ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

της 29ης Απριλίου 2004

που αφορά κατευθύνσεις σχετικά με προσωρινή μέθοδο αναφοράς για τη δειγματοληψία και μέτρηση των ΑΣ2,5

[κοινοποιηθείσα υπό τον αριθμό Ε(2004) 1713]

(Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ)

(2004/470/ΕΚ)

Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ,

Έχοντας υπόψη:

τη συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας,

την οδηγία 1999/30/EΟΚ του Συμβουλίου, της 22ας Απριλίου 1999, σχετικά με τις οριακές τιμές διοξειδίου του θείου, διοξειδίου του αζώτου και οξειδίων του αζώτου, σωματιδίων και μολύβδου, στον αέρα του περιβάλλοντος (1), και ιδίως το άρθρο 7 παράγραφος 5 τρίτο εδάφιο, καθώς και το μέρος V του παραρτήματος IX,

τη γνώμη της επιτροπής του άρθρου 12 παράγραφος 2 της οδηγίας 96/62/EΚ του Συμβουλίου (2),

Εκτιμώντας τα ακόλουθα:

ΕΞΕΔΩΣΕ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΑΠΟΦΑΣΗ:

Άρθρο 1

Στο παράρτημα της παρούσας απόφασης δίνονται οι κατευθύνσεις σχετικά με μια προσωρινή μέθοδο αναφοράς για τη δειγματοληψία και μέτρηση των ΑΣ2,5.

Άρθρο 2

Η απόφαση 2003/37/ΕΚ καταργείται.

Άρθρο 3

Η παρούσα απόφαση απευθύνεται στα κράτη μέλη.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΩΝ ΑΣ2,5 ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 1999/30/ΕΚ

Σκοπός του παρόντος εγγράφου είναι να διατυπώσει συστάσεις για τους υπευθύνους σε θέματα ποιότητας του αέρα και τους χειριστές δικτύου όσον αφορά την επιλογή των συσκευών μέτρησης ΑΣ2,5 που προβλέπεται από την οδηγία 1999/30/ΕΚ για τα σωματίδια. Αυτές οι συστάσεις δεν ισχύουν για άλλες πιθανές εφαρμογές στις οποίες οι μετρήσεις αποβλέπουν σε διαφορετικούς σκοπούς, όπως για παράδειγμα όταν πρόκειται για ερευνητικές δραστηριότητες ή για ενδεικτικές μετρήσεις.

Ιστορικό και εργασίες τυποποίησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Τυποποίησης (CEN)

Στο άρθρο 5 της οδηγίας 1999/30/ΕΚ αναφέρεται ότι «Τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν ότι έχουν εγκατασταθεί και λειτουργούν σταθμοί μέτρησης για την παροχή στοιχείων σχετικά με τις συγκεντρώσεις ΑΣ2,5. Ο αριθμός και η θέση των σταθμών μέτρησης ΑΣ2,5 επιλέγονται από τα κράτη μέλη, ώστε τα στοιχεία να είναι αντιπροσωπευτικά των συγκεντρώσεων ΑΣ2,5 εντός του κράτους μέλους αυτού. Ει δυνατόν, τα σημεία δειγματοληψίας για τα ΑΣ2,5 πρέπει να συνδυάζονται με σημεία δειγματοληψίας για τα ΑΣ10». Στο άρθρο 7 αναφέρεται, επιπλέον, ότι «Η προσωρινή μέθοδος αναφοράς για τη δειγματοληψία και τη μέτρηση των ΑΣ2,5, καθορίζεται στο μέρος V του παραρτήματος ΙΧ». Στο παράρτημα IX, τέλος, ζητείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκπονήσει κατευθυντήριες γραμμές, κατόπιν διαβούλευσης με την επιτροπή του άρθρου 12 της οδηγίας 96/62/ΕΚ.

Η ΓΔ Περιβάλλον έχει αναθέσει στην CEN να εκπονήσει πρότυπη ευρωπαϊκή μέθοδο αναφοράς για τη μέτρηση των PM2,5. Αυτή η μέθοδος βασίζεται στον προσδιορισμό του κλάσματος σωματιδίων PM2,5 στον αέρα με ζύγιση του φίλτρου (βαρυμετρικός προσδιορισμός), με δειγματοληψία σε συνθήκες περιβάλλοντος. Η ομάδα εργασίας TC 264/WG 15 της CEN ξεκίνησε τις εργασίες της το 2000. Επιτόπιες εκστρατείες επικύρωσης έχουν διεξαχθεί σε οκτώ ευρωπαϊκές χώρες, συγκεκριμένα, στην Ισπανία, στη Γερμανία, στην Ολλανδία, στην Αυστρία, στην Ιταλία, στη Σουηδία, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ελλάδα, και ολοκληρώθηκαν το καλοκαίρι του 2003. Η τελική πρότυπη μέθοδος της CEN δεν θα είναι επομένως διαθέσιμη πριν από το 2004.

Η ομάδα εργασίας WG15 της CEN εξετάζει αυτή τη στιγμή τις ακόλουθες προτάσεις για συσκευές, που βασίζονται στη μέθοδο του βαρυμετρικού προσδιορισμού, είναι εξοπλισμένες με κεφαλές δειγματοληψίας διαφόρων τύπων και παράγονται από ευρωπαίους κατασκευαστές, καθώς και τον δειγματολήπτη αναφοράς που χρησιμοποιεί η αμερικανική κυβέρνηση:

Επιπλέον, η CEN εξετάζει και ορισμένες αυτοματοποιημένες συσκευές μέτρησης, βασισμένες στη μέθοδο απορρόφησης βήτα ακτινοβολίας, και τον παλμικό μικροζυγό κωνικού στοιχείου (TEOM), για να ελέγξει την ισοδυναμία τους με την βαρυμετρική μέθοδο αναφοράς:

Προβλήματα στις μετρήσεις της συγκέντρωσης μάζας ΑΣ2,5

Πολλά προβλήματα, εν μέρει μόνο γνωστά από προηγούμενες μετρήσεις των ΑΣ10, πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά τον προσδιορισμό των συγκεντρώσεων μάζας ΑΣ2,5. Προκαταρκτικές συγκριτικές μελέτες που εκτελέστηκαν σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έδειξαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των αποτελεσμάτων των χειροκίνητων δειγματοληπτών PM2,5, με απόκλιση έως ± 30 %. Οι λόγοι για τις παρατηρούμενες διαφορές μεταξύ των δειγματοληπτών είναι πολύπλοκοι και μπορούν να ταξινομηθούν σε:

Πρέπει να σημειωθεί ότι η χημική σύνθεση των ΑΣ2,5 είναι σημαντικά διαφορετική από αυτή των ΑΣ10. Το κλάσμα των λεπτών ΑΣ2,5 είναι ιδίως εμπλουτισμένο σε ημι-πτητικά αιωρούμενα σωματίδια (π.χ. νιτρικό αμμώνιο, οργανικές ουσίες). Τα αιωρούμενα σωματίδια μεγέθους κόκκου μεταξύ ΑΣ10 και ΑΣ2,5 αποτελούνται κυρίως από αδρανή συστατικά όπως το πυρίτιο, τα μεταλλικά οξείδια κ.λπ.. Επομένως, τα προβλήματα με απώλειες ημι-πτητικών σωματιδίων που έχουν ήδη παρατηρηθεί κατά τη δειγματοληψία ΑΣ10 μπορεί να είναι εντονότερα στις μετρήσεις ΑΣ2,5.

Οι απώλειες εξαρτώνται κυρίως από τη σύσταση των αερολυμάτων και την παρουσία πτητικών αιωρούμενων σωματιδίων, καθώς και από τη διαφορά μεταξύ της θερμοκρασίας περιβάλλοντος και της θερμοκρασίας δειγματοληψίας. Οι απώλειες επομένως ενδέχεται να παρουσιάζουν σημαντικές εποχιακές και γεωγραφικές διακυμάνσεις. Για παράδειγμα, αναφέρθηκαν στη Σκανδιναβία απώλειες που προσεγγίζουν το 0 % κατά τη διάρκεια ενός εαρινού επεισοδίου (αερολύματα από επίστρωση των οδών με άμμο), ενώ παρατηρήθηκαν απώλειες έως 70 % στην Κεντρική Ευρώπη κατά τη διάρκεια χειμερινού επεισοδίου (αερολύματα με υψηλή περιεκτικότητα σε νιτρικό αμμώνιο).

Με αυτά τα δεδομένα μπορεί να προβλεφθεί ότι κάθε θέρμανση του συστήματος δειγματοληψίας θα έχει ως αποτέλεσμα σημαντικά χαμηλότερες συγκεντρώσεις μάζας ΑΣ2,5 σε σχέση με ένα σύστημα που διατηρείται σε συνθήκες περιβάλλοντος.

Συστάσεις για την παρακολούθηση των ΑΣ2,5

Καθώς δεν υπάρχουν ακόμη συμπεράσματα από τις δραστηριότητες τυποποίησης της CEN, μπορούν να δοθούν οι ακόλουθες συστάσεις για τα ΑΣ2,5:

Όσον αφορά τη μέθοδο μέτρησης

Σύμφωνα με την εντολή που έδωσε η Επιτροπή στην CEN, η μέθοδος μέτρησης προς τυποποίηση βασίζεται στον βαρυμετρικό προσδιορισμό του κλάσματος μάζας ΑΣ2,5 των αιωρούμενων σωματιδίων που έχουν συλλεχθεί σε ένα φίλτρο σε συνθήκες περιβάλλοντος. Η ομάδα εργασίας WG15 της CEN ελέγχει τώρα άλλες μεθόδους, όπως η μέθοδος απορρόφησης βήτα ακτινοβολίας και ο παλμικός μικροζυγός κωνικού στοιχείου (TEOM) για να καθορίσει την ισοδυναμία τους με την βαρυμετρική μέθοδο.

Όσον αφορά την ειδική κεφαλή δειγματοληψίας για ΑΣ2,5

Υπάρχουν σήμερα δύο κυρίως τύποι κεφαλών δειγματοληψίας οι οποίοι χρησιμοποιούνται για σκοπούς παρακολούθησης και έρευνας: η κεφαλή με διαχωριστήρα πρόσκρουσης (impactor type) και η κεφαλή με κυκλώνα λεπτομερούς διαχωρισμού (sharpcut-cyclone type). Διάφορες κεφαλές και των δύο τύπων υποβάλλονται τώρα σε δοκιμές, π.χ. στο πλαίσιο της ομάδας εργασίας WG 15 της CEN. Η κοκκομετρική απόδοση της κεφαλής δειγματοληψίας πρέπει να εξασφαλίζει ότι 50 % των σωματιδίων αεροδυναμικής διαμέτρου 2,5 μm συλλέγονται στο φίλτρο.

Όσον αφορά τα όργανα

Από τη θεωρία και την προηγούμενη εμπειρία από τις εργασίες επικύρωσης των ΑΣ10 συμπεραίνεται ότι πρέπει να αποφεύγεται για τη μέτρηση των ΑΣ2,5 η χρήση συσκευών στις οποίες ο σωλήνας δειγματοληψίας ή/και το φίλτρο θερμαίνονται κατά τη συλλογή των δειγμάτων. Για να περιορίζονται όσο το δυνατόν περισσότερο οι απώλειες πτητικών σωματιδίων, πρέπει να προτιμώνται για ΑΣ2,5 τα όργανα που συλλέγουν τα δείγματα σε θερμοκρασία όσο το δυνατόν πλησιέστερη στη θερμοκρασία περιβάλλοντος.

Δεδομένου ότι τα αποτελέσματα που έχουν ληφθεί έως τώρα από τις διάφορες μελέτες παρουσιάζουν ατέλειες και έλλειψη συνοχής, είναι αδύνατο προς το παρόν να επιλεχθούν κάποια από τα προταθέντα όργανα για την παρακολούθηση των ΑΣ2,5. Όταν πρόκειται να επιλεχθεί μια συγκεκριμένη συσκευή μέτρησης, συνιστάται προσοχή. Πρέπει να προτιμάται μια προσέγγιση που δεν συνεπάγεται σημαντική επένδυση πόρων και η οποία επιτρέπει την προσαρμογή των απαιτήσεων μέτρησης στις μελλοντικές εξελίξεις (όπως η μελλοντική πρότυπη ευρωπαϊκή μέθοδο μέτρησης των ΑΣ2,5, οι τεχνικές εξελίξεις στην κατασκευή των οργάνων, οι επερχόμενες κανονιστικές ρυθμίσεις για τα βαρέα μέταλλα).

Κατά τη σύνταξη εκθέσεων με στοιχεία για τα ΑΣ2,5, είναι σημαντικό να τεκμηριώνεται πλήρως η μεθοδολογία μέτρησης που χρησιμοποιήθηκε για τη λήψη αυτών των στοιχείων.