52007DC0540

[pic] | ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ |

Βρυξέλλες, 18.9.2007

COM(2007) 540 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

Για τη δημιουργία συμμαχίας όσον αφορά την αλλαγή του κλίματος του πλανήτη μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των φτωχών αναπτυσσόμενων χωρών που είναι οι πλέον ευάλωτες στις κλιματικές αλλαγές

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

Για τη δημιουργία συμμαχίας όσον αφορά την αλλαγή του κλίματος του πλανήτη μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των φτωχών αναπτυσσόμενων χωρών που είναι οι πλέον ευάλωτες στις κλιματικές αλλαγές

1. Εισαγωγη

Από τα επιστημονικά στοιχεία που έχει αναλύσει η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC)[1] προκύπτουν τρία ανησυχητικά συμπεράσματα για τη διεθνή κοινότητα: πρώτο, η αλλαγή του κλίματος αποτελεί γεγονός· δεύτερο, η πρόσφατη επιτάχυνση της αλλαγής του κλίματος είναι το αποτέλεσμα ανθρώπινης δραστηριότητας που οδηγεί στην εκπομπή αερίων θερμοκηπίου (GHG) στην ατμόσφαιρα· και τρίτο, οι περισσότερες περιοχές του κόσμου, και ιδίως αυτές του τρίτου, θα υφίστανται όλο και περισσότερο τις επιπτώσεις από την αλλαγή του κλίματος.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) ηγείται της προσπάθειας για την ανάληψη διεθνούς δράσης προκειμένου να αντιμετωπιστεί η αλλαγή του κλίματος. Το Μάρτιο του 2007 οι αρχηγοί των κρατών και κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπέβαλαν προτάσεις για μία συνολική και ολοκληρωμένη συμφωνία όσον αφορά την αλλαγή του κλίματος μετά το 2012 προκειμένου να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη σε 2°C άνω των προβιομηχανικών επιπέδων, και ανέλαβαν τη δέσμευση να περιορίσουν σημαντικά τις κοινοτικές εκπομπές GHG, ακόμη και ελλείψει διεθνούς συμφωνίας.[2] Η ΕΕ, όντας ο μεγαλύτερος φορέας παροχής Επίσημης Αναπτυξιακής Βοήθειας (ΕΑΒ), πρωτοστατεί επίσης στις προσπάθειες διεθνούς ανάπτυξης, όπως φαίνεται από την «ευρωπαϊκή συναίνεση»[3], τις φιλόδοξες δεσμεύσεις ΕΑΒ και το μέλημά της για την αποτελεσματικότητα και συνοχή της ενίσχυσης. Μολονότι η ΕΕ ήδη το 2003 υπογράμμισε τους στενούς δεσμούς μεταξύ της αλλαγής του κλίματος και της φτώχειας,[4] ο επείγων χαρακτήρας και το μέγεθος της πρόκλησης απαιτούν την ανάληψη συλλογικότερης πρωτοβουλίας ανάλογης της ευθύνης και δέσμευσης της Ευρώπης όσον αφορά την καταπολέμηση της φτώχειας.

Προβολές των επιπτώσεων της αλλαγής του κλίματος δείχνουν ότι οι λιγότερο αναπτυγμένες χώρες (ΛΑΧ) και οι μικρές αναπτυσσόμενες νησιωτικές χώρες (ΜΑΝΧ) θα είναι τα πρώτα θύματα και θα πληγούν σοβαρότερα. Επιπλέον, οι εν λόγω χώρες έχουν τους λιγότερους πόρους για να προετοιμαστούν ενόψει των εν λόγω αλλαγών και να προσαρμόσουν τον τρόπο ζωής τους. Για το λόγο αυτό, η αλλαγή του κλίματος είναι πιθανό ότι θα καθυστερήσει περαιτέρω την επίτευξη των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας (ΑΣΧ) σε πολλές από τις εν λόγω χώρες.

Η παρούσα ανακοίνωση προτείνει τη δημιουργία μιας συμμαχίας για την αλλαγή του κλίματος του πλανήτη μεταξύ της ΕΕ και των φτωχών αναπτυσσόμενων χωρών που είναι οι πλέον ευάλωτες στις κλιματικές αλλαγές, ιδίως οι ΛΑΧ και οι ΜΑΝΧ, και περιγράφει σε γενικές γραμμές τους στόχους και τη λειτουργία της πρωτοβουλίας.[5] Η συμμαχία θα αποτελέσει πλατφόρμα διαλόγου και ανταλλαγών καθώς και πρακτικής συνεργασίας για την αντιμετώπιση της συνδυασμένης πρόκλησης καταπολέμησης της φτώχειας και της αλλαγής του κλίματος, στηρίζοντας τις διεθνείς διαπραγματεύσεις για μια συμφωνία όσον αφορά την αλλαγή του κλίματος μετά το 2012 και την ανάληψη αποτελεσματικής δράσης σε εθνικό επίπεδο.

Η συμμαχία αυτή πρέπει να πλαισιωθεί από την ανάληψη σθεναρής δέσμευσης εκ μέρους της ΕΕ να αυξήσει την οικονομική στήριξη για τα μέτρα προσαρμογής στις ΛΑΧ και στις ΜΑΝΧ και τις προσπάθειες μετριασμού στο πλαίσιο του προγράμματος μείωσης της φτώχειας των εν λόγω χωρών. Η συμμαχία θα αποτελέσει κύριο στοιχείο της κοινοτικής συλλογικής εξωτερικής δράσης στον τομέα της αλλαγής του κλίματος και θα συμπληρώσει και ενισχύσει άλλες δραστηριότητες διαλόγου και συνεργασίας.

2. Σκεπτικο για την αναληψη Δρασησ

Στην τέταρτη έκθεση εκτίμησης IPCC περιλαμβάνεται μια περιφερειακή ανάλυση των επιπτώσεων που αναμένεται να έχει η αλλαγή του κλίματος. Για την Αφρική, όπου βρίσκονται οι περισσότερες ΛΑΧ, η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι αποτελεί μια από τις πλέον ευάλωτες ηπείρους στη μεταβλητότητα και αλλαγή του κλίματος εξαιτίας πολλαπλών πιέσεων και χαμηλής προσαρμοστικότητας. Υδρικές πιέσεις, επισιτιστική ανασφάλεια λόγω ξηρασίας και απερήμωσης, άνοδος της θαλάσσιας στάθμης, νέοι κίνδυνοι για την υγεία, ακραία καιρικά φαινόμενα και μεταναστευτικές πιέσεις αποτελούν ορισμένες από τις προβλεπόμενες συνέπειες. Άλλα τμήματα του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της Ασίας, της Λατινικής Αμερικής και των ΜΑΝΧ, αντιμετωπίζουν ανάλογες προκλήσεις. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η αλλαγή του κλίματος έρχεται να προστεθεί σε υπάρχουσες αδυναμίες. Σε πολλές ΛΑΧ και ΜΑΝΧ, η επισιτιστική ασφάλεια και η παροχή πόσιμου νερού, για παράδειγμα, έχουν ήδη υποβαθμιστεί λόγω της βαθμιαίας διάβρωσης των φυσικών πόρων. Οι εν λόγω χώρες είναι επίσης συχνά απροετοίμαστες για το ενδεχόμενο σαρωτικών θεομηνιών, των οποίων επανειλημμένα έχουν υπάρξει θύματα.[6] Ταυτόχρονα, λόγω της περιορισμένης ανάπτυξής τους, οι ΛΑΧ και οι ΜΑΝΧ είναι οι λιγότερο υπεύθυνες για τη συγκέντρωση GHG στην ατμόσφαιρα, και ως εκ τούτου για την αλλαγή του κλίματος.

Τον Οκτώβριο του 2006, η έκθεση Stern[7] τόνιζε ότι ο κόσμος δεν χρειάζεται να επιλέξει μεταξύ της πρόληψης της αλλαγής του κλίματος και της προώθησης της αύξησης και ανάπτυξης. Η αδράνεια σε σχέση με την αλλαγή του κλίματος θα αποβεί μακροπρόθεσμα περισσότερο δαπανηρή για την παγκόσμια οικονομία απ' ό,τι η άμεση ανάληψη δράσης. Η έκθεση Stern αναλύει διεξοδικά τα υψηλά έξοδα που συνεπάγεται η αλλαγή του κλίματος για τις φτωχότερες χώρες και καλεί τη διεθνή κοινότητα να τις υποστηρίξει.

Στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Μαρτίου 2007, η ΕΕ τόνισε την ανάγκη συμμαχίας με τις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι προτάσεις υπογραμμίζουν τη σημασία που έχει η αύξηση της συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ και των ΛΑΧ, ιδίως στους ακόλουθους τομείς: προσαρμογή, παρακολούθηση της αλλαγής του κλίματος, επισιτιστική ασφάλεια, μείωση των κινδύνων καταστροφών, καθώς και βελτίωση της πρόσβασης στο μηχανισμό καθαρής ανάπτυξης (ΜΚΑ). Η ΕΕ καλεί επίσης να σταματήσουν οι εκπομπές που προκαλεί η αποψίλωση στις αναπτυσσόμενες χώρες και στη συνέχεια να αναστραφούν εντός των επόμενων δύο έως τριών δεκαετιών. Η σύνοδος κορυφής της ομάδας των 8 που πραγματοποιήθηκε στο Heiligendamm επιβεβαίωσε τη σημασία της μείωσης των εκπομπών από την αποψίλωση και της προσαρμογής ως τομείς προτεραιότητας για τη συνεργασία της ομάδας των 8 με τις αναπτυσσόμενες χώρες στον τομέα της αλλαγής του κλίματος.[8]

Tο πρόσφατα εκδοθέν Πράσινο Βιβλίο σχετικά με τις κοινοτικές επιλογές δράσης όσον αφορά την προσαρμογή της Ευρώπης στην αλλαγή του κλίματος[9] περιέχει πυλώνα σχετικά με την «ενσωμάτωση της προσαρμογής στις εξωτερικές δράσεις της ΕΕ». Το βιβλίο προτείνει ρητά να αυξηθεί ο διάλογος και η συνεργασία μεταξύ της ΕΕ και των αναπτυσσόμενων χωρών όσον αφορά την αλλαγή του κλίματος μέσω της δημιουργίας συμμαχίας για την αλλαγή του κλίματος του πλανήτη.

3. δημιουργία συμμαχίας όσον αφορά την αλλαγή του κλίματος του πλανήτη (σακπ) μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των φτωχών αναπτυσσόμενων χωρών που είναι οι πλέον ευάλωτες στις κλιματικές αλλαγές

3.1. Γενικός στόχος

Ευνοώντας τον ουσιαστικό διάλογο και τη συνεργασία όσον αφορά την αλλαγή του κλίματος, η συμμαχία θα βοηθήσει τις φτωχές αναπτυσσόμενες χώρες που είναι οι πλέον ευάλωτες στις κλιματικές αλλαγές, ιδίως τις ΛΑΧ και τις ΜΑΝΧ, να βελτιώσουν τις ικανότητές τους προσαρμογής στις συνέπειες της αλλαγής του κλίματος και να επιτύχουν τους ΑΣΧ. Δεδομένου ότι αποσκοπεί στη μείωση της φτώχειας τους, η συμμαχία θα βοηθήσει επίσης τις χώρες αυτές να συμμετάσχουν στην προσπάθεια μετριασμού της αλλαγής του κλίματος του πλανήτη, ακόμη και εάν, όπως στην περίπτωση των ΜΑΝΧ, δεν πρόκειται να ζητηθεί από τις εν λόγω χώρες να αναλάβουν δεσμεύσεις για τη μείωση των εκπομπών βάσει μιας συμφωνίας μετά το 2012.

3.2. Μία συμμαχία για διάλογο και ανταλλαγές

Η ΣΑΚΠ θα αποτελέσει πλατφόρμα για διάλογο και ανταλλαγές μεταξύ της ΕΕ και των φτωχών αναπτυσσόμενων χωρών που είναι οι πλέον ευάλωτες στις κλιματικές αλλαγές, ιδίως των ΛΑΧ και των ΜΑΝΧ, για την εξεύρεση πρακτικών λύσεων όσον αφορά την ενοποίηση των στρατηγικών στους τομείς της ανάπτυξης και αλλαγής του κλίματος. Τα αποτελέσματα του εν λόγω διαλόγου και των ανταλλαγών θα χρησιμοποιηθούν για τη σύναψη συμφωνίας σχετικά με το κλίμα μετά το 2012, και θα στηρίξουν τη σύγκλιση απόψεων για τη συμφωνία μεταξύ Ευρώπης και αναπτυσσόμενων χωρών.

Η ΣΑΚΠ συμπληρώνει μόνο και στηρίζει την τρέχουσα διαδικασία που έχει δρομολογηθεί από τη σύμβαση-πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος (UNFCCC) και το πρωτόκολλο του Κιότο. Η ΕΕ πιστεύει ότι η δημιουργία φόρουμ για την ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών με τις ΛΑΧ και τις ΜΑΝΧ εκτός του διαπραγματευτικού πλαισίου θα προωθήσει την εφαρμογή της UNFCCC και των σχετικών συμφωνιών.

Στην ΣΑΚΠ θα συμμετάσχουν χώρες που έχουν αναλάβει ουσιαστικές δεσμεύσεις για τη λήψη μέτρων σε σχέση με την αλλαγή του κλίματος. Η ΣΑΚΠ θα παρέχει τακτικές ευκαιρίες για συναντήσεις μεταξύ της ΕΕ και των εν λόγω χωρών στο πλαίσιο της υλοποίησης της συμμαχίας, χρησιμοποιώντας, ανάλογα με τις περιστάσεις, υπάρχουσες δομές και εταιρικές σχέσεις περιφερειακού διαλόγου, όπως η ομάδα των χωρών της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού (ΑΚΕ), η Αφρικανική Ένωση (AU),[10] οι ΜΑΝΧ και η Συνάντηση Ασίας-Ευρώπης (ASEM). Θα στηρίξει επίσης το διάλογο και τις ανταλλαγές μεταξύ Νότου και Νότου.

3.3 Μία συμμαχία για την αποτελεσματική συνεργασία

Πέραν του διαλόγου και των ανταλλαγών, η ΣΑΚΠ θα παράσχει τεχνική και οικονομική στήριξη για μέτρα προσαρμογής και μετριασμού καθώς και για την ενσωμάτωση της αλλαγής του κλίματος στις στρατηγικές ανάπτυξης. Στη συνέχεια προτείνονται πέντε τομείς προτεραιότητας και συναφών δράσεων, που θα πρέπει να εξετασθούν και να συγκεκριμενοποιηθούν περισσότερο στο πλαίσιο του διαλόγου ΣΑΚΠ. Ο τελευταίος τομέας προτεραιότητας, η ενσωμάτωση της αλλαγής του κλίματος στις προσπάθειες μείωσης της φτώχειας, έχει οριζόντιο χαρακτήρα και ως εκ τούτου αφορά και άλλους τομείς προτεραιότητας.

(α) Προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος

Στόχος: Η παροχή βοήθειας στις αναπτυσσόμενες χώρες ώστε να βελτιώσουν τη βάση γνώσεών τους όσον αφορά τις συνέπειες της αλλαγής του κλίματος, να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν στρατηγικές προσαρμογής. |

- Για όλα τα μέτρα προσαρμογής απαιτείται σε βάθος έρευνα όσον αφορά τις πιθανές επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος σε μία δεδομένη χώρα ή περιοχή καθώς και αξιόπιστα στοιχεία παρατήρησης του κλίματος. Τα στοιχεία που θα συγκεντρωθούν πρέπει να μεταφραστούν σε πρακτικές πληροφορίες για να χρησιμοποιηθούν από τους φορείς λήψης αποφάσεων και κατάστρωσης πολιτικής. Η έρευνα είναι καίριας σημασίας στους τομείς του νερού και της γεωργίας που είναι ευπαθείς στις κλιματικές αλλαγές, δεδομένου ότι οι εν λόγω τομείς αποτελούν τη βάση για την επισιτιστική ασφάλεια καθώς και τις πιθανές επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος στις θάλασσες και στους ωκεανούς.

- Για τις ΛΑΧ, οι ανάγκες προσαρμογής προσδιορίζονται στα εθνικά προγράμματα δράσης για την προσαρμογή (ΕΠΔΠ). Μέχρι στιγμής, 20 ΛΑΧ έχουν οριστικοποιήσει ανάλογα προγράμματα,[11] και η διαδικασία συνεχίζεται στην πλειονότητα των υπολοίπων ΛΑΧ, με την οικονομική υποστήριξη του Ταμείου για τις Λιγότερο Αναπτυγμένες Χώρες (ΤΛΑΧ) που διαχειρίζεται το Παγκόσμιο Ταμείο Προστασίας του Περιβάλλοντος (ΠΤΠΠ). Η πρόκληση είναι τώρα να εφαρμοστούν τα εν λόγω προγράμματα και ταυτόχρονα να καταρτιστούν προγράμματα δράσης για την προσαρμογή σε άλλες χώρες εκτός των ΕΑΧ που είναι εξίσου ευάλωτες. Τυπικοί τομείς που προσδιορίζονται στα ΕΠΔΠ είναι: βοήθεια όσον αφορά την υδροδότηση (π.χ. αυξημένη αποτελεσματικότητα της υδροδότησης), γεωργία (π.χ. έρευνα όσον αφορά ποικιλίες που αντέχουν στην ξηρασία), υγεία (π.χ. πρόληψη της ελονοσίας σε νεοπληγέντες πληθυσμούς), βιώσιμη παραγωγή και χρήση ενέργειας, βοήθεια γενικού χαρακτήρα π.χ. ευαισθητοποίηση, διάδοση γνώσεων, ανάπτυξη σχετικών προγραμμάτων σπουδών και άρση των φραγμών όσον αφορά τη μεταφορά τεχνολογίας.

- Η προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος προσφέρει πολλές ευκαιρίες για τη συνεργασία μεταξύ της ΕΕ, των ΛΑΧ και των ΜΑΝΧ. Το Πράσινο Βιβλίο της Επιτροπής για την προσαρμογή έχει ως στόχο να ενισχύσει το διάλογο σχετικά με τα πλέον αποτελεσματικά μέτρα προσαρμογής που μπορούν να ληφθούν στην Ευρώπη. Η ΕΕ θα παρακολουθεί τη συνέχεια του διαλόγου και θα μοιράζεται το αποτέλεσμα με τις αναπτυσσόμενες χώρες εταίρους της, στηρίζοντας την προσπάθειά τους να αναπτύξουν εξίσου ολοκληρωμένες προσεγγίσεις όσον αφορά την προσαρμογή στο πλαίσιο της ΣΑΚΠ.

Προτεινόμενοι τομείς παρέμβασης ►Παροχή στήριξης για την ανάπτυξη σχεδίων δράσης όσον αφορά την προσαρμογή σε ευάλωτες χώρες εκτός των ΛΑΧ, μέσω τεχνικής ενίσχυσης, στήριξης ικανοτήτων και διευκόλυνσης της συνεργασίας μεταξύ των ενδιαφερομένων. ►Παροχή στήριξης για την εφαρμογή σχεδίων δράσης όσον αφορά την προσαρμογή στις ΛΑΧ και τις ΜΑΝΧ που αναλαμβάνουν ουσιαστικές δεσμεύσεις για τη λήψη μέτρων αντιμετώπισης της αλλαγής του κλίματος. ►Χρηματοδότηση πειραματικών σχεδίων προσαρμογής με επίκεντρο τους τομείς του νερού και της γεωργίας, καθώς και της βιώσιμης διαχείρισης των φυσικών πόρων. ►Παροχή στήριξης για τη διεθνή συλλογική έρευνα σχετικά με τις επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος στις αναπτυσσόμενες χώρες και περιοχές, καθώς και για τον προσδιορισμό και την εξεύρεση καινοτόμων λύσεων προσαρμογής, π.χ. μέσω του έβδομου προγράμματος πλαισίου για την έρευνα και του θεματικού προγράμματος για την επισιτιστική ασφάλεια. |

(β) Μείωση των εκπομπών από την αποψίλωση

Στόχος: Να μειωθούν οι εκπομπές CO2 από την αποψίλωση στις αναπτυσσόμενες χώρες δημιουργώντας οικονομικά κίνητρα για την προστασία των δασών, με διατήρηση των πόρων διαβίωσης και οικοσυστημάτων που εξαρτώνται από τα δάση. |

- Περίπου 20% των συνολικών εκπομπών CO2 προκαλείται από την αποψίλωση. Στις ΛΑΧ το 62% των συνολικών εκπομπών οφείλεται στην αλλαγή της χρησιμοποίησης της γης, κυρίως στην αποψίλωση. Οι περιοχές με τα υψηλότερα ποσοστά αποψίλωσης στον κόσμο είναι η Αφρική, η Λατινική Αμερική και η Νοτιοανατολική Ασία/Ειρηνικός.[12] Η αποψίλωση οφείλεται σε πολλαπλούς οικονομικούς, κοινωνικοπολιτικούς, δημογραφικούς και περιβαλλοντικούς λόγους: ξύλευση, γεωργική επέκταση, ανάπτυξη υποδομών, χρησιμοποίηση της βιομάζας ως κύριας πηγής ενέργειας, αλλά και λάθη πολιτικού και θεσμικού χαρακτήρα και πολιτιστικοί παράγοντες.

- Η σημασία της ανάληψης εύστοχης δράσης για την καταπολέμηση της αποψίλωσης αναγνωρίζεται στην UNFCCC και τα συμβαλλόμενα μέρη της εξετάζουν τις πιθανές πολιτικές και προσεγγίσεις προκειμένου να μειωθούν οι εκπομπές από την αποψίλωση σε μία διεθνή συμφωνία μετά το 2012 σχετικά με την αλλαγή του κλίματος. Οι συζητήσεις κατευθύνονται προς την εθελοντική ανάληψη δεσμεύσεων από τις αναπτυσσόμενες χώρες, που εφόσον λάβουν μέτρα για τη μείωση των παρόντων επιπέδων αποψίλωσης θα επιβραβευθούν με βάση τις μειωθείσες εκπομπές. Το Δεκέμβριο του 2007 τα μέρη αναμένεται να συνάψουν συμφωνία στο Μπαλί ώστε να δρομολογήσουν πιλοτικές δραστηριότητες που θα βοηθήσουν τις θιγόμενες χώρες να προετοιμαστούν για το μελλοντικό σχέδιο μείωσης των εκπομπών από την αποψίλωση.

- Το κοινοτικό πρόγραμμα για την επιβολή της δασικής νομοθεσίας, τη διακυβέρνηση και το εμπόριο (FLEGT) χρησιμοποιεί ισχυρό κίνητρο – εξαγωγή στην ΕΕ μόνο ξυλείας που πιστοποιημένα έχει υλοτομηθεί νόμιμα - προκειμένου να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα της παράνομης υλοτομίας και να προωθηθεί η βιώσιμη διαχείριση των δασών, συμβάλλοντας έμμεσα στη μείωση των εκπομπών. Επί του παρόντος, οι συζητήσεις στο πλαίσιο του FLEGT συνεχίζονται σε 15 περίπου χώρες παραγωγής ξυλείας.

Προτεινόμενοι τομείς παρέμβασης ►Στο διάστημα μέχρι το 2012, να υποστηριχθεί η δημιουργία συστημάτων αναφοράς και εθνικών ικανοτήτων για την παρακολούθηση της αποψίλωσης, να ενισχυθούν τα θεσμικά όργανα και να αναπτυχθούν εθνικές στρατηγικές για την καταπολέμηση της αποψίλωσης. ►Να υποστηριχθούν πειραματικοί, καινοτόμοι μηχανισμοί που βασίζονται στην απόδοση, οι οποίοι θα προσφέρουν θετικά κίνητρα για τη μείωση των εκπομπών από την αποψίλωση στις αναπτυσσόμενες χώρες. ►Να επεκταθούν προγράμματα όπως η πρωτοβουλία FLEGT, που συμβάλλουν στη βελτίωση της βιώσιμης διακυβέρνησης των φυσικών πόρων μειώνοντας ταυτόχρονα τις εκπομπές και προστατεύοντας τα οικοσυστήματα και τους πόρους διαβίωσης. |

(γ) Αύξηση της συμμετοχής στο μηχανισμό καθαρής ανάπτυξης

Στόχος: Να δοθεί βοήθεια στις αναπτυσσόμενες χώρες ώστε να συμμετάσχουν και να επωφεληθούν από τη συμμετοχή τους στην παγκόσμια αγορά άνθρακα, μέσω του μηχανισμού καθαρής ανάπτυξης. |

- Ο μηχανισμός καθαρής ανάπτυξης (ΜΚΑ) επιτρέπει σε εταιρίες ή χώρες που πρέπει να μειώσουν τις εκπομπές τους βάσει του Πρωτοκόλλου του Κιότο να επενδύσουν σε σχέδια μείωσης των εκπομπών σε αναπτυσσόμενες χώρες. Τα σχέδια αυτά πρέπει να συμβάλουν στη βιώσιμη ανάπτυξη. Ο ΜΚΑ έχει ως αποτέλεσμα σημαντικές μακροπρόθεσμες επενδύσεις, δημιουργεί θέσεις εργασίας και εισόδημα, πυροδοτεί τη μεταφορά τεχνολογίας και βοηθά τις αναπτυσσόμενες χώρες να ακολουθήσουν πορείες ανάπτυξης χαμηλής κατανάλωσης άνθρακα με σεβασμό για το περιβάλλον. Τα σχέδια ΜΚΑ καλύπτουν πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένης της βιώσιμης παραγωγής και χρήσης ενέργειας, της διαχείρισης αποβλήτων, της αναδάσωσης και των βιοκαυσίμων.

- Η γεωγραφική κατανομή των σχεδίων ΜΚΑ παραμένει άνιση. Τα περισσότερα σχέδια είναι προς το παρόν συγκεντρωμένα στην Ασία και στην Κεντρική/Νότια Αμερική.[13] Αυτό οφείλεται σε πολλούς λόγους, μεταξύ άλλων στην περιπλοκότητα και στο υψηλό κόστος μεταβίβασης της εγγραφής, αλλά και στην περιορισμένη θεσμική ικανότητα και στο κακό επενδυτικό κλίμα. Για να αυξηθεί η συμμετοχή των ΛΑΧ και των ΜΑΝΧ στον ΜΚΑ απαιτείται όχι μόνο η δημιουργία ικανοτήτων αλλά και η χορήγηση τεχνικής στήριξης.

Προτεινόμενοι τομείς παρέμβασης ►Να αυξηθεί η δημιουργία ικανοτήτων για τη συμμετοχή στον ΜΚΑ και να προσφερθεί τεχνική στήριξη για την ανάπτυξη αποδοτικών σχεδίων. ►Να εξετασθούν οι εναλλακτικές δυνατότητες σχεδίων και ειδών σχεδίων που είναι καλύτερα προσαρμοσμένα στις ειδικές συνθήκες των ΛΑΧ και ΜΑΝΧ, μεταξύ άλλων μέσω της ανάπτυξης μεθοδολογιών για ανάλογα σχέδια. |

(δ) Προώθηση της μείωσης των κινδύνων καταστροφών (ΜΚΚ)

Στόχος: Να βελτιωθεί η ετοιμότητα των αναπτυσσόμενων χωρών και κοινωνιών όσον αφορά τις φυσικές καταστροφές που σχετίζονται με την αλλαγή του κλίματος, να μετριαστούν οι κίνδυνοι και να περιοριστεί ο αντίκτυπός τους. |

- Η αλλαγή του κλίματος αναμένεται να οδηγήσει σε μεγαλύτερη κλιματική αστάθεια και όλο και περισσότερο ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως τυφώνες, πλημμύρες και ξηρασίες καθώς και σχετικούς κινδύνους, όπως χιονοστιβάδες, κατολισθήσεις και χείμαρρους λάσπης. Η μη προβλεψιμότητα πολλών κινδύνων απαιτεί να δοθεί προτεραιότητα σε αποτελεσματικά μέτρα ΜΚΚ σε χώρες και περιοχές που είναι περισσότερο εκτεθειμένες στους κινδύνους αυτούς. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει επίσης να δοθεί σε μέτρα που αφορούν άμεσα τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού.[14]

- Η παγκόσμια διάσκεψη για τη μείωση των καταστροφών που πραγματοποιήθηκε στην Ιαπωνία το 2005 οδήγησε στην έγκριση του πλαισίου δράσης του Hyogo για την περίοδο 2005-2015:βελτίωση της ανθεκτικότητας των εθνών και κοινοτήτων στις καταστροφές. Στο πλαίσιο διατυπώνεται μεταξύ άλλων το αίτημα να λαμβάνονται περισσότερο υπόψη στις στρατηγικές ΜΚΚ οι προβληματισμοί για την αλλαγή του κλίματος, δεδομένων των σημαντικών συνεργειών μεταξύ μείωσης του κινδύνου και προσαρμογής στην αλλαγή του κλίματος.[15] Η ΕΕ έχει δεσμευθεί πλήρως να υποστηρίξει το πλαίσιο και θα προσδιορίσει τη συνεισφορά της στην επόμενη κοινοτική στρατηγική για τη μείωση των κινδύνων καταστροφών στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Προτεινόμενοι τομείς παρέμβασης ►Να βελτιωθούν και να επεκταθούν τα συστήματα πληροφοριών, παρακολούθησης και πρόβλεψης του κλίματος και να μεταφράζονται τα συγκεντρωμένα στοιχεία σε αποτελεσματικά μέτρα προετοιμασίας, π.χ. συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης που εξυπηρετούν τις στρατηγικές ΜΚΚ και άλλες πολιτικές ανάπτυξης. ►Να ενισχυθούν οι περιφερειακές ικανότητες ΜΚΚ που αφορούν το κλίμα, συμπεριλαμβανομένης της μεταφοράς πληροφοριών, διαχείρισης γνώσεων, έγκαιρης προειδοποίησης και σχεδιασμού έκτακτης ανάγκης. ►Να καθορισθούν μέτρα που θα βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες που είναι περισσότερο εκτεθειμένες στις φυσικές καταστροφές, να εφαρμόσουν το πλαίσιο Hyogo, συμπεριλαμβανομένης της αντιμετώπισης των παραγόντων κινδύνου, της δημιουργίας υποδομών ανθεκτικότητας και κατανομής του κινδύνου (π.χ. ασφαλιστικά καθεστώτα). |

(ε) Ενσωμάτωση της αλλαγής του κλίματος στις προσπάθειες μείωσης της φτώχειας

Στόχος: Να χορηγηθεί βοήθεια στις αναπτυσσόμενες χώρες ώστε να ενσωματώνουν συστηματικά την αλλαγή του κλίματος στις αναπτυξιακές στρατηγικές και επενδύσεις καθώς και στην αναπτυξιακή συνεργασία. |

- Η αλλαγή του κλίματος επηρεάζει πολλούς τομείς και πρέπει να ενσωματωθεί στις προσπάθειες μείωσης της φτώχειας προκειμένου να εξασφαλισθεί η βιωσιμότητα. Οι κυβερνήσεις των ΛΑΧ και ΜΑΝΧ χρειάζονται στήριξη για να ενσωματώσουν πλήρως την αλλαγή του κλίματος στις υπάρχουσες και μελλοντικές πολιτικές τους. Στα σχέδια συνεργασίας μεταξύ των κοινοτικών χορηγών και των χωρών εταίρων πρέπει επίσης να ενσωματώνονται οι προβληματισμοί για την αλλαγή του κλίματος.[16] Εάν η αλλαγή του κλίματος δεν λαμβάνεται υπόψη, οι αναπτυξιακές επενδύσεις που πραγματοποιούνται σήμερα θα μπορούσαν ενδεχομένως να συμβάλουν στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, ή να τεθούν σε κίνδυνο από αλλαγές του κλίματος.

- Από την τρέχουσα αναθεώρηση[17] του κοινοτικού προγράμματος δράσης[18] για την αλλαγή του κλίματος και την ανάπτυξη προκύπτουν διάφορα διδάγματα. Η πολιτική έμφαση και ευαισθητοποίηση όσον αφορά την αλλαγή του κλίματος σε επίπεδο αναπτυξιακών φορέων έχουν αυξηθεί δραστικά. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη της ΕΕ στηρίζουν ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την αλλαγή του κλίματος στις χώρες εταίρους. Ωστόσο, η συστηματική εκτίμηση του κλιματολογικού κινδύνου και η ενσωμάτωση της αλλαγής του κλίματος στις στρατηγικές και στα προγράμματα ανάπτυξης («θωράκιση έναντι του κλίματος») βρίσκονται ακόμη σε αρχικό στάδιο, τόσο σε επίπεδο αναπτυσσόμενης χώρας όσο και στο πλαίσιο των αναπτυξιακών οργανισμών.

Προτεινόμενοι τομείς παρέμβασης ►Να προωθηθεί η ενσωμάτωση της προσαρμογής των σχεδίων δράσης στις στρατηγικές μείωσης της φτώχειας και άλλες αναπτυξιακές στρατηγικές. ►Να ενισχυθεί η ανάπτυξη των θεσμικών ικανοτήτων στις ΛΑΧ και στις ΜΑΝΧ για την ενσωμάτωση της αλλαγής του κλίματος στις πολιτικές τους. ►Να ελέγχονται τα αναπτυξιακά σχέδια και προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ, μεταξύ άλλων σε επίπεδο τομέα ή δημοσιονομικής στήριξης, για ενδεχόμενες περιβαλλοντικές συνέπειες και να πραγματοποιούνται στρατηγικές περιβαλλοντικές αξιολογήσεις (ΣΠΑ). Όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι προβληματισμοί για την αλλαγή του κλίματος, τόσο όσον αφορά το μετριασμό όσο και την προσαρμογή, θα περιλαμβάνονται συστηματικά σε κάθε μεσοπρόθεσμη αναθεώρηση των εγγράφων εθνικής και περιφερειακής στρατηγικής και θα ληφθούν πλήρως υπόψη κατά τη σύνταξη των εγγράφων εθνικής και περιφερειακής στρατηγικής για τον επόμενο κύκλο προγραμματισμού που αρχίζει το 2012. |

4. Χρηματοδοτηση της συμμαχίασ για την αλλαγη του κλίματοσ του πλανήτη

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναλαμβάνει τη δέσμευση να κινητοποιήσει σημαντικούς πόρους για την υλοποίηση της συμμαχίας στους τομείς προτεραιότητας που προτείνονται ανωτέρω. Είναι δύσκολο να καθοριστούν ακριβή αριθμητικά στοιχεία όσον αφορά το κόστος για την αντιμετώπιση της αλλαγής του κλίματος στις ΛΑΧ και στις ΜΑΝΧ, αλλά οι πρώτες εκτιμήσεις δείχνουν ότι θα απαιτηθούν σημαντικοί πόροι[19].

Στην Κοινότητα, το θεματικό πρόγραμμα για το περιβάλλον και τη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων περιλαμβανομένης της ενέργειας (ENRTP), αποτελεί το κύριο μέσο παραγωγής αποτελεσμάτων για τη ΣΑΚΠ. Το ENRTP περιλαμβάνει 50 εκατ. πρόσθετους πόρους που προβλέπονται ειδικά για την ΣΑΚΠ για την περίοδο 2008-2010. Άλλα κονδύλια του ENRTP που μπορούν να διατεθούν για τους στόχους της ΣΑΚΠ περιλαμβάνουν: μέρος των 25 εκατ. ευρώ υπό τον τίτλο «κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για την αλλαγή του κλίματος και την ανάπτυξη και ανακοίνωση περιορισμός της αλλαγής του κλίματος τη πλανήτη σε αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2° Κελσίου: Η πορεία προς το 2020 και μετέπειτα [20] »· και τα 70 εκατ. ευρώ υπό τον τίτλο «δάση».

Εκτός από τη χρηματοδότηση του ENRTP, η ΕΕ θα διερευνήσει και άλλους τρόπους συμπληρωματικής στήριξης μέσω γεωγραφικών προγραμμάτων. Όσον αφορά το δέκατο Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης (ΕΤΑ), εκτός από τα εθνικά και περιφερειακά τμήματα που ενδέχεται να συμβάλουν στην ΣΑΚΠ, τα ακόλουθα ενδεικτικά ποσά έχουν προταθεί για προγράμματα που καλύπτουν όλες τις χώρες ΑΚΕ:[21] 100 εκατ. ευρώ για την αλλαγή του κλίματος και το περιβάλλον· 100 εκατ. ευρώ για μείωση των κινδύνων καταστροφών. Για την Ασία, τη Λατινική Αμερική και άλλες περιοχές που καλύπτονται από το Μέσο Αναπτυξιακής Συνεργασίας (ΜΑΣ), θα εξετασθούν οι δυνατότητες συμπλήρωσης των στόχων της ΣΑΚΠ.

Οι κοινοτικοί πόροι είναι σαφές ότι μπορούν να καλύψουν μόνο ένα πολύ μικρό μέρος των συνολικών αναγκών. Τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν θέσει τον φιλόδοξο στόχο να αυξήσουν την ΕΑΒ στο 0,56% του ΑΕΠ μέχρι το 2010. Για την Κοινότητα, αυτό σημαίνει αύξηση άνω των 20 δισεκατ. ευρώ. Για να καταστεί η ΣΑΚΠ ελκυστική και αξιόπιστη πρωτοβουλία, πρέπει να συμβάλουν σ’αυτήν τα κράτη μέλη.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη της ΕΕ να ενώσουν τις δυνάμεις τους στο πλαίσιο της ΣΑΚΠ και να συνεργαστούν για την επίτευξη κοινών στόχων. Αυτή η συλλογική προσπάθεια θα μπορούσε να λάβει τη μορφή ενός κοινού χρηματοδοτικού μηχανισμού ΣΑΚΠ που θα διαχειρίζεται η Επιτροπή και στη διακυβέρνηση του οποίου θα συμμετέχουν τόσο η Επιτροπή όσο και τα κράτη μέλη. |

Οι πόροι που θα εκταμιεύονται στο πλαίσιο της ΣΑΚΠ θα στηρίζουν και θα συμπληρώνουν άλλες διμερείς ή πολυμερείς πρωτοβουλίες και ταμεία. Στο πλαίσιο της ΣΑΚΠ έχουν δημιουργηθεί διάφορα ταμεία για τη χρηματοδότηση σχεδίων που σχετίζονται με την αλλαγή του κλίματος.[22] Τα ταμεία αυτά στηρίζονται καταρχήν και κυρίως σε μία προσέγγιση βάσει σχεδίου για τη χρηματοδότηση του οριακού/πρόσθετου κόστους που συνεπάγεται η αντιμετώπιση της αλλαγής του κλίματος. Η ΣΑΚΠ θα έχει ως θεμέλιο και θα ενισχύσει το διάλογο και τη συνεργασία για την αλλαγή του κλίματος που ήδη υφίστανται μεταξύ της ΕΕ και των φτωχών αναπτυσσόμενων χωρών, ιδίως των ΛΑΧ και των ΜΑΝΧ, που είναι οι πλέον ευάλωτες στις κλιματικές αλλαγές, και θα βοηθήσει να ενσωματωθούν οι σχετικές δράσεις στις εθνικές αναπτυξιακές στρατηγικές και επενδύσεις, καθώς και στην αναπτυξιακή συνεργασία. Ανάλογα με τις περιστάσεις, είναι δυνατή η παροχή δημοσιονομικής στήριξης προκειμένου να αντιμετωπιστεί ολοκληρωμένα η αλλαγή του κλίματος.

5. Συμπερασματα

Η ΕΕ αποτελεί το μεγαλύτερο φορέα παροχής ΕΑΒ στον κόσμο και έχει υποβάλει συγκεκριμένες προτάσεις για τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου προκειμένου η αύξηση της θερμοκρασίας να παραμείνει κάτω των 2°C. Η ΣΑΚΠ θα υλοποιήσει το στόχο αυτό με συλλογική δράση που θα ανταποκρίνεται στην εύλογη απαίτηση των ΛΑΧ και των ΜΑΝΧ η αλλαγή του κλίματος να μη θέσει σε κίνδυνο τις προσπάθειές τους για ανάπτυξη και τον αγώνα τους κατά της φτώχειας.

Μέσω του ευρύτερου διαλόγου και με σημαντική αναπτυξιακή βοήθεια από την ΕΚ και τα κράτη μέλη, η ΣΑΚΠ θα αποτελέσει μοναδική ευκαιρία για να αναλάβει η ΕΕ διεθνή ηγετική δράση και να επιβεβαιώσει τις αρχές του πολυμερισμού και της παγκόσμιας υπευθυνότητας που εφαρμόζει στις διεθνείς σχέσεις της.

[1] IPCC. 4η Έκθεση εκτίμησης: Αλλαγή του κλίματος 2007

[2] COM (2007) 2, Περιορισμός της αλλαγής του κλίματος του πλανήτη σε αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2°C – Η πορεία προς το 2020 και μετέπειτα, 10.1.07, και συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (7224/07), 9.3.07

[3] Η Ευρωπαϊκή συναίνεση καθορίζει κοινούς κονοτικούς στόχους και αρχές για την αναπτυξιακή συνεργασία. Βλ. συμπεράσματα του Συμβουλίου (14820/05), 22.11.05

[4] COM (2003) 85, Οι κλιματικές μεταβολές στο πλαίσιο της συνεργασίας για την ανάπτυξη, 11.3.03, και συμπεράσματα του Συμβουλίου (15164/04), Οι κλιματικές μεταβολές στο πλαίσιο της συνεργασίας για την ανάπτυξη, 24.11.04

[5] Έγγραφο εργασίας προσωπικού για την λεπτομερή εφαρμογή της πρωτοβουλίας προβλέπεται για το Δεκέμβριο του 2007

[6] Για τη λεπτομερή εξέταση του αντίκτυπου της αλλαγής του κλίματος στις φτωχές χώρες, βλ. το διυπηρεσιακό έγγραφο Poverty and Climate Change, 2003

[7] N. Stern, The Economics of Climate Change, Λονδίνο, Οκτώβριος 2006

[8] Ανακοίνωση της συνόδου κορυφής της ομάδας των 8 στο Heiligendamm – Ανάπττυξη και ευθύνη στην παγκόσμια οικονομία, 7.6.07

[9] COM (2007) 354

[10] Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε πρόσφατα να δημιουργηθεί εταιρική σχέση ΕΕ-Αφρικής για την αλλαγή του κλίματος υπό την αιγίδα της ΣΑΚΠ. Βλ. COM (2007) 357

[11] Για τον επικαιροποιημένο κατάλογο, βλ. http://unfccc.int/national_reports/napa/items/2719.php

[12] FAO. State of the World's Forests, 2007

[13] Μόνο 22 από σύνολο 766 καταχωρημένων σχεδίων ΜΚΑ πραγματοποιούνται στην Αφρική και μόνο δύο σε ΛΑΧ, στην Ουγκάντα και στην Τανζανία. Βλ. http://cdm.unfccc.int/Statistics/index.html

[14] Π.χ. άτομα σε έσχατη ένδεια, γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένοι, ανάπηροι, εθνικές μειονότητες

[15] Ομάδα για την ανθεκτικότητα και προσαρμογή. Σύνδεση της προσαρμογής στην αλλαγή του κλίματος με τη διαχείριση των κινδύνων καταστροφών για βιώσιμη ανάπτυξη. 11/06

[16] Αυτό αποτελεί μέρος μιας γενικότερης κοινοτικής δέσμευσης για την ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών προβληματισμών στις εξωτερικές δράσεις της ΕΕ

[17] Η δημοσίευση της έκθεσης προόδου προβλέπεται για το Σεπτέμβριο του 2007

[18] Το κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για την αλλαγή του κλίματος και την ανάπτυξη (2004-08) καθορίζει τέσσερις στρατηγικούς τομείς για την ενσωμάτωση της αλλαγής του κλίματος στις προσπάθειες μείωσης της φτώχειας: (i) αύξηση της πολιτικής έμφασης της αλλαγής του κλίματος· (ii) ενίσχυση για προσαρμογή· (iii) ενίσχυση για μετριασμό και πορείες χαμηλής ανάπτυξης παραγωγής αερίων θερμοκηπίου και (iv) ανάπτυξη ικανοτήτων. Βλ. Συμπεράσματα του Συμβουλίου (15164/04), 24.11.04

[19] Στην «Έκθεση για την ανάλυση υφιστάμενων και δυνητικών επενδύσεων και χρηματοοικονομικών ροών για την ανάπτυξη αποτελεσματικής και κατάλληλης διεθνούς ανταπόκρισης στην αλλαγή του κλίματος», η γραμματεία της UNFCCC υπολογίζει ότι οι πρόσθετες επενδύσεις και χρηματοοικονομικές ροές που απαιτούνται για την προσαρμογή το 2030 ανέρχονται σε πολλές δεκάδες δισεκατομμυρίων USD. Έγγραφο εργασίας διαλόγου 8 (2007)

[20] COM (2007) 2

[21] Οι συζητήσεις μεταξύ της ΕΚ και των χωρών ΑΚΕ όσον αφορά τη στρατηγική συνεργασίας εντός των χωρών ΑΚΕ για το δέκατο ΕΤΑ συνεχίζονται.

[22] Το Ταμείο για τις Λιγότερο Αναπτυγμένες Χώρες (δεσμεύσεις Απρίλιος 2007: 115,8 εκατ. USD), το Ειδικό Ταμείο για την Αλλαγή του Κλίματος (δεσμεύσεις: Απρίλιος 2007 62 εκατ. USD) και το Ταμείο Προσαρμογής που προβλέπεται να συγκεντρώσει περίπου 400 εκατ. USD μέχρι το 2012. Από το 1991 το Παγκόσμιο Ταμείο Προστασίας του Περιβάλλοντος έχει χορηγήσει σχεδόν 1,98 δισεκατ. USD σε δραστηριότητες αλλαγής του κλίματος, το μεγαλύτερο μέρος για δραστηριότητες μετριασμού. UNFCCC Handbook, 2006, http://www.gefweb.org/.