Υπόθεση T‑11/15

Internet Consulting GmbH

κατά

Γραφείου Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης

«Σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Διαδικασία κηρύξεως ακυρότητας — Λεκτικό σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης SUEDTIROL — Άρθρο 7, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, και άρθρο 52, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού (ΕΚ) 207/2009 — Απόλυτος λόγος απαραδέκτου — Ένδειξη γεωγραφικής προελεύσεως — Περιγραφικός χαρακτήρας»

Περίληψη – Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (τέταρτο τμήμα) της 20ής Ιουλίου 2016

1. Σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Παραίτηση, έκπτωση και ακυρότητα – Αίτηση κηρύξεως της ακυρότητας – Παραδεκτό – Προϋποθέσεις – Έννομο συμφέρον

   (Κανονισμός 207/2009 του Συμβουλίου, άρθρα 5, 52 και 56 § 1, στοιχεία αʹ, βʹ και γʹ)

2. Σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Ορισμός και κτήση του σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Απόλυτοι λόγοι απαραδέκτου – Σήματα που αποτελούνται αποκλειστικά από σημεία ή από ενδείξεις που μπορούν να χρησιμεύσουν προς δήλωση των χαρακτηριστικών ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας – Εκτίμηση του περιγραφικού χαρακτήρα ενός σημείου – Γεωγραφικές ονομασίες

   (Κανονισμός 207/2009 του Συμβουλίου, άρθρα 7 § 1, στοιχείο γʹ, και 66 § 2· κανονισμός 2081/92 του Συμβουλίου)

3. Σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Ορισμός και κτήση του σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Απόλυτοι λόγοι απαραδέκτου – Σήματα που αποτελούνται αποκλειστικά από σημεία ή από ενδείξεις που μπορούν να χρησιμεύσουν προς δήλωση των χαρακτηριστικών ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας – Λεκτικό σήμα SUEDTIROL

   (Κανονισμός 207/2009 του Συμβουλίου, άρθρο 7 § 1, στοιχείο γʹ)

4. Σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Ορισμός και κτήση του σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Απόλυτοι λόγοι απαραδέκτου – Σήματα που αποτελούνται αποκλειστικά από σημεία ή από ενδείξεις που μπορούν να χρησιμεύσουν προς δήλωση των χαρακτηριστικών ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας – Σκοπός – Επιτακτική ανάγκη να υφίσταται δυνατότητα ελεύθερης χρήσεως – Σύνδεσμος μεταξύ της ενδείξεως γεωγραφικής προελεύσεως και των προϊόντων ή υπηρεσιών – Έκταση της εξετάσεως εκ μέρους του EUIPO

   (Κανονισμός 207/2009 του Συμβουλίου, άρθρο 7 § 1, στοιχείο γʹ)

5. Σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Αποτελέσματα του σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Περιορισμοί – Άρθρο 12, στοιχείο βʹ, του κανονισμού 207/2009 – Αντικείμενο – Συσχέτιση της ως άνω διατάξεως με το άρθρο 7, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του εν λόγω κανονισμού

   (Κανονισμός 207/2009 του Συμβουλίου, άρθρα 7 § 1, στοιχείο γʹ, και 12, στοιχείο βʹ)

1.  Το άρθρο 5 του κανονισμού 207/2009 για το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης περιλαμβάνει γενικό ορισμό των προσώπων που δύνανται να είναι δικαιούχοι σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο εν λόγω άρθρο διευκρινίζεται ότι «[κ]άθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, συμπεριλαμβανομένων των οντοτήτων δημοσίου δικαίου, δύναται να είναι δικαιούχος σήματος [της Ευρωπαϊκής Ένωσης]».

   Εξ αυτών προκύπτει ότι οι οντότητες δημοσίου δικαίου μνημονεύονται ενδεικτικά στην ως άνω διάταξη ως παράδειγμα νομικών προσώπων που δύνανται να είναι δικαιούχοι ενός τέτοιου σήματος και ότι επιτρέπεται στις εν λόγω οντότητες δημοσίου δικαίου να ασκούν τα δικαιώματά τους σύμφωνα με το άρθρο 56, παράγραφος 1, στοιχεία βʹ και γʹ, του κανονισμού 207/2009. Απεναντίας, δεν υπάρχει καμία ένδειξη περί του ότι το άρθρο 56, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του ίδιου κανονισμού, το οποίο, σε αντίθεση προς το άρθρο 5 του εν λόγω κανονισμού, περιορίζεται να μνημονεύσει, μεταξύ άλλων, «κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο», θα έπρεπε να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι δεν συμπεριλαμβάνει τις οντότητες δημοσίου δικαίου. Πράγματι, οι λόγοι έκπτωσης και ακυρότητας και, ιδίως, οι απόλυτοι λόγοι ακυρότητας κατά την έννοια του άρθρου 52 του κανονισμού 207/2009 μπορούν να προβληθούν από κάθε πρόσωπο, ανεξαρτήτως του αν η κατάσταση του προσώπου αυτού διέπεται από το ιδιωτικό ή από το δημόσιο δίκαιο, λόγος για τον οποίο άλλωστε το άρθρο 56, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, in fine, του ίδιου κανονισμού περιορίζεται να απαιτεί να έχει το εν λόγω πρόσωπο ικανότητα «να παρίσταται ενώπιον δικαστηρίου». Επομένως, η απουσία ρητής μνείας, στο άρθρο 56, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 207/2009, των οντοτήτων δημοσίου δικαίου δεν μπορεί να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι επιδιώκεται ο αποκλεισμός τους από το πεδίο εφαρμογής της διατάξεως αυτής.

   (βλ. σκέψεις 18, 19)

2.  Από τη νομολογία προκύπτει ότι το άρθρο 7, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 207/2009 για το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιδιώκει σκοπό γενικού συμφέροντος, που επιβάλλει να μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα από όλους τα σημεία ή οι ενδείξεις που περιγράφουν τις κατηγορίες των προϊόντων ή των υπηρεσιών για τις οποίες ζητείται η καταχώριση. Επομένως, η διάταξη αυτή εμποδίζει την αποκλειστική χρησιμοποίηση τέτοιου είδους σημείων ή ενδείξεων από μία μόνον επιχείρηση μέσω της καταχωρίσεώς τους ως σημάτων.

   Όσον αφορά, ειδικότερα, τα σημεία ή τις ενδείξεις που μπορούν να χρησιμεύσουν προς δήλωση της γεωγραφικής προελεύσεως των κατηγοριών προϊόντων για τις οποίες ζητείται η καταχώριση του σήματος, ιδίως δε τις γεωγραφικές ονομασίες, υπάρχει γενικό συμφέρον να παραμείνουν στη διάθεση όλων, ιδίως λόγω της ικανότητάς τους όχι μόνο να δηλώνουν, κατά περίπτωση, την ποιότητα και άλλες ιδιότητες των οικείων κατηγοριών προϊόντων, αλλά και να επηρεάζουν ποικιλοτρόπως τις προτιμήσεις των καταναλωτών, συνδέοντας, παραδείγματος χάρη, τα προϊόντα με ορισμένο τόπο που μπορεί να δημιουργήσει θετικά συναισθήματα. Η νομολογία αυτή εφαρμόζεται και όσον αφορά τις υπηρεσίες.

   Επιπλέον, πρέπει να επισημανθεί ότι αποκλείονται, αφενός, η καταχώριση γεωγραφικών ονομασιών ως σημάτων στις περιπτώσεις κατά τις οποίες δηλώνουν συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές που είναι φημισμένες ή γνωστές για την οικεία κατηγορία προϊόντων ή υπηρεσιών και συνδέονται, επομένως, με την εν λόγω κατηγορία στην αντίληψη των κύκλων των ενδιαφερόμενων, και, αφετέρου, η καταχώριση γεωγραφικών ονομασιών που μπορούν να χρησιμοποιούνται από τις επιχειρήσεις και πρέπει επίσης να παραμένουν στη διάθεση αυτών ως ενδείξεις γεωγραφικής προελεύσεως της οικείας κατηγορίας προϊόντων ή υπηρεσιών.

   Συναφώς, πρέπει να υπογραμμιστεί ότι ο νομοθέτης της Ένωσης δέχθηκε, κατά παρέκκλιση από το άρθρο 7, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 207/2009, τη δυνατότητα καταχωρίσεως σημείων που μπορούν να χρησιμεύσουν προς δήλωση της γεωγραφικής προελεύσεως ως συλλογικών σημάτων σύμφωνα με το άρθρο 66, παράγραφος 2, του εν λόγω κανονισμού και, για ορισμένα προϊόντα, εφόσον πληρούν τις αναγκαίες προϋποθέσεις, ως γεωγραφικών ενδείξεων προελεύσεως ή ως προστατευμένων ονομασιών προελεύσεως, στο πλαίσιο των διατάξεων του κανονισμού 2081/92, για την προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων και των ονομασιών προέλευσης των γεωργικών προϊόντων και των τροφίμων.

   Επισημαίνεται, εντούτοις, ότι, κατ’ αρχήν, το άρθρο 7, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 207/2009 δεν αποκλείει την καταχώριση γεωγραφικών ονομασιών που είναι άγνωστες στους κύκλους των ενδιαφερομένων ή που, εν πάση περιπτώσει, είναι άγνωστες ως προσδιορισμοί γεωγραφικών περιοχών ή, ακόμη, ονομασιών στην περίπτωση των οποίων είναι απίθανο, λόγω των χαρακτηριστικών του δηλουμένου τόπου, το ενδεχόμενο να υποθέσουν οι κύκλοι των ενδιαφερόμενων ότι η οικεία κατηγορία προϊόντων ή υπηρεσιών προέρχεται από τον τόπο αυτόν.

   (βλ. σκέψεις 29-34)

3.  Είναι περιγραφικό σε σχέση με τις υπηρεσίες τις οποίες αφορά, κατά την έννοια του άρθρου 7, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 207/2009 για το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από την άποψη του οικείου κοινού που αποτελείται από το ιταλικό γερμανόφωνο κοινό και από το γερμανόφωνο κοινό της Ένωσης καθώς και από το ιταλόφωνο κοινό της Ιταλίας το οποίο επιδεικνύει ένα μάλλον υψηλό επίπεδο προσοχής, το λεκτικό σήμα SUEDTIROL, που έχει καταχωρισθεί για «Διοίκηση επιχειρήσεων· διαχείριση επιχειρήσεων· εργασίες γραφείου», «Συσκευασία και αποθήκευση εμπορευμάτων», «Επιστημονικές και τεχνολογικές υπηρεσίες και έρευνα και σχεδιασμό που σχετίζεται με αυτές· υπηρεσίες βιομηχανικής ανάλυσης και έρευνας· σχεδιασμό και ανάπτυξη υλισμικού και λογισμικού ηλεκτρονικών υπολογιστών· νομικές υπηρεσίες», που εμπίπτουν, αντιστοίχως, στις κλάσεις 35, 39 και 42 κατά την έννοια του Διακανονισμού της Νίκαιας.

   Πράγματι, το λεκτικό σήμα SUEDTIROL πρόκειται να εκληφθεί από το οικείο κοινό όχι μόνον ως αναφορά σε μια γεωγραφική περιοχή, η οποία δημιουργεί θετικά συναισθήματα, αλλά και, λαμβανομένης υπόψη της ευημερίας και της δυναμικής εξελίξεως της οικονομίας της περιοχής αυτής, ως ένδειξη περί του ότι οι υπηρεσίες τις οποίες προσδιορίζει το εν λόγω σήμα προέρχονται από την περιοχή αυτή. Εξάλλου, πολυάριθμες επιχειρήσεις οι οποίες είναι εγκατεστημένες στην περιοχή αυτή όντως προσφέρουν υπηρεσίες της ίδιας φύσεως με τις υπηρεσίες τις οποίες προσδιορίζει το σήμα SUEDTIROL, κατά τρόπον ώστε, οσάκις υπηρεσίες τέτοιου είδους διατίθενται στην αγορά υπό το έμβλημα του εν λόγω σήματος, το οικείο κοινό θα εκλαμβάνει το τελευταίο αυτό σήμα ως ένδειξη της προελεύσεως των εν λόγω υπηρεσιών.

   Εξάλλου, οι υπηρεσίες τις οποίες αφορά το επίμαχο σήμα δεν παρουσιάζουν καμία ιδιαίτερη ιδιότητα που θα μπορούσε να ωθήσει το οικείο κοινό να μη συσχετίσει τη γεωγραφική ένδειξη με τη γεωγραφική προέλευση των εν λόγω υπηρεσιών. Κατά συνέπεια, πρέπει να γίνει δεκτό ότι το άρθρο 7, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 207/2009 αποκλείει την καταχώριση της επίμαχης γεωγραφικής ενδείξεως, η οποία είναι γνωστή στους κύκλους των ενδιαφερομένων ως προσδιορισμός μιας γεωγραφικής περιοχής, στο μέτρο που είναι λίαν πιθανό το ενδεχόμενο να υποθέσουν οι κύκλοι των ενδιαφερομένων ότι οι οικείες υπηρεσίες προέρχονται από την περιοχή αυτή.

   (βλ. σκέψεις 38, 43, 48)

4.  Το άρθρο 7, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 207/2009 για το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει ως αντικείμενο να αποφευχθεί το ενδεχόμενο ένας οικονομικός φορέας να κατέχει κατά μονοπωλιακό τρόπο τη χρήση μιας ενδείξεως γεωγραφικής προελεύσεως εις βάρος των ανταγωνιστών του. Καίτοι είναι αληθές ότι το τμήμα προσφυγών υποχρεούται, καταρχήν, να εξετάζει το κατά πόσον η ένδειξη γεωγραφικής προελεύσεως είναι κρίσιμη στο πλαίσιο αυτών των σχέσεων ανταγωνισμού, διερευνώντας τον σύνδεσμο μεταξύ της προελεύσεως και των προϊόντων και υπηρεσιών για τις οποίες έχει ζητηθεί η καταχώριση του σήματος, προτού αποφασίσει να μην κάνει δεκτή την καταχώριση του εν λόγω σήματος δυνάμει του άρθρου 7, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 207/2009, γεγονός παραμένει ότι η ένταση της υποχρεώσεως αυτής ενδέχεται να ποικίλλει σε συνάρτηση με πλείονες παράγοντες, όπως είναι η έκταση, η φήμη ή η φύση της επίμαχης ενδείξεως γεωγραφικής προελεύσεως. Πράγματι, η πιθανότητα μια ένδειξη γεωγραφικής προελεύσεως να μπορεί να ασκεί επίδραση επί των σχέσεων ανταγωνισμού είναι ισχυρή όταν πρόκειται για μια μεγάλη περιφέρεια που φημίζεται για την ποιότητα ευρέος φάσματος προϊόντων και υπηρεσιών, και είναι ισχνή όταν πρόκειται για μια ακριβώς προσδιορισμένη τοποθεσία της οποίας η φήμη περιορίζεται σε μικρό αριθμό προϊόντων ή υπηρεσιών.

   Σε περίπτωση κατά την οποία υφίσταται μια ένδειξη γεωγραφικής προελεύσεως που είναι ήδη γνωστή ή φημισμένη, το Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορεί να περιοριστεί στη διαπίστωση της υπάρξεως συνδέσμου μεταξύ της προελεύσεως και των υπηρεσιών τις οποίες προσδιορίζει το επίμαχο σήμα, αντί να διεξαγάγει συγκεκριμένη εξέταση σχετικά με την ύπαρξη του συνδέσμου αυτού.

   (βλ. σκέψεις 44-46)

5.  Το άρθρο 12, στοιχείο βʹ, του κανονισμού 207/2009 για το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διάταξη η οποία αφορά τους περιορισμούς των αποτελεσμάτων του σήματος, έχει ως αντικείμενο, σε συνδυασμό με το άρθρο 7, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του ίδιου κανονισμού, ειδικώς για τα σήματα που δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της διατάξεως αυτής για τον λόγο ότι δεν είναι απολύτως περιγραφικά, μεταξύ άλλων να μην ισχύσει η απαγόρευση που μπορεί να ζητήσει ο δικαιούχος ενός τέτοιου σήματος, βάσει του άρθρου 9 του εν λόγω κανονισμού, ως προς τη χρήση ενδείξεων σχετικών με τη γεωγραφική προέλευση που αποτελούν περαιτέρω στοιχείο περίπλοκου σήματος, εφόσον η χρήση των ενδείξεων αυτών γίνεται σύμφωνα με τα χρηστά συναλλακτικά ήθη που ισχύουν στη βιομηχανία και το εμπόριο.

   Ωστόσο, η απορρέουσα από τη νομολογία αρχή, η οποία αφορά το γενικό συμφέρον που συνίσταται στη διαφύλαξη της διαθεσιμότητας των ενδείξεων γεωγραφικής προελεύσεως, επί του οποίου στηρίζεται το άρθρο 7, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 207/2009, γενικό συμφέρον που εκφράζεται επίσης μέσω της κατά το άρθρο 66, παράγραφος 2, του εν λόγω κανονισμού δυνατότητας να αναγνωρίζονται, κατά παρέκκλιση από το εν λόγω άρθρο 7, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, σημεία ή ενδείξεις δυνάμενα να χρησιμεύσουν προς δήλωση της γεωγραφικής προελεύσεως των προϊόντων ως συλλογικά σήματα, δεν προσκρούει στο άρθρο 12, στοιχείο βʹ, του εν λόγω κανονισμού, το οποίο δεν επηρεάζει, επίσης, με καθοριστικό τρόπο την ερμηνεία της πρώτης διατάξεως. Πράγματι, το άρθρο 12, στοιχείο βʹ, του κανονισμού 207/2009, που σκοπεί ιδίως να ρυθμίσει τα προβλήματα που δημιουργούνται στην περίπτωση που έχει καταχωριστεί ένα σήμα συντιθέμενο εν όλω ή εν μέρει από μια γεωγραφική ονομασία, δεν επιτρέπει στους τρίτους τη χρήση της ονομασίας αυτής ως σήματος, αλλά διασφαλίζει απλώς ότι τρίτοι μπορούν να το χρησιμοποιούν περιγραφικά, ήτοι ως ένδειξη σχετική με τη γεωγραφική προέλευση, υπό την προϋπόθεση ότι η χρήση αυτή γίνεται σύμφωνα με τα χρηστά συναλλακτικά ήθη που ισχύουν στη βιομηχανία και το εμπόριο.

   Επομένως, το συμφέρον που συνίσταται στη διαφύλαξη της διαθεσιμότητας των ενδείξεων γεωγραφικής προελεύσεως δεν προστατεύεται επαρκώς βάσει του περιεχομένου του άρθρου 12, στοιχείο βʹ, του κανονισμού 207/2009.

   (βλ. σκέψεις 53-56)