Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Έκθεση επί της πολιτικής ανταγωνισμού 2019»

[COM(2020) 302 final]

(2021/C 123/01)

Εισηγητής:

ο κ. Gonçalo LOBO XAVIER

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 12.8.2020
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	11.12.2020
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	27.1.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	557
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	230/0/6

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) επικροτεί την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επί της πολιτικής ανταγωνισμού 2019, στην οποία η δεύτερη αναπτύσσει μια προσέγγιση που αποσκοπεί στην ενίσχυση της ενιαίας αγοράς και στην προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης και των στόχων της κοινωνικής πολιτικής, που είναι καίριας σημασίας για τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ανάπτυξης.

1.2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί, όπως έχει επισημάνει και σε διάφορα παλαιότερα έγγραφά της, ότι μια αποτελεσματική πολιτική ανταγωνισμού με αρχές αποτελεί έναν από τους πυλώνες της ΕΕ και σημαντικό μέσο για την υλοποίηση της εσωτερικής αγοράς, όπως προβλέπεται στη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε ευθυγράμμιση με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ), την οικοδόμηση της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς και την υλοποίηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (1). Τα σημεία αυτά παραμένουν επίκαιρα.

1.3.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να λάβει μέτρα για την τόνωση του θεμιτού ανταγωνισμού σε αγορές που είναι σημαντικές για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της ΕΕ, όπως ο ψηφιακός τομέας και ο τομέας των τηλεπικοινωνιών, η ενέργεια και το περιβάλλον, η μεταποίηση, οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, η φορολογία, η γεωργία, τα τρόφιμα και οι μεταφορές. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να παρέχουν εμπιστοσύνη στους καταναλωτές και να προσδιορίζουν σαφώς τις κατάλληλες συνθήκες λειτουργίας των επιχειρήσεων. Ο ρυθμός των οικονομικών και των κοινωνικών αλλαγών είναι ιδιαίτερα ταχύς. Η συνεχής προσαρμογή σε μια σύγχρονη, βιώσιμη, πράσινη και ψηφιακή οικονομία αποτελεί επιτακτική ανάγκη και η πολιτική ανταγωνισμού είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη αυτού του στόχου.

1.4.

Οι νέες και συνεχείς προκλήσεις που προκύπτουν από τη χρήση δεδομένων, αλγορίθμων και αγορών εξελίσσονται ταχέως σε ένα όλο και περισσότερο ψηφιακό περιβάλλον. Συνεπώς, τα δίκτυα συνεργασίας μεταξύ των αρχών των κρατών μελών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής πρέπει να ισχυροποιηθούν, προκειμένου να διατηρηθεί ο θεμιτός ανταγωνισμός στην ενιαία αγορά. Κατά συνέπεια, η ΕΕ πρέπει να συμβαδίσει με την ψηφιακή εποχή, και η ΕΟΚΕ, έχοντας επίγνωση της ανάγκης για αλλαγές, ζητεί μετ’ επιτάσεως να πραγματοποιηθεί η απαραίτητη προσαρμογή. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι η ψηφιακή αγορά και οι διαδικτυακές πλατφόρμες αποτελούν μέρος μιας νέας οικονομίας ζωτικής σημασίας για την Ευρώπη, αλλά φρονεί ότι είναι επίσης αναγκαίο να θεσπιστούν σαφείς και δίκαιοι κανόνες για όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς.

1.5.

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην ανάγκη να δημιουργούνται συνεχώς οι οικονομικές και πολιτικές συνθήκες που είναι αναγκαίες για την τόνωση της ανάπτυξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) με ίσους όρους ανταγωνισμού, που θα επιτρέπουν επίσης τη συμμετοχή των μεγάλων εταιρειών στο οικονομικό γίγνεσθαι. Η Ευρώπη πρέπει να γίνει αντιληπτή ως ένας ισχυρός οικονομικός χώρος που επιτρέπει τον θεμιτό ανταγωνισμό και θεσπίζει σαφείς κανόνες για όλους τους παράγοντες.

1.6.

Όσον αφορά τον ανταγωνισμό με τις εκτός ΕΕ εταιρείες, η ΕΟΚΕ ζητεί εγγυήσεις ότι θα τηρούν τους ίδιους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς κανόνες, ώστε να διασφαλιστούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού. Η Ευρώπη δεν μπορεί να υιοθετεί διαφορετικές προσεγγίσεις για τις ίδιες προκλήσεις. Επίσης, η Ευρώπη δεν μπορεί να είναι «αφελής» όσον αφορά την πολιτική ανταγωνισμού.

1.7.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει τα συντονισμένα μέτρα που εφαρμόζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τον μεταποιητικό τομέα, επιθυμεί, ωστόσο, η ΕΕ να προχωρήσει περισσότερο και να προτείνει μόνιμη λύση για την ενίσχυση των ίσων όρων ανταγωνισμού σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη. Τα προσωρινά μέτρα σχετικά με την προμήθεια συγκεκριμένων προϊόντων από αγορές εκτός της ΕΕ πρέπει να καταστούν μόνιμα, ιδίως όσον αφορά την εισαγωγή ζωτικού ιατρικού εξοπλισμού και άλλων βασικών προϊόντων. Η τρέχουσα πανδημία ανέδειξε όλες τις αδυναμίες μιας διστακτικής πολιτικής. Ένας ισχυρός και ανθεκτικός μεταποιητικός τομέας θα πρέπει να αποτελέσει έναν από τους πυλώνες της πολιτικής ανταγωνισμού.

1.8.

Στον τομέα της γεωργίας και των τροφίμων, κρίνεται σημαντική η προστασία των προϊόντων ευρωπαϊκής ονομασίας προέλευσης από απομιμήσεις ή «αντίγραφα». Ο τομέας των σπόρων και των φυτοφαρμάκων είναι ουσιαστικής σημασίας για τους γεωργούς και τους καταναλωτές, ωστόσο εγείρει επίσης ανησυχίες που υπερβαίνουν την προστασία των καταναλωτών, την ασφάλεια των τροφίμων και τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τα περιβαλλοντικά και κλιματικά πρότυπα.

1.9.

Οι μεταφορές παραμένουν ένας από τους δυσκολότερους τομείς υπηρεσιών όσον αφορά τον ανταγωνισμό μεταξύ των κρατών μελών στην εσωτερική αγορά. Οι σαφείς κανόνες και η ανάγκη εξισορρόπησης πρέπει να αποτελούν σταθερή προτεραιότητα, όχι μόνο για τις επιχειρήσεις, αλλά και για τους τελικούς χρήστες.

2.   Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Η πολιτική ανταγωνισμού έχει καθοριστική σημασία για την επίτευξη του στόχου μιας αποδοτικής και δίκαιης ενιαίας αγοράς, που θα μπορέσει να ενισχύσει τις αξίες της Ευρώπης και το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να διασαφηνιστεί καλύτερα το σύνολο της πολιτικής και των κατευθυντήριων γραμμών, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η ενιαία αγορά θεωρείται ότι παρέχει προστιθέμενη αξία στην παγκοσμιοποίηση, και ότι η ηγετική θέση της Ευρώπης για βιώσιμο και δίκαιο εμπόριο δεν παρέχει μόνο ευκαιρίες, αλλά και απτά αποτελέσματα που μπορούν να έχουν επίδραση σε άλλες οικονομικές περιοχές.

2.2.

Ενώ η καθιέρωση του «ελέγχου καταλληλότητας» των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις αποτέλεσε σημαντικό επίτευγμα το 2019, η εφαρμογή και η παρακολούθησή του φαίνεται ότι απέχουν πολύ από την τελειότητα και την ταχύτητα. Οι διαδικασίες αυτές, συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων διαβουλεύσεων, πρέπει να είναι ακριβείς και ταχύτερες. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών μπορούν να συμμετάσχουν στη διαδικασία, προκειμένου να διευκολύνουν την επαφή με τους κατάλληλους ενδιαφερόμενους φορείς.

2.3.

Η ύπαρξη του διαδικτυακού εργαλείου «eLeniency» καθιστά εύκολη και λιγότερο επαχθή την υποβολή δηλώσεων και εγγράφων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, συμπεριλαμβανομένων των αιτήσεων επιεικούς μεταχείρισης σε υποθέσεις συμπράξεων. Πρέπει να αντληθούν διδάγματα προκειμένου να γίνει κατανοητή η σημασία που έχει η διαδικασία όσον αφορά την ανάγκη διασφάλισης δίκαιης συμμετοχής του κοινού, εύχρηστων μέσων και διαδικασιών, καθώς και συγκριτικής αξιολόγησης με άλλα μέσα.

2.4.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την ανησυχία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσον αφορά την ανάγκη αντιμετώπισης των στρεβλωτικών επιπτώσεων που προκαλούνται από τις ξένες επιδοτήσεις και την κρατική ιδιοκτησία και θεωρεί ότι απαιτούνται πρόσθετα μέσα για την πρόληψη των επιζήμιων επιπτώσεων. Αυτές μπορούν να εντοπιστούν αποτελεσματικά, πρώτον, με την ορθή χρήση του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ανταγωνισμού και, δεύτερον, με την αντιμετώπιση των συστημάτων επιλεκτικών ενισχύσεων.

2.5.

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της ανάπτυξης και της ενίσχυσης των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας εντός της ΕΕ ως αποτελεσματικού μέσου για τη διασφάλιση του «ευρωπαϊκού τρόπου ζωής». Προκειμένου να παρέχονται σωστά οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, πρέπει να γίνει αποδεκτό ότι οι ψηφιακές υποδομές αποτελούν βασικό παράγοντα για την ψηφιοποίηση. Συνεπώς, πρέπει να δημιουργηθούν οι κατάλληλες ευρυζωνικές υποδομές. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της υιοθέτησης ενός συστήματος κρατικών ενισχύσεων που θα ενθαρρύνει τις επενδύσεις στην εισαγωγή όλων αυτών των νέων τεχνολογιών και συγχρόνως θα αντιμετωπίζει τις κατά τόπους ανισορροπίες σε εθνικό επίπεδο.

2.6.

Τα έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην έρευνα και στην τεχνολογική ανάπτυξη, καθώς και στην εφαρμογή της καινοτομίας. Η ανάπτυξή τους θα πρέπει να ενισχυθεί λόγω της προστιθέμενης αξίας που προσφέρουν, και η ΕΟΚΕ ελπίζει ότι η ανακοίνωση σχετικά με τα σημαντικά έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (ΣΕΚΕΕ) μπορεί να χρησιμεύσει ως αποτελεσματικό μέσο για την ορθή εφαρμογή τους. Είναι σημαντικό να εποπτεύεται η διόρθωση της εφαρμογής των κριτηρίων βάσει των οποίων τα κράτη μέλη μπορούν να στηρίζουν διακρατικά έργα στρατηγικής σημασίας για την ΕΕ.

2.7.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η πολιτική ανταγωνισμού της ΕΕ θα πρέπει να υιοθετήσει μια πιο μακρόπνοη προσέγγιση, προκειμένου να μπορέσει να προσαρμοστεί τόσο στην ψηφιακή πρόκληση όσο και στον ανταγωνισμό που αντιμετωπίζει στην παγκόσμια σκηνή. Η ΕΟΚΕ καλεί, ως εκ τούτου, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να θέσει την πολιτική ανταγωνισμού ψηλά στον κατάλογο προτεραιοτήτων του προγράμματος εργασίας της πλατφόρμας «Fit for Future».

3.   Ειδικές παρατηρήσεις

3.1.   Περαιτέρω ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της πολιτικής ανταγωνισμού της ΕΕ και της επιβολής των κανόνων

3.1.1.

Η πολιτική ανταγωνισμού της ΕΕ θα πρέπει να σχεδιαστεί και να εφαρμοστεί σε ένα πιο ολοκληρωμένο πλαίσιο, με συνυπολογισμό των στενών δεσμών της με άλλους βασικούς τομείς πολιτικής και της ανάγκης για μια συνεκτική προσέγγιση. Οι κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ πρέπει να συμβαδίζουν με το φορολογικό δίκαιο (με δίκαιη φορολογία, μεταξύ άλλων στον ψηφιακό τομέα), το δίκαιο προστασίας των καταναλωτών, το δίκαιο κοινωνικής προστασίας και το εργατικό δίκαιο. Η εναρμόνιση στον τομέα του αθέμιτου ανταγωνισμού είναι απαραίτητη για την επίτευξη απτών αποτελεσμάτων.

3.1.2.

Προκειμένου να καταπολεμηθούν αποτελεσματικά οι πρακτικές αθέμιτου ανταγωνισμού, η ΕΟΚΕ προτείνει να αντιμετωπιστεί το ζήτημα της δεσπόζουσας θέσης στην αγορά με μια νέα μέθοδο: όχι μόνο με την αξιολόγηση της δεσπόζουσας συμπεριφοράς ή της κατάχρησης εξουσίας, αλλά και με την παρακολούθηση της συνολικής οικονομικής παρουσίας ενός εργοδότη σε διάφορους τομείς, όχι μόνο ανά τομέα.

3.1.3.

Η ΕΕ θα πρέπει επίσης να επικεντρωθεί σε άλλες πρακτικές που αντίκεινται στον ανταγωνισμό, όπως οι επιθετικές επεκτάσεις και η μονοπώληση, οι σιωπηρές αθέμιτες συμπράξεις και τα φαινόμενα εγκλωβισμού (που εμποδίζουν τους εργαζομένους να δραστηριοποιούνται ταυτόχρονα σε πολλαπλές πλατφόρμες), στοιχεία τα οποία μπορεί να αποσταθεροποιήσουν την ισορροπία της αγοράς.

3.1.4.

Οι ΜΜΕ αποτελούν τον πυλώνα της ευρωπαϊκής οικονομίας και, συνεπώς, πρέπει να ληφθούν περισσότερο υπόψη κατά τον σχεδιασμό και την εφαρμογή της πολιτικής ανταγωνισμού. Οι κρατικές ενισχύσεις αποτελούν χρήσιμο εργαλείο, αλλά δεν γνωρίζουν όλες οι ΜΜΕ την ύπαρξή τους. Η ΕΟΚΕ συνιστά τη βελτίωση της επικοινωνίας με τις ΜΜΕ, προκειμένου να στηριχθούν πιο αποτελεσματικά οι δραστηριότητές τους.

3.1.5.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να παραμείνει σε εγρήγορση όσον αφορά τον εντοπισμό και τη δίωξη των καρτέλ και των καταχρηστικών θέσεων στην αγορά. Δύο έρευνες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχουν ιδιαίτερη σημασία για την προστασία των καταναλωτών, οι οποίοι επλήγησαν σε σημαντικό βαθμό: 1) η εν εξελίξει διερεύνηση για να διαπιστωθεί εάν η BMW, η Daimler και ο όμιλος Volkswagen σχημάτισαν καρτέλ, στο πλαίσιο της οποίας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απηύθυνε κοινοποίηση αιτιάσεων όπου εκθέτει τα προκαταρκτικά πορίσματά της ότι οι κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ παραβιάστηκαν την περίοδο από το 2006 έως το 2014, με τη σύσταση αθέμιτης σύμπραξης που αποσκοπούσε στην παρεμπόδιση της εφαρμογής των κανόνων στον τομέα της ανάπτυξης τεχνολογίας για τη μείωση των εκπομπών των ντιζελοκίνητων και των βενζινοκίνητων αυτοκινήτων· 2) η απόφαση για το σύστημα κάρτας Mastercard, στην οποία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέβαλε πρόστιμο στην εταιρεία της πιστωτικής κάρτας για παρακώλυση της πρόσβασης των εμπόρων σε διασυνοριακές υπηρεσίες πληρωμών με κάρτα, κατά παράβαση των κανόνων ανταγωνισμού της ΕΕ. Οι διασυνοριακοί κανόνες που οδήγησαν σε υψηλότερες τιμές για τους εμπόρους και τους καταναλωτές καταργήθηκαν, με αποτέλεσμα την εξάλειψη του περιορισμένου διασυνοριακού ανταγωνισμού και του τεχνητού κατακερματισμού της αγοράς. Ως αποτέλεσμα αυτού και άλλων βημάτων, ο χρηματοπιστωτικός τομέας ενισχύθηκε στο πλαίσιο της τραπεζικής ένωσης, χάρη σε ορισμένες αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

3.2.   Αντιμετώπιση νέων προκλήσεων στον ψηφιακό κόσμο, τον κόσμο των τηλεπικοινωνιών και των μέσων ενημέρωσης

3.2.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί την ψηφιακή οικονομία και ιδίως τη θέση των εταιρειών Google, Apple, Facebook και Amazon (των λεγόμενων και «GAFA») σοβαρή απειλή για το δίκαιο περί ανταγωνισμού της ΕΕ. Δεδομένου ότι οι εταιρείες αυτές δεν τηρούν τους ίδιους κανόνες με τις ευρωπαϊκές εταιρείες, οι επικαιροποιημένοι κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ θα πρέπει να προτείνουν νέα αποδοτικά εργαλεία για την αναγνώριση αυτής της κατάστασης.

3.2.2.

Αν και είναι ακόμη νωρίς, πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση για τις επιπτώσεις της εφαρμογής του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 2019/1150 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (2), της 20ής Ιουνίου 2019, ο οποίος εισήγαγε νέους κανόνες της ΕΕ σχετικά με τη διαφάνεια για τους επιχειρηματικούς χρήστες διαδικτυακών πλατφορμών. Η ευρεία χρήση διαδικτυακών πλατφορμών στην αγορά σημαίνει την άφιξη νέων παραγόντων και ένα νέο πλαίσιο στην εσωτερική αγορά, οι επιπτώσεις των οποίων δεν είναι ακόμη απόλυτα σαφείς. Για τη μεγαλύτερη ασφάλεια των παραγόντων της αγοράς και των πολιτών, ιδίως κατά τη διάρκεια της τρέχουσας πανδημίας, πρέπει να εφαρμοστούν οι ενδεδειγμένοι κανόνες ανταγωνισμού και, εάν δεν είναι επαρκείς, πρέπει να προβλεφθούν νέες λύσεις.

3.2.3.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι ο νόμος για τις ψηφιακές υπηρεσίες δεν θα αντιβαίνει στο πιθανό νομικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση του ζητήματος των συνθηκών εργασίας στις διαδικτυακές πλατφόρμες.

3.2.4.

Οι κανόνες ανταγωνισμού που έχουν σχεδιαστεί για τις παραδοσιακές επιχειρήσεις δεν είναι κατάλληλοι για τις διαδικτυακές πλατφόρμες. Είναι επιτακτική η ανάγκη προσαρμογής των μεθοδολογιών και των στόχων με σκοπό την προσαρμογή στο μεταβαλλόμενο επιχειρηματικό τοπίο.

3.2.5.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ψηφιακή αγορά και οι διαδικτυακές πλατφόρμες αποτελούν μέρος μιας νέας οικονομίας ζωτικής σημασίας για την Ευρώπη, αλλά ότι είναι επίσης αναγκαίο να θεσπιστούν σαφείς και δίκαιοι κανόνες. Οι δομές της ολιγοπωλιακής αγοράς υποστηρίζονται από πολλά από τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν επίσης τις πρακτικές μονοπώλησης και τις συνολικές επιπτώσεις των οικοσυστημάτων που κινητοποιούνται από τις διαδικτυακές πλατφόρμες, καθώς και από τις δεσπόζουσες εταιρείες. Χαρακτηριστικά όπως η κάθετη ολοκλήρωση, η έλλειψη διαφάνειας για τους χρήστες, τα φαινόμενα εγκλωβισμού και δικτύου, σε συνδυασμό με υψηλά επίπεδα συγκέντρωσης, οδηγούν σε διαρθρωτικά προβλήματα ανταγωνισμού, τα οποία επηρεάζουν τόσο τους καταναλωτές όσο και τους εργαζομένους.

3.2.6.

Οι πλατφόρμες μπορούν να οικοδομήσουν τη δεσπόζουσα θέση τους στην αγορά σε περιεχόμενο που δημιουργούν οι χρήστες είτε πρόκειται για δεδομένα και συμπεριφορά των καταναλωτών είτε για υπηρεσίες που προσφέρονται από μεμονωμένα άτομα. Οι χρήστες δεν έχουν πρόσβαση στις πληροφορίες και δεν μπορούν να επηρεάσουν τις συνθήκες υπό τις οποίες λειτουργούν. Ομοίως, οι συστάσεις και οι κατατάξεις στις πλατφόρμες χαρακτηρίζονται από έλλειψη διαφάνειας. Οι αθέμιτες και μεροληπτικές πρακτικές κατάταξης πρέπει να θεωρούνται πρακτικές αθέμιτου ανταγωνισμού.

3.2.7.

Οι οικονομίες κλίμακας αποτελούν θεμελιώδη πηγή δεσπόζουσας θέσης στην αγορά για τις ψηφιακές πλατφόρμες. Το οριακό κόστος για την επέκταση μιας επιχείρησης είναι σχεδόν μηδενικό, έναντι των παραδοσιακών επιχειρήσεων, καθώς εκείνες οι πλατφόρμες που παρέχουν υπηρεσίες έντασης εργασίας μέσω καταχρηστικών πρακτικών μετακυλίουν μεγάλο μέρος του κόστους και των κινδύνων σε μεμονωμένα άτομα που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Ορισμένες φορές, οι πλατφόρμες ισχυρίζονται ότι οι οικονομίες κλίμακας περιορίζονται στις φυσικές ικανότητες των μεμονωμένων οδηγών/αναβατών/εργαζομένων, αλλά η «πρόσληψη» (ή η «αποσύνδεση») πρόσθετων ατόμων που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους για την επέκταση στην αγορά δεν απαιτεί επενδύσεις.

3.2.8.

Στο ισχύον νομικό πλαίσιο της ΕΕ για τον ανταγωνισμό δεν συνεκτιμώνται επαρκώς τα προβλήματα ανταγωνισμού που επηρεάζουν την αγορά εργασίας, όπως η μονοψωνιακή ισχύς των εργοδοτών και η υπονόμευση των κοινωνικών προτύπων, γεγονός που έχει επιζήμιες συνέπειες τόσο για τους εργοδότες, οι οποίοι υφίστανται μη βιώσιμη ανταγωνιστική πίεση, όσο και για τα κράτη μέλη, τα οποία χάνουν φορολογικά έσοδα και εισφορές κοινωνικής ασφάλισης (3). Οι κανόνες ανταγωνισμού δεν θα πρέπει να αποτελούν εμπόδιο στις συλλογικές διαπραγματεύσεις για όλους τους εργαζομένους, συμπεριλαμβανομένων των εργαζομένων σε πλατφόρμες, προκειμένου να διαπραγματεύονται καινοτόμα εργαλεία και συμφωνίες, όπως καταδεικνύουν διάφορα παραδείγματα σε εθνικό επίπεδο.

3.2.9.

Η αξιολόγηση της ισχύος στην αγορά στην ψηφιακή οικονομία πρέπει να λαμβάνει περισσότερο υπόψη τις συνολικές δραστηριότητες σε διάφορες αγορές και τον συνολικό αντίκτυπό τους στις σχετικές αγορές τόσο εντός όσο και εκτός διαδικτύου. Ομοίως, πρέπει επίσης να λαμβάνεται υπόψη η πρόσβαση σε αλγορίθμους τροφοδοσίας δεδομένων των χρηστών με σκοπό την εξατομίκευση προϊόντων, προσφορών, διαφήμισης και τιμολόγησης, με τον δέοντα σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων των υποκειμένων των δεδομένων.

3.3.   Πολιτική ανταγωνισμού που υποστηρίζει τους στόχους της ΕΕ για ενέργεια χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και για το περιβάλλον

3.3.1.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τον στόχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να διασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της ΕΕ μέσω της βιωσιμότητας και της μετάβασης προς μια οικονομία ασφαλή, κλιματικά ουδέτερη και αποδοτικότερη ως προς τη χρήση των πόρων, καθώς και μέσω της προώθησης και της ενίσχυσης της κυκλικής οικονομίας.

3.3.2.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να ενισχυθεί η Πράσινη Συμφωνία, ως σημαντική ευρωπαϊκή συμφωνία για την επίτευξη του στόχου μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για το 2050. Ο ρόλος των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και των κοινωνικών εταίρων μπορεί να είναι αποφασιστικός στο πλαίσιο αυτό. Θα ήταν σκόπιμο να πραγματοποιηθεί «έλεγχος καταλληλότητας» των περιβαλλοντικών οδηγιών ώστε να υλοποιηθούν οι δεσμεύσεις της ΕΕ.

3.3.3.

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της προώθησης μέτρων για τις κρατικές ενισχύσεις σε σχέση με το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου που αφορά την περίοδο μετά το 2012 (οδηγίες ΣΕΔΕ). Στηρίζει την αναθεώρηση του συστήματος κρατικών ενισχύσεων και την προσαρμογή του στο νέο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ για την περίοδο 2021-2030, στο οποίο έχουν εναποτεθεί πολλές ελπίδες.

3.3.4.

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ του να καταβληθούν προσπάθειες για την τήρηση της «αρχής της μηδενικής ρύπανσης» στην ΕΕ, καθώς και υπέρ της υιοθέτησης και της υλοποίησης όλων των σχεδιαζόμενων μέτρων για την ενεργειακή απόδοση. Πρέπει να διευκολυνθούν οι βιώσιμες επενδύσεις στην ΕΕ. Για τον σκοπό αυτόν, θα πρέπει να εφαρμοστούν το συντομότερο δυνατόν τα κριτήρια για τον καθορισμό του κατά πόσο μια οικονομική δραστηριότητα θεωρείται περιβαλλοντικά βιώσιμη, προκειμένου να προσδιοριστεί ο βαθμός περιβαλλοντικής βιωσιμότητας των επενδύσεων (4).

3.3.5.

Όπως έχει ήδη αναφέρει σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία τη στήριξη της εισαγωγής των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ενώ εγγυώνται την ασφάλεια του εφοδιασμού, οι κρατικές ενισχύσεις θα πρέπει να κατευθυνθούν προς τη στήριξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, μεγιστοποιώντας τα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη των δημόσιων πόρων.

3.4.   Προστασία του ανταγωνισμού στον μεταποιητικό τομέα

3.4.1.

Η κρίση που προκάλεσε η νόσος COVID-19 αποκάλυψε τις αδυναμίες του μεταποιητικού συστήματος της ΕΕ, ιδίως στον τομέα της υγείας, όπου η ΕΕ εξαρτάται από πηγές ιατρικού εξοπλισμού εκτός ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου εξοπλισμού ατομικής προστασίας, όπως μάσκες, και εξοπλισμού τεχνητής αναπνοής, καθώς και άλλων σημαντικών προϊόντων για την καταπολέμηση της πανδημίας. Η ΕΕ χρειάζεται έναν ισχυρό μεταποιητικό τομέα, όπου οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις τροφοδοτούν την εσωτερική αγορά, ιδίως σε ζωτικούς τομείς. Η ΕΟΚΕ στηρίζει τα συντονισμένα μέτρα που εφαρμόζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αλλά επιθυμεί η ΕΕ να προχωρήσει περισσότερο και να προτείνει μόνιμη λύση στο θέμα αυτό σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη. Τα προσωρινά μέτρα σχετικά με την προμήθεια συγκεκριμένων προϊόντων από αγορές εκτός της ΕΕ πρέπει να αντικατασταθούν από μια μόνιμη λύση, ιδίως όσον αφορά την εισαγωγή ζωτικού ιατρικού εξοπλισμού. Ένας ισχυρός και ανθεκτικός μεταποιητικός τομέας θα πρέπει να αποτελέσει έναν από τους πυλώνες της πολιτικής ανταγωνισμού.

3.4.2.

Όσον αφορά τον ανταγωνισμό με τις εκτός ΕΕ επιχειρήσεις, η ΕΟΚΕ ζητεί εγγυήσεις ότι θα τηρούν τους ίδιους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς κανόνες, ώστε να διασφαλιστούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού.

3.5.   Διασφάλιση ίσων όρων ανταγωνισμού στον τομέα της φορολογίας

3.5.1.

Στον τομέα της φορολογίας, η ΕΟΚΕ επικροτεί τα μέτρα που εφάρμοσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2019. Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί και σε αυτόν τον τομέα ο θεμιτός ανταγωνισμός μεταξύ των διαφόρων χωρών. Ειδικότερα, απαιτείται μεγαλύτερη επαγρύπνηση όσον αφορά τις φορολογικές αποφάσεις τύπου «tax ruling» και τα αθέμιτα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα που αποκτώνται μέσω συμφωνιών μεταξύ ορισμένων χωρών και σημαντικών παραγόντων της αγοράς. Η συμπεριφορά αυτή μπορεί να στρεβλώσει την ελεύθερη αγορά, προκαλεί ζημία στις ΜΜΕ και δημιουργεί αθέμιτο ανταγωνισμό μεταξύ των χωρών (5).

3.5.2.

Η ρύθμιση των ψηφιακών υπηρεσιών αποτελεί βασικό ζήτημα στο οποίο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να επικεντρωθεί.

3.5.3.

Είναι αναγκαίο να υιοθετηθεί μια νέα προσέγγιση με τις εταιρείες GAFA, προκειμένου να διασφαλιστούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού και να προωθηθεί η δίκαιη κατανομή των φορολογικών εσόδων που παρέχουν οι εταιρείες αυτές.

3.6.   Ενίσχυση της ανθεκτικότητας του χρηματοπιστωτικού τομέα στο πλαίσιο της τραπεζικής ένωσης

Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και ο αντίκτυπος που αυτή είχε στην πραγματική οικονομία και στην αξιοπιστία των αγορών έχουν οδηγήσει σε διαρκή έλεγχο των πρακτικών εντός του τραπεζικού κλάδου, λόγω των δικαιολογημένων φόβων για νέες σοβαρές επιπτώσεις,. Η χορήγηση προσωρινών κρατικών ενισχύσεων απέτρεψε την κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού τομέα. Η αναδιάρθρωση του τομέα οδήγησε στην εξαφάνιση κάποιων ιδρυμάτων, αλλά και στην εμφάνιση συγκεντρώσεων που μπορεί να είναι ανησυχητικές όχι μόνο για τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα, σε περίπτωση επανεμφάνισης καταστάσεων κρίσης, αλλά κυρίως όσον αφορά το ενδεχόμενο στρεβλώσεων του ανταγωνισμού λόγω του μεγέθους των νέων αυτών ομίλων. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να είναι προσεκτική και να βρίσκεται σε επαγρύπνηση για τυχόν περιπτώσεις κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης που μπορεί να θίγουν τα συμφέροντα των καταναλωτών και τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων, ιδίως των ΜΜΕ.

3.7.   Διασφάλιση θεμιτού ανταγωνισμού στους τομείς των τροφίμων, των καταναλωτών και της υγείας

3.7.1.

Στον τομέα της γεωργίας και των τροφίμων, κρίνεται σημαντική η προστασία των προϊόντων ευρωπαϊκής ονομασίας προέλευσης. Ο τομέας των σπόρων και των φυτοφαρμάκων είναι ουσιαστικής σημασίας για τους γεωργούς και τους καταναλωτές, ωστόσο εγείρει επίσης ανησυχίες που υπερβαίνουν την προστασία των καταναλωτών, την ασφάλεια των τροφίμων και τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τα περιβαλλοντικά και κλιματικά πρότυπα.

3.7.2.

Η προστασία των καταναλωτών πρέπει να εξισορροπηθεί με δράσεις στήριξης και προώθησης των καινοτόμων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ, με τρόπους που δεν επηρεάζουν αρνητικά τον δυναμικό ανταγωνισμό στην αγορά. Αυτός είναι ο κύριος τρόπος δημιουργίας ποιοτικών θέσεων απασχόλησης και διασφάλισης της δυναμικής βιωσιμότητας του συστήματος παραγωγής.

3.8.   Υπηρεσίες μεταφορών και ταχυδρομικές υπηρεσίες

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τη σημασία των υπηρεσιών μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών και την ανάγκη δημιουργίας ίσων όρων ανταγωνισμού που θα επιτρέψουν στους τομείς να στηρίξουν την κοινότητα. Όσον αφορά τις μεταφορές, συνιστάται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επαληθεύσει αν και σε ποιο βαθμό η φοροαπαλλαγή της κηροζίνης μπορεί να αποτελεί αθέμιτη ενίσχυση των αερομεταφορέων εις βάρος των σιδηροδρομικών μεταφορών.

4.   Συνένωση δυνάμεων για την προώθηση ενός παγκόσμιου πνεύματος ανταγωνισμού

4.1.

Η διεθνής διάσταση της πολιτικής ανταγωνισμού πρέπει να είναι αποφασιστικής σημασίας για τον καθορισμό και την επιβολή των κανόνων. Η πολιτική ανταγωνισμού εξελίσσεται σε μια διεθνή αρένα όπου οι ορισμοί και οι αρχές των δικαίων ανταγωνισμού είναι πολύ διαφορετικά, θέτοντας τις επιχειρήσεις της ΕΕ σε μειονεκτική θέση.

4.2.

Πολλές ΜΜΕ πλήττονται από την ανεπάρκεια των κανόνων της ΕΕ σε σύγκριση με τους διεθνείς ανταγωνιστές τους. Ο αθέμιτος ανταγωνισμός είναι ένα ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί με στόχο την προάσπιση των προτύπων της ΕΕ. Υπάρχουν πολυάριθμες καταγγελίες από επιχειρήσεις στην Ευρώπη (έλλειψη ευελιξίας). Σε ορισμένους μεταποιητικούς τομείς σε τρίτες χώρες, η μη εφαρμογή των περιβαλλοντικών και κοινωνικών προτύπων της ΕΕ δημιουργεί στρεβλώσεις της αγοράς σε βάρος των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, κυρίως των ΜΜΕ. Η Ευρώπη θα πρέπει να ανησυχεί για την κατάσταση αυτή.

4.3.

Το μοντέλο ανταγωνισμού της ΕΕ πρέπει να προωθηθεί διεθνώς. Η ΕΕ πρέπει να πρωτοστατήσει σε μια παγκόσμια νοοτροπία ανταγωνισμού που θα παρέχει ένα σύστημα προστασίας τόσο των επιχειρήσεων όσο και των εργαζομένων. Χρειαζόμαστε μια διεξοδική συζήτηση σχετικά με την έννοια του δικαίου ανταγωνισμού στην Ευρώπη, σε σύγκριση με άλλες οικονομικές περιοχές, ειδικότερα τις ΗΠΑ και την Κίνα, για παράδειγμα όσον αφορά θέματα βιωσιμότητας και περιβαλλοντικές πτυχές.

4.4.

Για τη διασφάλιση ισορροπίας μεταξύ της ελευθερίας της αγοράς και των συγκεντρώσεων, δεν αρκεί η αναφορά στον ανταγωνισμό από τους άλλους μεγάλους παράγοντες της αγοράς σε παγκόσμιο επίπεδο, ιδίως εάν προέρχονται από χώρες κλειστές στον ανταγωνισμό από εταιρείες του εξωτερικού. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία να ακολουθεί η ΕΕ συνεκτική προσέγγιση με στόχο τη σύνδεση του σεβασμού των ανθρωπίνων και εργασιακών δικαιωμάτων, την υλοποίησης των ΣΒΑ και της προώθησης των περιβαλλοντικών προτύπων και των βιώσιμων επενδύσεων στις επιχειρηματικές δραστηριότητες σε ολόκληρο τον κόσμο. Τα προτιμησιακά εμπορικά και δασμολογικά καθεστώτα που χορηγούνται σε διάφορες τρίτες χώρες θα πρέπει να αναθεωρηθούν και να εξαρτηθούν περισσότερο από την αποτελεσματική εφαρμογή των προτύπων βιώσιμης ανάπτυξης, προκειμένου να δημιουργηθούν ίσοι όροι ανταγωνισμού για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ προτείνει, ως εναλλακτική λύση στις συγχωνεύσεις επιχειρήσεων που αποδυναμώνουν τον ανταγωνισμό, να ληφθούν μέτρα με στόχο να υποστηριχθούν οι επιχειρήσεις στην ανάπτυξη βιώσιμων επενδύσεων σε αγορές τρίτων χωρών. Τα μέτρα αυτά θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν φορολογικά κίνητρα για την έρευνα-ανάπτυξη, καθώς και να ενθαρρύνουν συμφωνίες μεταξύ Ευρωπαίων παραγωγών για τον συντονισμό των εξαγωγικών και επενδυτικών στρατηγικών στο εξωτερικό σύμφωνα με τα οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά πρότυπα της ΕΕ.

---

(1)  Άρθρα 7, 9, 11 και 12 της ΣΛΕΕ.

(2)  ΕΕ L 186 της 11.7.2019, σ. 57.

(3)  ΕΕ C 429 της 11.12.2020, σ. 173.

(4)  ΕΕ L 198 της 22.6.2020, σ. 13.

(5)  ΕΕ C 97 της 24.3.2020, σ. 62.