29.6.2012

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 191/44

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση ειδικών διατάξεων σχετικά με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και τον στόχο “Επενδύσεις στην ανάπτυξη και την απασχόληση” και για κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1080/2006»

[COM(2011) 614 τελικό — 2011/0275 (COD)]

2012/C 191/08

Εισηγητής: ο κ. BARÁTH

Στις 25 και 27 Οκτωβρίου 2011, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αντίστοιχα, αποφάσισαν σύμφωνα με τα άρθρα 178 και 304 της Συνθήκης περί λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να ζητήσουν από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να καταρτίσει γνωμοδότηση με θέμα:

«Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση ειδικών διατάξεων σχετικά με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και τον στόχο “Επενδύσεις στην ανάπτυξη και την απασχόληση” και για κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1080/2006»

COM(2011) 614 τελικό — 2011/0275 (COD).

Το ειδικευμένο τμήμα «Οικονομική και Νομισματική Ένωση, Οικονομική και Κοινωνική Συνοχή», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της Επιτροπής, επεξεργάστηκε τη γνωμοδότησή του στις 3 Απριλίου 2012.

Κατά την 480ή σύνοδο ολομέλειας της 25ης και 26ης Απριλίου 2012, (συνεδρίαση της 25ης Απριλίου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε, την ακόλουθη γνωμοδότηση με 178 ψήφους υπέρ, 1 ψήφο κατά και 2 αποχές.

1.   Συμπεράσματα και εξεταζόμενοι προβληματισμοί στη γνωμοδότηση

1.1   Οι νομοθετικές προτάσεις για την πολιτική συνοχής κατά την περίοδο 2014-20, τις οποίες υιοθέτησε η Επιτροπή στις 6 Οκτωβρίου 2011 (το «Πακέτο Συνοχής»), εισάγουν σημαντικές αλλαγές στον τρόπο σχεδιασμού και εφαρμογής της πολιτικής συνοχής. Πρωταρχικός στόχος της εν λόγω πολιτικής, καθώς και ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία της, το Ευρωπαϊκό Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), είναι η χρήση των επενδύσεων ως μέσο επίτευξης των στόχων της στρατηγικής Ευρώπη 2020. Ως εκ τούτου, οι επενδύσεις του ΕΤΠΑ πρέπει να αποφέρουν οφέλη για όλους τους πολίτες της ΕΕ.

1.2   Είναι, ωστόσο, σημαντικό να παραμείνουμε επικεντρωμένοι στους κανόνες που περιλαμβάνει ο προτεινόμενος κανονισμός, ο οποίος καθορίζει τις γενικές διατάξεις σχετικά με τα Ταμεία («ο Κανονισμός Κοινών Διατάξεων»), ορισμένες από τις οποίες σχετίζονται άμεσα με το ΕΤΠΑ. Αυτά τα γενικά χαρακτηριστικά έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην αξιοποίηση της χρηματοδότησης του ΕΤΠΑ:

—	επικέντρωση της χρηματοδότησης σε μικρότερο αριθμό προτεραιοτήτων·

—	στενότερη σύνδεση των προτεραιοτήτων αυτών με τη στρατηγική Ευρώπη 2020·

—	εστίαση στα αποτελέσματα·

—	παρακολούθηση της προόδου για την επίτευξη των συμφωνημένων στόχων·

—	αύξηση της χρήσης της αιρεσιμότητας·

—	και απλοποίηση της εφαρμογής.

Όμως το ίδιο συμβαίνει και με πιο συγκεκριμένες διατάξεις, για παράδειγμα εκείνες που προωθούν την εφαρμογή μιας πιο ολοκληρωμένης προσέγγισης ή εκείνες που ρυθμίζουν με μεγαλύτερη σαφήνεια τη χρήση χρηματοδοτικών μέσων.

1.3   Θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι, στις 29 Ιουνίου 2011, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για την περίοδο 2014-2020, δηλαδή τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προσεχή περίοδο προγραμματισμού. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) υπέβαλε επίσης μια σειρά από γνωμοδοτήσεις σχετικά με τους ιδίους πόρους της Ένωσης.

1.4   Στη γνωμοδότησή της για τα Διαρθρωτικά Ταμεία – Γενικές διατάξεις (1), η ΕΟΚΕ διατύπωσε μια σειρά από καίρια μηνύματα όσον αφορά το «Πακέτο συνοχής» στο σύνολό του. Η τρέχουσα γνωμοδότηση στηρίζει πλήρως τα μηνύματα αυτά και τα χρησιμοποιεί ως βάση αναφορικά με το ΕΤΠΑ.

1.4.1   Εταιρική σχέση

1.4.1.1   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι η γνήσια εταιρική σχέση η οποία προϋποθέτει συμμετοχή όλων των εταίρων όπως αυτοί ορίζονται στο άρθρο 5 παράγραφος 1 του Κανονισμού Κοινών Διατάξεων στην προετοιμασία, την εκτέλεση και την εκ των υστέρων αξιολόγηση προγραμμάτων που υλοποιούνται στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής της ΕΕ συμβάλλει άμεσα στην επιτυχία τους· ως εκ τούτου, επικροτεί το γεγονός ότι διάφοροι εταίροι ορίζονται στο άρθρο 5 παράγραφος 1 των προτάσεων της Επιτροπής, καθώς και το ότι η εταιρική σχέση θα αποτελέσει υποχρεωτικό χαρακτηριστικό της πολιτικής συνοχής της ΕΕ.

1.4.1.2   Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με ικανοποίηση ότι η εφαρμογή της Συνθήκης της Λισαβόνας μπορεί να ενισχυθεί, όχι μόνο μέσα από την προβολή της ευρωπαϊκής ταυτότητας, αλλά και μέσα από τη συμμετοχή σε προγράμματα των εταίρων όπως αυτοί ορίζονται στο άρθρο 5 παράγραφος 1 του Κανονισμού Κοινών Διατάξεων, συμβάλλοντας στη βελτίωση της αποτελεσματικότητάς τους.

1.4.1.3   Η ΕΟΚΕ εκφράζει έντονη ανησυχία για τα μηνύματα που εκπέμπει το Συμβούλιο, όπου ορισμένα κράτη μέλη φαίνεται να περιορίζουν την αρχή της εταιρικής σχέσης· καλεί την Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να συμβάλουν στην αντιστροφή αυτού του κλίματος.

1.4.1.4   Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, από τη στιγμή που θα εγκριθεί η πρόταση κανονισμού, θα προασπίζει την αρχή της επικουρικότητας, δεδομένου ότι τα καθήκοντα του ΕΤΠΑ καθορίζονται στη Συνθήκη και η πολιτική εφαρμόζεται σύμφωνα με την αρχή της από κοινού διαχείρισης και του σεβασμού των θεσμικών αρμοδιοτήτων των κρατών μελών και των περιφερειών.

1.4.2   Αιρεσιμότητα

1.4.2.1   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ευρύτερη χρήση της αιρεσιμότητας στην πολιτική συνοχής της ΕΕ θα οδηγήσει σε πιο εστιασμένα, πραγματικά και βιώσιμα αποτελέσματα. Σε πολλές από τις αναλύσεις της η ΕΟΚΕ έχει επιμείνει σε ζητήματα που άπτονται της «αιρεσιμότητας» της υλοποίησης, η οποία θα πρέπει να συμβαδίζει με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, βελτίωση της ποιότητας και ουσιαστική απλοποίηση.

1.4.2.2   Η εκ των προτέρων αιρεσιμότητα θα πρέπει να συνδέεται με κατάλληλη εφαρμογή της αρχής της εταιρικής σχέσης.

1.4.2.3   Η ΕΟΚΕ διαφωνεί με τη μακροοικονομική αιρεσιμότητα, η οποία επί του παρόντος διαμορφώνεται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να στέλνει λανθασμένα μηνύματα και, εν τέλει, να επιβάλλει κυρώσεις σε περιφέρειες και πολίτες που δεν ευθύνονται για τις μακροοικονομικές υπερβολές που διαπράττονται σε εθνικό επίπεδο.

1.4.3   Απλούστευση

1.4.3.1   Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τις προσπάθειες που καταβάλλει η Επιτροπή προκειμένου να απλοποιηθούν οι διαδικασίες εντός της πολιτικής συνοχής της ΕΕ και γύρω από αυτή. Παρόλα αυτά, εξακολουθεί να παρατηρείται υπερβολική πολυπλοκότητα.

1.4.3.2   Λόγω της υπερβολικής έμφασης που δίνεται σε ελέγχους και διαδικασίες, τόσο οι εθνικές όσο και οι ευρωπαϊκές αρχές παρεμποδίζουν την πρόσβαση των ΜΜΕ και των ΜΚΟ στην ευρωπαϊκή χρηματοδότηση – καταναλώνεται πολλή ενέργεια σε διοικητικό φόρτο. Πρέπει οπωσδήποτε να απορριφθεί ο κανονιστικός υπερθεματισμός σε κάθε επίπεδο.

1.4.3.3   Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ασφαλώς με τις προσπάθειες που καταβάλλονται προκειμένου να υπάρξει συντονισμός της στρατηγικής Ευρώπη 2020 και της πολιτικής συνοχής της ΕΕ, και να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση σε βασικά θέματα, καθώς επίσης να ενισχυθεί η εστίαση στα αποτελέσματα.

1.4.3.4   Επίσης, η ΕΟΚΕ συμφωνεί πλήρως με την ανάγκη να απλοποιηθούν ο χρηματοοικονομικός, διοικητικός έλεγχος και οι διαδικαστικοί κανόνες που σχετίζονται με την αξιοποίηση των πόρων των Διαρθρωτικών Ταμείων.

1.4.4   Συντονισμός των πολιτικών

1.4.4.1   Η ΕΟΚΕ επικροτεί περαιτέρω τις προτάσεις της Επιτροπής για θεματική εστίαση ως μέσο μείωσης του κατακερματισμού των προσπαθειών.

1.4.4.2   Παρόλα αυτά, η ΕΟΚΕ προτείνει την επίδειξη μεγαλύτερης ευελιξίας όσον αφορά τη θεματική εστίαση, κυρίως για να καταστεί ευκολότερη η εφαρμογή της εδαφικής προσέγγισης και ως εκ τούτου να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα της πολιτικής.

1.4.4.3   Η ΕΟΚΕ θεωρεί το Κοινό Στρατηγικό Πλαίσιο (ΚΣΠ) ως ένα σημαντικό εργαλείο συντονισμού των παρεμβάσεων των Διαρθρωτικών Ταμείων· λυπάται που, στη μορφή που αυτό έχει επί του παρόντος, δεν μπορεί να εκδώσει σχετική γνωμοδότηση.

1.4.5   Χρηματοδότηση, χρηματοοικονομική τεχνική

1.4.5.1   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι θα πρέπει να αξιοποιηθεί στο μέγιστο κάθε ευρώ που διατίθεται για τη χρηματοδότηση της συνοχής.

1.4.5.2   Τα αποτελέσματα της δημόσιας διαβούλευσης σχετικά με την πέμπτη έκθεση για τη συνοχή δείχνουν ότι υπάρχει γενική συμφωνία όσον αφορά την έννοια της συγκέντρωσης της χρηματοδότησης. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι αρκετές ανησυχίες που εκφράστηκαν σχετικά με συγκεκριμένα ζητήματα είναι βάσιμες και χρήζουν απάντησης προτού τεθεί σε ισχύ ο μελλοντικός γενικός κανονισμός.

1.4.5.3   Απαιτούνται εγγυήσεις προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η υπερβολική συγκέντρωση, ειδικά η αυστηρή ερμηνεία των 11 θεματικών στόχων και του ελάχιστου ποσοστού πόρων που θα χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση συγκεκριμένων θεματικών στόχων προτεραιότητας (π.χ. ενεργειακή απόδοση και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, έρευνα και καινοτομία, υποστήριξη των ΜΜΕ), δεν παρεμποδίζει την παροχή υποστήριξης σε αναπτυξιακά έργα που προκύπτουν από τοπικές και περιφερειακές διαφορές.

1.4.5.4   Η ΕΟΚΕ έχει πολλές φορές επισημάνει ότι η Ευρώπη 2020 και η πολιτική συνοχής αλληλοσυμπληρώνονται. Ωστόσο, χρειάζονται περισσότεροι πόροι στην Ένωση προκειμένου να υπάρξει συντονισμός της πολιτικής σταθερότητας (η οποία απαιτεί διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις), της πολιτικής συνοχής (η οποία επικεντρώνεται στη σύγκλιση) και των στρατηγικών ανάπτυξης.

1.4.5.5   Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να αξιοποιηθούν σε μεγαλύτερο βαθμό τα Ομόλογα Έργων Ευρώπη 2020, όπως ορίζεται στις πρόσφατες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ.

1.4.5.6   Η ΕΟΚΕ προτείνει επίσης να εξετασθεί προσεκτικά η δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν δεσμευμένοι μελλοντικοί πόροι συνοχής, καθώς και πόροι που δεν έχουν απορροφηθεί κατά την τρέχουσα περίοδο προγραμματισμού, με στόχο να δοθεί ώθηση στην ευρωπαϊκή οικονομική ανάπτυξη ΤΩΡΑ!

2.   Γενικές παρατηρήσεις και συστάσεις

2.1   Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τις εξαιρετικά λεπτομερείς και επίπονες προετοιμασίες που έχει πραγματοποιήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με τις εκτελεστικές διατάξεις της πολιτικής συνοχής και της στρατηγικής Ευρώπη 2020 για την περίοδο 2014-2020.

2.2   Η ΕΟΚΕ, στις διάφορες μελέτες και γνωμοδοτήσεις της, έχει προβεί σε έναν αριθμό παρατηρήσεων σχετικά με την τέταρτη και την πέμπτη έκθεση για τη συνοχή, σχετικά με την αξιοποίηση των πόρων των Διαρθρωτικών Ταμείων την τελευταία δεκαετία, την αποτελεσματικότητα και την καταλληλότητά τους. Πολλές από αυτές τις παρατηρήσεις έχουν ληφθεί υπόψη κατά τη χάραξη της πολιτικής συνοχής για την περίοδο 2014-2020.

2.3   Οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις γενικές διατάξεις που διέπουν τη χρήση των πόρων των Διαρθρωτικών Ταμείων για την περίοδο 2014-2020 δημοσιεύτηκαν σε μια περίοδο κατά την οποία διίστανται σημαντικά οι απόψεις σχετικά με τον χαρακτήρα της επιδεινούμενης ευρωπαϊκής κρίσης και των αιτίων της.

2.4   Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι ιστορικές ρίζες της υφιστάμενης οικονομικής κρίσης και χρηματοπιστωτικής κρίσης στην Ευρώπη καθιστούν απαραίτητη την εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στο θεσμικό, κοινωνικό και πολιτικό σύστημα. Το ΕΤΠΑ μπορεί να διαδραματίσει καίριο ρόλο στον μετασχηματισμό των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας ώστε να γίνουν οικονομικά αποδοτικότερα και πιο βιώσιμα. Ωστόσο, προκειμένου να επέλθουν αλλαγές στα συστήματα αυτά, απαιτούνται προς το παρόν επιπλέον οικονομικοί πόροι. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η περιορισμένη διαθεσιμότητα πόρων και η εφαρμογή της αρχής της συγκέντρωσης οδήγησαν στο να δοθεί λιγότερη έμφαση στις επενδυτικές προτεραιότητες που στοχεύουν σε διαρθρωτικές αλλαγές στην υποδομή των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει επίσης το γεγονός ότι, χωρίς τέτοιου είδους επενδύσεις, ο αντίκτυπος της πολιτικής συνοχής στα εν λόγω συστήματα παραμένει περιορισμένος.

2.5   Λόγω της κρίσης, η έλλειψη τόσο δημόσιων όσο και ιδιωτικών πόρων μπορεί να οδηγήσει σε δυσκολίες παροχής της απαραίτητης συγχρηματοδότησης για παρεμβάσεις που έχουν ζωτική σημασία για την πραγματοποίηση των επιθυμητών αλλαγών. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι μια ευέλικτη υπεύθυνη προσέγγιση όσον αφορά τα ποσοστά συγχρηματοδότησης και τις ρήτρες αιρεσιμότητας θα βελτίωνε τις πιθανότητες διασφάλισης μακροπρόθεσμου αντίκτυπου των παρεμβάσεων που χρηματοδοτούνται από τα Ταμεία.

2.6   Η στρατηγική Ευρώπη 2020 και η πρόταση κανονισμού του ΕΤΠΑ που εμπνέεται από αυτήν αντικατοπτρίζουν μια οικονομική προσέγγιση που ανταποκρίνεται στις ικανότητες και τις ανάγκες των ανεπτυγμένων οικονομιών που χαρακτηρίζονται από αργούς ρυθμούς ανάπτυξης και διαθέτουν σημαντικές δυνατότητες στον τομέα της έρευνας και της ανάπτυξης. Στις ανεπτυγμένες χώρες, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η έρευνα, η ανάπτυξη και η καινοτομία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη. Η ανταγωνιστικότητα, παρόλο που δεν αντιβαίνει στην πολιτική συνοχής αυτή καθευατή, δίδει μικρότερη σημασία.

2.7   Η πολιτική συνοχής θεωρείται το κύριο επενδυτικό εργαλείο για την υποστήριξη των βασικών προτεραιοτήτων της Ένωσης που περιλαμβάνονται στη στρατηγική Ευρώπη 2020. Αυτό επιτυγχάνεται επικεντρώνοντας την προσοχή στις χώρες και τις περιφέρειες με τις μεγαλύτερες ανάγκες. Η ΕΟΚΕ βασικά συμφωνεί με την προσέγγιση αυτή, ταυτόχρονα όμως υπογραμμίζει ορισμένα στοιχεία του προτεινόμενου κανονισμού τα οποία ενδέχεται να παρακωλύσουν την επίτευξη των στόχων Ευρώπη 2020.

2.7.1   Το ΕΤΠΑ μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο τόσο στην επίτευξη των στόχων σύγκλισης όσο και στους πανευρωπαϊκούς στόχους στον τομέα της ανταγωνιστικότητας. Δεδομένου ότι το επίπεδο των πόρων δεν μπορεί να αυξηθεί σημαντικά, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι υπάρχει περαιτέρω δυνατότητα να τεθούν σαφέστεροι στόχοι και να διασφαλιστεί η στενότερη σύνδεση μεταξύ των προτεινόμενων επενδυτικών προτεραιοτήτων και των στόχων. Καθώς η εδαφική προσέγγιση προσφέρεται για προσδιορισμό πιο σαφών στόχων, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση σε πανευρωπαϊκές, εδαφικού χαρακτήρα στρατηγικές, όπως υπάρχουσες ή μελλοντικές μακροπεριφερειακές στρατηγικές, ως σημεία αναφοράς για στόχους συγκεκριμένων περιοχών.

2.7.2   Η μακροοικονομική αιρεσιμότητα μπορεί να ανακόψει την οικονομική ανάπτυξη και ως εκ τούτου να μειώσει τα διαθέσιμα εργαλεία, οδηγώντας δυνητικά στην αναστολή της βοήθειας και στην ανακατανομή των εν λόγω εργαλείων προς όφελος πιο ανεπτυγμένων περιφερειών. Είναι πιθανό να εκδηλωθεί έντονη σύγκρουση ανάμεσα στην επιδίωξη αφενός της ανταγωνιστικότητας και αφετέρου της πολιτικής συνοχής. Πάντως, οι θεματικοί και θεσμικοί εκ των προτέρων όροι, όπως απαριθμούνται στο Παράρτημα IV του κανονισμού «Κοινές Διατάξεις», μπορούν να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα του ΕΤΠΑ.

2.7.3   Σε ορισμένα λιγότερο ανεπτυγμένα κράτη μέλη ή περιφέρειες, το μερίδιο του 50 % της χρηματοδότησης που προέρχεται από το ΕΤΠΑ και προορίζεται για συγκεκριμένους σκοπούς ενδεχομένως να οδηγήσει σε απώλεια αποτελεσματικότητας. Ο αντίκτυπος αυτός μπορεί να προκύψει από το γεγονός ότι οι «υποχρεωτικοί» επενδυτικοί στόχοι ενδεχομένως να μην είναι ο καλύτερος τρόπος για να επιτευχθεί η βέλτιστη ανάπτυξη της εν λόγω περιφέρειας ή του εν λόγω κράτους μέλους. Στις περιπτώσεις αυτές, μειώνεται η αποτελεσματικότητα της αξιοποίησης των πόρων. Επίσης υπάρχει κίνδυνος να δημιουργηθούν προβλήματα απορρόφησης, ενώ δεν μπορεί να επιτευχθεί η κρίσιμη μάζα που απαιτείται για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των ουσιαστικών εμποδίων στην ανάπτυξη. Επιπλέον, μέτρα που δεν ανταποκρίνονται σε ουσιαστικά προβλήματα ανάπτυξης μπορούν να οδηγήσουν σε αυξανόμενη έλλειψη εμπιστοσύνης από την πλευρά του κοινού. Όλα αυτά τα σημεία υπογραμμίζουν ότι συγκεκριμένοι αναπτυξιακοί στόχοι και ανάγκες των περιφερειών πρέπει να αντιμετωπιστούν με ευέλικτο τρόπο μέσα στο πλαίσιο ΕΤΠΑ των επενδυτικών προτεραιοτήτων.

3.   Ειδικές παρατηρήσεις και συστάσεις

3.1   Συγκεκριμένα εδαφικά χαρακτηριστικά (αστική ανάπτυξη, εξόχως απόκεντρες περιοχές)

3.1.1   Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στην αντιμετώπιση συγκεκριμένων προβλημάτων στον τομέα της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης και των εξόχως απόκεντρων περιοχών.

3.1.2   Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη ρητή υποχρέωση εφαρμογής μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης στον τομέα της αστικής ανάπτυξης. Παρόλα αυτά, θεωρεί ότι η Σύμβαση Εταιρικής Σχέσης θα πρέπει να περιλαμβάνει απλώς μια ενδεικτική λίστα των πόλεων που θα ωφεληθούν από τη βοήθεια και την ετήσια κατανομή των πόρων για τον σκοπό αυτό, ώστε να δοθεί η δυνατότητα σε κάθε κράτος μέλος να διαχειρίζεται τα έργα πιο ευέλικτα, γεγονός που μπορεί να έχει επίσης θετικό αντίκτυπο στα αποτελέσματα που θα επιτευχθούν στις δικαιούχες πόλεις.

3.1.3   Όσον αφορά τη διαχείριση των ολοκληρωμένων δράσεων, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι για τα εν λόγω πολύπλοκα μέτρα υπάρχει κίνδυνος εφαρμογής υπερβολικά γραφειοκρατικών και αυστηρών διαδικασιών επιλογής και διαχείρισης έργων. Κάτι τέτοιο μπορεί να περιορίσει την ικανότητα των κρατών μελών και των δικαιούχων να αξιοποιήσουν πλήρως από αυτές τις ευκαιρίες. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διασφαλίσει ότι τα κράτη μέλη είναι σε θέση να υλοποιήσουν τις ολοκληρωμένες δράσεις και να επιβαρυνθούν όσο το δυνατόν λιγότερο από τη γραφειοκρατία.

3.1.4   Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της δημιουργίας μιας ευρωπαϊκής πλατφόρμας αστικής ανάπτυξης στο πλαίσιο της αειφόρου αστικής ανάπτυξης. Η ΕΟΚΕ δεν θεωρεί απαραίτητο να εμπίπτει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το δικαίωμα να αποφασίζει ποιες πόλεις θα συμμετέχουν στην πλατφόρμα· αρκεί η ύπαρξη ενός αντικειμενικού συνόλου κριτηρίων.

3.1.5   Αναφορικά με τη δημιουργία μιας πλατφόρμας αστικής ανάπτυξης, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι δεν είναι απαραίτητη η συγκρότηση νέου φορέα: οι εργασίες μπορούν να διεξάγονται με βάση τις ισχύουσες ομοσπονδίες των ευρωπαϊκών πόλεων. Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει τις δυνατότητες, όσο το δυνατόν μεγαλύτερης συμμετοχής υφιστάμενων οργανισμών στις λειτουργίες της πλατφόρμας.

3.1.6   Η πλατφόρμα θα στηρίζει επίσης τη δημιουργία δικτύων μεταξύ όλων των πόλεων που λαμβάνουν καινοτόμα μέτρα σύμφωνα με πρωτοβουλία της Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι, εκτός από την Επιτροπή, ομάδες κρατών μελών θα είναι επίσης σε θέση να αναλαμβάνουν πρωτοβουλία όταν πρόκειται για καινοτόμα μέτρα ή να δημιουργούν δίκτυα μέσα στο πλαίσιο της πλατφόρμας.

3.1.7   Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση σύμφωνα με την οποία τουλάχιστον το 5 % της χρηματοδότησης του ΕΤΠΑ θα δαπανηθεί σε ολοκληρωμένη αστική ανάπτυξη. Το γεγονός αυτό στέλνει ένα σημαντικό και ενθαρρυντικό μήνυμα από την ΕΕ προς τα κράτη μέλη και τις περιφέρειές τους. Ωστόσο, η κατανομή αυτού του ποσού και η σχέση του με την αξιοποίηση άλλων πόρων δεν έχει ακόμα αποσαφηνιστεί.

3.1.8   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι υπάρχει έδαφος για προσδιορισμό των αστικών συστημάτων μικρών, μεσαίων και μεγάλων πόλεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, στη βάση μιας πανευρωπαϊκής στρατηγικής εδαφικής ανάπτυξης. Είναι επίσης σημαντικό να χαραχθούν κατευθυντήριες γραμμές για την ανάπτυξη ενός πολυκεντρικού δικτύου οικισμών σύμφωνα με τους στόχους της στρατηγικής Ευρώπη 2020.

3.2   Εδαφική ανάπτυξη

3.2.1   Όπως επισημαίνεται επίσης σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ, ο καλύτερος τρόπος για να βοηθηθούν οι περιφέρειες ώστε να καλύψουν το χαμένο έδαφος είναι να ενισχυθούν οι εδαφικές διασυνδέσεις και να υποστηριχθεί κάθε μορφή κινητικότητας. Η ανταγωνιστικότητα αυξάνεται όταν δίνεται η δυνατότητα στα χωρικά δίκτυα οικισμών και παραγωγής να αναπτυχθούν. Ωστόσο, οι επιθυμητές διασυνδέσεις δεν περιορίζονται στις μεταφορές και την επικοινωνία, ενώ οι σχετικοί στόχοι διαφέρουν από περιφέρεια σε περιφέρεια.

3.2.2   Η ΕΟΚΕ συνιστά να προσδιοριστεί ένα νέο ευρωπαϊκό πλαίσιο ολοκληρωμένων προτύπων έργων Ειδικού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος· το πλαίσιο αυτό θα έχει συγκεκριμένους εδαφικούς στόχους. Το ΚΣΠ πρέπει να θεωρείται ως το κατάλληλο έγγραφο αναφοράς σε αυτό το νέο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Η ΕΟΚΕ συνιστά να εξεταστεί κατά πόσο υπάρχει ανάγκη για μια επίσημη «Ευρωπαϊκή Στρατηγική Εδαφικής Ανάπτυξης». Εκτός από τις προτεραιότητες των μακροπεριφερειακών στρατηγικών, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στους στόχους που αφορούν το ευρωπαϊκό αστικό δίκτυο.

3.2.3   Αξίζει να εξεταστεί αν, στην περίπτωση ολοκληρωμένων στρατηγικών αστικής ανάπτυξης ή μακροπεριφερειακών στρατηγικών, είναι ενδεχομένως απαραίτητη η διαμόρφωση και η προώθηση νέων στόχων χωρίς τους οποίους ενδέχεται να καθυστερήσει η ανάπτυξη έργων μεγάλης κλίμακας. Για τον προσδιορισμό αυτών των στόχων, οι οποίοι θα πρέπει κατά προτίμηση να είναι χωρικού χαρακτήρα, υπάρχουν καλογραμμένα έγγραφα που βασίζονται σε προπαρασκευαστικές εργασίες, και έχουν για παράδειγμα συνταχθεί στα πλαίσια της προετοιμασίας της εδαφικής ατζέντας της ΕΕ ή για του προγράμματος ESPON.

3.2.4   Η στρατηγική εδαφικής ανάπτυξης θα μπορούσε να ορίζει στόχους που προάγουν την μακροπεριφερειακή οικονομική και κοινωνική συνεργασία σε τομείς όπως:

—	η ενίσχυση των υποδομών για την έρευνα και την καινοτομία (τομείς έρευνας): η διασύνδεση ευρωπαϊκών κέντρων αριστείας και προώθηση κέντρων αρμοδιότητας, με στόχο την αναζωογόνηση των πόλων ανάπτυξης της Ευρώπης·

—	η επένδυση σε επιχειρηματική έρευνα και καινοτομία, ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών, κλπ., η διεθνοποίηση των τοπικών συστημάτων παραγωγής (όμιλοι) και η υποστήριξη της δημιουργίας ευρωπαϊκών δικτύων·

—	τα συστήματα μεταφορών πέραν του δικτύου υποδομών ΔΕΔ-Μ (διαχείριση υδάτινων πόρων· η περιβαλλοντική προστασία· η ενέργεια· τα συστήματα πληροφοριών και επικοινωνίας· κ.λπ.)·

—	το θεσμικό δίκτυο για την «από τη βάση προς τα άνω» ανάπτυξη μακροπεριφερειακών και διεθνών κυβερνητικών βαθμίδων κ.λπ.

3.2.5   Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ έχει μεγάλες προσδοκίες από τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με το ΚΣΠ. Οι προτάσεις αυτές δεν είναι ακόμα διαθέσιμες, αλλά η Επιτροπή αναμένει να ενημερωθεί και να της ζητηθεί η γνώμη.

3.3   Συνδέοντας την Ευρώπη

3.3.1   Η ΕΟΚΕ έχει συχνά επιβεβαιώσει ότι, δεδομένης της συγκέντρωσης πόρων, είναι αναγκαία η παροχή πόρων και η χάραξη διακριτών νομικών πλαισίων προκειμένου να ενισχυθεί η διεθνής συνεργασία και, ως εκ τούτου, να ισχυροποιηθούν οι δεσμοί εντός της Ευρώπης. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ προτείνει να εξετάσει η Επιτροπή το ενδεχόμενο διεύρυνσης του πεδίου πιθανών παρεμβάσεων εκ μέρους του Μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη», διευρύνοντάς τον έτσι ώστε να μπορεί να συγχρηματοδοτήσει έργα Ειδικού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος παράλληλα με τα έργα μεταφορών και επικοινωνίας. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ προτείνει τη θέσπιση μηχανισμών που διασφαλίζουν ότι τα χρηματοδοτούμενα έργα εξυπηρετούν το συμφέρον της καλύτερης οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής στην Ευρώπη.

3.3.2   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα ήταν σύμφωνη με τη ΣλΕΕ η ανάπτυξη του Μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» εντός ενός χρηματοδοτικού πλαισίου στήριξης της εφαρμογής έργων Ειδικού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος, όπως περιγράφεται στο σημείο 3.2.2 της παρούσας γνωμοδότησης. Ο Μηχανισμός θα πρέπει να περιλαμβάνει πρωτοβουλίες για τις μεταφορές, την ενέργεια και την τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας.

3.4   Οικονομικές δραστηριότητες

3.4.1   Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της παραχώρησης προτεραιότητας σε δύο στόχους που είναι ιδιαιτέρως σημαντικοί αναφορικά με τη συμβολή του ΕΤΠΑ στο κοινό καλό:

—	συνεισφορά στην απασχόληση, την έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία μέσα από την υποστήριξη των επιχειρήσεων·

—	επένδυση σε βασικές υποδομές (π.χ. μεταφορές, ενέργεια, περιβάλλον, κοινωνικές και υγειονομικές υποδομές)·

—	δημιουργία και – αίτημα ανάλογης σημασίας – μεταβίβαση επιχειρήσεων και

—	ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ με ιδιαίτερη στήριξη στις πολύ μικρές επιχειρήσεις και στις βιοτεχνίες.

3.4.2   Η ΕΟΚΕ πιστεύει επίσης ότι τομείς όπως η εκπαίδευση ή η ανάπτυξη του τουρισμού είναι σημαντικές και παραμένουν το επίκεντρο παρεμβάσεων του ΕΤΠΑ σύμφωνα με τις ιδιαίτερες αναπτυξιακές ανάγκες συγκεκριμένων κρατών μελών ή περιφερειών.

3.4.3   Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι, όσον αφορά το ζήτημα της στήριξης των επιχειρήσεων, μπορεί να υποστηριχθεί ότι μια τέτοια στήριξη, συγκεκριμένα με τη μορφή επιχορηγήσεων, είναι ιδιαιτέρως αναγκαία για τις μικρές επιχειρήσεις, για καινοτόμες δραστηριότητες και για τομείς που βρίσκονται σε βιομηχανική παρακμή ή υφίστανται διαρθρωτικές αλλαγές. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η έννοια της επιχείρησης δεν θα πρέπει να αναφέρεται αποκλειστικά σε ΜΜΕ ορισμένων περιφερειών που υστερούν.

3.4.4   Στην περίπτωση αλυσίδων καινοτομίας, γνωστών και ως συμπράξεων, και τοπικών συστημάτων παραγωγής που λειτουργούν τέλεια, το ερώτημα είναι αν θα ήταν προτιμότερο να υπάρχει μεγαλύτερη ευελιξία για επιχειρήσεις που είναι καλά εδραιωμένες σε μια περιοχή, καθώς και για τους προμηθευτές, και να αυξηθεί το μερίδιο των επιστρεφόμενων πόρων με τη μορφή βοήθειας (για παράδειγμα επιδοτήσεις επιτοκίου) σε περιπτώσεις πολλαπλών ή συνδυασμένων χρηματοδοτήσεων.

3.4.5   Αυτό εγείρει επίσης το ερώτημα αν, στην περίπτωση των βασικών υποδομών, είναι περιττή η παροχή υποστήριξης σε ανεπτυγμένες περιφέρειες. Πρέπει να εξετασθεί το ενδεχόμενο εξαιρέσεων, και μιας ευέλικτης προσέγγισης, π.χ., σε περιπτώσεις στις οποίες η ανάπτυξη μιας κεντρικής, πιο ανεπτυγμένης περιφέρειας είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη των γειτονικών της περιοχών.

3.4.6   Όσον αφορά τις προτεινόμενες προτεραιότητες που αφορούν την παροχή στήριξης στην επιχειρηματική και εταιρική ανταγωνιστικότητα, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη σημαντική συμβολή των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας στην εδαφική και περιφερειακή ανάπτυξη, όπως έχουν επισημάνει τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα σε διάφορα επίσημα έγγραφα. Η ΕΟΚΕ συνιστά να συμπεριληφθεί η κοινωνική οικονομία στο πλαίσιο μέτρων που αφορούν την επιχειρηματική ανταγωνιστικότητα, την επιχειρηματικότητα, τα νέα επιχειρηματικά πρότυπα, την κατάρτιση, την εκπαίδευση, την έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και καινοτομία, την προώθηση της απασχόλησης, την ενθάρρυνση της ενεργειακής αποδοτικότητας, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της κοινωνικής ενσωμάτωσης.

3.5   Χρηματοδοτικό πλαίσιο

3.5.1   Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση της Επιτροπής σχετικά με τη νέα ονοματολογία περιφερειών και τα ποσοστά διαρθρωτικής χρηματοδότησης.

3.5.2   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι αναγκαίο να αξιοποιηθεί μέρος των πόρων του ΕΤΠΑ οι οποίοι επί του παρόντος προορίζονται για στόχους εκτεταμένων διεθνών διασυνδέσεων του Μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη», όπως προτείνεται στο σημείο 3.2.2 ανωτέρω.

3.5.3   Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση της Επιτροπής η οποία ορίζει ελάχιστα μερίδια για κάθε κατηγορία ή περιφέρεια αναφορικά με το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ), ώστε να αυξηθεί η συμμετοχή του Ταμείου αυτού στην επίτευξη των βασικών στόχων της στρατηγικής Ευρώπη 2020. Η ΕΟΚΕ προτείνει οι πόροι που προορίζονται για το ΕΚΤ, και οι οποίοι μπορούν να επενδυθούν σε εκπαιδευτικές και κοινωνικές υποδομές, να χρησιμοποιηθούν, κατά προτεραιότητα, για ολοκληρωμένα μέτρα προώθησης της ανάπτυξης.

3.5.4   Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η συγκέντρωση επενδυτικών προτεραιοτήτων αντικατοπτρίζει ορθά τους στόχους της στρατηγικής Ευρώπη 2020 και μέσα σε αυτό το πλαίσιο γίνεται αναφορά στα σημεία 1.4.5.3, 2.4, 2.5, 2.6 και 2.7 της παρούσας γνωμοδότησης.

---

(1)  Διαρθρωτικά Ταμεία – Γενικές διατάξεις, (Βλέπε σελίδα 30 της παρούσας Επίσημης Εφημερίδας, Εισηγητής ο κ. Βαρδακαστάνης).

---