16.5.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 120/15

1.1

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η δημοσίευση της Πράσινης Βίβλου σχετικά με τα αγορακεντρικά μέσα για την προστασία του περιβάλλοντος πραγματοποιήθηκε με μεγάλη καθυστέρηση.

1.2

H EOK συμμερίζεται τις παρατηρήσεις αναφορικά με τις διάφορες φορολογικές και οικολογικές επιπτώσεις των επί μέρους αγορακεντρικών μέσων για την προστασία του περιβάλλοντος (φόροι, εισφορές, δασμοί, επιδοτήσεις, δικαιώματα/συστήματα πιστοποίησης κτλ.).

1.3

Εντούτοις, η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι τα αγορακεντρικά μέσα αποτελούν εδώ και καιρό στοιχείο της πολιτικής δράσης. Ως εκ τούτου, σημασία δεν έχει μόνον το «εάν» αλλά και το «πώς» αυτά θα χρησιμοποιηθούν.

1.4

Όπως ορθά διαπιστώνει η Επιτροπή, τα αγορακεντρικά μέσα συνιστούν μία καλή δυνατότητα για την επίτευξη προσοδοφόρων λύσεων στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος, δεν αποτελούν ωστόσο πανάκεια. Κατά συνέπεια, θα έπρεπε η σχέση και ο συνδυασμός μεταξύ, παραδείγματος χάρη, των διαταγών και των απαγορεύσεων, του κανονιστικού δικαίου και των αγορακεντρικών μέσων (όπως φόροι, δασμοί, στοχευμένες επιδοτήσεις και εμπορεύσιμες άδειες), να αποτελέσουν αντικείμενο του πολιτικού διαλόγου και της Πράσινης Βίβλου. Εν προκειμένω η Πράσινη Βίβλος της Επιτροπής δεν παρέχει σχεδόν κανέναν προσανατολισμό, γεγονός για το οποίο η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της.

1.5

Η ΕΟΚΕ καλεί για αυτόν το λόγο την Επιτροπή, να επωφεληθεί του δημοσίου διαλόγου που ξεκίνησε με αφορμή την Πράσινη Βίβλο για να παρουσιάσει με συγκεκριμένα παραδείγματα τις δυνατότητες και τις επιπτώσεις, αλλά και τα όρια των διάφορων αγορακεντρικών μέσων για την προστασία του περιβάλλοντος.

2.1

Η Επιτροπή υπέβαλε στις 28 Μαρτίου 2007 την — ήδη από το 2004 αναμενόμενη — Πράσινη Βίβλο με θέμα «αγορακεντρικά μέσα για το περιβάλλον και την εξυπηρέτηση αντίστοιχων πολιτικών επιδιώξεων» (1), η οποία αποτελεί αντικείμενο της παρούσας γνωμοδότησης.

2.2

Με την Πράσινη Βίβλο, η Επιτροπή φιλοδοξεί να δώσει το έναυσμα για έναν δημόσιο διάλογο σχετικά με την ενίσχυση της χρήσης αγορακεντρικών μέσων στην κοινωνία.

2.3

Στην Πράσινη Βίβλο η Επιτροπή αναφέρει τους ήδη εγκριθέντες — σε ευρωπαϊκό επίπεδο — στόχους στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος, μεταξύ άλλων τη νέα ενεργειακή και κλιματική πολιτική, η οποία κατά την άποψή της «συνεπάγεται μία νέα βιομηχανική επανάσταση την επόμενη 10-15ετία».

2.4

Η Επιτροπή καθιστά σαφές ότι «δίχως δημόσια παρέμβαση … είναι αδύνατο να επιτευχθούν οι ως άνω φιλόδοξοι στόχοι». Ως εργαλεία της περιβαλλοντικής πολιτικής θα πρέπει, σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, να χρησιμοποιηθούν ολοένα και περισσότερο τα αγορακεντρικά μέσα· τα τελευταία θα πρέπει «να αποτελέσουν σημαντικό μέρος των προσπαθειών για να συντελεσθεί πραγματική αλλαγή με την αλλαγή κινήτρων για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές».

2.5

Η Επιτροπή σημειώνει εντούτοις ότι τα αγορακεντρικά μέσα «δεν αποτελούν πανάκεια για την αντιμετώπιση όλων των προβλημάτων».

2.6

Ως «αγορακεντρικά μέσα» αναφέρονται οι φόροι, οι δασμοί, οι στοχευμένες επιδοτήσεις και οι εμπορεύσιμες άδειες.

2.7

Κατά την άποψη της Επιτροπής, το σκεπτικό υπέρ της χρήσης αγορακεντρικών μέσων στηρίζεται στην ικανότητά τους «να διορθώνουν τα σφάλματα της αγοράς με οικονομικώς αποτελεσματικό τρόπο. Ως σφάλματα της αγοράς αναφέρονται οι καταστάσεις κατά τις οποίες οι αγορές δεν λαμβάνουν ουδόλως ή λαμβάνουν περιορισμένα υπόψη το “πραγματικό” ή κοινωνικό κόστος των οικονομικών δραστηριοτήτων (όπως συμβαίνει π.χ. στην περίπτωση των περιβαλλοντικών περιουσιακών στοιχείων, που ως εκ φύσεως είναι δημόσια αγαθά)».

2.8

Ως πλεονεκτήματα αναφέρονται τα εξής:

2.9

H Επιτροπή επισημαίνει, ωστόσο, ότι τα αγορακεντρικά μέσα δεν χρησιμεύουν μόνον για την επίτευξη στόχων της περιβαλλοντικής πολιτικής, αλλά επίσης «για να αποφευχθούν οι στρεβλώσεις στην εσωτερική αγορά λόγω των διαφορετικών προσεγγίσεων από τα κράτη μέλη, για να εξασφαλιστεί η ισοκατανομή του φορτίου εντός ενός τομέα ανά την Ευρωπαϊκή Ένωση και να υπερκεραστούν πιθανές αρνητικές συνέπειες για την ανταγωνιστικότητα στο εσωτερικό της ΕΕ».

2.10

Επισημαίνει εξάλλου ότι τα επιμέρους αγορακεντρικά μέσα διαφέρουν όσον αφορά το αποτέλεσμά τους. Τα ποσοτικά συστήματα (όπως τα συστήματα εμπορεύσιμων αδειών), εξασφαλίζουν μεγαλύτερη βεβαιότητα σε ό,τι αφορά την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων (όπως ο περιορισμός των εκπομπών), συγκριτικά με τα μέσα που βασίζονται αποκλειστικά και μόνο στις τιμές (όπως π.χ. οι φόροι). Τα τελευταία αντιθέτως παρέχουν μεγαλύτερη ασφάλεια όσον αφορά το κόστος ή την τιμή, είναι δε πιο εύκολα διαχειρήσιμα.

2.11

Η Επιτροπή επισημαίνει εξάλλου μία ακόμα σημαντική διαφορά: οι φόροι (και οι δασμοί) δεν χρησιμοποιούνται ενδεχομένως μόνον ως εργαλείο επηρεασμού της συμπεριφοράς, αλλά και ως εργαλείο για τη δημιουργία δημοσίων εσόδων· ως προς τα συστήματα εμπορεύσιμων αδειών, το παραπάνω ισχύει μόνον «εφόσον τα εκχωρούμενα δικαιώματα δημοπρατούνται από τις δημόσιες αρχές».

2.12

Στην Πράσινη Βίβλο εξετάζεται εξάλλου το ζήτημα «Ανάπτυξη και θέσεις εργασίας» και προβάλλεται μία επιχειρηματολογία υπέρ των μεταρρυθμίσεων των περιβαλλοντικών φόρων. Κατόπιν της συνόδου κορυφής του Ιουνίου 2006, στην οποία το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στα πλαίσια της νέας στρατηγικής για τη βιωσιμότητα, έθιξε — χωρίς ωστόσο να υπεισέλθει σε περισσότερες λεπτομέρειες — το ζήτημα ενός νέου φορολογικού συστήματος που θα στηρίζεται σε κριτήρια βιωσιμότητα, η Επιτροπή σημειώνει ότι «η μεταρρύθμιση των περιβαλλοντικών φόρων (ETR) που έχει ως αποτέλεσμα τη μετακύλιση της φορολογικής επιβάρυνσης από αρνητικούς για την κοινωνική πρόνοια φόρους (παραδείγματος χάριν στους εργαζομένους), σε θετικούς για την κοινωνική πρόνοια φόρους (παραδείγματος χάριν φορολογώντας τις δραστηριότητες που είναι επιβλαβείς για το περιβάλλον, όπως η ανάλωση ή η ρύπανση των πόρων) ενδέχεται να είναι επωφελής για όλους τους εμπλεκομένους όσον αφορά την αντιμετώπιση θεμάτων περιβάλλοντος και απασχόλησης  (2). Παράλληλα, για τη μακροπρόθεσμη μεταστροφή των φόρων θα απαιτηθούν σχετικά σταθερά έσοδα από τη φορολογική βάση που σχετίζεται με το περιβάλλον».

2.13

Στο έγγραφο αναφέρονται τέλος ορισμένα παραδείγματα ήδη καθιερωμένων αγορακεντρικών μέσων (ενεργειακή φορολογία, ευρωπαϊκό σήμα τέλους κυκλοφορίας, συστήματα τοπικής χρέωσης για τη μείωση της συμφόρησης στα αστικά κέντρα) και διατυπώνονται πολλά εξειδικευμένα ή γενικού τύπου ερωτήματα, τα οποία απευθύνονται στο ευρύ κοινό, προκειμένου να δοθεί το έναυσμα για μία κοινωνική συζήτηση.

2.14

Η Επιτροπή θεωρεί ότι είναι δυνατόν να γίνει χρήση των αγορακεντρικών μέσων και στον τομέα της προστασίας της βιοποικιλότητας.

3.1

Η ΕΟΚΕ έχει ταχθεί επανειλημμένα υπέρ της βέλτιστης αξιοποίησης του συνόλου των πολιτικών μέσων δράσης για την προστασία του περιβάλλοντος, για την οποία τα αγορακεντρικά μέσα μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Από αυτή την άποψη, υφίσταται επομένως συναίνεση μεταξύ ΕΟΚΕ και Επιτροπής.

3.2

Η ΕΟΚΕ, μολονότι ασπάζεται τα — κατά τη γνώμη της — θετικά και ορθά επιχειρήματα της Πράσινης Βίβλου, προσδοκούσε από το εν λόγω έγγραφο — το οποίο σημειωτέον δημοσιεύθηκε με σημαντική καθυστέρηση και μετά από αλλεπάλληλες αναβολές — περισσότερη σαφήνεια όσον αφορά την σχεδιαζόμενη μελλοντική χρήση των αγορακεντρικών μέσων. Η παρατεταμένη διαδικασία υιοθέτησης από την Επιτροπή υπήρξε μεν ίσως απαραίτητη, δεν έχει εντούτοις ακόμα αποδώσει — κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ — κανένα όφελος ως προς τη διαδικασία χάραξης πολιτικών.

3.3

Αντιθέτως, σχηματίζεται πολύ περισσότερο η εντύπωση ότι η πολιτική πραγματικότητα εξελίχθηκε κατά κάποιο τρόπο ταχύτερα από την εσωτερική διαδικασία υιοθέτησης.

3.4

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι τα αγορακεντρικά μέσα για την προστασία του περιβάλλοντος υφίστανται πράγματι εδώ και πολύ καιρό, παρά το γεγονός ότι η χρήση τους διαφέρει ριζικά από κράτος σε κράτος. Παραδείγματος χάρη, σύμφωνα με την Eurostat, το 7 % περίπου των συνολικών εσόδων των προϋπολογισμών στα κράτη μέλη της ΕΕ προέρχεται από περιβαλλοντικές πηγές.

3.5

Η Πράσινη Βίβλος και η επακόλουθη πολιτική συζήτηση δεν μπορούν επομένως να αφορούν την ενδεχόμενη εισαγωγή αγορακεντρικών μέσων για την προστασία του περιβάλλοντος. Το ερώτημα δε είναι το «εάν» αλλά το «πώς»· με άλλα λόγια, το ερώτημα που τίθεται είναι σε ποια έκταση και με ποια σχέση έναντι των απαγορεύσεων, των διαταγών και των λοιπών εργαλείων θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν αγορακεντρικά μέσα.

3.6

Το περιεχόμενο της Πράσινης Βίβλου δεν προσφέρει εντούτοις τίποτα παραπάνω σε σχέση με τα όσα ήταν προ πολλού γνωστά και αποτελούσαν θέμα συζήτησης στις επιχειρήσεις και τις κοινωνικές ομάδες. Επιπλέον, δεν αντιμετωπίζεται διόλου το ερώτημα ποιος θα πρέπει να είναι η κύρια κινητήρια δύναμη. Ως γνωστόν, η ΕΕ δεν είναι αρμόδια στον ίδιο βαθμό για όλα τα πιθανά εργαλεία· σε ζητήματα φορολογικής νομοθεσίας, δεν διαθέτει παραδείγματος χάρη παρά μόνον εξαιρετικά περιορισμένες αρμοδιότητες. Επιπλέον, σε πολιτικό επίπεδο, εξακολουθεί να επικρατεί ασάφεια σχετικά με τη συνέχεια που θα πρέπει να δοθεί μετά τη δημοσίευση της Πράσινης Βίβλου, δηλαδή εάν θα πρέπει να ακολουθήσει αργότερα — όπως συνηθίζεται — μία Λευκή Βίβλος, ή ποια συμπεράσματα θα πρέπει να συναχθούν.

3.7

Η μεγαλύτερη έλλειψη είναι ότι εξακολουθεί να μη διασαφηνίζεται σε ποιο εργαλείο της πολιτικής θα πρέπει να δίνεται προτεραιότητα σε μία δεδομένη πολιτική κατάσταση. O επιδιωκόμενος προσδιορισμός ή η ενδεχόμενη δικτύωση μεταξύ παραδείγματος χάρη του κανονιστικού δικαίου και των αγορακεντρικών μέσων παραμένει ασαφής.

3.8

Συνεπώς, η ΕΟΚΕ εκφράζει μεν την επιδοκιμασία της σχετικά με την Πράσινη Βίβλο, διαπιστώνει εντούτοις ότι ο κοινωνικός διάλογος για αποτελεσματικά εργαλεία στην περιβαλλοντική πολιτική θα πρέπει να διεξάγεται με μεγαλύτερη προσήλωση και βάσει των κατά το δυνατόν πιο συγκεκριμένων παραδειγμάτων, προκειμένου να υλοποιηθούν πράγματι οι αναφερθέντες φιλόδοξοι στόχοι της ΕΕ, π.χ. στον τομέα της κλιματικής και ενεργειακής πολιτικής.

3.9

Για την ΕΟΚΕ έχει σημασία να προσανατολισθούν τα αγορακεντρικά μέσα στην αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», ούτως ώστε να παρασχεθούν κίνητρα σε όσους προστατεύουν ενεργά το περιβάλλον.

4.1

Η ΕΟΚΕ ανέκαθεν υπογράμμιζε τη σημασία που έχει να εσωτερικευθεί το αποκαλούμενο «εξωτερικό κόστος». Για το σκοπό αυτό, μπορούν — όπως η ίδια η Επιτροπή αναφέρει — να χρησιμοποιηθούν αγορακεντρικά μέσα. Χρειάζεται ωστόσο καταρχάς μία σαφής πολιτική απόφαση, σχετικά με το ύψος του εσωτερικού κόστους που πρόκειται να εσωτερικευθεί.

4.2

Το αναφερόμενο στην Πράσινη Βίβλο «αγορακεντρικό» μέσο του ευρωπαϊκού σήματος τέλους κυκλοφορίας (ευρωβινιέτα) στον τομέα των οδικών μεταφορών αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα ενός μέσου, που ενώ θεωρείται κατάλληλο για την ενσωμάτωση του εξωτερικού κόστους, έχει στην πραγματικότητα μέχρι σήμερα χρησιμοποιηθεί μόνον χωρίς πεποίθηση. Όπως η ίδια η Επιτροπή αναφέρει, «η κατά μέσον όρο χρέωση είναι δυνατό να καλύπτει μόνο το κόστος της υποδομής και, κατά συνέπεια, εξαιρείται το εξωτερικό κόστος». Επομένως, απαιτούνται πρωτοβουλίες, ούτως ώστε π.χ. να ενσωματωθεί στο μέλλον το εξωτερικό κόστος μέσω της ευρωβινιέτας.

4.3

Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο να χαρακτηρίζουν ένα μέσο ως αγορακεντρικό μέσο για την προστασία του περιβάλλοντος, μόνον εφόσον υφίσταται ένας πραγματικός και φανερός περιβαλλοντικός στόχος. Στην περίπτωση της ευρωβινιέτας δεν πληρούται απόλυτα το κριτήριο αυτό, δεδομένου ότι εξαιρείται το εξωτερικό κόστος. Αυτό που επιδιώκεται καταρχήν με την ευρωβινιέτα δεν είναι η αποκλειστική χρηματοδότηση του κόστους της υποδομής από το δημόσιο προϋπολογισμό, αλλά η άμεση συμμετοχή των χρηστών. Εξυπακούεται ότι μία τέτοια προσέγγιση έχει εμμέσως επιπτώσεις στο περιβάλλον, όπως λ.χ. στην περίπτωση που ο χρήστης, εξαιτίας της αύξησης του κόστους, αρχίζει να αναρωτείται εάν, θα ήταν πιο σκόπιμο, αντί του αυτοκινήτου, να χρησιμοποιήσει το τρένο (ή ενδεχομένως να μην πραγματοποιήσει καν το ταξίδι του). Η ευρωβινιέτα θα πρέπει εντούτοις να θεωρηθεί «περιβαλλοντικό μέσο», μόνον όταν ενσωματωθεί το (περιβαλλοντικό) κόστος, το οποίο μέχρι σήμερα δεν είχε μία «αγορά» και δεν λαμβάνονταν υπόψη.

4.4

Είναι επίσης αναγκαίο να διευκρινισθεί εκ μέρους της Επιτροπής, τι ακριβώς επιδιώκεται μέσω ενός συγκεκριμένου πολιτικού μέτρου. Η συζήτηση σχετικά με το κατάλληλο μέσο θα πρέπει να έπεται του προσδιορισμού του στόχου.

4.5

Παρά εξάλλου την αυξημένη χρήση αγορακεντρικών εργαλείων, οι πολιτικοί ιθύνοντες δεν μπορούν να αποφύγουν την — ενίοτε εξαιρετικά δύσκολη — λήψη αμφιλεγόμενων αποφάσεων, με τις οποίες τίθενται σαφείς (περιβαλλοντικοί) στόχοι, όπως τα όρια των εκπομπών κτλ. Ως προς το σημείο αυτό υπήρχαν μέχρι σήμερα συχνά ελλείψεις. Τα αγορακεντρικά μέσα δεν αποτελούν υποκατάστατο για τις εν λόγω αποφάσεις, αλλά — όπως το ίδιο τους το όνομα υποδηλώνει — εργαλεία για την επίτευξη καθορισμένων πολιτικών στόχων.

4.6

Η Επιτροπή οφείλει να άρει τις ασάφειες που περιέχονται στην Πράσινη Βίβλο το συντομότερο δυνατόν. Πρέπει να καταστήσει σαφή την άποψή της σχετικά με τη μελλοντική χρήση των διαφόρων πολιτικών εργαλείων. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή, να παρουσιάσει — στα πλαίσια της σχεδιαζόμενης ευρύτερης εξέτασης του θέματος — τις διάφορες πιθανές προοπτικές δράσης (π.χ. με ή χωρίς αγορακεντρικά μέσα), μέσω πρακτικών παραδειγμάτων από διάφορους τομείς πολιτικής, π.χ. από το χώρο της ενέργειας και των μεταφορών.

4.7

Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε, παραδείγματος χάρη, η Επιτροπή να καταστήσει σαφές ότι δεν υπάρχει καμία πρόθεση να αντιμετωπισθεί, φερ' ειπείν, το πρόβλημα των καρκινογόνων, ουσιών με την εισαγωγή αγορακεντρικών μέσων.

4.8

Τα αγορακεντρικά μέσα θα μπορούσαν μεταξύ άλλων να αποδειχθούν χρήσιμα και όσον αφορά το ολοένα και πιο επίκαιρο ζήτημα του τρόπου με τον οποίο θα δημιουργηθούν στο μέλλον τα απαλλαγμένα από εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα, θα είναι διαθέσιμη η σχετική τεχνολογία. Πρόκειται άραγε να καταστεί υποχρεωτική η χρήση της «τεχνολογικής εξέλιξης» (ήτοι μέσω κανονιστικού δικαίου) ή θα επιδιωχθεί η αύξηση της αποδοτικότητας μέσω αγορακεντρικών μέσων; Τέτοιου είδους ερωτήματα θα αποτελέσουν στο μέλλον ολοένα περισσότερο αντικείμενο των κοινωνικών συζητήσεων.

4.9

Εάν ο προσδιορισμός ή η δικτύωση μεταξύ του κανονιστικού δικαίου και των αγορακεντρικών μέσων καταστεί στο σύνολό της σαφέστερη, μέσω της παρουσίασης των αντίστοιχων συγκεκριμένων προοπτικών δράσης, ίσως καταστούν πιο κατανοητές και οι αντίστοιχες σκέψεις που περιέχονται στην Πράσινη Βίβλο σχετικά με τη χρήση αγορακεντρικών μέσων στον τομέα της διατήρησης της βιοποικιλότητας· η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι εν λόγω σκέψεις εξακολουθούν έως σήμερα να μην είναι πειστικές και, συνεπώς, διόλου ελπιδοφόρες, όσον αφορά τη δυνατότητα αποτελεσματικής καταπολέμησης της συνεχιζόμενης υποβάθμισης στον χώρο της βιοποικιλότητας.

4.10

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη, μέσω της γνωμοδότησής της με θέμα «Διετής έκθεση προόδου της στρατηγικής της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη» (3), προτρέψει την Επιτροπή να καταστήσει πιο συγκεκριμένες τις πολύ ασαφείς θέσεις της σχετικά με τη θέσπιση νέου φορολογικού συστήματος που θα βασίζεται σε κριτήρια βιωσιμότητας. Σύμφωνα με την Eurostat, το 7 % περίπου των εσόδων προέρχεται από περιβαλλοντικούς φόρους.

4.11

Η συζήτηση αναφορικά με τη μείωση της φορολόγησης της εργασίας και την αντίστοιχη αντιστάθμιση μέσω εσόδων προερχόμενων από τη φορολόγηση των επιβλαβών για το περιβάλλον δραστηριοτήτων, έχει κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ καθυστερήσει και πρέπει να επισπευσθεί μετά την υποβολή της Πράσινης Βίβλου. Εν προκειμένω θα πρέπει εντούτοις να διασαφηνισθεί το πως αντιλαμβάνεται η ΕΕ τις εν λόγω αλλαγές, δεδομένου ότι, σύμφωνα με τις Συνθήκες, οι αρμοδιότητές της στο χώρο των εθνικών φορολογικών πολιτικών είναι εξαιρετικά περιορισμένες.

4.12

Η ΕΟΚΕ θεωρεί εξαιρετικά σημαντικό να υποβληθεί έγκαιρα η υποσχεθείσα μελέτη αναφορικά με τις επιβλαβείς για το περιβάλλον επιχορηγήσεις, οι οποίες και πρέπει να εξαλειφθούν το συντομότερο δυνατόν. Κατά τη γνώμη της, οι επιβλαβείς για το περιβάλλον επιχορηγήσεις οδηγούν σε στρεβλώσεις του ανταγωνισμού και συνιστούν ανεπίτρεπτη, εσφαλμένη κατανομή δημοσίων πόρων. Τα αγορακεντρικά μέσα για την προώθηση της προστασίας του περιβάλλοντος θα αποδώσουν ουσιαστικά αποτελέσματα, μόνον όταν εξαλειφθούν πλήρως οι επιχορηγήσεις που είναι επιβλαβείς για το περιβάλλον.