Εργαζόμενοι από τρίτες χώρες — ενιαία άδεια διαμονής και εργασίας στην ΕΕ (2026)

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Πεδίο εφαρμογής

Η οδηγία:

• εφαρμόζεται σε υπηκόους τρίτων χωρών οι οποίοι:
  • υποβάλουν αίτηση διαμονής σε κράτος μέλος για να εργαστούν,
  • έχουν λάβει άδεια διαμονής σε κράτος μέλος, είτε για λόγους εργασίας είτε για άλλους λόγους (εφόσον έχουν δικαίωμα εργασίας)·
• δεν εφαρμόζεται σε μια σειρά υπηκόων τρίτων χωρών, όπως τα μέλη οικογένειας πολίτη της ΕΕ, τους εποχικούς εργαζόμενους, τους δικαιούχους διεθνούς προστασίας ή όσους έχουν δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας στο εσωτερικό της ΕΕ.

Διαδικασία ενιαίας άδειας

Τα κράτη μέλη:

• αποφασίζουν αν υπήκοος τρίτης χώρας ή ο εργοδότης του ή και οι δύο θα πρέπει να υποβάλλουν αίτηση για την άδεια·
• πρέπει να λαμβάνουν υπόψη και να εξετάζουν τις αιτήσεις που υποβάλλονται από υπηκόους τρίτων χωρών που διαμένουν είτε εκτός του εν λόγω κράτους μέλους είτε, για όσους διαθέτουν έγκυρη άδεια διαμονής, απευθείας στο εν λόγω κράτος μέλος· τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να επιτρέπουν την υποβολή αιτήσεων στο έδαφός τους από άλλους υπηκόους τρίτων χωρών που βρίσκονται νόμιμα σε κράτος μέλος·
• να ορίσουν αρμόδια αρχή που θα παραλαμβάνει την αίτηση και θα αποφασίζει επί της πλήρους αίτησης όσον αφορά την έκδοση, τροποποίηση ή ανανέωση ενιαίας άδειας διαμονής και εργασίας εντός 90 ημερών από την υποβολή της αίτησης (για πολύπλοκες περιπτώσεις μπορεί να προβλεφθούν 30 επιπλέον ημέρες)·
• χρησιμοποιούν το ενιαίο μορφότυπο της άδειας που καθορίζεται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1030/2002·
• να δίνουν γραπτές εξηγήσεις όταν απορρίπτουν μια αίτηση ή ανακαλούν μια ενιαία άδεια και να προσδιορίζουν το δικαστήριο ή τη διοικητική αρχή στην οποία ο ενδιαφερόμενος μπορεί να ασκήσει προσφυγή και τη σχετική προθεσμία·
• καθιστούν εύκολα προσβάσιμες και παρέχουν, όταν ζητούνται, πληροφορίες στον υπήκοο τρίτης χώρας και στον μελλοντικό εργοδότη του σχετικά με τη διαδικασία υποβολής αίτησης και τα αντίστοιχα δικαιώματα και υποχρεώσεις τους·
• δεν μπορούν να χρεώνουν δυσανάλογα ή υπερβολικά τέλη για την επεξεργασία μιας αίτησης.

Δικαιώματα και ίση μεταχείριση

Οι κάτοχοι ενιαίας άδειας έχουν δικαίωμα:

• να εισέρχονται, να ζουν και να ταξιδεύουν ελεύθερα στο κράτος μέλος έκδοσης·
• να εκτελούν την εργασία που αναγράφεται στην άδεια·
• να είναι ενήμεροι για τα δικαιώματά τους·
• να αλλάζουν εργοδότη κατά τη διάρκεια της περιόδου ισχύος της ενιαίας άδειας υπό ορισμένες προϋποθέσεις·
• να είναι άνεργοι και να διαμένουν στην επικράτεια ενός κράτους μέλους:
  • για τουλάχιστον τρεις μήνες κατά τη διάρκεια της περιόδου ισχύος της ενιαίας άδειας, εφόσον ο υπήκοος τρίτης χώρας είναι κάτοχος ενιαίας άδειας για λιγότερο από δύο έτη,
  • για τουλάχιστον έξι μήνες κατά τη διάρκεια της περιόδου ισχύος της ενιαίας άδειας, εφόσον ο υπήκοος τρίτης χώρας είναι κάτοχος ενιαίας άδειας για περισσότερα από δύο έτη· στην περίπτωση αυτή, τα κράτη μέλη μπορούν να ζητούν από τους κατόχους ενιαίας άδειας να αποδεικνύουν ότι διαθέτουν επαρκείς πόρους για να συντηρούνται χωρίς προσφυγή στο σύστημα κοινωνικής πρόνοιας του οικείου κράτους μέλους·
• να παραμένουν στο έδαφος κράτους μέλους κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ανανέωσης της ενιαίας άδειας·
• να απολαμβάνουν ίσης μεταχείρισης με τους υπηκόους ενός κράτους μέλους (αν και τα κράτη μέλη μπορούν να εφαρμόζουν ορισμένους περιορισμούς), τουλάχιστον όσον αφορά:
  • τις συνθήκες απασχόλησης και εργασίας, συμπεριλαμβανομένων της αμοιβής, των ωραρίων εργασίας, των αδειών, των διακοπών, καθώς και της υγείας και της ασφάλειας στον χώρο εργασίας,
  • το δικαίωμα στην απεργία και την ανάληψη εργατικής δράσης, καθώς και τη συμμετοχή σε συνδικαλιστικές οργανώσεις,
  • την εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση,
  • την αναγνώριση επαγγελματικών τίτλων,
  • ορισμένους κλάδους της κοινωνικής ασφάλισης και φορολογικά πλεονεκτήματα,
  • την πρόσβαση σε δημόσια αγαθά και υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε δημόσια και ιδιωτική στέγαση, και συμβουλές από γραφεία απασχόλησης.

Γενικές διατάξεις

Τα κράτη μέλη πρέπει:

• να προλαμβάνουν πιθανές καταχρήσεις, μεταξύ άλλων μέσω επιθεωρήσεων, και να τιμωρούν τους εργοδότες που παραβιάζουν την εθνική νομοθεσία περί ίσης μεταχείρισης·
• να δίνουν τη δυνατότητα στους υπηκόους τρίτων χωρών να υποβάλλουν καταγγελίες κατά των εργοδοτών τους, τόσο απευθείας όσο και μέσω τρίτων·
• να καθιστούν εύκολα προσβάσιμες στο ευρύ κοινό την τακτικά ενημερωμένη δέσμη πληροφοριών σχετικά με τους όρους εισδοχής και διαμονής με σκοπό την εργασία, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων, των υποχρεώσεων και των διαδικαστικών εγγυήσεων.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποβάλλει περιοδικά, και το αργότερο έως τις 21 Μαΐου 2029, έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας.

Η οδηγία θα καταργήσει την οδηγία 2011/98/ΕΕ (βλ. σύνοψη) από τις 22 Μαΐου 2026. Η οδηγία δεν εφαρμόζεται ούτε στη Δανία ούτε στην Ιρλανδία.