(1)

Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1315/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (4) θεσπίζει κοινό πλαίσιο για τη δημιουργία τεχνολογικά προηγμένων, διαλειτουργικών δικτύων στην Ένωση, στην υπηρεσία των πολιτών της, με στόχο την ενίσχυση της κοινωνικής, οικονομικής και εδαφικής συνοχής της Ένωσης και τη δημιουργία ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου μεταφορών και κινητικότητας, ενισχύοντας την εσωτερική αγορά. Το διευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών (ΔΕΔ-Μ) περιλαμβάνει δύο επίπεδα, δηλαδή ένα εκτεταμένο δίκτυο και ένα κεντρικό δίκτυο. Το πρώτο εξασφαλίζει τη συνδεσιμότητα όλων των περιφερειών της Ένωσης, ενώ το δεύτερο αποτελείται από εκείνα τα στοιχεία του εκτεταμένου δικτύου που είναι ύψιστης στρατηγικής σημασίας για την Ένωση. Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1315/2013 καθορίζει δεσμευτικούς στόχους, με το κεντρικό δίκτυο να έχει ολοκληρωθεί έως το 2030 και το εκτεταμένο έως το 2050, δίνοντας προτεραιότητα στις διασυνοριακές συνδέσεις, βελτιώνοντας τη διαλειτουργικότητα και συμβάλλοντας στην πολυτροπική ολοκλήρωση των υποδομών μεταφορών της Ένωσης.

(2)

Παρά την αναγκαιότητα ολοκλήρωσης του ΔΕΔ-Μ εντός δεσμευτικών προθεσμιών, η πείρα έδειξε ότι πολλές επενδύσεις που αποσκοπούν στην ολοκλήρωση του ΔΕΔ-Μ αντιμετωπίζουν διαφορετικές και σύνθετες διαδικασίες αδειοδότησης, διασυνοριακές διαδικασίες σύναψης δημόσιων συμβάσεων και άλλες. Η κατάσταση αυτή θέτει σε κίνδυνο την έγκαιρη υλοποίηση των έργων και συχνά συνεπάγεται σημαντικές καθυστερήσεις και έξοδα. Επιπλέον, ενδέχεται να δημιουργήσει αβεβαιότητα στους φορείς προώθησης των έργων και τους δυνητικούς ιδιώτες επενδυτές και θα μπορούσε να καταλήξει ορισμένα έργα να μην πραγματοποιηθούν με βάση τον αρχικό σχεδιασμό. Σκοπός της παρούσας οδηγίας είναι να αντιμετωπιστούν τα ζητήματα αυτά και να καταστεί δυνατή η συγχρονισμένη και έγκαιρη ολοκλήρωση του ΔΕΔ-Μ μέσω εναρμονισμένης δράσης σε επίπεδο Ένωσης. Κατά την κατάρτιση των εθνικών σχεδίων και προγραμμάτων, τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την ανάπτυξη του ΔΕΔ-Μ, σύμφωνα με το άρθρο 49 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1315/2013.

(3)

Η παρούσα οδηγία θα πρέπει να καλύπτει διαδικασίες για τα έργα και για την εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να θίγει τον πολεοδομικό ή χωροταξικό σχεδιασμό, τις διαδικασίες διαγωνισμών ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων, και τα μέτρα στρατηγικής που δεν σχετίζονται με συγκεκριμένο έργο, όπως οι στρατηγικές περιβαλλοντικές εκτιμήσεις, ο δημοσιονομικός σχεδιασμός, καθώς και τα εθνικά ή περιφερειακά σχέδια μεταφορών. Για να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των διαδικασιών αδειοδότησης και η ποιοτική τεκμηρίωση των έργων, οι φορείς προώθησης των έργων θα πρέπει να διεξάγουν τις προπαρασκευαστικές εργασίες, όπως προκαταρκτικές μελέτες και εκθέσεις, πριν την έναρξη της διαδικασίας αδειοδότησης. Η παρούσα οδηγία δεν θα πρέπει να εφαρμόζεται σε διαδικασίες διοικητικών προσφυγών ενώπιον διοικητικών ή δικαστικών αρχών.

(4)

Η παρούσα οδηγία θα πρέπει να εφαρμόζεται σε έργα που αποτελούν μέρος προκαθορισμένων τμημάτων του κεντρικού δικτύου που απαριθμούνται στο παράρτημα της παρούσας οδηγίας, και σε άλλα έργα στους διαδρόμους του κεντρικού δικτύου με συνολικό κόστος άνω των 300 000 000 EUR. Τα έργα που υπερβαίνουν το εν λόγω ποσό έχουν συχνά στρατηγική σημασία για τον στόχο της Ένωσης για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη και συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1315/2013. Οι διάδρομοι του κεντρικού δικτύου ακολουθούν τις κατευθύνσεις του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1316/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) και τους χάρτες του κεντρικού δικτύου που περιέχει ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1315/2013. Τεχνική βάση των εν λόγω χαρτών αποτελεί το διαλογικό γεωγραφικό και τεχνικό σύστημα πληροφοριών για το ΔΕΔ-Μ (TENtec), το οποίο περιέχει πολλές λεπτομέρειες σχετικά με την υποδομή του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών.

(5)

Τα έργα που αφορούν αποκλειστικά τηλεματικές εφαρμογές, νέες τεχνολογίες και καινοτομία θα πρέπει να εξαιρεθούν της παρούσας οδηγίας, καθώς η εγκατάστασή τους δεν περιορίζεται στο κεντρικό δίκτυο.

(6)

Ωστόσο, τα κράτη μέλη μπορούν να εφαρμόζουν την παρούσα οδηγία σε άλλα έργα στο κεντρικό και στο εκτεταμένο δίκτυο, όπως έργα που σχετίζονται αποκλειστικά με τηλεματικές εφαρμογές, νέες τεχνολογίες και καινοτομία, ώστε να επιτευχθεί μία εναρμονισμένη προσέγγιση των έργων υποδομής μεταφορών. Η δημοσίευση από τις εθνικές αρχές καταλόγων έργων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας αυξάνει τη διαφάνεια για τους φορείς προώθησης των έργων όσον αφορά τις τρέχουσες καθώς και τις μελλοντικές εργασίες στο ΔΕΔ-Μ.

(7)

Λόγω των διαφορετικών περιβαλλοντικών αξιολογήσεων που προβλέπονται στο σχετικό ενωσιακό και εθνικό δίκαιο, οι οποίες είναι αναγκαίες για την αδειοδότηση έργων στο κεντρικό δίκτυο, τα κράτη μέλη θα πρέπει να θεσπίσουν, όπου είναι εφικτό και σκόπιμο, απλουστευμένη διαδικασία πληρούσα τις απαιτήσεις του ενωσιακού και εθνικού δικαίου, ώστε να συμβάλλουν στην επιδιωκομένη με την παρούσα οδηγία ορθολογικότερη οργάνωση των μέτρων.

(8)

Προτεραιότητα θα πρέπει να δίνεται σε έργα που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας, ανάλογα με την περίπτωση. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει συντομότερες προθεσμίες, ταυτόχρονες διαδικασίες ή περιορισμένες προθεσμίες προσφυγής, διασφαλίζοντας ότι επιτυγχάνονται επίσης οι στόχοι άλλων οριζόντιων πολιτικών, όπως οι περιβαλλοντικές πολιτικές που αποσκοπούν στην αποφυγή, την πρόληψη, τη μείωση ή την άρση αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον, σύμφωνα με το ενωσιακό και το εθνικό δίκαιο. Η κειμένη νομοθεσία πολλών κρατών μελών δίνει προτεραιότητα σε ορισμένες κατηγορίες έργων με βάση τη στρατηγική σημασία τους για την οικονομία. Στην περίπτωση αυτή η ίδια προτεραιότητα θα πρέπει να δίνεται αυτομάτως και σε έργα που εμπίπτουν στο πεδίο της παρούσας οδηγίας. Ωστόσο, τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να δοκιμάζουν ειδικές διαδικασίες αδειοδότησης σε περιορισμένο αριθμό έργων, προκειμένου να αξιολογείται η δυνατότητα επέκτασής τους σε άλλα έργα. Κατά τη διάρκεια αυτής της δοκιμαστικής περιόδου, το οικείο κράτος μέλος δεν θα πρέπει να υποχρεούται να εφαρμόζει τις εν λόγω διαδικασίες δοκιμών σε άλλα έργα που εμπίπτουν στην παρούσα οδηγία.

(9)

Χάριν διαχειριστικής σαφηνείας της όλης διαδικασίας και για να παρασχεθεί σημείο επαφής για τους φορείς προώθησης, τα έργα στους διαδρόμους του κεντρικού δικτύου θα πρέπει να υποστηρίζονται από αποτελεσματικές διαδικασίες αδειοδότησης. Προς τον σκοπό αυτόν, τα κράτη μέλη θα πρέπει να ορίσουν μία ή περισσότερες αρχές ανάλογα με τα οικεία εθνικά νομικά πλαίσια και τις διοικητικές δομές και τους τύπους των έργων. Όταν ένα κράτος μέλος ορίζει διάφορες αρχές, θα πρέπει να διασφαλίζει ότι ορίζεται μόνο μία αρχή για κάθε συγκεκριμένο έργο και για κάθε συγκεκριμένη διαδικασία αδειοδότησης.

(10)

Ο ορισμός αρχής που ενεργεί ως σημείο επαφής για τον φορέα προώθησης του έργου θα απλοποιήσει, θα βελτιώσει την αποδοτικότητα και τη διαφάνεια των διαδικασιών και θα ενισχύσει τη συνεργασία των κρατών μελών. Οι διαδικασίες θα πρέπει να προωθούν την αποδοτική συνεργασία μεταξύ των φορέων προώθησης των έργων και της εντεταλμένης αρχής.

(11)

Η εντεταλμένη αρχή μπορεί μεταξύ άλλων να αναλάβει καθήκοντα σχετικά με τον συντονισμό και την αδειοδότηση συγκεκριμένων έργων, σύμφωνα με το ενωσιακό και το εθνικό δίκαιο, για την αποκατάσταση υποδομών στο κεντρικό δίκτυο σε περίπτωση φυσικών ή ανθρωπογενών καταστροφών.

(12)

Η διαδικασία της παρούσης οδηγίας εφαρμόζεται με την επιφύλαξη της εκπλήρωσης των απαιτήσεων του διεθνούς και του ενωσιακού δικαίου, συμπεριλαμβανομένων των απαιτήσεων προστασίας του περιβάλλοντος και της υγείας του ανθρώπου. Η παρούσα οδηγία δεν θα πρέπει να οδηγήσει σε μείωση των προτύπων για την αποφυγή, πρόληψη, μείωση ή αντιστάθμιση των αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον.

(13)

Επειδή η ολοκλήρωση του κεντρικού δικτύου επείγει, η απλούστευση των διαδικασιών αδειοδότησης θα πρέπει να συνοδευτεί από προθεσμία για τις διαδικασίες έγκρισης της κατασκευής υποδομής μεταφορών. Η εν λόγω προθεσμία θα επιτρέπει την αποτελεσματικότερη διαχείριση των διαδικασιών και δεν θα πρέπει ποτέ να θέτει σε κίνδυνο τα υψηλά πρότυπα της Ένωσης όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος και τη συμμετοχή του κοινού. Θα πρέπει να είναι δυνατή η παράταση της προθεσμίας σε δεόντως δικαιολογημένες περιπτώσεις, μεταξύ άλλων όταν προκύπτουν απρόβλεπτες περιστάσεις ή για την προστασία του περιβάλλοντος. Η παράταση θα μπορούσε, για παράδειγμα, να διατυπωθεί ως προθεσμία, δήλη ημέρα ή άλλη βέβαιη μελλοντική πράξη. Η παράταση της προθεσμίας θα πρέπει να μην περιλαμβάνει τον χρόνο που απαιτείται για την άσκηση διοικητικών ή δικαστικών προσφυγών ή ένδικων μέσων ενώπιον δικαστηρίου. Τα κράτη μέλη δεν θα πρέπει να θεωρούνται υπεύθυνα όταν η υπέρβαση της προθεσμίας καταλογίζεται στον φορέα προώθησης του έργου, για παράδειγμα όταν δεν τήρησε τις προθεσμίες της εθνικής νομοθεσίας ή τις ενδεικτικές προθεσμίες που έθεσε η εντεταλμένη αρχή ή όταν έχει καθυστερήσει αδικαιολόγητα.

(14)

Τα κράτη μέλη επιδιώκουν ένα κατά το δυνατόν αποτελεσματικότερο χειρισμό των προσφυγών που αμφισβητούν την ουσιαστική ή τη διαδικαστική νομιμότητα της απόφασης έγκρισης.

(15)

Τα έργα υποδομής του ΔΕΔ-Μ που αφορούν δύο ή περισσότερα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα εμπόδια συντονισμού των διαδικασιών αδειοδότησης. Ως εκ τούτου, οι εντεταλμένες αρχές των οικείων κρατών μελών θα πρέπει να συντονίζουν τα χρονοδιαγράμματά τους και να καθορίζουν κοινό χρονοδιάγραμμα αδειοδότησης, αν αυτό είναι εφικτό και κατάλληλο δεδομένης της κατάστασης ετοιμότητας ή ωριμότητας του έργου, η οποία εξαρτάται κυρίως από τον φορέα προώθησής του, ιδίως από την ημερομηνία κατά την οποία αυτός κοινοποίησε το έργο στην εντεταλμένη αρχή καθενός από αυτά τα κράτη μέλη.

(16)

Οι Ευρωπαίοι Συντονιστές που ορίζονται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1315/2013 θα πρέπει να ενημερώνονται σχετικά με τις σχετικές διαδικασίες, προκειμένου να διευκολύνεται ο συγχρονισμός και η ολοκλήρωσή τους ενόψει της έγκαιρης υλοποίησης του κεντρικού δικτύου έως το 2030.

(17)

Όταν το ΔΕΔ-Μ επεκτείνεται σε τρίτες χώρες, σύμφωνα με τους ενδεικτικούς χάρτες που καθορίζονται στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1315/2013, οι εν λόγω τρίτες χώρες θα πρέπει να καλούνται να εφαρμόζουν, κατά περίπτωση, παρόμοιους κανόνες με αυτούς που προβλέπονται στην παρούσα οδηγία.

(18)

Η ανάθεση δημόσιων συμβάσεων σε διασυνοριακά έργα θα πρέπει να διεξάγεται σύμφωνα με τις Συνθήκες και, κατά περίπτωση, την οδηγία 2014/24/ΕΕ (6) ή την οδηγία 2014/25/ΕΕ (7) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματική ολοκλήρωση των διασυνοριακών έργων του κεντρικού δικτύου, οι διαδικασίες σύναψης δημόσιων συμβάσεων που διενεργούνται από κοινό φορέα θα πρέπει να διέπονται από το εθνικό δίκαιο ενός κράτους μέλους. Κατά παρέκκλιση από το ενωσιακό δίκαιο περί δημοσίων συμβάσεων, εφαρμοστέο εθνικό δίκαιο θα πρέπει καταρχήν να είναι εκείνο του κράτους μέλους στο οποίο εδρεύει ο κοινός φορέας. Θα πρέπει να εξακολουθήσει η δυνατότητα επιλογής του εφαρμοστέου εθνικού δικαίου μέσω διακρατικής συμφωνίας. Για τις δημόσιες συμβάσεις που συνάπτονται από θυγατρική κοινού φορέα, η εν λόγω θυγατρική θα πρέπει να εφαρμόζει το εθνικό δίκαιο ενός από τα οικεία κράτη μέλη, το οποίο θα μπορούσε να είναι το εθνικό δίκαιο που ισχύει για τον κοινό φορέα. Για λόγους ασφάλειας δικαίου, οι ισχύουσες στρατηγικές για τις δημόσιες συμβάσεις θα πρέπει να συνεχίσουν εφαρμοζόμενες έναντι κοινού φορέως συσταθέντος πριν από την ημερομηνία έναρξης ισχύος της παρούσας οδηγίας.

(19)

Η Επιτροπή δεν συμμετέχει συστηματικά στην έγκριση επιμέρους έργων. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, για κάποιες πτυχές της προετοιμασίας του έργου απαιτείται έγκριση σε επίπεδο Ένωσης. Όταν η Επιτροπή συμμετέχει στις διαδικασίες, θα δίνει προτεραιότητα σε ενωσιακά έργα και θα εξασφαλίζει ασφάλεια δικαίου για τους φορείς προώθησης έργου. Ενίοτε ενδέχεται να απαιτείται η έγκριση κρατικής ενίσχυσης. Με την επιφύλαξη των προθεσμιών της παρούσας οδηγίας και σύμφωνα με τον Κώδικα βέλτιστων πρακτικών για τη διεξαγωγή διαδικασιών ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων, τα κράτη μέλη θα πρέπει να μπορούν να ζητούν από την Επιτροπή να χειρίζεται έργα σχετικά με το κεντρικό δίκτυο τα οποία θεωρούν έργα προτεραιότητας εφαρμόζοντας περισσότερο προβλέψιμες προθεσμίες, στο πλαίσιο της προσέγγισης χαρτοφυλακίου υποθέσεων ή του αμοιβαία συμφωνημένου προγραμματισμού.

(20)

Η υλοποίηση των έργων υποδομής στο κεντρικό δίκτυο θα πρέπει επίσης να υποστηριχθεί από κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής οι οποίες θα προσφέρουν περισσότερη σαφήνεια όσον αφορά την υλοποίηση ορισμένων ειδών έργων, τηρουμένου του κεκτημένου της Ένωσης. Στο πλαίσιο αυτό, η ανακοίνωση της Επιτροπής, της 27ης Απριλίου 2017, με τίτλο «Σχέδιο δράσης για τη φύση, τον άνθρωπο και την οικονομία», παρέχει καθοδήγηση και σαφήνεια σχετικά με τον τρόπο συμμόρφωσης με την οδηγία 2009/147/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (8) και την οδηγία 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου (9). Προκειμένου να διασφαλίζεται η καλύτερη σχέση ποιότητας-τιμής για τα δημόσια κεφάλαια, η άμεση στήριξη που συνδέεται με τις δημόσιες συμβάσεις θα πρέπει να είναι διαθέσιμη για έργα.

(21)

Δεδομένου ότι ο στόχος της παρούσας οδηγίας, συγκεκριμένα η ευθυγράμμιση των μέτρων για την προώθηση της υλοποίησης του ΔΕΔ-Μ, δεν μπορεί να επιτευχθεί επαρκώς από τα κράτη μέλη αλλά μπορεί, λόγω της ανάγκης ενίσχυσης του πλαισίου των διαδικασιών αδειοδότησης έργων ΔΕΔ-Μ μέσω εναρμονισμένης δράσης σε επίπεδο Ένωσης, να επιτευχθεί καλύτερα σε επίπεδο Ένωσης, η Ένωση μπορεί να θεσπίζει μέτρα σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, όπως ορίζεται στο άρθρο 5 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας όπως διατυπώνεται στο ίδιο άρθρο, η παρούσα οδηγία δεν υπερβαίνει τα αναγκαία όρια για την επίτευξη του εν λόγω στόχου.

(22)

Για λόγους ασφάλειας δικαίου, η παρούσα οδηγία δεν θα πρέπει να εφαρμόζεται σε διαδικασίες αδειοδότησης που άρχισαν πριν από την ημερομηνία μεταφοράς της παρούσας οδηγίας στο εθνικό δίκαιο,