Υπόθεση C-188/07

Commune de Mesquer

κατά

Total France SA και Total International Ltd

[αίτηση του Cour de cassation (Γαλλία) για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]

«Οδηγία 75/442/ΕΟΚ — Διαχείριση των αποβλήτων — Έννοια των αποβλήτων — Αρχή “ο ρυπαίνων πληρώνει” — Κάτοχος — Προηγούμενοι κάτοχοι — Παραγωγός του γενεσιουργού της ρυπάνσεως προϊόντος — Υδρογονάνθρακες και βαρύ μαζούτ — Ναυάγιο — Σύμβαση περί αστικής ευθύνης για τις ζημίες εκ ρυπάνσεως από υδρογονάνθρακες — Σύμβαση FIPOL»

Προτάσεις της γενικής εισαγγελέα J. Kokott της 13ης Μαρτίου 2008   I - 4505

Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως) της 24ης Ιουνίου 2008   I - 4538

Περίληψη της αποφάσεως

1. Περιβάλλον – Απόβλητα – Οδηγία 75/442 – Έννοια του αποβλήτου

   (Οδηγία 75/442 του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 96/350)

2. Περιβάλλον – Απόβλητα – Οδηγία 75/442 – Τυχαία απόρριψη υδρογονανθράκων στη θάλασσα με αποτέλεσμα ρύπανση των ακτών κράτους μέλους

   (Άρθρο 174 § 2 ΕΚ· οδηγία 75/442 του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 96/350, άρθρο 15)

3. Διεθνείς συμφωνίες – Διεθνής σύμβαση περί αστικής ευθύνης για ζημίες εκ ρυπάνσεως από υδρογονάνθρακες – Διεθνής σύμβαση περί ιδρύσεως διεθνούς ταμείου αποζημιώσεως ζημιών εκ ρυπάνσεως από πετρέλαιο

   (Απόφαση 98/392 του Συμβουλίου)

4. Περιβάλλον – Απόβλητα – Οδηγία 75/442 – Τυχαία απόρριψη υδρογονανθράκων στη θάλασσα με αποτέλεσμα ρύπανση των ακτών κράτους μέλους

   (Οδηγία 75/442 του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 96/350, άρθρο 1, στοιχεία β’, και γ’, και άρθρο 15)

1.  Ουσία όπως το πωληθέν ως καύσιμο βαρύ μαζούτ δεν συνιστά απόβλητο κατά την έννοια της οδηγίας 75/442 περί των στερεών αποβλήτων, εφόσον αποτελεί αντικείμενο εκμεταλλεύσεως ή εμπορίας υπό οικονομικώς συμφέροντες όρους και δύναται να χρησιμοποιηθεί στην πράξη ως καύσιμο, χωρίς να απαιτεί προηγούμενη πράξη μεταποιήσεως.

   Υδρογονάνθρακες απορριφθέντες στη θάλασσα τυχαίως κατόπιν ναυαγίου, αναμεμειγμένοι με ύδωρ και ιζήματα και παρασυρθέντες κατά μήκος των ακτών κράτους μέλους στις οποίες και κατέληξαν, αποτελούν απόβλητα κατά την έννοια του άρθρου 1, στοιχείο α’, της οδηγίας 75/442, αφ’ ης στιγμής είναι πλέον αδύνατη η εκμετάλλευση ή η εμπορία τους, χωρίς να έχει προηγηθεί πράξη μεταποιήσεως.

   (βλ. σκέψεις 48, 63, διατακτ. 1-2)

2.  Η κατά το άρθρο 174, παράγραφος 2, πρώτο εδάφιο, δεύτερη περίοδος, ΕΚ και το άρθρο 15 της οδηγίας 75/442 περί των στερεών αποβλήτων, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 96/350, αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» θα κινδύνευε να μην εφαρμοστεί αν τα εμπλεκόμενα στη γένεση αποβλήτων πρόσωπα απαλλάσσονταν των οικονομικών υποχρεώσεών τους, όπως οι προβλεπόμενες με την οδηγία, τη στιγμή μάλιστα κατά την οποία αποδεικνύεται σαφώς η προέλευση των υδρογονανθράκων που απορρίφθηκαν στη θάλασσα, αν και ακουσίως, και ποιοι προκάλεσαν ρύπανση του παράκτιου εδάφους κράτους μέλους.

   (βλ. σκέψεις 71-72)

3.  Η Κοινότητα δεν δεσμεύεται από τη διεθνή σύμβαση περί αστικής ευθύνης για ζημίες εκ ρυπάνσεως από υδρογονάνθρακες και από τη διεθνή σύμβαση περί ιδρύσεως διεθνούς ταμείου αποζημιώσεως ζημιών εκ ρυπάνσεως από πετρέλαιο. Πράγματι, αφενός, η Κοινότητα δεν προσχώρησε στις ανωτέρω διεθνείς πράξεις, αφετέρου, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι υποκατέστησε τα κράτη μέλη της, και τούτο και μόνον λόγω του ότι δεν είναι όλα συμβαλλόμενα μέρη στις ανωτέρω συμβάσεις, ούτε ότι δεσμεύεται εμμέσως από τις συμβάσεις αυτές λόγω του ότι το άρθρο 235 της συμβάσεως των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας, η οποία υπογράφηκε στο Montego Bay στις 10 Δεκεμβρίου 1982, άρχισε να ισχύει στις 16 Νοεμβρίου 1994 και εγκρίθηκε με την απόφαση 98/392, διάταξη, η παράγραφος 3 της οποίας περιορίζεται στη θέσπιση γενικής υποχρεώσεως συνεργασίας μεταξύ των συμβαλλόμενων στη σύμβαση μερών.

   (βλ. σκέψη 85)

4.  Για τους σκοπούς της εφαρμογής του άρθρου 15 της οδηγίας 75/442, περί των στερεών αποβλήτων, όπως αυτή τροποποιήθηκε με την απόφαση 96/350, σε περίπτωση τυχαίας απορρίψεως υδρογονανθράκων στη θάλασσα στην οποία οφείλεται η ρύπανση των ακτών κράτους μέλους:

   —

   ο εθνικός δικαστής δύναται να θεωρήσει τον πωλητή των εν λόγω υδρογονανθράκων και ναυλωτή του πλοίου που τους μεταφέρει ως παραγωγό των συγκεκριμένων αποβλήτων, κατά την έννοια του άρθρου 1, στοιχείο β’, της οδηγίας 75/442, και κατά συνέπεια ως «προγενέστερο κάτοχο» για τους σκοπούς της εφαρμογής του άρθρου 15, δεύτερη περίπτωση, πρώτο μέρος, της οδηγίας, εφόσον ο ίδιος δικαστής, λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία που μόνον ο ίδιος είναι σε θέση να εκτιμήσει, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο ανωτέρω πωλητής-ναυλωτής συνέτεινε στον κίνδυνο επελεύσεως της ρυπάνσεως που προκάλεσε το συγκεκριμένο ναυάγιο, ειδικότερα αν παρέλειψε να λάβει τα σκοπούντα στην πρόληψη παρόμοιου περιστατικού μέτρα, όπως τα αφορώντα την επιλογή του πλοίου·

   —

   αν το διεθνές ταμείο αποζημιώσεως ζημιών εκ ρυπάνσεως από πετρέλαιο δεν αναλαμβάνει το συνδεόμενο με τη διάθεση των αποβλήτων που προκάλεσε τυχαία απόρριψη υδρογονανθράκων στη θάλασσα κόστος ή αν τούτο καθίσταται αδύνατον λόγω του ότι το προβλεπόμενο για την ως άνω καταστροφή ανώτατο όριο εξαντλήθηκε και αν, κατ’ εφαρμογή των προβλεπόμενων περιορισμών και/ή απαλλαγών από την ευθύνη, το εθνικό δίκαιο κράτους μέλους, συμπεριλαμβανομένου του απορρέοντος από διεθνείς συμβάσεις δικαίου, δεν επιτρέπει το κόστος αυτό να φέρει ο πλοιοκτήτης και/ή ο ναυλωτής του πλοίου, μολονότι οι ανωτέρω πρέπει να λογίζονται ως «κάτοχοι», κατά την έννοια του άρθρου 1, στοιχείο γ’, της οδηγίας 75/442, το συγκεκριμένο εθνικό δίκαιο θα πρέπει στην περίπτωση αυτή να παρέχει τη δυνατότητα, προκειμένου να διασφαλιστεί σύννομη μεταφορά του άρθρου 15 της οδηγίας, το εν λόγω κόστος να φέρει ο παραγωγός του γενεσιουργού των ούτως απορριφθέντων αποβλήτων προϊόντος. Εντούτοις, σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», ο συγκεκριμένος παραγωγός οφείλει ενδεχομένως να φέρει το κόστος αυτό μόνον εφόσον, λόγω της δραστηριότητάς του, συνέτεινε στον κίνδυνο επελεύσεως της ρυπάνσεως που προκάλεσε το ναυάγιο του πλοίου.

   (βλ. σκέψεις 78, 82, 89, διατακτ. 3)