22.9.2005   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 234/52

1.1

Η παρούσα γνωμοδότηση περιέχει μεγάλα αποσπάσματα από το ενημερωτικό σημείωμα που συνέταξε η ΕΤΕ για την ΕΟΚΕ τον Ιούλιο του 2004 (1).

1.2

Σήμερα, όλες οι ευρωπαϊκές χώρες χρησιμοποιούν με πολύ διαφορετικό τρόπο το σύστημα των συμπράξεων δημοσίου και ιδιωτικού τομέα (συμβάσεις παραχώρησης και άλλα είδη συμβάσεων). Ο όρος ΣΔΙΤ καλύπτει ποικίλες καταστάσεις και, κατά την ΕΤΕ, το κύριο χαρακτηριστικό μιας ΣΔΙΤ είναι ότι συνεπάγεται την από κοινού ανάληψη των κινδύνων από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς βάσει κοινής δέσμευσης για την υλοποίηση ενός στόχου δημόσιου συμφέροντος.

2.1.1

Πριν από 2000 έτη, η ευθύνη για την παράδοση της αλληλογραφίας στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία ανήκε είτε στον αυτοκράτορα, όσον αφορά το «vehiculatio» (το ταχυδρομικό σύστημα στο σύνολό του), είτε στις τοπικές αρχές — στους δήμους — όσον αφορά τους μεμονωμένους ταχυδρομικούς σταθμούς, «stationes» στα λατινικά.

Βάσει των συμβάσεων που ανατίθενταν μετά από διαγωνισμό από τους δήμους στους διαχειριστές των μεγάλων ταχυδρομικών σταθμών, οι τελευταίοι αναλάμβαναν την κατασκευή, τη συντήρηση και τη λειτουργία του σταθμού για μια πενταετία, «lustrum» στα λατινικά, περίοδο αρκετά συνήθη στο ρωμαϊκό δίκαιο που απαντάται επίσης συχνά στο δίκαιο για την έγγειο ιδιοκτησία (ιδίως στις συμβάσεις «precarium»). Θα χρειαστεί να περάσουν δώδεκα αιώνες για να εμφανιστούν ξανά αυτού του είδους οι συμβάσεις.

Δεν βασιζόταν μόνο η ταχυδρομική υπηρεσία του Αυτοκράτορα Αυγούστου σε σύμβαση παραχώρησης. Το ίδιο ίσχυε για τα λιμάνια, τα θερμά λουτρά, τις αγορές, ακόμη και τους δρόμους!

2.1.2

Τον 19ο αιώνα, το ευρωπαϊκό σιδηροδρομικό δίκτυο κατασκευάστηκε εξ ολοκλήρου μέσω συμβάσεων παραχώρησης. Εκτός από τους σιδηροδρόμους και τα έργα τέχνης, αντικείμενο συμβάσεων παραχώρησης αποτέλεσαν οι δημοτικές δημόσιες υπηρεσίες όπως το νερό, το φωταέριο, το ηλεκτρικό, η αποκομιδή των οικιακών απορριμμάτων, το τηλέφωνο κλπ.

2.1.3

Εξάλλου, στην πλειονότητα των κρατών μελών, το δίκαιο των δημόσιων συμβάσεων προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από το δίκαιο των παραχωρήσεων.

2.1.4

Στον 20ό αιώνα, οι συμβάσεις παραχώρησης επιτρέπουν την κατασκευή όχι μόνο αυτοκινητοδρόμων και χώρων στάθμευσης αλλά, επίσης, δικτύων ύδρευσης, μουσείων, αερολιμένων, γραμμών τραμ ή υπόγειου σιδηροδρόμου, αστικών υποδομών ή ακόμη την πλήρη ανακαίνιση σχολείων και νοσοκομείων.

2.1.5

Πληθώρα χωρών εφαρμόζουν τις ΣΔΙΤ και η ΕΟΚΕ συνέταξε σύντομη επισκόπηση αυτών στη γνωμοδότησή της (2) με θέμα το «Πράσινο Βιβλίο σχετικά με τις συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και το κοινοτικό δίκαιο των δημοσίων συμβάσεων και των συμβάσεων παραχώρησης», που εγκρίθηκε στις 27/10/2004.

2.2.1

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Οκτωβρίου 2003 κάλεσε την Επιτροπή και την ΕΤΕ να μελετήσουν πώς μπορεί να επιτευχθεί η βέλτιστη αξιοποίηση της οικονομικής στήριξης του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα υπέρ της Πρωτοβουλίας για την ανάπτυξη και να ληφθούν πιο προσεκτικά υπόψη ορισμένες πρωτοβουλίες που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ανάπτυξη των ΣΔΙΤ.

2.2.2

Η Επιτροπή ετοίμασε, λοιπόν, με τη βοήθεια της ΕΤΕ, σειρά μέτρων που ενσωματώθηκαν στην Πρωτοβουλία για την ανάπτυξη, η οποία εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών τον Δεκέμβριο του 2003. Οι προτάσεις εστιάζονταν στη θέσπιση ενός ρυθμιστικού, χρηματοδοτικού, και διοικητικού πλαισίου που θα μπορούσε να ενθαρρύνει τις ιδιωτικές επενδύσεις, καθώς και στην κινητοποίηση των κοινοτικών χρηματοδοτικών πόρων ενώ, παράλληλα, τα κράτη μέλη κλήθηκαν να συνεχίσουν να επικεντρώνουν τις δημόσιες δαπάνες στους τομείς που ευνοούν την ανάπτυξη, χωρίς να διογκώσουν τον κρατικό προϋπολογισμό.

2.2.3

Οι προτάσεις που υποβλήθηκαν στο Συμβούλιο από την ΕΤΕ αφορούσαν κατά κύριο λόγο την εκχώρηση σημαντικών συμπληρωματικών πόρων τόσο για τα διευρωπαϊκά δίκτυα (ΔΕΔ) όσο και για την πρωτοβουλία «i2i» (3), ήτοι για τις δύο βασικές πτυχές της Πρωτοβουλίας για την ανάπτυξη (4). Η ΕΤΕ δεσμεύτηκε:

2.2.4

Οι δεσμεύσεις που ανέλαβε η ΕΤΕ στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας για την ανάπτυξη αντιστοιχούν στη φυσική εξέλιξη και ενίσχυση μέτρων που έχει ήδη λάβει η Τράπεζα την τελευταία δεκαετίας με στόχο να ενθαρρυνθεί ο ιδιωτικός τομέας να συμμετέχει πιο ενεργά στη χρηματοδότηση δημόσιων υποδομών.

2.2.5

Η ΕΟΚΕ τονίζει στη γνωμοδότησή της για το «Πράσινο Βιβλίο σχετικά με τις συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα και το κοινοτικό δίκαιο των δημόσιων συμβάσεων και των συμβάσεων παραχώρησης» (5) τις σημαντικές διαφορές όσον αφορά τη χρήση των συμπράξεων δημοσίου και ιδιωτικού τομέα στα κράτη μέλη. Στη γνωμοδότηση σημειώνεται, επίσης, ότι οι τοπικές ή αποκεντρωμένες αρχές συχνά τηρούν μια περισσότερο πραγματιστική στάση σε σύγκριση με τα κράτη μέλη όσον αφορά τη συγκρότηση συμπράξεων δημοσίου και ιδιωτικού τομέα.

3.1.1

Η έκφραση «σύμπραξη δημόσιου-ιδιωτικού τομέα» (ΣΔΙΤ) χρησιμοποιείται ευρέως από τη δεκαετία του 1990. Ωστόσο, δεν υφίσταται ενιαίο ευρωπαϊκό πρότυπο ΣΔΙΤ.

3.1.2

Στην Ευρώπη, οι νέες επενδύσεις που σχετίζονται με υποδομές υλοποιούνται όλο και συχνότερα στα πλαίσια διαφόρων ειδών ΣΔΙΤ που βασίζονται στην αρχή της συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα με κατανομή του κινδύνου, στην παροχή δημόσιων υποδομών, στην καταβολή πληρωμής από τον χρήστη ή την χρέωση των δημοσίων πόρων ανάλογα με την παρεχόμενη υπηρεσία ή/και τον κίνδυνο που μεταβιβάζεται στον ιδιωτικό τομέα. Οι δημόσιες υποδομές αυτές περιλαμβάνουν, ενδεικτικά, αερολιμένες, σιδηροδρομικές γραμμές, οδούς, γέφυρες, σήραγγες, περιβαλλοντικές εγκαταστάσεις (π.χ., για την αποτέφρωση των απορριμμάτων ή την επεξεργασία των υδάτων), δημόσια κτίρια, ιδίως γραφεία που στεγάζουν διοικητικές υπηρεσίες, σχολεία, νοσοκομεία και φυλακές.

Στο παράρτημα 2 απεικονίζεται το τρέχον στάδιο εξέλιξης, στο τέλος του 2003, των προγραμμάτων ΣΔΙΤ, των σχετικών νομικών συστημάτων και των εμπλεκόμενων δημόσιων φορέων στην ΕΕ των 25.

3.1.3

Για τον δημόσιο τομέα, βασικός στόχος ενός προγράμματος ΣΔΙΤ είναι η αξιοποίηση των δυνατοτήτων του ιδιωτικού τομέα προκειμένου να βελτιωθούν οι υπηρεσίες που παρέχει ο δημόσιος τομέας. Για το λόγο αυτό, οι ΣΔΙΤ συνοδεύονται συχνά από τα παρακάτω μέτρα ή απαιτήσεις από την πλευρά του δημόσιου τομέα:

3.2.1

Οι μηχανισμοί τύπου ΣΔΙΤ ενδέχεται να διαδραματίζουν ένα ορισμένο ρόλο στη δημιουργία υποδομών ανά την Ευρώπη. Εφόσον στη συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα αξιοποιούνται πλήρως τα πλεονεκτήματα των δύο τομέων και οι πιθανές συνέργιες της συνεργασίας τους, οι ΣΔΙΤ μπορούν να συμβάλουν στην ποσοτική και ποιοτική βελτίωση των δημόσιων υπηρεσιών.

3.2.2

Οι ΣΔΙΤ επιτρέπουν την αποκόμιση οφέλους από την αποτελεσματικότητα του ιδιωτικού τομέα και τη δημιουργία κατάλληλων μηχανισμών κατανομής των κινδύνων μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Δυστυχώς η πρακτική αυτή δεν επαληθεύτηκε σε όλες τις περιπτώσεις, ειδικά στα μεγάλα έργα στον τομέα των τεχνολογιών της πληροφορίας Η δυνατότητα της μεταβίβασης του κινδύνου και, στη συνέχεια, της εξισορρόπησης των κινδύνων και των οφελών στα πλαίσια του έργου, αποδεικνύεται κεφαλαιώδους σημασίας διότι επιτρέπει στις ΣΔΙΤ να βελτιστοποιήσουν τη σχέση κόστους-αποτελεσμάτων της δράσης του δημόσιου τομέα.

3.2.3

Η εξέλιξη αυτή, που συνοδεύτηκε από μεταρρυθμίσεις των κανόνων που διέπουν τη σύναψη δημόσιων συμβάσεων, επέτρεψε στον ιδιωτικό τομέα να ανταποκριθεί θετικά στις νέες ευκαιρίες που παρουσιάζονται για την εξασφάλιση της συμμετοχής του στην παροχή και την εκμετάλλευση δημόσιων υποδομών σε πολλές χώρες της ΕΕ.

3.2.4

Εξάλλου, αυτό επιτρέπει στις μικρές ιδιωτικές εταιρείες, ιδίως στις ΜΜΕ, να συμμετέχουν σε έργα μεγάλης εμβέλειας (αποκτώντας παράλληλα πρόσβαση σε μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση) υπό όρους που θα ήταν προβληματικοί υπό το καθεστώς των κλασικών συμβάσεων του ιδιωτικού τομέα οι οποίες χρηματοδοτούνται «εντός ισολογισμού».

3.2.5

Λόγω των οικονομικών προβλημάτων που αντιμετώπισε ο δημόσιος τομέας εξ αιτίας μιας πολιτικής προσέγγισης που ευνοεί περισσότερο τον ιδιωτικό τομέα παρά τον δημόσιο και, σε ορισμένες χώρες, μιας πολιτικής που για χρόνια παραμέλησε τις αναγκαίες επενδύσεις στις δημόσιες υπηρεσίες, η βελτίωση των δημόσιων υπηρεσιών προϋποθέτει αύξηση του όγκου των επενδύσεων και επιτάχυνση της εκτέλεσης έργων που είναι δύσκολο να χρηματοδοτηθούν μέσω κλασικών συμβάσεων. Πάντως, η υιοθέτηση από τον δημόσιο τομέα μιας καινοτόμου προσέγγισης της χρηματοδότησης επενδυτικών έργων μπορεί να προσφέρει μια καλύτερη σχέση κόστους-οφέλους σε σύγκριση με τις ΣΔΙΤ.

3.2.6

Η ΕΤΕ τονίζει: Δεδομένου ότι για μεγάλο αριθμό των έργων αυτών οι σχετικές πράξεις καταχωρίζονται στον ισολογισμό για τη λογιστική απογραφή των δημοσίων ελλειμμάτων, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές του ευρωπαϊκού συστήματος εθνικών και περιφερειακών λογαριασμών SEC 95 (6), το ζήτημα της αντιμετώπισής τους στα πλαίσια των εθνικών λογαριασμών δεν είναι παρά ένας εκ των πολλών παραγόντων που πρέπει να ληφθούν υπόψη από τις δημόσιες αρχές ενόψει της έγκρισης ενός συνολικού προγράμματος ΣΔΙΤ, και βέβαια όχι ο πλέον σημαντικός. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι η στατιστική υπηρεσία των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (7) έχει ορίσει κανόνες σχετικά με τη λογιστική αντιμετώπιση, στους εθνικούς λογαριασμούς, των συμβάσεων που συνάπτονται από δημόσιους φορείς στο πλαίσιο συμπράξεων με ιδιωτικούς φορείς. Οι εν λόγω κανόνες λαμβάνουν υπόψη:

3.2.7

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει την πρόοδο που έχει συντελεστεί με την ανάπτυξη των ΣΔΙΤ, υπάρχουν όμως ακόμη πολλά εμπόδια που πρέπει να εξαλειφθούν πριν οι δημόσιες αρχές των κρατών μελών αρχίζουν να εφαρμόζουν τακτικά συμπράξεις του είδους αυτού.

3.3.1

Κύριο μέλημα των δημόσιων αρχών που αποφασίζουν να συγκροτήσουν μια ΣΔΙΤ είναι η βελτιστοποίηση της σχέσης κόστους-αποτελεσμάτων. Η αρχή «πρώτα η παροχή της υπηρεσίας και μετά η αμοιβή» πρέπει να διασφαλίζει ότι δίνεται κίνητρο στον εταίρο του ιδιωτικού τομέα να παραδώσει τα συμφωνηθέντα και να τα εκμεταλλευτεί σεβόμενος τις προθεσμίες. Σε ορισμένες χώρες, αντίθετα, οι παραδοσιακές δημόσιες συμβάσεις επιβαρύνονται ορισμένες φορές με καθυστερήσεις στην κατασκευή και μεγάλες υπερβάσεις του προϋπολογισμού. Ωστόσο, τα ίδια προβλήματα έχουν πλήξει και ορισμένες ΣΔΙΤ. Από την άποψη αυτή, όταν η υποχρέωση συντήρησης καθ' όλη τη διάρκεια ζωής του έργου βαρύνει τον ιδιωτικό τομέα, οι φορείς εκμετάλλευσης έχουν το κίνητρο να βελτιστοποιήσουν τις δαπάνες επένδυσης και συντήρησης κατά τη διάρκεια υλοποίησης του έργου. Ωστόσο, έχουν υπάρξει παραδείγματα φορέων υλοποίησης έργων, οι οποίοι συνέχισαν την εκμετάλλευση των συμβάσεών τους στις περιπτώσεις όπου ανέκυψαν απροσδόκητες αλλαγές των περιστάσεων ή όπου οι προβλέψεις κόστους αποδείχθηκαν ανακριβείς.

3.3.2

Το κατά πόσον η μεταβίβαση των κινδύνων είναι συμφέρουσα για τον δημόσιο τομέα πρέπει να εξετάζεται κατά περίπτωση, για κάθε μεμονωμένο σχέδιο, σύμφωνα με μια ευρέως αποδεκτή μέθοδο που αποκαλείται «Public Sector Comparator» (μηχανισμός σύγκρισης για τον δημόσιο τομέα) ή «PSC». Ιδιαίτερα χρήσιμοι μπορούν, επίσης, να αποδειχθούν οι μηχανισμοί για τη διάδοση των βέλτιστων πρακτικών όπως η δημιουργία ομάδων εργασίας και εξειδικευμένων μονάδων για τις ΣΔΙΤ και η χρήση ευρέως αποδεκτών συστημάτων συγκριτικής αξιολόγησης προκειμένου να είναι μετρήσιμη η σχέση κόστους-αποτελεσμάτων. Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι πολλά κράτη μέλη έχουν συγκροτήσει μονάδες εμπειρογνωμόνων για τη σύνταξη συμβάσεων ΣΔΙΤ και την επιλογή των βέλτιστων πρακτικών. Για το λόγο αυτό, συνιστά συστηματική γενίκευση των συγκρίσεων των έργων που εκτελούνται από τις δημόσιες αρχές και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις (κόστος, επίδοση, κλπ.) και ευρωπαϊκό συντονισμό διαμέσου εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου.

4.1.1

Εν πρώτοις, η Τράπεζα απαιτεί όλα τα έργα ΣΔΙΤ που ενισχύει να χαρακτηρίζονται από οικονομική ευρωστία, να είναι βιώσιμα από οικονομική και τεχνική άποψη, να συμμορφώνονται με τις περιβαλλοντικές της προδιαγραφές, και να αποτελούν αντικείμενο πρόσκλησης υποβολής προσφορών σύμφωνα με τους κανόνες που διέπουν τη σύναψη δημόσιων συμβάσεων στην ΕΕ.

4.1.2

Στο μέτρο του δυνατού, η ΕΤΕ παρεμβαίνει κατά τα πρώιμα στάδια των έργων, πριν από την ανάθεση της σύμβασης, και συνεργάζεται σε μη αποκλειστική βάση με το σύνολο των υποψηφίων στη φάση της υποβολής προσφορών. Η διαδικασία αυτή εξασφαλίζει ότι, κατά την επιλογή των υποψηφίων λαμβάνεται υπόψη, ειδικότερα, ο βαθμός στον οποίο πετυχαίνουν να μεταφέρουν στον δημόσιο τομέα τα οικονομικά οφέλη που απορρέουν από τη συμμετοχή της ΕΤΕ.

4.1.3

Η αρχή της συμπληρωματικότητας με άλλους φορείς χρηματοδότησης που ακολουθεί η Τράπεζα τηρείται στους μηχανισμούς ΣΔΙΤ.

4.1.4

Με τον τρόπο αυτό, πολυάριθμα δάνεια της ΕΤΕ για έργα ΣΔΙΤ συνοδεύονται από τραπεζικές εγγυήσεις ή εξειδικευμένη ασφάλιση είτε έως την ημερομηνία λήξης τους είτε έως ότου αποδειχθεί η λειτουργικότητα του έργου.

4.1.5

Η πιστωτική ποιότητα του χαρτοφυλακίου ΣΔΙΤ της Τράπεζας ενισχύεται από την υποστήριξη που παρέχει ο δημόσιος τομέας στη ροή των πληρωμών προς πληθώρα έργων ΣΔΙΤ. Πράγματι, για πολλά έργα τύπου ΣΔΙΤ (όπως, για παράδειγμα, αυτά που αφορούν τα νοσοκομεία και τα σχολεία στο Ηνωμένο Βασίλειο) οι υποχρεώσεις πληρωμής βαρύνουν αποκλειστικά τον δημόσιο τομέα και οι ανάδοχοι δεν εκτίθενται επ' ουδενί στους κινδύνους που συνδέονται με τη ζήτηση. Επιπλέον, οι ΣΔΙΤ επωφελούνται κατά κανόνα ενός παγιωμένου ρυθμιστικού και συμβατικού πλαισίου. Τέλος, μολονότι ο όγκος των δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τις ΣΔΙΤ έχει αυξηθεί (παράρτημα 3), το ύψος των εν λόγω δανείων παραμένει σχετικά χαμηλό σε σχέση με το συνολικό ποσόν των δανειοδοτήσεων.

4.1.6.

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι η ΕΤΕ χρηματοδοτεί έργα ΣΔΙΤ κατά ποσοστό το οποίο κυμαίνεται από ένα έκτο έως το ήμισυ της συνολικής επένδυσης.

5.2.1

Η σύναψη των συμβάσεων υπό κατάλληλες συνθήκες ανταγωνισμού είναι μια από τις βασικές προϋποθέσεις της επιτυχίας ενός έργου ΣΔΙΤ. Η διαδικασία της υποβολής προσφορών μπορεί να αποδειχθεί περίπλοκη και να απαιτήσει την κινητοποίηση εξαιρετικά ικανού προσωπικού τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η ανάπτυξη ενός έργου ΣΔΙΤ ενδέχεται να απαιτήσει χρονοβόρες και δαπανηρές διαπραγματεύσεις. Σε άλλες περιπτώσεις (συχνά στις χώρες που διαθέτουν εμπειρία σε συμβάσεις παραχώρησης), συμβαίνει να είναι δυνατόν να απλουστευθεί η διαδικασία σύναψης των συμβάσεων με διατήρηση της ανταγωνιστικής πίεσης. Ο έλεγχος της διαδικασίας σύναψης των συμβάσεων είναι σημαντικό μέρος των ενεργειών της ΕΤΕ στο πλαίσιο της δέουσας επιμέλειάς της αναφορικά με τα έργα ΣΔΙΤ.

5.2.2.

Η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμο, στα πλαίσια μιας υγιούς πολιτικής ανταγωνισμού, τα έργα τα οποία χρηματοδοτούνται από την ΕΤΕ να τηρούν τις διατάξεις του ευρωπαϊκού δικαίου περί ανταγωνισμού και συγκεκριμένα όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις. Σχετικά με το σημείο αυτό, η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τη θέση που διατυπώνει στη γνωμοδότηση για την προαναφερόμενη Πράσινη Βίβλο (10).

5.3.1

Οι εθνικές ελεγκτικές αρχές έδωσαν ιδιαίτερη προσοχή στην αποδοτικότητα πολλών έργων ΣΔΙΤ που χρηματοδοτήθηκαν στους αντίστοιχους τομείς αρμοδιότητάς τους, καθώς και στην εκάστοτε σχέση κόστους-αποτελεσμάτων.

Για την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των έργων ΣΔΙΤ, η ΕΟΚΕ συνιστά την προσφυγή στις αναλύσεις που διαθέτουν όλες οι χώρες που εκτέλεσαν έργα ΣΔΙΤ. Είναι γεγονός ότι το Ηνωμένο Βασίλειο κατέφυγε σε αυτό το μέσο για τη χρηματοδότηση των δημόσιων υπηρεσιών, υπάρχουν, όμως, και εμπειρίες σε άλλες χώρες. Εξάλλου, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι αναλύσεις όλων των διαθέσιμων πηγών προκειμένου να υπάρξει πλήρης αξιολόγηση κυρίως όσον αφορά τις εμπειρίες των κοινωνικών εταίρων, ιδιαίτερα των συνδικαλιστικών οργανώσεων, σχετικά με την ανάπτυξη των συνθηκών εργασίας, και των καταναλωτών, σχετικά με την ποιότητα των υπηρεσιών

5.3.2

Το παράρτημα 5 περιλαμβάνει αποσπάσματα εκθέσεων που έχουν δημοσιευτεί από το National Audit Office  (11) του Ηνωμένου Βασιλείου. Από αυτές τις εκθέσεις προκύπτει ότι η αποδοτικότητα των έργων ΣΔΙΤ που εκτελέστηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο ήταν γενικά καλή ιδίως από την άποψη του κόστους και τήρησης των προθεσμιών για μεγάλα έργα υποδομής, μολονότι υπήρξαν ορισμένες αδυναμίες στα πρώτα έργα κατασκευής σχολικών κτιρίων. Ένα ακόμη θετικό στοιχείο των εν λόγω εκθέσεων είναι ότι επισημαίνουν τις δυσκολίες που παρουσιάστηκαν και τα σφάλματα που διαπράχθηκαν, ιδίως στον τομέα των τεχνολογιών της πληροφορίας στον οποίο οι ΣΔΙΤ έχουν μέχρι στιγμής αποδειχθεί ανεπαρκείς. Ανάλογες εκθέσεις (12) έχουν δημοσιευτεί και από τις ελεγκτικές αρχές άλλων χωρών όπως, για παράδειγμα, η κριτική έκθεση που δημοσίευσε πρόσφατα το πορτογαλικό ελεγκτικό συνέδριο (Tribunal de Contas) σχετικά με το πρόγραμμα SCUT (13).

5.3.3

Συνολικά, βάσει της έως τώρα εμπειρίας της, η ΕΤΕ θεωρεί ότι τα έργα που έχει χρηματοδοτήσει αποδείχθηκαν αρκετά αποδοτικά. Όσον αφορά τα κατασκευαστικά έργα, τα έργα ολοκληρώθηκαν εντός των προθεσμιών που προβλέπονταν στις σχετικές συμβάσεις. Στο σύνολο του χαρτοφυλακίου, μόνο σε ένα σχέδιο παρατηρήθηκαν μεγάλες καθυστερήσεις.

5.3.4

Γενικά, τα έργα φτάνουν στο προβλεπόμενο επίπεδο λειτουργικών επιδόσεων εντός έξι έως δώδεκα μηνών από την έναρξη των εργασιών. Οι έλεγχοι που ασκούνται στα έργα της ΕΤΕ για την άρση των εγγυήσεων και την επαναχρηματοδότηση δείχνουν γενικά ικανοποιητικά αποτελέσματα μέσα σε καλές προθεσμίες.

5.4.1

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, στην πλειονότητα των χωρών παρατηρείται σταθερά ότι οι συνάψεις συμβάσεων τύπου ΣΔΙΤ επικεντρώνονται αρχικά στον τομέα των μεταφορών. Στη συνέχεια, οι περισσότερες χώρες προχωρούν σταδιακά σε άλλους τομείς (όπως η εκπαίδευση, η υγεία, η ενέργεια, το νερό και η επεξεργασία αποβλήτων) στους οποίους οι μέθοδοι της σύναψης συμβάσεων τύπου ΣΔΙΤ θεωρούνται επίσης ως καλή λύση.

5.4.2

Το Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, επικέντρωσε σαφέστατα την προσοχή του στη σημασία των μηχανισμών τύπου ΣΔΙΤ στους κοινωνικούς τομείς της εκπαίδευσης και της υγείας στο πλαίσιο του μεγαλύτερου επενδυτικού προγράμματος στην ιστορία του αγγλικού εθνικού συστήματος υγείας (National Health Service). Από το 1997, 64 έργα ΣΔΙΤ ειδικά για νοσοκομεία, συνολικής αξίας 11,1 δις στερλινών (15,7 δις ευρώ), εγκρίθηκαν από το υπουργείο υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου, το οποίο αποφάσισε την έναρξη της διαδικασίας υποβολής προσφορών. Τα 27 από αυτά τα έργα, αξίας 3 δις στερλινών (4,3 δις ευρώ), έχουν ήδη ολοκληρωθεί και καταστεί λειτουργικά, ή βρίσκονται στη φάση της κατασκευής.

5.4.3

Τουλάχιστον τρεις άλλες χώρες της Ευρώπης (Πορτογαλία, Ισπανία και Ιταλία) προτίθενται να εγκαινιάσουν μεγάλα προγράμματα ΣΔΙΤ στον τομέα της υγείας.

5.4.4

Παρατηρείται επίσης ότι, αρχικά, τα εθνικά προγράμματα ΣΔΙΤ αφορούν σχετικά μεγάλα έργα που προωθούνται από την κεντρική διοίκηση και αργότερα προχωρούν σε έργα μικρότερης εμβέλειας (ενίοτε επαναλαμβανόμενου χαρακτήρα) στο επίπεδο των τοπικών ή των περιφερειακών αρχών.

5.4.5

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει την ανάγκη συνολικής προσέγγισης σε ό,τι αφορά την έρευνα, την ανάπτυξη, και την καινοτομία στην οικονομική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το δυναμικό της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων παραμένει ως ένα βαθμό ανεκμετάλλευτο ως προς το πεδίο αυτό. Συνεπώς, επιθυμεί να την ενθαρρύνει να στρέψει ένα σημαντικό ποσό των πόρων της σε αυτή την σφαίρα, ειδικά στην εφαρμοσμένη έρευνα και καινοτομία. Αυτό απαιτεί τη δημιουργική χρήση όλων των μέσων που διαθέτει η ΕΤΕ — στα οποία συμπεριλαμβάνονται οι ΣΔΙΤ — στο πεδίο της έρευνας, η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις μπορεί να θεωρηθεί δημόσια υπηρεσία.

6.1

Τα συστήματα πληρωμών που σχετίζονται με τα έργα ΣΔΙΤ του χαρτοφυλακίου της ΕΤΕ χαρακτηρίζονται από μεγάλη ποικιλομορφία η οποία αντικατοπτρίζει την ποικιλομορφία των μηχανισμών ΣΔΙΤ που αναπτύσσονται στην Ευρώπη.

6.2

Οι δημόσιες πληρωμές διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Σε ορισμένες περιπτώσεις δόθηκαν στους αναδόχους άμεσα κίνητρα για να βελτιώσουν την ασφάλεια (χάρη στην αποτελεσματική συντήρηση, τη βελτίωση του φωτισμού, κλπ.) μέσω πληρωμών το ύψος των οποίων ορίστηκε σε συνάρτηση με το ποσοστό των ατυχημάτων.

6.3

Στην πράξη, η Τράπεζα παρατηρεί ότι, στις ΣΔΙΤ του κλάδου των μεταφορών, ο δημόσιος τομέας τείνει γενικά να μεταβεί από τα διόδια στις πληρωμές ανάλογα με τη διαθεσιμότητα. Ωστόσο, η δυνατότητα χρήσης των διαφόρων συστημάτων πληρωμής που προσιδιάζουν στους μηχανισμούς τύπου ΣΔΙΤ για την επίτευξη διαφορετικών στόχων δημοσίου συμφέροντος και τη βελτιστοποίηση της κατανομής των κινδύνων είναι βασικό χαρακτηριστικό των ΣΔΙΤ και, παράλληλα, ένα από τα πλεονεκτήματά τους.

6.4

Δεδομένου ότι η Επιτροπή προτίθεται να χρησιμοποιήσει τα διαρθρωτικά ταμεία συνοχής για τη μερική χρηματοδότηση, εφόσον χρειαστεί, της κρατικής συμβολής στα νέα κράτη μέλη, η συνεργασία των εθνικών ομάδων εργασίας με τη Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής και τις λοιπές υπηρεσίες της Επιτροπής θα ήταν πολύ θετικό βήμα.

7.1

Η ΕΤΕ έχει προσφέρει σημαντική προστιθέμενη αξία στις ΣΔΙΤ που έχει χρηματοδοτήσει. Από χρηματοπιστωτική άποψη, η μακρά διάρκεια των δανείων και των περιόδων χάριτος που προτείνει η Τράπεζα ενδείκνυνται ιδιαιτέρως για τα μεγάλα έργα υποδομής, δεδομένης της μακράς διάρκειας οικονομικής ζωής των χρηματοδοτούμενων στοιχείων του ενεργητικού, καθώς και της πορείας που ακολουθούν συνήθως οι ταμειακές ροές στη διάρκεια της υλοποίησης.

7.2

Εξάλλου, το κόστος των χρηματοδοτικών πόρων της ΕΤΕ επιτρέπει στον δημόσιο τομέα να επωφεληθεί ακόμη περισσότερο από αυτές τις συναλλαγές. Χάρη σ' αυτά τα χαρακτηριστικά, ενισχύονται τα έργα από οικονομική άποψη, με αποτέλεσμα να επωφελούνται και οι λοιποί εμπλεκόμενοι χρηματοδοτικοί οργανισμοί.

7.3

Από την άποψη αυτή, τα αυστηρά κριτήρια που εφαρμόζει η ΕΤΕ στο πλαίσιο της δέουσας επιμέλειας, και η δέσμευσή της να διατηρήσει στην κατοχή της το χρέος που σχετίζεται με τα εν λόγω έργα ως την ημερομηνία λήξης του (και όχι να το εκχωρήσει ή να συνάψει κοινοπρακτικές συμφωνίες όπως κάνουν οι άλλοι μεγάλοι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί) παρέχουν στον δημόσιο τομέα σημαντική σταθερότητα και εμπειρία καθώς και μεγάλη προστιθέμενη αξία.

7.4

Η ικανότητα της Τράπεζας να αναλαμβάνει ανάντη συμβουλευτικό ρόλο προς τους δημόσιους φορείς σχετικά με την κατάρτιση των προγραμμάτων ΣΔΙΤ ή σχετικά με μεμονωμένα προγράμματα καίριας σημασίας, είτε άμεσα είτε έμμεσα, εκτιμάται επίσης ιδιαίτερα από τους δημόσιους φορείς που έχουν επωφεληθεί μέχρι στιγμής των παροχών αυτών.

7.5

Η συμμετοχή της Τράπεζας σε κάποιο σχέδιο δύναται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, δεδομένης της ιδιότητας του «αμερόληπτου» χρηματοδοτικού οργάνου που μόνο αυτή κατέχει, ως φορέας μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που λειτουργεί με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον και επιπλέον διαθέτει υψηλό επίπεδο τεχνογνωσίας. Συνεπώς, είναι σε θέση να εμπνεύσει εμπιστοσύνη για τη σύμπραξη των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων. Για παράδειγμα, ο καταλυτικός ρόλος της ΕΤΕ αναγνωρίστηκε ιδιαιτέρως στο σχέδιο για την κατασκευή της γέφυρας του ποταμού Τάγου, ένα σχέδιο καίριας σημασίας στο πλαίσιο του πορτογαλικού προγράμματος ΣΔΙΤ.

7.6

Τέλος, η ΕΤΕ πέτυχε να αναπτύξει ευέλικτους και καινοτόμους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς για τα έργα ΣΔΙΤ. Όπως προβλέπεται στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας για την ανάπτυξη, η Τράπεζα ασχολείται επίσης με την ανάπτυξη ευρέος φάσματος χρηματοδοτικών μέσων όπως εγγυήσεις, δευτερεύοντα χρέη ή χρέη υβριδικής μορφής και χρηματοδοτικούς πόρους για υποδομές, και με την εντατικοποίηση της τιτλοποίησης ανάλογα με τις ανάγκες, προκειμένου να διευκολύνεται η αύξηση της συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα στην παροχή δημόσιων υποδομών. Αυτές οι καινοτομίες και το ενδιαφέρον που προκαλούν στους υπόλοιπους χρηματοδοτικούς φορείς οι κανόνες δέουσας επιμέλειας που εφαρμόζει η Τράπεζα, συμβάλλουν στο να της αποδίδεται καταλυτικός ρόλος για την κινητοποίηση επιπλέον πηγών χρηματοδότησης.

7.7

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η ΕΤΕ μπορεί να στηρίξει τις δημόσιες αρχές μειώνοντας το κόστος και εφαρμόζοντας μια αυστηρή πολιτική αξιολόγησης των έργων και μεταφοράς του κινδύνου κατά την υλοποίηση έργων ΣΔΙΤ στα κράτη μέλη.

8.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη σημαντική συμβολή της ΕΤΕ υπέρ της ανάπτυξης των ΣΔΙΤ και της προώθησης της ανάπτυξης και βελτίωσης των δημόσιων υπηρεσιών στα κράτη μέλη, χάρη στις χρηματοδοτήσεις που χορηγεί για την υλοποίηση έργων στους τομείς:

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην ΕΤΕ να προσθέσει τον τομέα της χρηματοδότησης της εφαρμοσμένης τεχνολογίας και της καινοτομίας καθώς και των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας προκειμένου να μπορέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση να επιβληθεί στην παγκόσμια αγορά.

8.2

Στη γνωμοδότησή της για το «Πράσινο Βιβλίο σχετικά με τις συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και το κοινοτικό δίκαιο των δημοσίων συμβάσεων και των συμβάσεων παραχώρησης» (14) τόνιζε την ανάγκη:

8.3

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι όλοι οι φορείς εμπειρογνωμόνων σε θέματα ΣΔΙΔ των κρατών μελών οφείλουν να συνεργάζονται με την ΕΤΕ, προκειμένου να διασφαλίζεται η έγκαιρη αποστολή στην Επιτροπή των εμπειριών που αποκτούν όσον αφορά τις βέλτιστες πρακτικές η οποία θα καταστήσει δυνατή την έναρξη του διαλόγου με στόχο τη βελτίωση του ευρωπαϊκού νομοθετικού πλαισίου.

8.4

Δεδομένης της σημασίας των ανεξόφλητων δανείων της ΕΤΕ και της εμπειρίας της στον τομέα των ΣΔΙΤ, η ΕΟΚΕ προτείνει μία φορά το χρόνο, στις ημερήσιες διατάξεις των Συμβουλίων Ecofin και Ανταγωνιστικότητας να συμπεριλαμβάνεται η εξέταση έκθεσης για τις ΣΔΙΤ την οποία θα υποβάλλουν από κοινού η ΕΤΕ και η Επιτροπή.