30.6.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 209/9

Εισηγητής:

ο κ. Stefano MALLIA

1.1.

Η ΕΕ πρέπει να καταβάλει μεγαλύτερες προσπάθειες για να αναγνωρίσει τη μοναδικότητα των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα νησιά. Οι εν λόγω προκλήσεις δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο μέσω της πολιτικής συνοχής.

1.2.

Τα νησιά πλήττονται από πολλά διαρθρωτικά μειονεκτήματα τα οποία συχνά συνεπάγονται δύσκολες συνθήκες για την άσκηση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι βασικοί τομείς πολιτικής, όπως η ενιαία αγορά, η πολιτική ανταγωνισμού, η πολιτική μεταφορών, η πολιτική αγροτικής ανάπτυξης και η αλιευτική πολιτική, καθώς και οι πρωτοβουλίες και τα προγράμματα της ΕΕ υπέρ της εκπαίδευσης, της επαγγελματικής κατάρτισης και των πολιτικών για τη νεολαία και τον αθλητισμό, πρέπει να εφαρμόζονται με μεγαλύτερη ευελιξία στην περίπτωση των νησιωτικών οικονομιών.

1.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να επανεξετασθούν τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται από την Eurostat για τον ορισμό μιας περιοχής ως νησιωτικής και να χρησιμοποιούνται καταλληλότερα κριτήρια (βλέπε σημεία 2.4-2.6).

1.4.

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να αποδοθεί στα άτομα με αναπηρία, και γενικότερα σε όλα τα άτομα με ειδικές ανάγκες, καθώς τείνουν να πλήττονται από τις επιπτώσεις των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα νησιά περισσότερο από τον υπόλοιπο πληθυσμό.

1.5.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό σε όλες τις προσπάθειες παροχής βοήθειας στα νησιά να δίνεται προτεραιότητα στην πρόσβαση στις δημόσιες υπηρεσίες, στην προαγωγή της βιώσιμης ανάπτυξης και στην ενθάρρυνση της πλήρους απασχόλησης, της ανταγωνιστικότητας και της συνοχής στα ευρωπαϊκά νησιά.

1.6.

Τα νησιά και οι νησιωτικές περιφέρειες παρέχουν συχνά μοναδικές ευκαιρίες για την εφαρμογή λύσεων καθαρής ενέργειας. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει όλες τις προσπάθειες της Επιτροπής προς αυτήν την κατεύθυνση και, πιο συγκεκριμένα, υποστηρίζει τη μετάβαση των νησιών σε λύσεις 100 % καθαρής ενέργειας.

1.7.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την έκκληση που απευθύνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προς την Επιτροπή να εκπονήσει ενδελεχή μελέτη σχετικά με το επιπλέον κόστος με το οποίο επιβαρύνονται τα ευρωπαϊκά νησιά.

1.8.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή και το Συμβούλιο να θεωρούν, βάσει της πολιτικής συνοχής για την περίοδο μετά το 2020, όλες τις νησιωτικές περιοχές ή τα νησιωτικά κράτη μέλη επιλέξιμα για χρηματοδότηση των υποδομών τους. Υπό το πρίσμα αυτό, το σύνολο των ταμείων της περιόδου 2014-2020 με σκοπό τον μετριασμό των ειδικών δυσκολιών που αντιμετωπίζουν τα νησιά πρέπει να υπόκεινται σε εκ των υστέρων αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς τους.

1.9.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να θεσπίσει καταλληλότερο νομοθετικό πλαίσιο όσον αφορά την εφαρμογή των κρατικών ενισχύσεων σε νησιωτικές περιοχές και σε νησιά που αποτελούνται αποκλειστικά από νησιωτικά κράτη μέλη.

1.10.

Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή να εντείνει τον συντονισμό μέσω της διυπηρεσιακής ομάδας για την τοπική και αστική ανάπτυξη και να προαγάγει τη χρήση του μέσου των αξιολογήσεων εδαφικού αντικτύπου για την επανεξέταση της βασικής νομοθεσίας και τον εντοπισμό των τομέων στους οποίους θα μπορούσαν να περιληφθούν ρήτρες νησιωτικού χαρακτήρα.

2.1.

Στα νησιά της Ευρώπης ζουν 21 και πλέον εκατομμύρια άνθρωποι. Πρόκειται περίπου για το 4 % του συνολικού πληθυσμού της ΕΕ των 28 κρατών μελών. Ο συνολικός πληθυσμός όλων των νησιών της ΕΕ (εκτός των νησιωτικών κρατών, δηλαδή της Μεγάλης Βρετανίας, της Ιρλανδίας, της Κύπρου και της Μάλτας) θα αντιστοιχούσε στην ενδέκατη πολυπληθέστερη χώρα της Ευρώπης (1). Είναι επιτακτική η ανάγκη να εγκριθεί ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο πολιτικής για την αντιμετώπιση των ζητημάτων οικονομικής, κοινωνικής και τοπικής συνοχής που αντιμετωπίζουν τα ευρωπαϊκά νησιά.

2.2.

Η ΕΕ πρέπει να αναγνωρίσει τη μοναδικότητα των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα νησιά. Για τον λόγο αυτό πρέπει να γίνουν προσπάθειες τόσο σε ενωσιακό όσο και σε εθνικό επίπεδο για να αξιοποιηθεί στο μέγιστο το δυναμικό των νησιών της ΕΕ.

2.3.

Η παρούσα γνωμοδότηση αποσκοπεί στην επανεκκίνηση του διαλόγου, σε επίπεδο ΕΕ, σχετικά με την αξία του νησιωτικού χαρακτήρα στις ευρωπαϊκές πολιτικές, με συγκεκριμένο στόχο την πολιτική συνοχής μετά το 2020, ενθαρρύνοντας μια προσέγγιση «από τη βάση προς την κορυφή» βασισμένη στην πιο συγκεκριμένη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και των κοινωνικών εταίρων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, ούτως ώστε να εφαρμοστούν πολιτικές και προγράμματα με βάση τις πραγματικές ανάγκες του πληθυσμού. Πρέπει δε –κατά την περίοδο μετά το 2020– να ενισχυθούν περαιτέρω η εταιρική σχέση και η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, όπως προβλέπεται στον κανονισμό περί κοινών διατάξεων (2).

2.3.1.

Η γνωμοδότηση αποσκοπεί επίσης στην κατάρτιση ενός κατάλληλου συνόλου συστάσεων πολιτικής που θα παρουσιάζουν την ιδέα των «νησιών χωρίς αποκλεισμούς», θέτοντας σε εφαρμογή τις ιδέες της «αποδοτικότητας» και της «δικαιοσύνης» ως πυλώνες για την προώθηση της ανταγωνιστικότητας και της κοινωνικής συνοχής όλων των νησιών στην Ευρώπη:

2.4.

Σύμφωνα με τον ορισμό της Eurostat (3), ως νησί ορίζεται οποιοδήποτε έδαφος πληροί τα πέντε ακόλουθα κριτήρια: 1) έχει έκταση τουλάχιστον ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου· 2) βρίσκεται σε απόσταση τουλάχιστον ενός χιλιομέτρου από την ηπειρωτική χώρα· 3) έχει μόνιμο πληθυσμό τουλάχιστον 50 κατοίκων· 4) δεν έχει μόνιμη σύνδεση με την ηπειρωτική χώρα και 5) δεν βρίσκεται σε πρωτεύουσα κράτους μέλους της ΕΕ.

2.5.

Τα νησιά της Ευρώπης μπορούν επίσης να ομαδοποιηθούν σύμφωνα με γεωγραφικές πτυχές, την ταξινόμηση NUTS (ονοματολογία των εδαφικών στατιστικών μονάδων) και ανάλογα με το μέγεθός τους.

2.6.

Τρεις είναι οι συνιστώσες που καθορίζουν τον νησιωτικό χαρακτήρα: 1) το μικρό μέγεθος, 2) ο απόκεντρος χαρακτήρας και 3) η ευπάθεια (4).

2.7.

Η ενωσιακή προσέγγιση του ζητήματος των νησιών αναδείχθηκε περισσότερο με την προσχώρηση στην ΕΕ δύο μικρών νησιωτικών κρατών, της Κύπρου και της Μάλτας.

2.7.1.

Το 2008 η «Πράσινη Βίβλος για την εδαφική συνοχή» (5) πρότεινε έναν ορισμό της εδαφικής συνοχής ως μέσου «για τη μετατροπή της ποικιλομορφίας σε προτέρημα που συμβάλλει στη βιώσιμη ανάπτυξη ολόκληρης της ΕΕ». Από την προοπτική αυτή, ο νησιωτικός χαρακτήρας μπορεί να θεωρηθεί προτέρημα και πηγή δυνητικής ανάπτυξης.

2.8.

Η πολιτική συνοχής της ΕΕ για την περίοδο 2014-2020 θέτει τα θεμέλια για την ευθυγράμμιση των προγραμμάτων της ΕΕ με τις ανάγκες των μειονεκτικών περιοχών, όπως τα νησιά, με ιδιαίτερη έμφαση στις βασικές εδαφικές προκλήσεις που προσδιορίζονται στο Κοινό Στρατηγικό Πλαίσιο. Τα νέα μέσα για την υποστήριξη ολοκληρωμένων στρατηγικών εδαφικής ανάπτυξης που εφαρμόστηκαν για την περίοδο 2014-2020, όπως οι ολοκληρωμένες εδαφικές επενδύσεις και η τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία των κοινοτήτων πρέπει να αναλυθούν περαιτέρω από την οπτική γωνία των νησιών ενόψει της προετοιμασίας της πολιτικής συνοχής μετά το 2020.

2.9.

Λαμβάνοντας υπόψη τις γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ «Ειδικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα νησιά» και «Έξυπνα νησιά» (6), και σε συνέχεια της ενδιάμεσης επανεξέτασης της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» (7), είναι σαφές ότι όσον αφορά τα νησιά, τα ταμεία της πολιτικής συνοχής δεν είχαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Είναι προφανές ότι απαιτείται επανεξέταση.

2.10.

Τον Ιανουάριο του 2016, μέσω του ψηφίσματος σχετικά με την ειδική κατάσταση των νησιών (8), το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έθεσε τα θεμέλια για την αναθεώρηση των υφιστάμενων ενωσιακών πολιτικών.

3.1.

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης Euroislands του δικτύου ESPON (9), πριν από την ανάλυση των προβλημάτων που επηρεάζουν τα ευρωπαϊκά νησιά, είναι χρήσιμο να δοθεί μια σύντομη περιγραφή των «δυνατών σημείων και αδυναμιών» και των «ευκαιριών και απειλών» ούτως ώστε να ενταχθούν σε ένα καλύτερο πλαίσιο οι προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν τα νησιά κατά τα προσεχή έτη.

3.1.1.

Όσον αφορά τα «Δυνατά σημεία», η ποιότητα ζωής, η παρουσία υψηλού φυσικού και πολιτιστικού κεφαλαίου, και η ισχυρή πολιτιστική ταυτότητα, αντιπροσωπεύουν απτούς μοχλούς που θα πρέπει να αξιοποιηθούν για να δημιουργηθεί νέος πλούτος και απασχόληση στα νησιά.

3.1.2.

Όσον αφορά τις «Αδυναμίες», ο νησιωτικός χαρακτήρας επηρεάζει άμεσα και μόνιμα ορισμένες από τις σημαντικότερες παραμέτρους ελκυστικότητας των νησιών όπως η προσβασιμότητα, οι υπηρεσίες δημόσιου συμφέροντος, οι ιδιωτικές υπηρεσίες και τα ιδιωτικά δίκτυα, οι οικονομίες κλίμακας και η οργάνωση της αγοράς.

3.1.3.

Οι «Ευκαιρίες» μπορούν να καταγραφούν ως η ζήτηση για ποιότητα ζωής, ποιότητα και ασφάλεια των τροφίμων, τουριστικές υπηρεσίες ειδικού συμφέροντος και οικιακές υπηρεσίες. Οι παράγοντες αυτοί θα πρέπει να αξιοποιηθούν και να μετατραπούν σε δυνατά σημεία προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι βασικές αντίξοες συνθήκες του νησιωτικού χαρακτήρα που σχετίζονται με το μικρό μέγεθος, τον απόκεντρο χαρακτήρα και την ευπάθεια.

3.1.4.

Οι «Απειλές» μπορούν να εντοπιστούν στην κλιματική αλλαγή, στην παγκοσμιοποίηση, στις οικονομικές κρίσεις, στις αυξανόμενες τιμές της ενέργειας, στη λειψυδρία, στην εξάλειψη των ιχθυαποθεμάτων κ.λπ.

3.2.

Παρά το γεγονός ότι τα προβλήματα που επηρεάζουν τα ευρωπαϊκά νησιά έχουν επιπτώσεις που ποικίλλουν ευρέως ανάλογα με συγκεκριμένους παράγοντες (10), είναι δυνατή η ομαδοποίησή τους σε τρεις βασικές κατηγορίες: 1) νησιωτική οικονομία, 2) κοινωνική δικαιοσύνη και 3) διατήρηση του περιβάλλοντος.

3.3.

Νησιωτική οικονομία — Το μέσο κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ των νησιών είναι κάτω του μέσου όρου της ΕΕ των 28 (11). Γενικότερα, η διαδικασία της οικονομικής σύγκλισης είναι πιο αργή σε σχέση με τις υπόλοιπες περιφέρειες της ΕΕ. Για πολλά νησιά, τα επίπεδα του ΑΕγχΠ και η απασχόληση συντηρούνται από τον τουρισμό και έναν μεγάλο δημόσιο τομέα, που αποτελεί σημάδι χαμηλής ανταγωνιστικότητας της οικονομίας.

3.3.1.

Το υψηλό κόστος των μεταφορών και η έλλειψη συνδέσεων με άλλες περιοχές αποτελεί μείζον πρόβλημα για τα νησιωτικά εδάφη. Το πρόβλημα αυτό πρέπει να αναγνωριστεί και να προσεγγιστεί με ευέλικτο τρόπο, για να μπορέσουν να επιβιώσουν και να ανθίσουν οι νησιωτικές οικονομίες. Μολονότι το νομικό πλαίσιο του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 3577/92 επιτρέπει στα κράτη μέλη να οργανώνουν τις δημόσιες υπηρεσίες τους, έτσι ώστε να εξασφαλίζονται τακτικές συνδέσεις με τα νησιά, είναι αναγκαίο να εξεταστεί ποιος είναι ο πραγματικός αντίκτυπος του εν λόγω μέτρου.

3.3.2.

Μία άλλη πτυχή που επηρεάζει δυσμενώς την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας ορισμένων νησιών σχετίζεται με τις «οικονομίες μονοκαλλιέργειας», όπου ορισμένες νησιωτικές οικονομίες ειδικεύονται σε έναν ή σε λίγους μόνο οικονομικούς κλάδους (π.χ. στον τουρισμό), ή έχουν περιορισμένη οικονομική δραστηριότητα λόγω του μικρού τους μεγέθους.

3.3.3.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την έκκληση που απευθύνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προς την Επιτροπή να εκπονήσει εμπεριστατωμένη μελέτη/ανάλυση σχετικά με το επιπλέον κόστος με το οποίο επιβαρύνονται τα ευρωπαϊκά νησιά, ως προς το σύστημα μεταφορών προσώπων και αγαθών, τον ενεργειακό εφοδιασμό και την πρόσβαση στις αγορές, ιδίως για τις ΜΜΕ.

3.4.

Κοινωνική δικαιοσύνη — Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, η κοινωνική δικαιοσύνη στα ευρωπαϊκά νησιά μεταβλήθηκε σημαντικά λόγω πλήθους εσωτερικών και εξωτερικών παραγόντων: μεταφορές, οικονομικές μεταβολές, αλλαγές στον τρόπο ζωής, στον πολιτισμό και στις φιλοδοξίες. Η οικονομική κρίση επηρέασε δυσμενώς τους παράγοντες της κοινωνικής δικαιοσύνης.

3.4.1.

Η δημογραφική παρακμή επηρεάζει τα λιγότερο ανεπτυγμένα νησιά, τα οποία τείνουν να πλήττονται περισσότερο από γήρανση του πληθυσμού.

3.4.2.

Σε ορισμένα νησιωτικά συστήματα (π.χ. στα νησιά της Μεσογείου) οι ροές προσφύγων έχουν επηρεάσει τα πρότυπα κοινωνικής δικαιοσύνης. Μεγάλοι αριθμοί μεταναστών κατέφθασαν πρόσφατα σε νησιωτικά εδάφη, υπερτερώντας ενίοτε σε αριθμό του τοπικού πληθυσμού, ο οποίος με τη σειρά του δεν είναι σε θέση να παρέχει την απαραίτητη στήριξη και συνδρομή. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει να ενισχύει τις συνέργειες μεταξύ του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ) και των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ), και ενθαρρύνει τα κράτη μέλη και τις περιφέρειές τους να χρησιμοποιούν τα ΕΔΕΤ για την υποστήριξη αποτελεσματικών πολιτικών ένταξης σε τομείς όπως η εκπαίδευση, η απασχόληση, η στέγαση και η αποφυγή των διακρίσεων.

3.4.3.

Στις πρωτοβουλίες και τα προγράμματα της ΕΕ υπέρ της εκπαίδευσης, της επαγγελματικής κατάρτισης, της νεολαίας και του αθλητισμού, όπως το «Erasmus +», θα πρέπει να συνεκτιμάται η απομόνωση των νησιών, καθώς και η έλλειψη ενίοτε της εμπειρογνωμοσύνης και των γνώσεων που χρειάζονται για να εξασφαλιστούν η κατάλληλη χρηματοδότηση και οι διεθνείς ανταλλαγές και αλληλεπιδράσεις.

3.4.4.

Τα άτομα με αναπηρία, και γενικότερα όλα τα άτομα με ειδικές ανάγκες, πλήττονται από τις επιπτώσεις των προαναφερόμενων προβλημάτων περισσότερο από τον υπόλοιπο πληθυσμό. Το θετικό παράδειγμα της πολιτικής συνοχής, βάσει του οποίου οι τελικοί δικαιούχοι υποχρεούνται να σχεδιάζουν όσα έργα χρηματοδοτούνται με κονδύλια των ΕΔΕΤ έτσι ώστε να είναι ευπρόσιτα στα άτομα με ειδικές ανάγκες, θα πρέπει να αποτελέσει κατευθυντήρια γραμμή σε όλες τις ενωσιακές πολιτικές.

3.5.

Διατήρηση του περιβάλλοντος — Τα ευρωπαϊκά νησιά βρίσκονται συχνά σε περιοχές που θεωρούνται μοναδικά μέρη για τη βιοποικιλότητά τους.

3.5.1.

Ένας από τους λόγους είναι ο υψηλός κατακερματισμός των ενδιαιτημάτων. Πολλά νησιά θεωρούνται ιδιαίτερα πλούσια σε χερσαία και θαλάσσια βιοποικιλότητα. Γενικά, το γεγονός αυτό αντικατοπτρίζεται στο ότι στα περισσότερα νησιά υπάρχουν προστατευόμενες περιοχές.

3.5.2.

Τα ευρωπαϊκά νησιά έχουν μοναδικά φυσικά χαρακτηριστικά, παράλληλα όμως τα οικοσυστήματά τους είναι εύθραυστα και εξαιρετικά ευάλωτα σε ανθρώπινες και άλλου είδους εξωτερικές πιέσεις. Μπορεί να χαρακτηρίζονται επίσης από περιορισμένη αρόσιμη γη, ξηρασία, άνοδο της στάθμης της θάλασσας και διάβρωση των εδαφών.

3.5.3.

Όλα τα νησιά αντιμετωπίζουν λίγο-πολύ σοβαρά προβλήματα θαλάσσιας ρύπανσης, ιδίως όσον αφορά τους κινδύνους της ρύπανσης με πλαστικά, που είναι ενδημική στους ωκεανούς μας (που προκαλείται κυρίως από μη νησιωτικές δραστηριότητες), απερήμωσης και υποβάθμισης του τοπίου, λειψυδρίας, εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα, διαχείρισης αποβλήτων και λυμάτων.

4.1.

Η μελλοντική πορεία για τον μετασχηματισμό αυτών των προκλήσεων είναι η εναρμόνιση και η βελτίωση της ισορροπίας μεταξύ της οικονομικής, περιβαλλοντικής και κοινωνικής βιωσιμότητας, εφαρμόζοντας μια «ολιστική προσέγγιση» με στόχο την εφαρμογή της έννοιας των «ποιοτικών νησιών», των «πράσινων νησιών» και των «νησιών ίσων ευκαιριών».

4.2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντική την προώθηση της βιώσιμης –οικονομικής, περιβαλλοντικής και κοινωνικής– ανάπτυξης και την ενθάρρυνση της πλήρους απασχόλησης, της καινοτομίας, της ανταγωνιστικότητας και της συνοχής στα ευρωπαϊκά νησιά με την εδραίωση και τη διαφοροποίηση ειδικών οικονομικών δραστηριοτήτων με σκοπό την αμοιβαία αλληλεγγύη μεταξύ τόσο των ίδιων των νησιών όσο και μεταξύ αυτών και της ηπειρωτικής χώρας.

4.2.1.

Παρά τις επιπτώσεις του μεγέθους και του νησιωτικού χαρακτήρα, τα νησιωτικά προϊόντα που βασίζονται σε τοπικούς πόρους και τεχνογνωσία μπορούν να είναι ανταγωνιστικά. Οι νέες γνώσεις, η καινοτομία και το ειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία της εν λόγω στρατηγικής, η οποία πρέπει να είναι προσανατολισμένη σε «εξειδικευμένους προσοδοφόρους μικρούς τομείς της αγοράς — νησίδες αγοράς».

4.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι βασικοί τομείς πολιτικής, όπως η ενιαία αγορά, η πολιτική ανταγωνισμού, η πολιτική μεταφορών, η πολιτική αγροτικής ανάπτυξης και η αλιευτική πολιτική, πρέπει να εφαρμόζονται με μεγαλύτερη ευελιξία στην περίπτωση των νησιωτικών οικονομιών. Η επίτευξη των απαιτούμενων στόχων δεν μπορεί να στηριχθεί αποκλειστικά και μόνο στην πολιτική συνοχής.

4.3.1.

Μια προτεραιότητα που πρέπει να ληφθεί υπόψη για την προώθηση των «ποιοτικών νησιών», συνεκτιμώντας τους ανωτέρω τομείς πολιτικής, αφορά την εκμετάλλευση της «ανοικτής και κοινωνικής καινοτομίας» για τη δημιουργία νέων ευκαιριών απασχόλησης και νέων επιχειρήσεων, δημιουργώντας κατά τον τρόπο αυτόν ελκυστικότερα τα νησιά για τους κατοίκους.

4.4.

Είναι καθοριστικής σημασίας τα κράτη μέλη –μέσω των ΕΔΕΤ– να εντατικοποιήσουν τις προσπάθειές τους για την επίτευξη βιώσιμης διαχείρισης και προστασίας του περιβάλλοντος, καθώς και για την αξιοποίηση των τοπικών πλεονεκτημάτων των νησιών. Είναι επίσης ζωτικής σημασίας να εφαρμόζονται στρατηγικές που αποσκοπούν στη μείωση της χρήσης των πόρων, όπως τα ύδατα, η γη, η ενέργεια, αλλά και στην ανακύκλωση των αποβλήτων που παράγονται τόσο από τις επιχειρήσεις όσο και από τον τοπικό πληθυσμό.

4.5.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί την «κυκλική οικονομία» προτεραιότητα για τα ευρωπαϊκά νησιά. Η ανάπτυξη ενός μοντέλου κυκλικής οικονομίας για τα ευρωπαϊκά νησιά θα συμβάλλει στην προστασία των νησιωτικών οικονομιών από την έκθεση σε κινδύνους εφοδιασμού πόρων και από την αστάθεια των τιμών των βασικών προϊόντων.

4.6.

Τα νησιά και οι νησιωτικές περιφέρειες παρέχουν συχνά μοναδικές ευκαιρίες για την εφαρμογή λύσεων καθαρής ενέργειας. Η Επιτροπή το έχει αναγνωρίσει αυτό και έχει δεσμευτεί να στηρίξει την ανάπτυξη και την εφαρμογή των βέλτιστων διαθέσιμων τεχνολογιών στα νησιά και στις νησιωτικές περιφέρειες, συμπεριλαμβανομένης της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών στο πλαίσιο χρηματοδοτικών και νομικών και κανονιστικών καθεστώτων (12). Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Επιτροπή να ακολουθήσει αυτήν την πορεία μαζί με τα κράτη μέλη και τις νησιωτικές αρχές και προσφέρει την αμέριστη στήριξή της για την υλοποίηση ενός άρτιου νομικού πλαισίου με στόχο την παροχή βοήθειας για τη μετάβαση των ευρωπαϊκών νησιών σε λύσεις 100 % καθαρής ενέργειας.

4.7.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την προώθηση μιας εδαφικής ανάπτυξης που να βασίζεται στην ισότιμη πρόσβαση όλων των νησιωτών σε υπηρεσίες γενικού συμφέροντος, στη συνεργασία μεταξύ των νησιωτικών και των ηπειρωτικών συστημάτων, στην καλύτερη προσβασιμότητα των υπηρεσιών, στη βιώσιμη κινητικότητα και στην ενίσχυση των υποδομών μεταφορών και επικοινωνιών.

4.8.

Είναι καίριας σημασίας να προωθηθούν διαδικασίες εκ νέου επαγγελματικής εξειδίκευσης και συνεχούς κατάρτισης προκειμένου να αξιοποιηθεί το ανθρώπινο κεφάλαιο που υπάρχει στην περιοχή, να εξασφαλιστούν στα άτομα με αναπηρία πραγματικές συνθήκες ισότητας και ίσες ευκαιρίες και να υποστηριχθεί η παράταση του ενεργού επαγγελματικού βίου ως στρατηγικού πόρου της περιοχής. Είναι επίσης ζήτημα θεμελιώδους σημασίας να ενθαρρύνονται όσοι νέοι ζουν στα νησιά να συμμετέχουν περισσότερο στα ενωσιακά προγράμματα που αποσκοπούν στην προώθηση της κινητικότητας για κύκλους μαθημάτων κατάρτισης και ειδίκευσης, όπως το «Erasmus +».

4.9.

Εκτός από την ισχυρή πολιτική στήριξη, οι προκλήσεις που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν τα νησιά της ΕΕ κατά τα προσεχή έτη θα απαιτήσουν μεγαλύτερη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και των κοινωνικών εταίρων στη διαδικασία προς μια «νέα στρατηγική για τα νησιά», καθώς και ένα επιχειρηματικό σύστημα ενισχυμένο με μέτρα υπέρ της ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ.

4.9.1.

Για τον λόγο αυτό, οι δημόσιοι και ιδιωτικοί οικονομικοί φορείς, οι κοινωνικοί φορείς και οι διάφορες συνιστώσες της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών πρέπει να έχουν την τεχνογνωσία όσον αφορά τις ενωσιακές πολιτικές, τα προγράμματα και τις χρηματοδοτικές δυνατότητες, μέσω ειδικών επιμορφωτικών προγραμμάτων, οργανωτικής υποστήριξης και τεχνικής συνδρομής.

4.10.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι ψηφιακές δυνατότητες συνιστούν μέσο ζωτικής σημασίας για την αντιστάθμιση των μειονεκτημάτων που συνδέονται με τη συνδεσιμότητα των ευρωπαϊκών νησιών. Χρειάζονται περισσότερες επενδύσεις σε υποδομές και τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών, προκειμένου να διασφαλίζεται επαρκής διαθεσιμότητα δημόσιων υπηρεσιών που θα καλύπτουν τις ανάγκες όλων των νησιωτών.

5.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να επανεξετασθεί η καταλληλότητα των κριτηρίων που χρησιμοποιούνται από την Eurostat για τον ορισμό των νησιών.

5.2.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι στο κοινό στρατηγικό πλαίσιο 2014-2020  (13) προβλέπεται η υποχρέωση των κρατών μελών να συνεκτιμούν τα γεωγραφικά ή δημογραφικά χαρακτηριστικά και να λαμβάνουν μέτρα αντιμετώπισης των ιδιαίτερων κατά τόπους προβλημάτων κάθε περιφέρειας, έτσι ώστε να αξιοποιείται το ειδικό αναπτυξιακό δυναμικό τους, και άρα να βοηθούνται να επιτυγχάνουν έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο. Χρειάζεται να καταβληθεί μεγαλύτερη προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση για την επίτευξη πιο απτών αποτελεσμάτων.

5.3.

Η κύρια πρόκληση για τη στήριξη της ανταγωνιστικότητας και της συνοχής των ευρωπαϊκών νησιών είναι η ενίσχυση του επιπέδου ελκυστικότητάς τους. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης Euroislands  (14), δύο βασικοί παράγοντες πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τον σχεδιασμό των διαδικασιών προς μια έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη των ευρωπαϊκών νησιών: ελκυστικότητα όσον αφορά τη διαβίωση και ελκυστικότητα όσον αφορά το επιχειρείν.

5.4.

Λαμβάνοντας υπόψη το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την ειδική κατάσταση των νησιών και τα ψηφίσματα της διάσκεψης των Παράκτιων Περιφερειακών Περιοχών της Ευρώπης (CRPM), η ΕΟΚΕ προσδιορίζει την πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί για την ενίσχυση της ελκυστικότητας ως εξής:

5.5.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει το αίτημα της ΕτΠ να υπάρξει πιο εντατική και ειδική στήριξη μέσω της πολιτικής συνοχής και άλλων ενωσιακών πολιτικών για την αναζωογόνηση των πόλεων και άλλων περιοχών, συμπεριλαμβανομένων των νησιών, με παράλληλη αξιοποίηση των ευκαιριών που δημιουργούν η Εδαφική Ατζέντα, το Αστικό Θεματολόγιο, ο Χάρτης της Λειψίας και το σύμφωνο του Άμστερνταμ (15).

5.6.

Το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης από την πολιτική συνοχής συγκεντρώνεται σε λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές. Η ταξινόμηση των περιφερειών στην πολιτική συνοχής βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο περιφερειακό ΑΕγχΠ, το οποίο κάθε άλλο παρά τέλειο δείκτη αποτελεί για πολλούς και διάφορους λόγους.

5.6.1.

Λαμβάνοντας υπόψη τα συμπεράσματα της ΕΟΚΕ στην ενδιάμεση επανεξέταση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», θα πρέπει να διερευνηθούν επιπρόσθετοι δείκτες για τη συμπλήρωση του ΑΕγχΠ στη μεθοδολογία κατανομής για τα διαρθρωτικά ταμεία. Το σενάριο αυτό αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση της χρηματοδότησης για τα νησιωτικά εδάφη. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να αναπτύξει άλλους δείκτες πέραν του ΑΕγχΠ που να λαμβάνουν υπόψη την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική ευπάθεια των νησιών.

5.6.2.

Βάσει της προσέγγισης «πέραν του ΑΕΠ», τα ευρωπαϊκά νησιά μπορούν να χαρακτηριστούν ως «λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές». Στην περίπτωση αυτή, όλα τα ευρωπαϊκά νησιά μπορούν να χρησιμοποιούν τα ταμεία συνοχής για την επίτευξη και υλοποίηση στρατηγικών υποδομών, το ύψος δε της ενίσχυσης προς τις επιχειρήσεις για την ανταγωνιστικότητα και τη συνοχή των εν λόγω περιοχών θα μπορούσε επίσης να αυξηθεί και να διαμορφώνεται ανάλογα με το επίπεδο ελκυστικότητάς τους.

5.6.3.

Θα πρέπει η Επιτροπή να διερευνήσει τα πρόσθετα οφέλη του προγράμματος καινοτόμων ενεργειών για τα νησιά και να επιδιώξει να εντοπίσει και να δοκιμάσει ρηξικέλευθες λύσεις για μια βιώσιμη νησιωτική ανάπτυξη μετά το έτος 2020.

5.6.4.

Δεδομένων των γεωμορφολογικών και οικονομικών χαρακτηριστικών ορισμένων ευρωπαϊκών νησιών (παράκτιες περιοχές, ηπειρωτικές και ορεινές περιοχές), είναι δυνατόν να εφαρμοστεί μια ρηξικέλευθη προσέγγιση με στόχο την ενίσχυση της συμπληρωματικότητας των ΕΔΕΤ και των συνεργειών μεταξύ στρατηγικών υπέρ της «γαλάζιας» και της αγροτικής ανάπτυξης.