει την αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την επανειδίκευση, συμπεριλαμβανομένης της κατάρτισης, των θιγόμενων εργαζομένων, ανεξάρτητα από το αν εξακολουθούν να απασχολούνται ή αν έχουν χάσει την εργασία τους λόγω της μετάβασης. Το ΤΔΜ θα πρέπει να έχει ως στόχο να τους βοηθήσει να προσαρμοστούν σε νέες ευκαιρίες απασχόλησης. Το ΤΔΜ θα πρέπει επίσης να παρέχει κάθε κατάλληλη μορφή στήριξης στα άτομα που αναζητούν εργασία, συμπεριλαμβανομένης της βοήθειας για την αναζήτηση εργασίας και της ενεργού ένταξής τους στην αγορά εργασίας. Όλα τα άτομα που αναζητούν εργασία αφότου έχασαν την εργασία τους σε τομείς που θίγονται από τη μετάβαση στην περιφέρεια που καλύπτεται από το εδαφικό σχέδιο δίκαιης μετάβασης θα πρέπει να είναι επιλέξιμα για να λάβουν στήριξη από το ΤΔΜ ακόμη και αν οι εργαζόμενοι που απολύθηκαν δεν διαμένουν στην εν λόγω περιφέρεια. Θα πρέπει να δοθεί η δέουσα προσοχή στους πολίτες που διατρέχουν κίνδυνο ενεργειακής πενίας, ιδίως όταν εφαρμόζονται μέτρα ενεργειακής απόδοσης για τη βελτίωση των συνθηκών κοινωνικής στέγασης.

(14)

Θα πρέπει να επιτρέπεται η στήριξη δραστηριοτήτων στους τομείς της εκπαίδευσης και της κοινωνικής ένταξης, καθώς και η υποστήριξη των κοινωνικών υποδομών για τους σκοπούς φροντίδας παιδιών και ηλικιωμένων, και στα κέντρα κατάρτισης, υπό την προϋπόθεση ότι οι δραστηριότητες αυτές δικαιολογούνται καταλλήλως στα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης. Όσον αφορά τη φροντίδα ηλικιωμένων, θα πρέπει να διατηρηθεί η αρχή της προαγωγής της φροντίδας σε επίπεδο κοινότητας. Το επενδυτικό μείγμα θα μπορούσε να συμπληρώνεται από κοινωνικές και δημόσιες υπηρεσίες στους εν λόγω τομείς. Κάθε στήριξη στους εν λόγω τομείς θα πρέπει να απαιτεί κατάλληλη αιτιολόγηση στα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης και θα πρέπει να συμμορφώνεται με τους στόχους του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.

(15)

Για να αντιμετωπιστεί ειδικά η κατάσταση και ο ρόλος των γυναικών στη μετάβαση στην κλιματικά ουδέτερη οικονομία, θα πρέπει να προωθηθεί η ισότητα των φύλων. Η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας και η γυναικεία επιχειρηματικότητα, καθώς και η ίση αμοιβή, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση ίσων ευκαιριών. Το ΤΔΜ θα πρέπει επίσης να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στις ευάλωτες ομάδες που πλήττονται δυσανάλογα από τις δυσμενείς επιπτώσεις της μετάβασης, όπως στους εργαζόμενους με αναπηρία. Πρέπει να διατηρηθεί η ταυτότητα των εξορυκτικών κοινοτήτων και να διαφυλαχθεί η συνέχεια των παλαιότερων και των μελλοντικών κοινοτήτων. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην υλική και άυλη εξορυκτική κληρονομιά τους, συμπεριλαμβανομένου του πολιτισμού τους.

(16)

Για την τόνωση της οικονομικής διαφοροποίησης των εδαφών που πλήττονται από τη μετάβαση, το ΤΔΜ θα πρέπει να παρέχει στήριξη σε επιχειρήσεις και οικονομικούς φορείς, μεταξύ άλλων μέσω στήριξης των παραγωγικών επενδύσεων σε πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (12) (ΜΜΕ). Οι παραγωγικές επενδύσεις θα πρέπει να νοούνται ως επενδύσεις σε πάγια κεφάλαια ή άυλα περιουσιακά στοιχεία επιχειρήσεων με σκοπό την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών και στη συμβολή, με τον τρόπο αυτό, στον ακαθάριστο σχηματισμό κεφαλαίου και στην απασχόληση. Όταν οι επιχειρήσεις δεν είναι ΜΜΕ, οι παραγωγικές επενδύσεις θα πρέπει να υποστηρίζονται μόνο εφόσον είναι απαραίτητες για να μετριαστούν οι απώλειες θέσεων εργασίας εξαιτίας της μετάβασης, χάρη στη δημιουργία ή στην προστασία σημαντικού αριθμού θέσεων εργασίας, και εφόσον δεν οδηγούν ούτε οφείλονται σε μετεγκατάσταση. Οι επενδύσεις σε υφιστάμενες βιομηχανικές εγκαταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που καλύπτονται από το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της Ένωσης, θα πρέπει να επιτρέπονται, εάν συμβάλλουν στη μετάβαση προς μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία της Ένωσης έως το 2050 και επιτυγχάνουν σημαντικά χαμηλότερες τιμές σε σχέση με τους δείκτες αναφοράς που καθορίστηκαν για τη δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων εκπομπής βάσει της οδηγίας 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (13) και εάν έχουν ως αποτέλεσμα την προστασία σημαντικού αριθμού θέσεων εργασίας. Κάθε τέτοια επένδυση θα πρέπει να αιτιολογείται δεόντως στο σχετικό εδαφικό σχέδιο δίκαιης μετάβασης. Για να προστατεύεται η ακεραιότητα της εσωτερικής αγοράς και η πολιτική για τη συνοχή, η στήριξη που παρέχεται σε επιχειρήσεις θα πρέπει να συνάδει με τους κανόνες της Ένωσης για τις κρατικές ενισχύσεις, όπως ορίζονται στα άρθρα 107 και 108 ΣΛΕΕ, ειδικότερα δε, η στήριξη παραγωγικών επενδύσεων σε επιχειρήσεις που δεν είναι ΜΜΕ θα πρέπει να περιορίζεται σε επιχειρήσεις που βρίσκονται σε περιοχές χαρακτηρισμένες ως ενισχυόμενες για τους σκοπούς του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχεία α) και γ) ΣΛΕΕ.

(17)

Για περισσότερη ευελιξία στον προγραμματισμό των πόρων του ΤΔΜ στο πλαίσιο του στόχου «Επενδύσεις στην απασχόληση και την ανάπτυξη», θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα κατάρτισης ενός αυτόνομου προγράμματος του ΤΔΜ ή η δυνατότητα προγραμματισμού των πόρων του ΤΔΜ για μία ή περισσότερες ειδικές προτεραιότητες στο πλαίσιο προγραμμάτων υποστηριζομένων από το ΕΤΠΑ, το ΕΚΤ+ ή το Ταμείο Συνοχής. Σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1060, οι πόροι του ΤΔΜ δύνανται να ενισχυθούν σε εθελοντική βάση με συμπληρωματική χρηματοδότηση από το ΕΤΠΑ και το ΕΚΤ+. Σε μια τέτοια περίπτωση, τα αντίστοιχα ποσά που θα μεταφερθούν από το ΕΤΠΑ και το ΕΚΤ+ θα πρέπει να συνάδουν με το είδος των πράξεων που καθορίζονται στα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης.

(18)

Η στήριξη του ΤΔΜ θα πρέπει να εξαρτάται από την αποτελεσματική εφαρμογή της διαδικασίας μετάβασης σε συγκεκριμένο έδαφος με σκοπό την επίτευξη κλιματικά ουδέτερης οικονομίας. Σχετικά με αυτό, τα κράτη μέλη θα πρέπει να καταρτίζουν, με κοινωνικό διάλογο και σε συνεργασία με τα οικεία ενδιαφερόμενα μέρη, σύμφωνα με την οικεία διάταξη του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1060 για την εταιρική σχέση, και με την υποστήριξη της Επιτροπής, εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης, με λεπτομερή περιγραφή της διαδικασίας μετάβασης, τα οποία να συνάδουν με τα εθνικά τους σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα πρέπει να δημιουργήσει μια Πλατφόρμα Δίκαιης Μετάβασης, η οποία να στηρίζεται στην υφιστάμενη πλατφόρμα για τις περιοχές εξόρυξης άνθρακα που βρίσκονται σε μετάβαση και να παρέχει τη δυνατότητα διμερών και πολυμερών ανταλλαγών εμπειριών σχετικά με τα αντληθέντα διδάγματα και τις βέλτιστες πρακτικές σε όλους τους τομείς που επηρεάζονται. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι κοινότητες και δήμοι συμμετέχουν στην υλοποίηση των πόρων του ΤΔΜ και ότι λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες τους.

(19)

Τα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης θα πρέπει να προσδιορίζουν τα εδάφη που επηρεάζονται αρνητικά σε μεγαλύτερο βαθμό, στα οποία θα πρέπει να επικεντρώνεται η στήριξη του ΤΔΜ, και να περιγράφουν ειδικές δράσεις που θα πρέπει να αναληφθούν για την επίτευξη του στόχου της Ένωσης για την ενέργεια και το κλίμα για το έτος 2030 και της κλιματικά ουδέτερης οικονομίας της Ένωσης έως το 2050, ιδίως όσον αφορά τη μετατροπή ή το κλείσιμο εγκαταστάσεων που σχετίζονται με την παραγωγή ορυκτών καυσίμων ή με άλλες δραστηριότητες έντασης εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Τα εν λόγω εδάφη θα πρέπει να ορίζονται με ακρίβεια και να αντιστοιχούν στις εδαφικές μονάδες επιπέδου 3 της κοινής ονοματολογίας των εδαφικών στατιστικών μονάδων («περιφέρειες επιπέδου NUTS 3») ως ορίσθηκαν με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1059/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (14), ή να είναι τμήματα των περιφερειών αυτών. Τα σχέδια θα πρέπει να ορίζουν λεπτομερώς τα προβλήματα και τις ανάγκες των εν λόγω εδαφών, λαμβάνοντας υπόψη τους κινδύνους πληθυσμιακής συρρίκνωσης, και να προσδιορίζουν το είδος των πράξεων που απαιτούνται στο επίπεδο των δικαιούχων του σχεδίου για να συμβάλλουν στη δημιουργία θέσεων εργασίας και με τρόπο που να εξασφαλίζει με συνέπεια την ανάπτυξη κλιματικά ανθεκτικών οικονομικών δραστηριοτήτων, που συνάδουν επίσης με τη μετάβαση προς μία κλιματικά ουδέτερη οικονομία και με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Όταν προσδιορίζονται τέτοια εδάφη, θα πρέπει να δίνεται επιπλέον προσοχή στις ιδιαιτερότητες των νησιών, των νησιωτικών περιοχών καθώς και των εξόχως απόκεντρων περιοχών, όπου τα γεωγραφικά και κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά ενδέχεται να καθιστούν απαραίτητη μια διαφορετική προσέγγιση για τη στήριξη της διαδικασίας μετάβασης προς μία κλιματικά ουδέτερη οικονομία. Μόνο οι επενδύσεις που συμφωνούν με τα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης θα πρέπει να λαμβάνουν χρηματοδοτική στήριξη από το ΤΔΜ. Τα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης θα πρέπει να αποτελούν μέρος των προγραμμάτων, που υποστηρίζονται, ανάλογα με την περίπτωση, από το ΕΤΠΑ, το ΕΚΤ+, το Ταμείο Συνοχής ή το ΤΔΜ, τα οποία εγκρίνονται από την Επιτροπή.

(20)

Για να ενισχυθεί ο προσανατολισμός της χρήσης πόρων του ΤΔΜ στα αποτελέσματα, η Επιτροπή, σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, θα πρέπει να μπορεί να εφαρμόζει δημοσιονομικές διορθώσεις σε περίπτωση σοβαρής υστέρησης ως προς τους αριθμητικούς στόχους που έχουν καθοριστεί για τον ειδικό στόχο του ΤΔΜ.

(21)

Με σκοπό να καθοριστεί κατάλληλο χρηματοδοτικό πλαίσιο για το ΤΔΜ, θα πρέπει να ανατεθούν στην Επιτροπή εκτελεστικές αρμοδιότητες για τον καθορισμό της ετήσιας κατανομής των διαθέσιμων κονδυλίων ανά κράτος μέλος.

(22)

Εφόσον οι στόχοι του παρόντος κανονισμού, συγκεκριμένα η υποστήριξη των ανθρώπων, της οικονομίας και του περιβάλλοντος των εδαφών που αντιμετωπίζουν το φάσμα του οικονομικού και κοινωνικού μετασχηματισμού στη μετάβασή τους προς μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία, δεν μπορούν να επιτευχθούν επαρκώς από τα κράτη μέλη, εξαιτίας των ανισοτήτων στα επίπεδα ανάπτυξης των διαφόρων εδαφών και της καθυστέρησης που εμφανίζουν τα πλέον μειονεκτικά εδάφη, καθώς και των περιορισμών των δημοσιονομικών πόρων των κρατών μελών και των εδαφών, αλλά μπορούν, λόγω της ανάγκης για ένα συνεκτικό πλαίσιο υλοποίησης που θα καλύπτει περισσότερα ενωσιακά Ταμεία υπό καθεστώς επιμερισμένης διαχείρισης, να επιτευχθούν καλύτερα σε ενωσιακό επίπεδο, η Ένωση μπορεί να θεσπίζει μέτρα, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, που ορίζεται στο άρθρο 5 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, που διατυπώνεται στο ίδιο άρθρο, ο παρών κανονισμός δεν υπερβαίνει τα αναγκαία όρια για την επίτευξη του εν λόγω στόχου.

(23)

Προκειμένου να εκδοθεί μετά την έναρξη της περιόδου προγραμματισμού, και λόγω της ανάγκης να εφαρμοστεί το ΤΔΜ με τρόπο συντονισμένο και εναρμονισμένο, και για να καταστεί δυνατή η ταχεία εφαρμογή του, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να τεθεί σε ισχύ την επομένη της δημοσιεύσεως του στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης,