Υπόθεση C-268/15

Fernand Ullens de Schooten

κατά

État belge

(αίτηση του cour d’appel de Bruxelles
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Προδικαστική παραπομπή – Θεμελιώδεις ελευθερίες – Άρθρα 49, 56 και 63 ΣΛΕΕ – Περίπτωση της οποίας όλα τα στοιχεία περιορίζονται στο εσωτερικό κράτους μέλους – Εξωσυμβατική ευθύνη κράτους μέλους για ζημίες προκληθείσες σε ιδιώτες εξαιτίας παραβάσεων του δικαίου της Ένωσης οι οποίες έχουν διαπραχθεί από τον εθνικό νομοθέτη και τα εθνικά δικαστήρια»

Περίληψη – Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως)
της 15ης Νοεμβρίου 2016

1. Προδικαστικά ερωτήματα–Αρμοδιότητα του Δικαστηρίου–Όρια–Αρμοδιότητες της Ένωσης–Ερώτημα σχετικό με την αρχή της εξωσυμβατικής ευθύνης του κράτους για παραβάσεις του δικαίου της Ένωσης–Εμπίπτει

   (Άρθρο 267 ΣΛΕΕ)

2. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης–Δικαιώματα υπέρ των ιδιωτών–Προσβολή από κράτος μέλος–Παραβίαση των κατοχυρωμένων από τη Συνθήκη θεμελιωδών ελευθεριών λόγω εθνικής κανονιστικής ρύθμισης που δεν παράγει διασυνοριακά αποτελέσματα–Υποχρέωση αποκαταστάσεως της ζημίας που προκλήθηκε στους ιδιώτες–Δεν υφίσταται

   (Άρθρα 49 ΣΛΕΕ, 56 ΣΛΕΕ και 63 ΣΛΕΕ)

1.  Το Δικαστήριο, στο πλαίσιο των αιτήσεων για την έκδοση προδικαστικής απόφασης που υποβάλλονται βάσει του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, μπορεί να ερμηνεύει το δίκαιο της Ένωσης μόνον εντός των ορίων των αρμοδιοτήτων οι οποίες του έχουν απονεμηθεί.

   Προκειμένου περί προδικαστικού ερωτήματος με αντικείμενο την ερμηνεία της αρχής της εξωσυμβατικής ευθύνης του κράτους για ζημίες εις βάρος ιδιωτών από παραβιάσεις του δικαίου της Ένωσης καταλογιστέες στο κράτος μέλος, η αρχή αυτή αποτελεί εγγενές στοιχείο της έννομης τάξης της Ένωσης. Οι ζημιωθέντες ιδιώτες έχουν δικαίωμα αποζημιώσεως, βάσει της ευθύνης αυτής, εφόσον συντρέχουν τρεις προϋποθέσεις, δηλαδή εφόσον ο παραβιαζόμενος κανόνας δικαίου αποσκοπεί στην απονομή δικαιωμάτων στους ιδιώτες, εφόσον η παράβαση του κανόνα αυτού είναι κατάφωρη και, τέλος, εφόσον υφίσταται άμεση αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της παραβάσεως της υποχρεώσεως του κράτους και της βλάβης που υπέστησαν οι ζημιωθέντες. Η εξωσυμβατική ευθύνη του κράτους μέλους για ζημίες προκληθείσες με απόφαση εθνικού δικαστηρίου κρίνοντος σε τελευταίο βαθμό, η οποία αντιβαίνει σε κανόνα του δικαίου της Ένωσης, διέπεται από τις ίδιες προϋποθέσεις. Κατά συνέπεια, η αρχή αυτή της εξωσυμβατικής ευθύνης του κράτους μέλους εμπίπτει στην ερμηνευτική αρμοδιότητα του Δικαστηρίου.

   (βλ. σκέψεις 40-43)

2.  Το δίκαιο της Ένωσης έχει την έννοια ότι το σύστημα της εξωσυμβατικής ευθύνης κράτους μέλους για ζημία από παραβίαση του δικαίου αυτού δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε περίπτωση ζημίας που φέρεται να έχει προκληθεί σε βάρος ιδιώτη λόγω παραβιάσεως ελευθερίας προβλεπόμενης στα άρθρα 49, 56 ή 63 ΣΛΕΕ, εξαιτίας εθνικής κανονιστικής ρυθμίσεως αδιακρίτως εφαρμοζόμενης επί ημεδαπών υπηκόων και υπηκόων άλλων κρατών μελών, εφόσον, σε περίπτωση της οποίας όλα τα στοιχεία περιορίζονται αποκλειστικά στο εσωτερικό του κράτους μέλους, δεν υφίσταται κανένα συνδετικό στοιχείο μεταξύ του αντικειμένου ή των περιστάσεων της διαφοράς της κύριας δίκης και των άρθρων αυτών.

   Συναφώς, το Δικαστήριο, όταν εξετάζει προδικαστικό ερώτημα υποβληθέν από εθνικό δικαστήριο στο πλαίσιο υποθέσεως της οποίας όλα τα στοιχεία περιορίζονται στο εσωτερικό ενός μόνον κράτους μέλους και εφόσον η μόνη ένδειξη που του έχει παράσχει το αιτούν δικαστήριο είναι ότι η επίμαχη εθνική ρύθμιση εφαρμόζεται αδιακρίτως σε υπηκόους του οικείου κράτους μέλους και σε υπηκόους άλλων κρατών μελών, δεν μπορεί να θεωρεί ότι η αίτηση προδικαστικής ερμηνείας των σχετικών με τις θεμελιώδεις ελευθερίες διατάξεων της Συνθήκης ΛΕΕ είναι αναγκαία προκειμένου το εθνικό δικαστήριο να επιλύσει την εκκρεμή ενώπιόν του διαφορά. Πράγματι, τα συγκεκριμένα στοιχεία βάσει των οποίων μπορεί να στοιχειοθετηθεί η σχέση μεταξύ του αντικειμένου ή των περιστάσεων ένδικης διαφοράς της οποίας όλα τα στοιχεία περιορίζονται στο εσωτερικό του οικείου κράτους μέλους και των άρθρων 49, 56 ή 63 ΣΛΕΕ πρέπει να προκύπτουν από την απόφαση περί παραπομπής. Κατά συνέπεια, στο πλαίσιο καταστάσεως της οποίας όλα τα στοιχεία περιορίζονται στο εσωτερικό ενός μόνον κράτους μέλους, εναπόκειται στο αιτούν δικαστήριο να υποδείξει στο Δικαστήριο, σύμφωνα με τις επιταγές του άρθρου 94 του Κανονισμού Διαδικασίας του Δικαστηρίου, εάν η διαφορά που εκκρεμεί ενώπιόν του, καίτοι αμιγώς εσωτερικής φύσεως, παρουσιάζει εντούτοις κάποιο συνδετικό στοιχείο με τις διατάξεις του δικαίου της Ένωσης περί θεμελιωδών ελευθεριών, οπότε η ζητούμενη προδικαστική ερμηνεία καθίσταται απαραίτητη για την επίλυση της διαφοράς αυτής.

   βλ. σκέψεις 54, 55, 58 και διατακτ.)