This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52022AE1686
Opinion of the European Economic and Social Committee on Communication from the Commission to the European Parliament, the European Council, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions — REPowerEU: Joint European Action for more affordable, secure and sustainable energy (COM(2022) 108 final)
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — REPowerEU: Κοινή ευρωπαϊκή δράση για πιο προσιτή οικονομικά, εξασφαλισμένη και βιώσιμη ενέργεια» [COM(2022) 108 final]
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — REPowerEU: Κοινή ευρωπαϊκή δράση για πιο προσιτή οικονομικά, εξασφαλισμένη και βιώσιμη ενέργεια» [COM(2022) 108 final]
EESC 2022/01686
ΕΕ C 323 της 26.8.2022, pp. 123–128
(BG, ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, GA, HR, IT, LV, LT, HU, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, FI, SV)
|
26.8.2022 |
EL |
Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης |
C 323/123 |
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — REPowerEU: Κοινή ευρωπαϊκή δράση για πιο προσιτή οικονομικά, εξασφαλισμένη και βιώσιμη ενέργεια»
[COM(2022) 108 final]
(2022/C 323/21)
|
Εισηγητές: |
ο κ. Thomas KATTNIG η κ. Alena MASTANTUONO ο κ. Simo TIAINEN |
|
Αίτηση γνωμοδότησης |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2.5.2022 |
|
Νομική βάση |
Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης |
|
Αρμόδιο τμήμα |
Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές, κοινωνία των πληροφοριών |
|
Υιοθετήθηκε από το τμήμα |
2.5.2022 |
|
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια |
18.5.2022 |
|
Σύνοδος ολομέλειας αριθ. |
569 |
|
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές) |
159/3/4 |
1. Συμπεράσματα και συστάσεις
|
1.1. |
Η τρέχουσα γεωπολιτική κατάσταση που έχει προκληθεί από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αναδεικνύει τη σημασία της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού και την ανάγκη για αύξηση της ενεργειακής ανεξαρτησίας και αυτονομίας της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) υποστηρίζει πλήρως τον στόχο της απεξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια, ο οποίος θα υλοποιηθεί το συντομότερο δυνατό. |
|
1.2. |
Η ΕΕ βρέθηκε επίσης αντιμέτωπη με μια άνευ προηγουμένου άνοδο των τιμών της ενέργειας κατά το περασμένο έτος. Το φαινόμενο αυτό εντάθηκε περαιτέρω από τις συνέπειες της ρωσικής επιθετικότητας στην Ουκρανία και έχει επιβαρύνει αφόρητα τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. |
|
1.3. |
Απαιτούνται, επομένως, άμεσες δράσεις προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και να μετριαστεί ο αντίκτυπος των υψηλών τιμών στα νοικοκυριά, τους γεωργούς, τις επιχειρήσεις και τη βιομηχανία. Η ανακοίνωση με τίτλο «REPowerEU: Κοινή ευρωπαϊκή δράση για πιο προσιτή οικονομικά, εξασφαλισμένη και βιώσιμη ενέργεια» ορίζει νέες δράσεις για την ενίσχυση της παραγωγής πράσινης ενέργειας, τη διαφοροποίηση των προμηθειών και τη μείωση της ζήτησης, εστιάζοντας κυρίως στο ρωσικό φυσικό αέριο, το οποίο έχει προκαλέσει σημαντικές ανατιμήσεις στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας εξαιτίας της χειραγώγησής της. |
|
1.4. |
Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ανακοίνωση REPowerEU, καθώς παρουσιάζει λύσεις που συνάδουν με τους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας και της Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Ένωσης. Η ΕΟΚΕ προειδοποιεί ότι η Ευρώπη πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτική όταν γίνεται λόγος για πόρους που αντικαθιστούν το ρωσικό φυσικό αέριο ως προς τον αντίκτυπό τους στο περιβάλλον, καθώς και ως προς μια νέα εξάρτηση από τρίτες χώρες που δεν συμμερίζονται τις ευρωπαϊκές αξίες. |
|
1.5. |
Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι, δυστυχώς, το αίτημά της (1) για μείωση της στρατηγικής εξάρτησης από αναξιόπιστους τρίτους, όχι μόνο δεν εισακούστηκε από τους πολιτικούς ιθύνοντες, αλλά, αντιθέτως, η εξάρτηση αυτή αυξήθηκε. Η τρέχουσα κρίση στις τιμές της ενέργειας δεν θα έπληττε τόσο σοβαρά τους Ευρωπαίους πολίτες και τις ευρωπαϊκές εταιρείες εάν η Ευρώπη δεν εξαρτιόταν σε τόσο μεγάλο βαθμό από εισαγωγές ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία. |
|
1.6. |
Η ΕΕ πρέπει να τηρεί με συνέπεια όλους τους βασικούς στόχους της ενεργειακής της πολιτικής: ασφάλεια εφοδιασμού, λογικό κόστος και τιμές και ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα. Είναι επομένως καίριας σημασίας να επικεντρωθούμε σε μέτρα που αποφέρουν το μεγαλύτερο όφελος ως προς το σύνολο των στόχων τόσο στην οξυμένη παρούσα κατάσταση όσο και μακροπρόθεσμα. |
|
1.7. |
Παρόλο που η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως προς τον στόχο να επιτευχθεί ανεξαρτησία από το ρωσικό φυσικό αέριο, επισημαίνει ότι θα είναι εξαιρετικά δύσκολο η ευρωπαϊκή οικονομία και κοινωνία να μειώσει τη ζήτηση για ρωσικό φυσικό αέριο κατά δύο τρίτα έως τα τέλη του τρέχοντος έτους. Αυτό σημαίνει διαφοροποίηση, κατά πρώτον και κύριον μέσω του υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) και του βιομεθανίου, βραχυπρόθεσμα, και κατά δεύτερον μέσω της ενεργειακής απόδοσης και της επέκτασης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η αλλαγή της εξάρτησης από έναν προμηθευτή και από μία πηγή ενέργειας που έχει μεγάλο μερίδιο στο ενεργειακό μείγμα της ΕΕ είναι ένα περίπλοκο ζήτημα και δεν μπορεί να συμβεί εν μία νυκτί. Βραχυπρόθεσμα, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να χρησιμοποιούνται χωρίς προκαταλήψεις όλες οι διαθέσιμες πηγές ενέργειας, με προτεραιότητα στις διαθέσιμες ανανεώσιμες πηγές, ώστε να αποφεύγονται οι διακοπές της ηλεκτροδότησης και η κοινωνική αναταραχή. |
|
1.8. |
Για να διασφαλιστούν κοινωνικά αποδεκτές τιμές ενέργειας, διατηρώντας παράλληλα την ΕΕ στη σωστή πορεία ώστε να διατηρήσει την ηγετική θέση της στην ανάπτυξη ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, η ΕΟΚΕ ζητεί τα εξής:
|
|
1.9. |
Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι θα είναι απαραίτητο να γίνουν παρεμβάσεις από τα κράτη μέλη, είτε αυτές είναι φορολογικές είτε ρυθμιστικές, με σκοπό να διασφαλιστούν προσιτές τιμές για τους τελικούς καταναλωτές και να αποτραπεί η ενεργειακή φτώχεια. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή και το Συμβούλιο να αναλάβουν περαιτέρω δράση για να σταθεροποιηθούν οι τιμές στο ενεργειακό σύστημα της ΕΕ, κατά τρόπο ώστε να αποφεύγονται απροσδόκητες αιφνίδιες αυξήσεις των τιμών. Ωστόσο, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι παρεμβάσεις αυτές δεν παρεμποδίζουν τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ενέργειας, δεν θέτουν σε κίνδυνο τις προσπάθειες απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές και ενεργειακής απόδοσης και δεν προκαλούν επενδυτικές αβεβαιότητες στον ενεργειακό κλάδο. Οποιαδήποτε μέτρα, είτε σε επίπεδο κρατών μελών είτε σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο στενής διαβούλευσης με τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη, π.χ. τους κοινωνικούς εταίρους. |
|
1.10. |
Η εσωτερική αγορά ενέργειας δεν έχει ολοκληρωθεί και, σε μια περίοδο κρίσης, η πτυχή της αλληλεγγύης είναι εξαιρετικά σημαντική. Οι υποδομές πρέπει να βελτιωθούν προκειμένου να διευκολυνθεί η στροφή προς την πράσινη μετάβαση, καθώς και σε διαφοροποιημένες πηγές φυσικού αερίου, με ταυτόχρονη διασφάλιση της ροής ενέργειας μεταξύ των κρατών μελών μέσω διασυνδέσεων μεταφοράς. |
|
1.11. |
Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τις ανακοινώσεις της Επιτροπής σχετικά με τους χρόνους διεκπεραίωσης των φακέλων σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις (έως το καλοκαίρι). |
|
1.12. |
Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σαφώς την πρόταση της Επιτροπής για την αποθήκευση φυσικού αερίου και καλεί τα θεσμικά όργανα:
|
|
1.13. |
Ένας ευπροσάρμοστος συνδυασμός μορφών παραγόμενης ενέργειας αποτελεί μέρος της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού. Επομένως, εκτός από την αιολική και ηλιακή ενέργεια, είναι σημαντικό να αξιοποιηθεί η μεγάλη ποικιλία πηγών ενέργειας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, οι οποίες είναι συμβατές από οικονομική και οικολογική άποψη με ένα ενεργειακό σύστημα. Έως ότου ολοκληρωθεί η ενεργειακή διαφοροποίηση της ΕΕ, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρακτική χρήση σταθερών και οικονομικά προσιτών πηγών ενέργειας που πληρούν τις απαιτήσεις σχετικά με τις χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές. |
|
1.14. |
Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι, δυστυχώς, η ανακοίνωση δεν αναφέρει τον ρόλο των σταθερών πηγών ενέργειας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών στη σταθερότητα του ενεργειακού εφοδιασμού. |
2. Γενικό πλαίσιο
|
2.1. |
Ως άμεση συνέπεια και αντίδραση στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε και πρότεινε τον Μάρτιο του 2022 ένα περίγραμμα του σχεδίου με σκοπό να καταστήσει την ΕΕ ανεξάρτητη από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα πολύ πριν από το 2030, ξεκινώντας αμέσως με το φυσικό αέριο. |
|
2.2. |
Η εστίαση μπορεί να επεκταθεί στη σταδιακή απεξάρτηση από το ρωσικό πετρέλαιο και τον ρωσικό γαιάνθρακα, για τα οποία η ΕΕ διαθέτει ευρύτερο φάσμα δυνητικών εναλλακτικών προμηθευτών. Η ΕΕ εισάγει το 90 % του φυσικού αερίου που καταναλώνει, και η Ρωσία παρέχει πάνω από το 40 % της συνολικής κατανάλωσης της ΕΕ σε φυσικό αέριο. Επίσης, το 27 % των εισαγωγών πετρελαίου και το 46 % των εισαγωγών γαιάνθρακα προέρχονται από τη Ρωσία. |
|
2.3. |
Το σχέδιο περιγράφει επίσης ένα σύνολο μέτρων ως αντίδραση στην αύξηση των τιμών της ενέργειας και την αναπλήρωση των αποθεμάτων φυσικού αερίου για τον επόμενο χειμώνα. Εκτός από την εργαλειοθήκη για τις τιμές της ενέργειας, το σχέδιο παρέχει στα κράτη μέλη πρόσθετες κατευθυντήριες γραμμές, ενώ επιβεβαιώνει τη δυνατότητα ρύθμισης των τιμών σε εξαιρετικές περιστάσεις και προσδιορίζει τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη μπορούν να αναδιανείμουν τα έσοδα από τα υψηλά κέρδη του ενεργειακού τομέα και την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών στους καταναλωτές. Οι κανόνες της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις προσφέρουν επίσης στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να παρέχουν βραχυπρόθεσμη υποστήριξη στις επιχειρήσεις που πλήττονται από τις υψηλές τιμές ενέργειας και να συμβάλλουν στη μείωση της έκθεσής τους στην αστάθεια των τιμών της ενέργειας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Η Επιτροπή θα εξετάσει, εν προκειμένω, όλες τις πιθανές επιλογές όσον αφορά μέτρα έκτακτης ανάγκης για τον περιορισμό της μεταδοτικής επίδρασης των τιμών του φυσικού αερίου στις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας. |
|
2.4. |
Το σχέδιο –REPowerEU– φιλοδοξεί να διαφοροποιήσει τις παραδόσεις και την προμήθεια φυσικού αερίου, να επιταχύνει την παραγωγή φυσικού αερίου από ανανεώσιμες πηγές, ενώ προβλέπει επίσης την αντικατάσταση του φυσικού αερίου για σκοπούς θέρμανσης και παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Τα μέτρα αυτά αποσκοπούν από κοινού στη μείωση της ζήτησης της ΕΕ για ρωσικό φυσικό αέριο κατά τα δύο τρίτα έως τα τέλη του 2022. |
|
2.5. |
Η διαφοροποίηση του συνολικού ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ θα πραγματοποιηθεί μέσω:
|
3. Γενικές παρατηρήσεις
|
3.1. |
Η ΕΟΚΕ κατανοεί ότι το REPowerEU είναι ένα εξαιρετικό και επείγον βήμα που αποδίδεται στην κλιμάκωση της ρωσικής επιθετικότητας και τον αντίκτυπό της στη λειτουργία της ενεργειακής αγοράς της ΕΕ και στην ασφάλειά της στο μέλλον. Συμφωνεί επίσης ότι ένα τέτοιο βήμα πρέπει να είναι ισχυρό και να εφαρμοστεί στην πράξη το συντομότερο δυνατό. Η τρέχουσα κατάσταση δεν αφορά μόνο τις τιμές εισαγωγής στρατηγικών εμπορευμάτων, αλλά και τη διευκόλυνση της προσφοράς που απαιτείται για τη λειτουργία της οικονομίας και της κοινωνίας της ΕΕ. |
|
3.2. |
Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ανακοίνωση REPowerEU, καθώς παρουσιάζει λύσεις που συνάδουν με τους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας και της Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Ένωσης. Εντούτοις, η ΕΟΚΕ προειδοποιεί ότι η Ευρώπη πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτική όταν γίνεται λόγος για πόρους που αντικαθιστούν το ρωσικό φυσικό αέριο ως προς τον αντίκτυπό τους στο περιβάλλον, καθώς και ως προς μια νέα εξάρτηση από τρίτες χώρες που δεν συμμερίζονται τις ευρωπαϊκές αξίες. |
|
3.3. |
Η νέα πραγματικότητα απαιτεί δραστική επίσπευση της μετάβασης στην καθαρή ενέργεια και την αύξηση της ενεργειακής ανεξαρτησίας και αυτονομίας της ΕΕ. Οι υποδομές χρειάζεται να βελτιωθούν προκειμένου να διευκολυνθεί η στροφή προς την πράσινη μετάβαση προς τους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας, καθώς και σε διαφοροποιημένες πηγές φυσικού αερίου, με ταυτόχρονη διασφάλιση της ροής ενέργειας μεταξύ των κρατών μελών μέσω διασυνδέσεων μεταφοράς. Στο έγγραφό της, η Επιτροπή ζητεί συμβατότητα με το υδρογόνο και η ΕΟΚΕ το υποστηρίζει. |
|
3.4. |
Το REPowerEU συνδέεται επίσης με το σύνολο των κυρώσεων που εγκρίθηκαν από την ΕΕ και άλλα μέρη του δυτικού κόσμου προς τη Ρωσία και μπορούν να συντονιστούν και να προσαρμοστούν ανάλογα, καθώς είναι αναμενόμενο ότι το εύρος και η ένταση των κυρώσεων θα μπορούσαν να αλλάξουν με την πάροδο του χρόνου. Η τελική έννοια του REPowerEU –η ανεξαρτησία από τη Ρωσία όσον αφορά τις παραδόσεις στρατηγικών εμπορευμάτων και την παρέμβασή της στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας– θα πρέπει να παραμείνει σταθερή και αμετάβλητη. |
|
3.5. |
Η ΕΟΚΕ εκφράζει ταυτόχρονα τη λύπη της για το γεγονός ότι οι πολυάριθμες εκκλήσεις της για μείωση της στρατηγικής εξάρτησης από αναξιόπιστους τρίτους όχι απλώς δεν έγιναν πράξη από τους πολικούς ιθύνοντες, αλλά, αντιθέτως, η εξάρτηση αυτή αυξήθηκε. Η τρέχουσα κρίση στις τιμές της ενέργειας δεν θα έπληττε τόσο σοβαρά τους Ευρωπαίους πολίτες και τις ευρωπαϊκές εταιρείες σε οποιοδήποτε γειτονικό μέρος, εάν η Ευρώπη δεν εξαρτιόταν σε τόσο μεγάλο βαθμό από εισαγωγές ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία, κάτι που οφείλεται στις κοντόφθαλμες αποφάσεις σχετικά με την ενέργεια από ορισμένα κράτη μέλη την τελευταία δεκαετία. |
|
3.6. |
Σε περιόδους κρίσης, είναι απαραίτητο να λαμβάνονται υπόψη οι γενικοί στόχοι και όχι να καταβάλλονται μόνο προσπάθειες να επιλυθούν τα πιο επείγοντα προβλήματα. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η Επιτροπή το πράττει στην ανακοίνωσή της. Η ΕΕ πρέπει επομένως να τηρεί με συνέπεια τους βασικούς στόχους της ενεργειακής της πολιτικής και των ενεργειακών της συστημάτων: ασφάλεια εφοδιασμού, λογικό κόστος και τιμές και ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα. Λαμβάνοντας υπόψη ότι όλοι αυτοί οι βασικοί στόχοι επί του παρόντος διακυβεύονται, η ΕΕ θα πρέπει να επικεντρωθεί σε μέτρα που αποφέρουν το μεγαλύτερο όφελος από την άποψη του συνόλου των στόχων και συμβάλλουν με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο στις οξείες παρούσες προκλήσεις και στους πιο μακροπρόθεσμους στόχους. |
|
3.7. |
Μια ευέλικτη παλέτα παραγωγής ενέργειας αποτελεί μέρος της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού. Εκτός από την αιολική και ηλιακή ενέργεια, είναι επομένως σημαντικό να αξιοποιηθεί η μεγάλη ποικιλία πηγών ενέργειας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, οι οποίες είναι συμβατές από οικονομική και οικολογική άποψη με ένα ενεργειακό σύστημα. Είναι επίσης αναγκαία η παράλληλη χρήση τηλεθέρμανσης και αντλιών θερμότητας. |
|
3.8. |
Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η ανακοίνωση δεν αναφέρει τον ρόλο των σταθερών πηγών ενέργειας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών στη σταθερότητα του ενεργειακού εφοδιασμού. |
|
3.9. |
Παρόλο που η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως προς τον στόχο να επιτευχθεί ανεξαρτησία από το ρωσικό φυσικό αέριο, επισημαίνει ότι θα είναι εξαιρετικά δύσκολο η ευρωπαϊκή οικονομία και κοινωνία να μειώσει τη ζήτηση για ρωσικό φυσικό αέριο κατά δύο τρίτα έως τα τέλη του τρέχοντος έτους. Αυτό σημαίνει, διαφοροποίηση αφενός και κυρίως βραχυπρόθεσμα μέσω του ΥΦΑ και του βιομεθανίου και αφετέρου μέσω της ενεργειακής απόδοσης και της επέκτασης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η αλλαγή της εξάρτησης από έναν προμηθευτή και από μία πηγή ενέργειας που έχει μεγάλο μερίδιο στο ενεργειακό μείγμα της ΕΕ είναι ένα περίπλοκο ζήτημα και δεν μπορεί να συμβεί εν μία νυκτί. Πρέπει να ενεργοποιηθούν όλες οι πηγές ενέργειας, ώστε να αποφευχθούν οι διακοπές της ηλεκτροδότησης και η κοινωνική αναταραχή. |
|
3.10. |
Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι θα είναι απαραίτητο να γίνουν παρεμβάσεις από τα κράτη μέλη, είτε αυτές είναι φορολογικές είτε ρυθμιστικές, προκειμένου να διασφαλιστούν προσιτές τιμές για τους τελικούς καταναλωτές και να αποτραπεί η ενεργειακή φτώχεια. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή και το Συμβούλιο να αναλάβουν περαιτέρω δράση για να σταθεροποιηθούν οι τιμές στο ενεργειακό σύστημα της ΕΕ, κατά τρόπο ώστε να αποφεύγονται απροσδόκητες αιφνίδιες αυξήσεις των τιμών. Ωστόσο, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι παρεμβάσεις αυτές δεν παρεμποδίζουν τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ενέργειας, δεν θέτουν σε κίνδυνο τις προσπάθειες απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές και ενεργειακής απόδοσης και δεν προκαλούν επενδυτικές αβεβαιότητες στον ενεργειακό κλάδο. Οποιαδήποτε μέτρα, είτε σε επίπεδο κρατών μελών είτε σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θα πρέπει να ληφθούν σε στενή διαβούλευση με τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη, π.χ. τους κοινωνικούς εταίρους. |
|
3.11. |
Οι υψηλές τιμές ενέργειας οδηγούν σε υψηλά κέρδη για πολλές πετρελαϊκές εταιρείες, καθώς και ορισμένους προμηθευτές και εμπόρους ενέργειας. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας εκτιμά αυτά τα λεγόμενα «απροσδόκητα κέρδη» στην ΕΕ σε περίπου 200 δισεκατομμύρια ευρώ το 2022 και προτείνει να περικοπούν αυτά τα κέρδη μέσω της φορολόγησής τους, να αναδιανεμηθούν ως οικονομική αποζημίωση σε καταναλωτές ενέργειας, όπως τα ευάλωτα νοικοκυριά, οι ενεργειοβόρες εταιρείες, η γεωργία και η δασοκομία, και να χρησιμοποιηθούν για την επέκταση της παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την απαραίτητη δικτυακή υποδομή. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι για οποιουσδήποτε «απροσδόκητους φόρους», πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε να μην αποθαρρύνονται οι επενδύσεις των ενεργειακών εταιρειών σε λύσεις χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών ιδίως αυτή την περίοδο που η Ευρώπη καλείται να τις επισπεύσει προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της Πράσινης Συμφωνίας. |
|
3.12. |
Οποιαδήποτε μέτρα στήριξης που στοχεύουν στον μετριασμό της κρίσης θα πρέπει να είναι προσωρινά και να στοχεύουν όσους υποφέρουν περισσότερο, είτε αυτό αφορά πολίτες, είτε ΜΜΕ είτε ενεργοβόρες βιομηχανίες. Αντί για νέα μέσα της ΕΕ, θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν υφιστάμενα ταμεία όπως ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης και τα αυξημένα έσοδα από το σύστημα εμπορίας εκπομπών. |
|
3.13. |
Σε περίπτωση πλήρους διακοπής του ρωσικού εφοδιασμού, η Ευρώπη δεν θα είναι σε θέση να καλύψει τη ζήτηση φυσικού αερίου κατά τη διάρκεια του χειμώνα στο δεύτερο εξάμηνο του έτους. Είναι επομένως απαραίτητο να εξεταστούν τρόποι οργάνωσης της ζήτησης και αύξησης της προσφοράς. Πρώτον, πρέπει να οργανωθεί η ζήτηση, και ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας έχει υποβάλει προτάσεις επ’ αυτού, που θα μείωναν την εξάρτηση της ΕΕ από το ρωσικό αέριο (ενεργειακή λιτότητα, οργανωμένο σχέδιο μείωσης του φορτίου κ.λπ.). Δεύτερον, θα πρέπει να ενεργοποιηθούν όλες οι επιλογές για τη διαφοροποίηση της παροχής φυσικού αερίου με την εισαγωγή ΥΦΑ (να γεμίσουν οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης όσο το δυνατόν περισσότερο εισάγοντας ΥΦΑ και αυξάνοντας παράλληλα τις δυνατότητες εισαγωγής ΥΦΑ). |
|
3.14. |
Δεν έχουν όλα τα κράτη μέλη πρόσβαση σε τερματικούς σταθμούς υποδοχής ΥΦΑ, επομένως η κατάσταση απαιτεί να καταβληθεί κάθε προσπάθεια αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών και να επισπευσθούν οι διασυνδέσεις μεταφοράς. Όλες αυτές οι αλλαγές θα επιφέρουν γιγάντια πρόσθετα κόστη λόγω των απαιτούμενων επενδύσεων. Θα πρέπει να καταρτιστεί χρονοδιάγραμμα για την πρακτική σκοπιμότητα τέτοιων μέτρων και επενδύσεων. Θα χρειαστεί απλώς κάποιος χρόνος, πιθανώς μερικά χρόνια, προκειμένου να ολοκληρωθούν οι επενδύσεις στις αναγκαίες υποδομές. |
|
3.15. |
Θα χρειαστεί επίσης να ενισχυθούν οι υποδομές λόγω της αύξησης της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και θα πρέπει να δοθούν περισσότερα κίνητρα για επενδύσεις σε αυτόν τον τομέα αντί να παρεμποδίζονται. Τα δίκτυα διανομής είναι καίριας σημασίας για την ενσωμάτωση μεγάλων ποσοτήτων πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας και πρέπει να επεκταθούν και να ψηφιοποιηθούν αναλόγως. Προκειμένου να αποφευχθεί το λανθάνον κόστος, οι επενδυτικές αυτές αποφάσεις πρέπει να μελετηθούν διεξοδικά και να προγραμματιστούν με μελλοντοστραφή τρόπο. |
|
3.16. |
Οι τρέχουσες συνθήκες της αγοράς δεν παρέχουν κανένα κίνητρο αποθήκευσης φυσικού αερίου το καλοκαίρι. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η Επιτροπή χαρακτηρίζει την αποθήκευση φυσικού αερίου ως «υποδομή ζωτικής σημασίας». Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ένθερμα την πρόταση της Επιτροπής για την αποθήκευση φυσικού αερίου. Καλεί δε τα θεσμικά όργανα της ΕΕ:
Λόγω των διαφορετικών συστημάτων σε διάφορα κράτη μέλη, πρέπει επίσης να υπάρχει δυνατότητα εκπλήρωσης των υποχρεώσεων αποθήκευσης αερίου με εναλλακτικά καύσιμα. |
|
3.17. |
Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την επίσπευση που ανακοινώθηκε για το υδρογόνο και τους νέους στόχους (+ 15 εκατομμύρια τόνοι έως το 2030), αλλά χρειάζεται μια ρεαλιστική προσέγγιση. Χρειάζεται ευελιξία στην ανάπτυξη (π.χ. προσθετικότητα), ρεαλισμός στην υποστήριξη (και αποφάσεις σχετικά με σημαντικά έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος/κρατικές ενισχύσεις όσο το δυνατόν γρηγορότερα) και άρση των περιττών περιορισμών που μπορούν να εμποδίσουν τις επενδύσεις. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τις ανακοινώσεις της Επιτροπής σχετικά με τους χρόνους διεκπεραίωσης των φακέλων σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις (έως το καλοκαίρι). |
|
3.18. |
Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει την έκκλησή της να επιδιώκεται πρωτίστως να βρίσκονται οι πολίτες στο επίκεντρο της Ενεργειακής Ένωσης (2). Παρ’ όλα αυτά, πρέπει να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα στη νομοθεσία της ΕΕ, προκειμένου να τεθεί γρήγορα σε εφαρμογή αυτή η έννοια και να απαλλαγεί η ΕΕ από την εξάρτησή της από τη Ρωσία. Η περίπλοκη πρόσβαση των καταναλωτών στη δική τους παραγωγή και η κοινή χρήση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές εμποδίζει την προστασία των πελατών αυτών από την αύξηση των τιμών της ενέργειας. Η ΕΟΚΕ ζητεί αξιολόγηση των υφιστάμενων γραφειοκρατικών διατάξεων για την εγκατάσταση και την εμπορία/ιδιοχρησιμοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την άρση όλων των περιττών φραγμών προκειμένου να αξιοποιηθούν πλήρως οι δυνατότητες των πολιτών και της κοινότητας, με εστίαση σε μικρότερες εγκαταστάσεις και επιλογές ευελιξίας. |
4. Ειδικές παρατηρήσεις
|
4.1. |
Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δημιουργήσει μια ειδική ομάδα που θα είναι υπεύθυνη για τη μόνιμη εποπτεία της εφαρμογής του σχεδίου στην πράξη, την αξιολόγηση της σκοπιμότητάς του και των πιθανών κινδύνων. Ακόμη και αν οι συνθήκες αλλάξουν δραματικά, οι στόχοι του REPowerEU πρέπει να εκπληρωθούν και να υλοποιηθούν με επιτυχία για σημαντικούς στρατηγικούς λόγους. |
|
4.2. |
Παρά την ανάγκη ανάληψης επείγουσας δράσης, είναι επίσης ζωτικής σημασίας να εξακολουθήσουν να πραγματοποιούνται επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία, λαμβάνοντας δεόντως υπόψη την αυξημένη ανάγκη εξεύρεσης λύσεων για τη διαχείριση γεωοικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών κινδύνων και προκλήσεων που σχετίζονται με την ενέργεια. |
|
4.3. |
Το REPowerEU προτείνει να αυξηθεί η παραγωγή βιομεθανίου στα 35 bcm έως το 2030. Αν και ευπρόσδεκτος, ο στόχος αυτός είναι πολύ φιλόδοξος, και η ΕΟΚΕ ζητεί συγκεκριμένα μέτρα και κίνητρα για την επίτευξή του. |
|
4.4. |
Ο στόχος για την εγκατάσταση αντλιών θερμότητας θα πρέπει να διπλασιαστεί σε δύο εκατομμύρια εγκαταστάσεις αντλιών θερμότητας ετησίως. Ο στόχος αυτός μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική μείωση της κατανάλωσης αερίου για θέρμανση κατά περίπου 35 bcm έως το 2030. Θα πρέπει να διερευνηθούν τρόποι ενθάρρυνσης της ταχύτερης ανάπτυξης αντλιών θερμότητας. Θα πρέπει, ωστόσο, να ληφθεί μέριμνα ώστε να μην δημιουργηθούν προβλήματα διαχείρισης των περιόδων αιχμής στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας σε ολόκληρη την Ευρώπη και θα πρέπει επίσης να εξεταστούν οι υβριδικές αντλίες θερμότητας. Οι τρέχουσες υποδομές θα πρέπει να αναβαθμιστούν με έξυπνα δίκτυα, προκειμένου να ανταποκριθούν στην υψηλότερη ζήτηση για εξηλεκτρισμό. |
|
4.5. |
Η επίσπευση των επενδύσεων απαιτεί ένα ευνοϊκό και ασφαλές επενδυτικό περιβάλλον. Η πρόταση επίσπευσης των διαδικασιών χορήγησης αδειών είναι ευπρόσδεκτη, ενώ είναι σημαντικό να μην υπονομεύεται η σωστή διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Η ταχεία αύξηση των επενδύσεων ενέχει ταυτόχρονα πολλές προκλήσεις που πρέπει επίσης να αντιμετωπιστούν, συμπεριλαμβανομένης της διαθεσιμότητας ειδικευμένου εργατικού δυναμικού και των απαραίτητων υλικών και εξοπλισμού. |
|
4.6. |
Θα πρέπει να δοθούν κίνητρα στα κράτη μέλη προκειμένου να ορίσουν τις κατάλληλες «περιοχές προς ανάπτυξη» για την αύξηση της απορρόφησης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Υπάρχουν αναξιοποίητες δυνατότητες συνέργειας όσον αφορά την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας παράλληλα με την επίτευξη άλλων κοινωνικά και οικονομικά επωφελών δραστηριοτήτων, όπως η μετατροπή εγκαταλελειμμένων βιομηχανικών εκτάσεων ή η πλήρης αξιοποίηση των δυνατοτήτων απορρόφησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στον οικιακό και εμπορικό τομέα. |
Βρυξέλλες, 18 Μαΐου 2022.
Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής
Christa SCHWENG
(1) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Τιμές ενέργειας» (ΕΕ C 275 της 18.7.2022, σ. 80).