(1)

Η ανακοίνωση της Επιτροπής της 20ής Ιουλίου 2010 προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών με τίτλο «Προς ένα ευρωπαϊκό χώρο οδικής ασφάλειας: πολιτικές κατευθύνσεις για την οδική ασφάλεια 2011-2020» ανέφερε τους στρατηγικούς στόχους της Ένωσης για τη μείωση του αριθμού των θανάτων σε τροχαία ατυχήματα κατά το ήμισυ έως το 2020 σε σύγκριση με το 2010 και την προσέγγιση του στόχου επίτευξης μηδενικού αριθμού θανάτων έως το 2050. Ωστόσο, η πρόοδος προς την επίτευξη αυτών των στόχων παρουσιάζει στασιμότητα τα τελευταία έτη. Στα συμπεράσματά του για την οδική ασφάλεια, της 8ης Ιουνίου 2017, το Συμβούλιο ενέκρινε ένα νέο ενδιάμεσο στόχο μείωσης στο μισό του αριθμού των σοβαρών τραυματισμών έως το 2030 σε σύγκριση με το 2020, υιοθετώντας τη δήλωση της Βαλέτας του Μαρτίου 2017. Ως εκ τούτου, απαιτείται να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες προκειμένου να επιτευχθούν και οι δύο αυτοί στόχοι.

(2)

Σύμφωνα με την προσέγγιση ασφαλούς συστήματος, ο θάνατος και ο σοβαρός τραυματισμός σε τροχαία ατυχήματα μπορούν να προλαμβάνονται σε μεγάλο βαθμό. Η εξασφάλιση ότι τα τροχαία ατυχήματα δεν οδηγούν σε σοβαρούς ή μοιραίους τραυματισμούς θα πρέπει να αποτελεί κοινή ευθύνη σε όλα τα επίπεδα. Πιο συγκεκριμένα, ο σωστός σχεδιασμός, η κατάλληλη συντήρηση και η σαφής σήμανση και σηματοδότηση των οδών, θα πρέπει να μειώσουν την πιθανότητα τροχαίων ατυχημάτων, ενώ η «συγχωρούσα οδική υποδομή» (δηλαδή οδοί που έχουν σχεδιαστεί με έξυπνο τρόπο ώστε τα σφάλματα κατά την οδήγηση να μην έχουν αμέσως σοβαρές ή μοιραίες συνέπειες) θα πρέπει να μειώσουν τη σοβαρότητα των ατυχημάτων. Η Επιτροπή θα πρέπει να εκπονήσει κατευθυντήριες γραμμές για την παροχή και τη συντήρηση των «συγχωρούντων παρόδιων χώρων», με βάση την εμπειρία όλων των κρατών μελών.

(3)

Οι οδικοί άξονες του διευρωπαϊκού οδικού δικτύου (δίκτυο ΔΕΔ-Μ) που καθορίζονται στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1315/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (4) είναι καίριας σημασίας για την υποστήριξη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Συνεπώς, θα πρέπει να εξασφαλιστεί υψηλό επίπεδο ασφάλειας σε αυτούς τους άξονες.

(4)

Οι διαδικασίες διαχείρισης της ασφάλειας των οδικών υποδομών («RISM») που εφαρμόζονται στο δίκτυο ΔΕΔ-Μ έχουν συμβάλει στη μείωση των θανατηφόρων ατυχημάτων και των σοβαρών τραυματισμών στην Ένωση. Προκύπτει με σαφήνεια από την αξιολόγηση των επιπτώσεων της οδηγίας 2008/96/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) ότι τα κράτη μέλη τα οποία έχουν εφαρμόσει αρχές RISM σε εθελοντική βάση στις εθνικές οδούς τους πέραν του δικτύου ΔΕΔ-Μ έχουν επιτύχει πολύ καλύτερες επιδόσεις όσον αφορά την οδική ασφάλεια σε σύγκριση με τα κράτη μέλη που δεν το έχουν πράξει. Συνεπώς, είναι επίσης επιθυμητό οι εν λόγω αρχές RISM να εφαρμόζονται σε άλλα τμήματα του ευρωπαϊκού οδικού δικτύου.

(5)

Είναι σημαντικό τα οδικά τμήματα που κατασκευάζονται σε γέφυρες και τα τμήματα οδικών οδών τα οποία διέρχονται από σήραγγες οι οποίες αποτελούν μέρος του δικτύου που εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας να καλύπτονται επίσης από την παρούσα οδηγία όσον αφορά την οδική ασφάλεια, με εξαίρεση τις σήραγγες που καλύπτονται από την οδηγία 2004/54/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (6).

(6)

Για λόγους οδικής ασφάλειας, είναι σημαντικό να καλύπτονται επίσης από την παρούσα οδηγία οι είσοδοι και έξοδοι στις περιοχές στάθμευσης κατά μήκος του δικτύου που εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας, ιδίως δε οι αυτοκινητόδρομοι και οι κύριες οδοί.

(7)

Οι εποχικές συνθήκες διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών και των περιφερειών. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να λαμβάνονται δεόντως υπόψη οι εν λόγω συνθήκες στις εθνικές διατάξεις μεταφοράς της παρούσας οδηγίας στο εθνικό δίκαιο.

(8)

Μεγάλο ποσοστό των τροχαίων ατυχημάτων σημειώνονται σε μικρό ποσοστό οδών με υψηλό κυκλοφοριακό φόρτο και ταχύτητες κυκλοφορίας και όπου υπάρχει ευρύ φάσμα κυκλοφορίας με διαφορετικές ταχύτητες. Συνεπώς, η περιορισμένη επέκταση του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας 2008/96/ΕΚ στους αυτοκινητόδρομους και στις άλλες κύριες οδούς πέραν του δικτύου ΔΕΔ-Μ θα πρέπει να συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση της ασφάλειας των οδικών υποδομών σε ολόκληρη την Ένωση.

(9)

Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι αυτή η επέκταση του πεδίου εφαρμογής θα έχει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, είναι λογικό οι κύριες οδοί πλην των αυτοκινητοδρόμων να περιλαμβάνουν όλες τις οδούς που ανήκουν στην υψηλότερη κατηγορία οδού κάτω από την κατηγορία «αυτοκινητόδρομος» στην εθνική ταξινόμηση των οδών. Για τον ίδιο λόγο, τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενθαρρυνθούν να διασφαλίσουν ότι τουλάχιστον όλες οι οδοί στις οποίες εφαρμοζόταν η οδηγία 2008/96/ΕΚ πριν από την έναρξη ισχύος της παρούσας οδηγίας, μεταξύ άλλων σε εθελοντική βάση, εξακολουθούν να καλύπτονται από την παρούσα οδηγία.

(10)

Η υποχρεωτική εφαρμογή των διαδικασιών της οδηγίας 2008/96/ΕΚ σε οποιοδήποτε έργο οδικής υποδομής που κατασκευάζεται εκτός αστικών περιοχών και ολοκληρώνεται με ενωσιακή χρηματοδότηση θα πρέπει να διασφαλίζει ότι τα κονδύλια της Ένωσης δεν χρησιμοποιούνται για την κατασκευή επισφαλών οδών.

(11)

Η οδηγία 2008/96/ΕΚ καλύπτει αποκλειστικά οδικές υποδομές. Συνεπώς, η παρούσα οδηγία δεν επηρεάζει τον νόμο περί οδικής κυκλοφορίας, ούτε και την αρμοδιότητα των κρατών μελών να λαμβάνουν αυτονόμως αποφάσεις όσον αφορά το δίκαιο στον τομέα της οδικής κυκλοφορίας. Η σύμβαση της Γενεύης των Ηνωμένων Εθνών για την οδική κυκλοφορία της 19ης Σεπτεμβρίου 1949 και η σύμβαση της Βιέννης για την οδική κυκλοφορία της 8ης Νοεμβρίου 1968, καθώς και η σύμβαση της Βιέννης περί οδικής σημάνσεως και σηματοδοτήσεως της 8ης Νοεμβρίου 1968, θα πρέπει να γίνουν σεβαστές από τα συμβαλλόμενα μέρη.

(12)

Η αξιολόγηση της ασφάλειας ολόκληρου του οδικού δικτύου βάσει κινδύνου έχει αναδειχθεί ως αποδοτικό και αποτελεσματικό εργαλείο για τον εντοπισμό τμημάτων του δικτύου τα οποία θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο πιο ενδελεχών επιθεωρήσεων της οδικής ασφάλειας, καθώς και για την ιεράρχηση των προτεραιοτήτων όσον αφορά τις επενδύσεις συναρτήσει της δυνατότητάς τους να επιφέρουν βελτιώσεις στην ασφάλεια ολόκληρου του δικτύου. Κατά συνέπεια, το σύνολο του οδικού δικτύου που καλύπτεται από την παρούσα οδηγία θα πρέπει να αξιολογείται συστηματικά, μεταξύ άλλων μέσω δεδομένων που συλλέγονται με ηλεκτρονικά και ψηφιακά μέσα, με στόχο την αύξηση της οδικής ασφάλειας σε ολόκληρη την Ένωση.

(13)

Η ενσωμάτωση των στοιχείων με τις καλύτερες επιδόσεις που διαπιστώθηκαν στην προηγούμενη «εν λειτουργία διαδικασία κατάταξης και διαχείρισης της ασφάλειας στο οδικό δίκτυο» στη νέα διαδικασία αξιολόγησης της ασφάλειας ολόκληρου του οδικού δικτύου θα πρέπει να καταστήσει δυνατό τον αποτελεσματικότερο εντοπισμό των οδικών τμημάτων στα οποία οι δυνατότητες βελτίωσης της ασφάλειας είναι οι μεγαλύτερες και όπου στοχευμένες παρεμβάσεις θα πρέπει να επιφέρουν τις μεγαλύτερες βελτιώσεις.

(14)

Προκειμένου να βελτιωθεί η ποιότητα, η αντικειμενικότητα και η αποτελεσματικότητα των διαδικασιών RISM, είναι χρήσιμο να επιτραπεί στα κράτη μέλη να επωφελούνται, όπου ενδείκνυται, από τη συνεχή ανάπτυξη τεχνολογιών για τον έλεγχο οδικών τμημάτων, την καταγραφή των συνθηκών οδικής ασφάλειας και τη συλλογή άλλων δεδομένων σχετικών με την ασφάλεια του οδικού δικτύου.

(15)

Η συστηματική παρακολούθηση των διαδικασιών RISM είναι κρίσιμης σημασίας για την επίτευξη των βελτιώσεων στην ασφάλεια των οδικών υποδομών που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων της Ένωσης για την οδική ασφάλεια. Προς αυτόν τον σκοπό, τα σχέδια δράσης προτεραιότητας θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι αναγκαίες παρεμβάσεις υλοποιούνται το συντομότερο δυνατό. Ειδικότερα, τα ευρήματα της αξιολόγησης της ασφάλειας ολόκληρου του οδικού δικτύου θα πρέπει να ακολουθούνται είτε από στοχευμένες επιθεωρήσεις οδικής ασφάλειας είτε, εάν αυτό είναι εφικτό και οικονομικά αποδοτικό, από άμεση λήψη διορθωτικών μέτρων που αποσκοπούν στο να εξαλείψουν ή να μειώσουν τους κινδύνους για την οδική ασφάλεια χωρίς να επιβάλουν περιττό διοικητικό φόρτο.

(16)

Οι επιδόσεις όσον αφορά την ασφάλεια των υφιστάμενων οδών θα πρέπει να βελτιωθούν με στόχευση των επενδύσεων στα οδικά τμήματα όπου παρατηρείται το υψηλότερο ποσοστό ατυχημάτων και όπου υπάρχουν οι περισσότερες δυνατότητες μείωσης των ατυχημάτων.

(17)

Χρηματοδότηση και οικονομικά κίνητρα σε επίπεδο Ένωσης μπορούν, σύμφωνα με τις ισχύουσες συνθήκες, να χρησιμοποιούνται για να παράσχουν στήριξη για τέτοιου είδους επενδύσεις, συμπληρώνοντας αντίστοιχες εθνικές επενδύσεις και κίνητρα.

(18)

Τα τμήματα του οδικού δικτύου που οδηγούν σε οδικές σήραγγες του διευρωπαϊκού οδικού δικτύου που καλύπτεται από την οδηγία 2004/54/ΕΚ παρουσιάζουν ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο ατυχημάτων. Θα πρέπει, συνεπώς, σε αυτά τα οδικά τμήματα να καθιερωθεί η διενέργεια κοινών επιθεωρήσεων οδικής ασφάλειας, στις οποίες θα συμμετέχουν εκπρόσωποι τόσο των αρχών που είναι αρμόδιες για τις οδούς, όσο και των αρχών που είναι αρμόδιες για τις σήραγγες, με στόχο τη βελτίωση της ασφάλειας του οδικού δικτύου που καλύπτεται από την παρούσα οδηγία.

(19)

Το 2017 οι ευάλωτοι χρήστες του οδικού δικτύου αντιπροσώπευαν το 47 % των θανάτων από τροχαία ατυχήματα στην Ένωση. Η διασφάλιση της συνεκτίμησης των αναγκών των ευάλωτων χρηστών του οδικού δικτύου σε όλες τις διαδικασίες RISM και η ανάπτυξη απαιτήσεων ποιότητας για τις υποδομές για αυτούς τους χρήστες του οδικού δικτύου αναμένεται συνεπώς ότι θα βελτιώσουν την οδική ασφάλειά τους.

(20)

Προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα στα κράτη μέλη να βελτιώσουν τις διαδικασίες τους που αποσκοπούν στη διασφάλιση της επιχειρησιακής χρήσης των οδικών σημάνσεων και της οδικής σηματοδότησης τους, θα πρέπει να καθοριστούν κοινές προδιαγραφές προκειμένου να προωθηθεί η αποτελεσματική αναγνωσιμότητα και ανιχνευσιμότητα των οδικών σημάνσεων και της οδικής σηματοδότησης για τους ανθρώπινους οδηγούς και τα αυτοματοποιημένα συστήματα υποβοήθησης της οδήγησης.

(21)

Η βελτίωση της ασφάλειας αποτελεί επίσης προτεραιότητα για τις ισόπεδες διαβάσεις (π.χ. σηματοδότηση, βελτίωση υποδομών). Σύμφωνα με την έκθεση για την ασφάλεια και τη διαλειτουργικότητα των σιδηροδρόμων στην ΕΕ του 2018 του Οργανισμού Σιδηροδρόμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το 2016 σημειώθηκαν 433 σημαντικά ατυχήματα σε 108 000 ισόπεδες διαβάσεις στην Ένωση, με αποτέλεσμα 255 νεκρούς και 217 σοβαρά τραυματισμένους. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να εντοπίζονται οι ισόπεδες διαβάσεις που ενέχουν υψηλό κίνδυνο για την ασφάλεια, με σκοπό τη βελτίωσή τους.

(22)

Οι υψηλής ποιότητας οδικές σημάνσεις και οδική σηματοδότηση έχουν ζωτική σημασία για την υποστήριξη των οδηγών, καθώς και των συνδεδεμένων και αυτοματοποιημένων οχημάτων. Οι κοινές προδιαγραφές για τις οδικές σημάνσεις και την οδική σηματοδότηση θα πρέπει να αποτελούν τη βάση που ανοίγει τον δρόμο για την ανάπτυξη προηγμένων συστημάτων συνδεδεμένης και αυτοματοποιημένης κινητικότητας. Θα ήταν προτιμότερη μια κοινή Ευρωπαϊκή προσέγγιση σύμφωνα με τη σύμβαση της Βιέννης για την οδική σήμανση και σηματοδότηση του 1968.

(23)

Για την ενίσχυση των αναμενόμενων αποτελεσμάτων από την εφαρμογή της παρούσας οδηγίας και τη διασφάλιση επαρκούς επιπέδου ασφάλειας σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να διευκολύνουν τη συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών τους πολιτικής προστασίας, αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης και τροχαίας, κατά περίπτωση, και ιδίως σε διασυνοριακά οδικά τμήματα. Όταν απαιτείται συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών στις εν λόγω δραστηριότητες, ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της Ένωσης σύμφωνα με την απόφαση αριθ. 1313/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (7) παρέχει ένα πλαίσιο για τον σκοπό αυτό.

(24)

Με την επιφύλαξη της νομοθεσίας για τις δημόσιες συμβάσεις, ιδίως της οδηγίας 2014/25/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (8), οι τεχνικές προδιαγραφές σχετικά με την ασφάλεια θα πρέπει να δημοσιοποιούνται, όταν οι δημόσιες συμβάσεις εκτελούνται στον τομέα των οδικών υποδομών.

(25)

Προκειμένου να διασφαλιστεί διαφάνεια και να βελτιωθεί η λογοδοσία, θα πρέπει να υποβάλλονται εκθέσεις για τους χαρακτηρισμούς της οδικής ασφάλειας, έτσι ώστε οι χρήστες του οδικού δικτύου να μπορούν να ενημερώνονται σχετικά με την κατάσταση της υποδομής και να αυξάνεται η ευαισθητοποίησή τους.

(26)

Θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η ανταλλαγή εμπειριών όσον αφορά τις μεθοδολογίες ασφαλούς συστήματος μεταξύ επαγγελματιών και η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ ελεγκτών οδικής ασφάλειας.

(27)

Η δημοσίευση των αποτελεσμάτων των αξιολογήσεων της ασφάλειας ολόκληρου του οδικού δικτύου αναμένεται να καταστήσει δυνατή τη σύγκριση του επιπέδου εγγενούς ασφάλειας των οδικών υποδομών σε ολόκληρη την Ένωση.

(28)

Δεδομένου ότι ο στόχος της παρούσας οδηγίας, και συγκεκριμένα η καθιέρωση διαδικασιών για την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου οδικής ασφάλειας σε όλο το δίκτυο ΔΕΔ-Μ και στο δίκτυο αυτοκινητόδρομων και κύριων οδών σε ολόκληρη την Ένωση, δεν μπορεί να επιτευχθεί επαρκώς από τα κράτη μέλη, μπορεί όμως να επιτευχθεί καλύτερα σε επίπεδο Ένωσης, διότι η βελτίωση είναι αναγκαία σε ολόκληρη την Ένωση προκειμένου να διασφαλιστεί σύγκλιση προς υψηλότερα πρότυπα ασφάλειας των οδικών υποδομών, η Ένωση δύναται να λάβει μέτρα, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας του άρθρου 5 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, όπως αυτή διατυπώνεται στο ίδιο άρθρο, η παρούσα οδηγία δεν υπερβαίνει τα αναγκαία όρια για την επίτευξη αυτού του στόχου. Ως αποτέλεσμα της δράσης σε επίπεδο Ένωσης, τα ταξίδια σε ολόκληρη την Ένωση αναμένεται να καταστούν ασφαλέστερα, και αυτό με τη σειρά του θα επιφέρει βελτίωση της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς και θα στηρίξει τον στόχο της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής.

(29)

Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι το περιεχόμενο των διαδικασιών RISM εξακολουθεί να ανταποκρίνεται στις βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές γνώσεις, θα πρέπει να ανατεθεί στην Επιτροπή η εξουσία έκδοσης πράξεων σύμφωνα με το άρθρο 290 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης με σκοπό την προσαρμογή των παραρτημάτων της παρούσας οδηγίας στην τεχνική πρόοδο. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό η Επιτροπή να διεξάγει, κατά τις προπαρασκευαστικές της εργασίες, τις κατάλληλες διαβουλεύσεις, μεταξύ άλλων σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων, οι οποίες να πραγματοποιούνται σύμφωνα με τις αρχές που ορίζονται στη διοργανική συμφωνία της 13ης Απριλίου 2016 για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου (9). Πιο συγκεκριμένα, προκειμένου να διασφαλιστεί η ίση συμμετοχή στην προετοιμασία των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο λαμβάνουν όλα τα έγγραφα κατά τον ίδιο χρόνο με τους εμπειρογνώμονες των κρατών μελών, και οι εμπειρογνώμονές τους έχουν συστηματικά πρόσβαση στις συνεδριάσεις των ομάδων εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής που ασχολούνται με την προετοιμασία κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων.

(30)

Απαιτείται η λήψη ειδικών μέτρων για τη συνεχή βελτίωση των πρακτικών διαχείρισης της οδικής ασφάλειας και τη διευκόλυνση της αναγνώρισης της οδικής σήμανσης και της οδικής σηματοδότησης από τα οχήματα που είναι εξοπλισμένα με συστήματα υποβοήθησης του οδηγού ή διαθέτουν υψηλά επίπεδα αυτοματισμού. Προκειμένου να εξασφαλιστούν ενιαίες προϋποθέσεις εφαρμογής των σχετικών διατάξεων της παρούσας οδηγίας, θα πρέπει να ανατεθούν εκτελεστικές αρμοδιότητες στην Επιτροπή. Οι εν λόγω αρμοδιότητες θα πρέπει να ασκούνται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 182/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (10).

(31)

Επομένως, η οδηγία 2008/96/ΕΚ θα πρέπει να τροποποιηθεί αναλόγως,