Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Χρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων»

(Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2018/C 262/01)

Εισηγήτρια:

η κ. Anne DEMELENNE

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	15.2.2018
Νομική βάση	Άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού
	Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο τμήμα	Οικονομική και Νομισματική Ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	26.3.2018
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	19.4.2018
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	534
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	155/3/4

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Οι αρχές του Ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (εφεξής: ο «κοινωνικός πυλώνας») και η ανάγκη εφαρμογής τους, παράλληλα με την υλοποίηση του Θεματολογίου του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη, θα πρέπει να συγκροτούν μία από τις κατευθυντήριες γραμμές των διαπραγματεύσεων σχετικά με το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ μετά το 2020.

1.2.

Η υλοποίηση του κοινωνικού πυλώνα απαιτεί βελτιώσεις στα κράτη μέλη. Στον κοινωνικό πίνακα αποτελεσμάτων, ο οποίος καταρτίστηκε παράλληλα με τον πυλώνα, επισημαίνονται ελλείψεις και σημαντικές αποκλίσεις σε όλη την ΕΕ. Για να ξεπεραστούν αυτές οι ελλείψεις, απαιτείται δέσμευση από όλα τα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένων των κρατών μελών, των κοινωνικών εταίρων και των παραγόντων της κοινωνίας των πολιτών. Απαιτούνται επίσης μια ισχυρή δημοσιονομική βάση, επενδύσεις και τρέχουσες δαπάνες. Προσοχή πρέπει να δοθεί στον τρόπο με τον οποίο θα χρηματοδοτηθεί αυτό το εγχείρημα.

1.3.

Οι ανάγκες για δαπάνες είναι ιδιαίτερα υψηλές στις χώρες με χαμηλότερα εισοδήματα και στις χώρες που υπέστησαν συρρίκνωση των εισοδημάτων τα τελευταία χρόνια. Όλες αυτές οι χώρες υπόκεινται σε περιορισμούς που επιβάλλονται από τις διατάξεις της ΕΕ σχετικά με τους προϋπολογισμούς και τα επίπεδα του χρέους. Μπορούν να διευρυνθούν τα περιθώρια δαπανών εντός των κρατών μελών και, με τη βοήθεια διαφόρων προγραμμάτων, σε επίπεδο ΕΕ.

1.4.

Οι επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα μπορούν να συμβάλουν σε ορισμένους τομείς — όπως η επέκταση της ψηφιακής πρόσβασης — όταν δημιουργούνται οι κατάλληλες κανονιστικές προϋποθέσεις. Ωστόσο, οι επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα προβλέπονται ανεπαρκείς και δεν θα μπορέσουν να αποτρέψουν τον αποκλεισμό των κοινωνικά ασθενέστερων, παράμετρος η οποία θεωρείται καθοριστική στο πλαίσιο του κοινωνικού πυλώνα. Η αύξηση των δημόσιων επενδύσεων στα κράτη μέλη μπορεί να διευκολυνθεί με την εφαρμογή ενός «χρυσού κανόνα» για τις δημόσιες επενδύσεις με κοινωνικό σκοπό, χάρη στον οποίο θα εξασφαλίζεται μεγαλύτερη ευελιξία στους δημοσιονομικούς κανόνες (1) προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι του Ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.

1.5.

Η υποστήριξη περισσότερων δημοσίων επενδύσεων μπορεί επίσης να επιτευχθεί με τη χρήση των υφιστάμενων μέσων της ΕΕ, ιδίως των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων, τα οποία μπορούν να εστιάζονται σαφέστερα στους στόχους του κοινωνικού πυλώνα. Οι δημόσιες επενδύσεις μπορούν επίσης να στηριχθούν από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, χάρη στη συνεισφορά του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων, το οποίο της επέτρεψε να διατηρήσει το επίπεδο των πιστώσεών της κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών. Η εν λόγω στήριξη θα πρέπει να περιλαμβάνει ρητά στόχους που συνδέονται με τον κοινωνικό πυλώνα, καθότι αυτό συνάδει με την αποστολή της ΕΤΕπ.

1.6.

Με την εφαρμογή ενδεδειγμένων φορολογικών πολιτικών, μεταξύ άλλων και για την αποτελεσματική καταπολέμηση της φορολογικής απάτης, της φοροαποφυγής και του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού, θα εξασφαλιστεί στα κράτη μέλη και στην ΕΕ η δυνατότητα να αντλήσουν πρόσθετα μέσα προκειμένου να συμβάλουν στη χρηματοδότηση του κοινωνικού πυλώνα. Για την αποτελεσματική χρήση της πρόσθετης χρηματοδότησης απαιτείται η εφαρμογή προγραμμάτων δράσης και χαρτών πορείας σχετικά με την υλοποίηση του κοινωνικού πυλώνα ως αναπόσπαστου μέρους του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και ιδίως για την κατάρτιση εθνικών μεταρρυθμιστικών προγραμμάτων και των προγραμμάτων σύγκλισης. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΕ θα πρέπει επίσης να διερευνήσει νέες οδούς για την αύξηση των ιδίων κεφαλαίων της.

1.7.

Η εφαρμογή του κοινωνικού πυλώνα απαιτεί ενεργό δέσμευση, υπευθυνότητα και συμμετοχή των σχετικών ενδιαφερόμενων φορέων σε όλα τα διαφορετικά επίπεδα: στα θεσμικά όργανα της ΕΕ, στα κράτη μέλη και στις περιφερειακές και τις τοπικές αρχές, καθώς και στο επίπεδο των κοινωνικών εταίρων και άλλων παραγόντων της κοινωνίας των πολιτών.

2.   Ιστορικό πλαίσιο

2.1.

Ο Ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων, που θεσπίστηκε και υπεγράφη από το Συμβούλιο της ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 17 Νοεμβρίου 2017, θα αποτελέσει ένα βήμα προς την ενίσχυση των κοινωνικών δικαιωμάτων και την επίτευξη θετικού αντικτύπου στη ζωή των ανθρώπων, σε βραχυπρόθεσμο και σε μεσοπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα. Η υλοποίηση του πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων αποτελεί κοινή δέσμευση και ευθύνη για την ΕΕ, τα κράτη μέλη και τους κοινωνικούς εταίρους.

2.2.

Αντανακλά μια ρητή αναγνώριση από τους ηγέτες των 27 κρατών μελών της ανάγκης να αντιμετωπιστούν κατά προτεραιότητα η οικονομική και η κοινωνική ανασφάλεια (2). Στους λόγους για τον επείγοντα χαρακτήρα του κοινωνικού πυλώνα συμπεριλαμβάνονται τα εξής: οι χαμηλές οικονομικές και κοινωνικές επιδόσεις σε πολλές χώρες από το 2008· οι νέες ευκαιρίες και οι νέες προκλήσεις που απορρέουν από την παγκοσμιοποίηση, την κλιματική αλλαγή, τις μεταναστευτικές ροές μεγάλης κλίμακας, την ψηφιοποίηση και τον αυξανόμενο μέσο όρο ηλικίας του πληθυσμού· η αυξημένη πολυμορφία σε οικονομικό και σε κοινωνικό επίπεδο εντός της ΕΕ ως συνέπεια της χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης· και οι πολιτικές εξελίξεις σε πολλές χώρες, που συνιστούν απειλή για τη μελλοντική ενότητα και συνοχή της Ευρώπης. Ο τότε νεοεκλεγείς Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είχε δηλώσει τον Οκτώβριο του 2014 ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ότι η επίτευξη, στην ΕΕ, μιας «κοινωνικής βαθμολόγησης τριπλού Α» είναι «εξίσου σημαντική όσο μια οικονομική και δημοσιονομική βαθμολόγηση τριπλού Α» (3). Για να εκπληρωθεί ένας τέτοιος στόχος απαιτείται προφανώς η αποδοχή της ευθύνης από όλα τα επίπεδα εντός της ΕΕ. Η υλοποίηση αυτού του σκοπού αναμένεται να βελτιώσει τη συνοχή, την πολιτική και κοινωνική σταθερότητα και τις οικονομικές επιδόσεις, χωρίς να παραγνωρίζεται η σημασία των αυτόματων σταθεροποιητών στην περίπτωση οικονομικών κλυδωνισμών.

2.3.

Όπως αναγνωρίζεται από την ΕΟΚΕ (4), ο κοινωνικός πυλώνας είναι μια πολιτική δήλωση πρόθεσης, εφόσον δεν υπάρχει ακόμα κάποιος σαφής χάρτης πορείας για την υλοποίησή του. Ως προς τούτο, ο πυλώνας εξακολουθεί να μην είναι πλήρης και δεν αναγνωρίζονται νέα δικαιώματα και υποχρεώσεις. Στο πλαίσιο μιας ισχυρής οικονομίας και μιας δίκαιης φορολόγησης, κρίνεται σκόπιμο να διατεθούν επαρκείς οικονομικοί πόροι σε επίπεδο κρατών μελών, με την υποστήριξη της ΕΕ. Αυτό θα αποτελέσει μια κρίσιμη πτυχή της εφαρμογής του κοινωνικού πυλώνα.

2.4.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόκειται να παρουσιάσει τις προτάσεις της για το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο τον Μάιο του 2018. Καίριας σημασίας είναι το γεγονός ότι ο κοινωνικός πυλώνας, όπως και οι στόχοι του ΟΗΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη, αποτελούν μέρος των κατευθυντήριων γραμμών για τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη στην προετοιμασία του επόμενου μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της ΕΕ που θα τεθεί σε εφαρμογή από το 2020.

2.5.

Η ορθή υλοποίηση του κοινωνικού πυλώνα θα εξαρτηθεί από τις κατάλληλες μεταρρυθμίσεις πολιτικής στο εσωτερικό των κρατών μελών, για παράδειγμα, για τη διαμόρφωση κατάλληλων μηχανισμών με στόχο τη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας, την αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την εξασφάλιση της αποδοτικής χρήσης των δημοσίων πόρων. Η ΕΟΚΕ, όπως και σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, υποστηρίζει τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν στην κοινωνική και την οικονομική ανάπτυξη: περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας, βιώσιμη ανάπτυξη, διοικητική και θεσμική ποιότητα και περιβαλλοντική βιωσιμότητα (5). Οι μεταρρυθμίσεις αυτές θα πρέπει να είναι ειδικές ανά χώρα, συνεπείς με τα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων, να μεριμνούν για τη βελτίωση της ευημερίας και να εδράζονται στη δημοκρατική στήριξη και όχι σε μια ενιαία προσέγγιση για όλα τα κράτη μέλη (6).

2.6.

Η ορθή υλοποίηση του κοινωνικού πυλώνα θα απαιτήσει επίσης την ενίσχυση των διαθέσιμων οικονομικών πόρων (7). Επί του παρόντος, οι δαπάνες της ΕΕ για κοινωνικά ζητήματα αντιπροσωπεύουν μόνο το 0,3 % του συνόλου των δημοσίων κοινωνικών δαπανών στην ΕΕ, με το μεγαλύτερο μέρος να προέρχεται από τους προϋπολογισμούς των κρατών μελών (8). Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι πρέπει να διατεθούν επαρκείς πόροι για την εφαρμογή των κοινωνικών πολιτικών. Υποστηρίζει το αίτημα που διατύπωσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να αυξηθεί το σημερινό ανώτατο όριο του 1 % για τις δαπάνες της ΕΕ σε τουλάχιστον 1,3 % του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος της ΕΕ (9) και πιστεύει ότι μια αύξηση των ιδίων πόρων της ΕΕ, για παράδειγμα με μια αύξηση του ΦΠΑ, θα αποτελούσε μια καταχρηστική πρακτική από κοινωνική σκοπιά. Τονίζει επίσης την ανάγκη διοχέτευσης περισσότερων πόρων στην υποστήριξη της πολιτικής για τη συνοχή, καθώς και τη στήριξη των εργαζομένων και των πολιτών γενικότερα. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην απόκτηση δεξιοτήτων από τους εργαζομένους ως πηγή οικονομικής ενίσχυσης. Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η αυξημένη χρηματοδότηση δεν θα πρέπει να περιορίζεται μόνο στην ασφάλεια, την άμυνα και τον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο αποτελεί σημαντική κινητήρια δύναμη για μεγαλύτερη σύγκλιση και η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει το αίτημά της να μη μειωθούν τα κονδύλια του, εφόσον το ζητούμενο είναι η επιτυχής αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων ενόψει του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου της ΕΕ (10).

2.7.

Ο κοινωνικός πίνακας αποτελεσμάτων ο οποίος συνοδεύει την παρουσίαση του κοινωνικού πυλώνα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (11) προορίζεται ως μέσο για την καταγραφή της προόδου προς την επίτευξη του στόχου του για μια δικαιότερη Ευρώπη με ισχυρότερη κοινωνική διάσταση. Ο πίνακας έχει επικριθεί για την επιλογή ορισμένων δεικτών, για τις χρονικές περιόδους που χρησιμοποιούνται προς αντιπαραβολή και, σε ορισμένες περιπτώσεις, για τις συνοδευτικές ερμηνείες (12). Η ΕΟΚΕ έχει ζητήσει στο παρελθόν τη βελτίωσή του (13).

2.8.

Σαφώς, σε ορισμένες περιπτώσεις, έχουν χρησιμοποιηθεί ακατάλληλοι δείκτες. Αυτό ισχύει στην περίπτωση της διαδικασίας μείωσης του χάσματος των φύλων στους μισθούς και στην απασχόληση μεταξύ ανδρών και γυναικών. Αυτές οι δύο κατηγορίες έχουν υποστεί τη μείωση των ωρών εργασίας, αλλά η διαφορά είναι μεγαλύτερη για τους άνδρες από ό,τι για τις γυναίκες, με αποτέλεσμα μια μείωση του χάσματος (ο δείκτης που χρησιμοποιήθηκε στον κοινωνικό πίνακα) να μην αντικατοπτρίζει αντίστοιχη σαφή βελτίωση. Επιπλέον, οι χρονικές περίοδοι για την αξιολόγηση της προόδου διαφέρουν, με αποτέλεσμα, κάποιες φορές, να αντιστοιχούν μόνο σε ένα έτος και ενίοτε σε μια μεγαλύτερη χρονική περίοδο που ανάγεται στην εποχή πριν από την εκδήλωση της χρηματοοικονομικής κρίσης το 2008. Μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα είναι πιο κατάλληλα για την ανάδειξη των μακροπρόθεσμων τάσεων. Οι δείκτες θα πρέπει επίσης να ερμηνεύονται με ευελιξία και να προσαρμόζονται με την πάροδο του χρόνου, κάνοντας χρήση των εξελισσόμενων γνώσεων και των στοιχείων από πηγές όπως το Eurofound. Η αναθεώρηση και η επικαιροποίηση των δεικτών θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα μιας ανοιχτής συζήτησης, με τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και άλλων παραγόντων της κοινωνίας των πολιτών.

2.9.

Παρά τις επιφυλάξεις, ο κοινωνικός πίνακας αποτελεσμάτων παρέχει μια ένδειξη για την έκταση του έργου που απομένει να γίνει, προκειμένου να επιτευχθούν οι επιδιωκόμενοι στόχοι. Καταδεικνύει τις ανεπάρκειες σε όλα τα κράτη μέλη και τις σημαντικές αποκλίσεις των επιπέδων μεταξύ των κρατών μελών, οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων. Είναι σαφές ότι δεν επιτυγχάνεται σε όλα τα κράτη ένα αποδεκτό επίπεδο εισοδήματος, συνθηκών διαβίωσης, κοινωνικής ασφάλισης, κοινωνικών παροχών, εκπαιδευτικής κατάρτισης, καθώς και ψηφιακής πρόσβασης.

2.10.

Τα αριθμητικά στοιχεία σχετικά με τα επίπεδα απασχόλησης και ανεργίας καταδεικνύουν την έκταση των αποκλίσεων. Το ποσοστό απασχόλησης στην Ελλάδα ανέρχεται σε 56 %, ενώ, στη Σουηδία, άγγιξε το 81 %. Το ποσοστό ανεργίας στην Ελλάδα ανέρχεται σε 23 % σε σχέση με 4 % στη Γερμανία, το χαμηλότερο στην ΕΕ. Τα εν λόγω αριθμητικά στοιχεία του κοινωνικού πίνακα αποτελεσμάτων παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές όσον αφορά τις κοινωνικές συνθήκες σε ολόκληρη την ΕΕ με πολύ υψηλότερα επίπεδα αναξιοποίητου δυναμικού σε ορισμένες χώρες από ό,τι σε άλλες.

2.11.

Πολλοί άλλοι δείκτες κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση. Έτσι, για παράδειγμα, το ποσοστό των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση ανέρχεται σε 20 % του πληθυσμού ηλικίας 18-24 χρονών στην Ισπανία, ενώ, στην Κροατία το ποσοστό είναι μικρότερο του 3 %. Αυτό το τελευταίο αποτελεί επίσης παραπλανητικό στοιχείο όσον αφορά τη γενική κατάσταση των νέων: βάσει του δείκτη των ποσοστών ανεργίας των νέων, η Κροατία κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις στην ΕΕ. Το ποσοστό του πληθυσμού που αντιμετωπίζει τον κίνδυνο της φτώχειας ανέρχεται σε 40 % στη Βουλγαρία, έναντι του μέσου όρου της ΕΕ που ανέρχεται στο 23 %.

2.12.

Το ποσοστό των νέων ΕΕΑΚ (14) (ποσοστό των ατόμων ηλικίας 15-24 ετών που βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης) κυμαίνεται από 20 % στην Ιταλία έως 5 % στις Κάτω Χώρες. Στήριξη για τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας (συμπεριλαμβανομένων της κατάρτισης, των κινήτρων απασχόλησης και παρεμφερών μέτρων) λαμβάνει το 54 % των ατόμων που επιθυμούν να εργαστούν στη Δανία, αλλά λιγότερο από το 3 % των ερωτηθέντων που επιθυμούν να εργαστούν στη Βουλγαρία.

2.13.

Το ποσοστό των παιδιών ηλικίας 0 έως 3 ετών που λαμβάνουν ολοήμερη παιδική φροντίδα κυμαίνεται από 1,1 % στη Σλοβακία έως 77 % στη Δανία. Οι ακάλυπτες ανάγκες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, συνήθως λόγω οικονομικών περιορισμών, καταγράφονται σε πάνω από 12 % στην Εσθονία και στην Ελλάδα, ενώ είναι ελάχιστες στην Αυστρία.

2.14.

Συνολικά στην ΕΕ, το 44 % των ατόμων δεν διαθέτει επαρκείς ψηφιακές δεξιότητες, ποσοστό που κυμαίνεται από 74 % στη Βουλγαρία έως 14 % στο Λουξεμβούργο.

2.15.

Η υλοποίηση του κοινωνικού πυλώνα, ως εκ τούτου, θα βελτιώσει τις κοινωνικές συνθήκες για πολλούς και επίσης θα ενισχύσει το οικονομικό δυναμικό της ΕΕ. Αυτό το εγχείρημα προϋποθέτει την ανοδική σύγκλιση για τις χώρες που παρουσιάζουν καθυστέρηση στην ανάπτυξή τους. Ορισμένοι δείκτες καταδεικνύουν σημαντικές βελτιώσεις τα τελευταία χρόνια (όχι όμως όλοι) και, ακόμη και σε αυτά τα πεδία, τα μεγάλα κενά παραμένουν αμετάβλητα.

2.16.

Η οικοδόμηση του κοινωνικού πυλώνα θα αποτελέσει μια τεράστια πρόκληση, η οποία απαιτεί δέσμευση από τα κράτη μέλη με την υποστήριξη της ΕΕ. Επίσης, θα απαιτήσει την πλήρη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και την προώθηση των κοινών δράσεων, και ιδιαίτερα τη σύναψη και τη βελτιωμένη κάλυψη των συλλογικών συμβάσεων, συγκεκριμένα στους τομείς της ασφάλειας της απασχόλησης, της ποιότητας της εργασίας, των μισθολογικών συνθηκών και της υγείας και ασφάλειας στην εργασία. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, με την πείρα και την επίγνωση των προβλημάτων που έχουν, μπορούν επίσης να συμβάλλουν με ουσιαστικό τρόπο. Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις μπορούν επίσης να συμβάλλουν ουσιαστικά μέσω συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα καθώς και μέσω των επενδύσεων στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και προσόντων εντός των επιχειρήσεων.

3.   Τομείς πολιτικής

3.1.

Στις πρωτοβουλίες για την περαιτέρω εφαρμογή του κοινωνικού πυλώνα μπορούν να συμπεριληφθούν νέα νομοθετικά και μη νομοθετικά μέτρα, διασφαλίζοντας, μεταξύ άλλων, ότι οι πολιτικές που έχουν ήδη αποφασιστεί πράγματι υλοποιούνται στα κράτη μέλη, και ότι αξιοποιούνται το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις οι οποίες εκδίδονται στο πλαίσιο της διαδικασίας αυτής (15). Η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων σε όλα τα επίπεδα είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχή υλοποίηση των πρωτοβουλιών αυτών.

3.2.

Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις για το 2015 και/ή το 2016 κάλυψαν τομείς που αναφέρονται στον κοινωνικό πυλώνα, ιδίως σε σχέση με τις συντάξεις, τις δημόσιες υπηρεσίες, την κοινωνική πρόνοια, την υγειονομική περίθαλψη, την παιδική μέριμνα, τη στέγαση, την ενίσχυση των δεξιοτήτων, τις ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας και την εκπαίδευση.

3.3.

Ωστόσο, προκειμένου οι εν λόγω συστάσεις να έχουν νόημα, πρέπει να βασίζονται στην παραδοχή ότι η απαραίτητη χρηματοδότηση θα είναι διαθέσιμη. Η ΕΕ μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο εν προκειμένω μέσω των ποικίλων προγραμμάτων της, καθώς και με την υιοθέτηση μιας σχετικής ευελιξίας των κανόνων όσον αφορά τους κρατικούς προϋπολογισμούς και τα επίπεδα χρέους των κρατών μελών.

3.4.

Τα ζητήματα των επενδύσεων και της χρηματοδότησης ανακύπτουν με διάφορους τρόπους σε όλους τους τομείς που καλύπτονται από τον κοινωνικό πυλώνα. Ο κοινωνικός πίνακας αποτελεσμάτων συντείνει επίσης στην ανάδειξη της ανάγκης για επενδύσεις σε συγκεκριμένους τομείς στο σύνολο των κρατών μελών, και ιδίως των οικονομικά ασθενέστερων. Ως εκ τούτου, η χρηματοδότηση του κοινωνικού πυλώνα συνδέεται με θέματα μακροοικονομικής πολιτικής, με τις πολιτικές οικονομικής διοίκησης οι οποίες προσανατολίζονται υπέρ της κοινωνικής σύγκλισης αντί των κοινωνικών αποκλίσεων, με συζητήσεις σχετικές με τη διαχείριση της ζώνης του ευρώ και με πολιτικές για την προώθηση των επενδύσεων, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών επενδύσεων.

3.5.

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη δηλώσει την υποστήριξή της προς τα πολλαπλά θετικά αποτελέσματα μιας καλοσχεδιασμένης, αποτελεσματικής και προσανατολισμένης στο μέλλον κοινωνικής επένδυσης, η οποία, εφόσον γίνει αποδεκτή στη δέσμη κοινωνικών επενδύσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οφείλει να θεωρείται όχι κόστος, αλλά επένδυση στην ευρωπαϊκή ανάπτυξη και τις προοπτικές απασχόλησης. Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι δεν έχουν καταβληθεί περισσότερη προσπάθεια για την αποτελεσματική εκπλήρωση των στόχων αυτών. Οι κοινωνικές επενδύσεις προσφέρουν οικονομικές και κοινωνικές αποδόσεις με την πάροδο του χρόνου όσον αφορά την αύξηση της απασχόλησης ή των εισοδημάτων από εργασία, τη βελτίωση της υγείας, τη μείωση της ανεργίας, τη βελτίωση της εκπαίδευσης, τη μείωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού κ.λπ. Επίσης, βελτιώνει την ευημερία και την ευζωία των ατόμων, τονώνοντας παράλληλα την οικονομία με τη εξασφάλιση πιο ειδικευμένου εργατικού δυναμικού και υψηλότερης παραγωγικότητας και απασχόλησης. Η επένδυση αυτή, ενισχύοντας ειδικότερα τη βιώσιμη ανάπτυξη, θα υποστηρίξει την ενίσχυση των δεξιοτήτων και των προσόντων των ατόμων, θα βελτιώσει τις ευκαιρίες τους στην κοινωνία και την αγορά εργασίας, αλλά και θα συμβάλει στην τόνωση της οικονομίας, βοηθώντας την ΕΕ να εξέλθει από την κρίση ισχυρότερη και πιο ανταγωνιστική. Επιπλέον, θα διασφαλίσει αποδοτικότερες και αποτελεσματικότερες δημόσιες δαπάνες, με αποτέλεσμα την εξοικονόμηση πόρων στους δημόσιους προϋπολογισμούς μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα (16). Η ΕΟΚΕ έχει επίσης επισημάνει το μακροπρόθεσμο κόστος της έλλειψης ανάληψης δράσης και της μη πραγματοποίησης επενδύσεων στον κοινωνικό τομέα. Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ έχει επίσης υπογραμμίσει τη σημασία της υλοποίησης επενδύσεων σε εύρωστα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, δεδομένου ότι αυτά λειτουργούν ως αυτόματοι σταθεροποιητές (17).

3.6.

Θέματα που υπάγονται στον κοινωνικό πυλώνα, και δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν χωρίς αύξηση στις επενδύσεις ή τις τρέχουσες δαπάνες, περιλαμβάνουν τα εξής: το δικαίωμα στην ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και διά βίου μάθηση· την στήριξη στην προσπάθεια αναζήτησης εργασίας· τη βελτίωση της ισότητας των φύλων και τη μείωση του χάσματος των αμοιβών μεταξύ γυναικών και ανδρών· την πρόληψη της φτώχειας των εργαζομένων· την πρόσβαση σε υπηρεσίες φροντίδας· την οικονομικά προσιτή προσχολική εκπαίδευση· την ικανοποιητική κοινωνική προστασία· τα επαρκή επιδόματα ανεργίας· τις συντάξεις που εξασφαλίζουν επαρκή έσοδα· τη διασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης κατά το γήρας· την οικονομικά προσιτή, προληπτική και θεραπευτική, καλής ποιότητας ιατροφαρμακευτική περίθαλψη· τις οικονομικά προσιτές, καλής ποιότητας υπηρεσίες μακροχρόνιας φροντίδας· την ποιοτική κοινωνική κατοικία ή στεγαστική βοήθεια· την ύδρευση και αποχέτευση, την πρόσβαση στην ενέργεια, στις μεταφορές, στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και στις ψηφιακές επικοινωνίες.

3.7.

Τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία, η Πρωτοβουλία για την Απασχόληση των Νέων (ΠΑΝ), τα προγράμματα για την ανταγωνιστικότητα, και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων αποτελούν τους κυριότερους πόρους της ΕΕ για οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Επενδύσεις μπορούν επίσης να προέλθουν από προϋπολογισμούς των κρατών μελών και από ιδιωτικές πηγές.

3.8.

Τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία έχουν αναδειχθεί σε προηγούμενη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ ως η σημαντικότερη πηγή, με πολύπλοκες διαδικασίες επίβλεψης και αξιολόγησης των επενδύσεων, ως μέσο επίτευξης περαιτέρω επενδύσεων στην πραγματική οικονομία. Έχουν οδηγήσει σε αύξηση των δημόσιων επενδύσεων σε χώρες με χαμηλότερα εισοδήματα, αλλά δεν έχουν αποδειχθεί επαρκείς αναφορικά με την αποζημίωση για τη μείωση των επενδύσεων από άλλες πηγές ή για τη διασφάλιση επιτάχυνσης της σύγκλισης στον οικονομικό και τον κοινωνικό τομέα. Είναι επίσης σημαντικό να εξασφαλιστεί η ενίσχυση και η αύξηση αυτών των ταμείων με στόχο την υποστήριξη των προσπαθειών υλοποίησης του κοινωνικού πυλώνα. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την υποστήριξή της για την εξέταση των κανονισμών που διέπουν τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία και για τη βελτιωμένη αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας της συνεισφοράς τους (18).

3.9.

Είναι δυνατό να διασφαλιστεί ότι οι στόχοι της επένδυσης βρίσκονται σε συμφωνία με τους στόχους του κοινωνικού πυλώνα, τόσο όσον αφορά τις δραστηριότητες που αναλαμβάνονται όσο και από πλευράς όρων που διασφαλίζουν δίκαιες εργασιακές πρακτικές και υποστήριξη ομάδων που, υπό άλλες συνθήκες, είναι αποκλεισμένες.

3.10.

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων παρέχει μια εγγύηση στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, επιτρέποντας στη δεύτερη να διατηρήσει επίπεδα πίστωσης που, υπό άλλες συνθήκες, θα υφίσταντο μειώσεις. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων, όπως και έργα της ΕΤΕπ γενικά, μπορούν να υποστηρίξουν έργα τα οποία εναρμονίζονται με τον κοινωνικό πυλώνα. Σε κάποιες περιπτώσεις αυτό συμβαίνει (υποστηρίζοντας την κοινωνική επιχειρηματικότητα και την υγειονομική ή κοινωνική περίθαλψη). Προκατάληψη έχει εντοπιστεί ως προς πιο χαρακτηριστικά εμπορικά έργα, στα οποία τα κοινωνικά οφέλη είναι υποπροϊόντα μάλλον παρά στόχοι.

3.11.

Η ΕΟΚΕ έχει ζητήσει την ενίσχυση της κοινωνικής διάστασης των παρεμβάσεων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων, όπως για παράδειγμα στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την επαγγελματική κατάρτιση για την απόκτηση δεξιοτήτων και τη διά βίου μάθηση· την ανάπτυξη των δημιουργικών και πολιτιστικών βιομηχανιών, τις λύσεις για την υγεία και τα καινοτόμα φάρμακα, και τις κοινωνικές υπηρεσίες, την κοινωνική στέγαση και την παιδική μέριμνα, καθώς και τις υποδομές κοινωνικού, τουριστικού χαρακτήρα όσο και αυτών για την προστασία του περιβάλλοντος. Το Επενδυτικό Σχέδιο για την Ευρώπη πρέπει να στηρίζει σαφώς τις δεσμεύσεις της διάσκεψης COP21 (19).

3.12.

Επίσης, δεν δίνεται αρκετή σημασία στην αξιολόγηση και την εποπτεία έργων σχετικών με τις συνθήκες απασχόλησης, τη συμπερίληψη μειονεκτουσών ομάδων και τις επενδύσεις σε υλικές υποδομές για κοινωνική πρόνοια.

3.13.

Υπήρξε μια αρχική δέσμευση για την αποφυγή κάθε γεωγραφικού μειονεκτήματος στη χορήγηση των πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων και ορισμένες χώρες με χαμηλό εισόδημα επιδοτούνται σε πολύ μικρό βαθμό, παρά τα αποδεδειγμένα υψηλά επίπεδα ανάγκης. Κατάλληλες αλλαγές στους κανονισμούς δύνανται να διασφαλίσουν ότι θα δοθεί προτεραιότητα στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες στη δεύτερη φάση της δράσης.

3.14.

Η χρηματοδότηση της εφαρμογής του κοινωνικού πυλώνα θα εξαρτηθεί επίσης σε μεγάλο βαθμό από τους πόρους που διατίθενται σε επίπεδο κράτους μέλους. Θα απαιτηθεί χρηματοδότηση από κρατικούς προϋπολογισμούς για επενδύσεις, όπως επίσης για το κόστος λειτουργίας των δραστηριοτήτων κατά τα επόμενα έτη. Αυτό μπορεί να περιοριστεί από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και από τους κανόνες σχετικά με το χρέος (20). Όπως έχει επανειλημμένως τονίσει η ΕΟΚΕ (21), θα πρέπει να δοθεί μεγάλη προσοχή σε τρόπους αύξησης της επιτρεπόμενης ευελιξίας με αυτά τα μέσα, για παράδειγμα, στη βάση ενός «χρυσού κανόνα» για δημόσιες επενδύσεις με κοινωνικό σκοπό, ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι του κοινωνικού πυλώνα κυρίως μέσω: της αύξησης των εισοδημάτων, της ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής και της πρόληψης του αποκλεισμού των κατά τ’ άλλα μειονεκτουσών ομάδων, οι οποίες δεν μπορούν διαφορετικά να συμμετέχουν πλήρως στα κοινά, με την ταυτόχρονη δημιουργία βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης.

3.15.

Η επιχειρησιακή και η εταιρική ευθύνη είναι επίσης σημείο-κλειδί στη χρηματοδότηση κοινωνικών στόχων. Μόνο με τις ιδιωτικές επενδύσεις δεν θα επιτευχθούν οι στόχοι του κοινωνικού πυλώνα. Έτσι, θα πρέπει να υπάρξουν περιθώρια για ιδιωτικές επενδύσεις επιπλέον της δημόσιας ευθύνης, για τη συνεισφορά σε πολλούς άλλους από τους εν λόγω τομείς (συμπεριλαμβανομένων, για παράδειγμα, της εργασίας, της βελτίωσης των ψηφιακών δεξιοτήτων και της κοινωνικής περίθαλψης) ιδιαίτερα στα κατάλληλα κανονιστικά πλαίσια και με κάποια οικονομική υποστήριξη από δημόσια κονδύλια, όπως τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία και/ή αυτά της ΕΤΕπ.

3.16.

Η ανάγκη για οικονομικούς πόρους για την υλοποίηση του κοινωνικού πυλώνα οφείλει να αναγνωριστεί και να προγραμματιστεί. Ήδη υπάρχουν τα κατάλληλα θεσμικά πλαίσια. Οι όροι αναφοράς για τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων πρέπει να διασαφηνιστούν, ώστε να γίνεται ρητή αναφορά στον κοινωνικό πυλώνα, και τα έξοδα που σχετίζονται με την επέκταση των στόχων του οφείλουν να γίνουν δεκτά στους προϋπολογισμούς τόσο της ΕΕ όσο και των κρατών μελών.

3.17.

Τέλος, όσον αφορά την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, των φορολογικών παραδείσων και του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού, και τη μείωση του αθέμιτου φορολογικού ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών μελών (22), θα πρέπει να ενισχυθούν τόσο τα μέτρα που σχετίζονται με τη δίκαιη φορολογία που έχει λάβει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (για πολυεθνικές εταιρείες και για ιδιώτες) (23) όσο και τα μέτρα για την καταπολέμηση της ιδιοποίησης και της κατάχρησης κονδυλίων του προϋπολογισμού της ΕΕ. Σε σχέση με την αναζήτηση για νέες πηγές φορολογικών εσόδων για τη χρηματοδότηση του κοινωνικού πυλώνα — με πλήρη σεβασμό στην αρχή της επικουρικότητας — θα ήταν σκόπιμο να προωθηθούν είδη φορολογίας που λαμβάνουν υπόψη την ικανότητα εισφοράς του καθενός, με τον παράλληλο σεβασμό στα κίνητρα για μια βιώσιμη οικονομική μεγέθυνση.

3.18.

Αναφορικά με τη χρηματοδότηση του προϋπολογισμού της ΕΕ, η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την ανάλυση της έκθεσης της Ομάδας υψηλού επιπέδου για τους ιδίους πόρους (HLGOR/High Level Group on Own Resources) με τίτλο «Η μελλοντική χρηματοδότηση της ΕΕ», στην οποία ζητείται ο καταρτισμός ενός προϋπολογισμού της ΕΕ, ο οποίος θα αποτελείται πρωτίστως από αυτόνομα, αδιάτρητα και δίκαια αποκτώμενους ιδίους πόρους (24). Επιπλέον, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να υπάρξει αύξηση του προϋπολογισμού.

---

(1)  Διδάγματα για την αποφυγή αυστηρών πολιτικών λιτότητας στην ΕΕ, σημείο 1.6, δεν έχει δημοσιευτεί ακόμη· Οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ 2018, σημεία 1.8 και 3.6, δεν έχει δημοσιευτεί ακόμη· ΕΕ C 327 της 12.11.2013, σ. 11· Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης για το 2018, σημείο 1.4, δεν έχει δημοσιευτεί ακόμη· ΕΕ C 226 της 16.7.2014, σ. 21.

(2)  Εγχειρίδιο του Ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, σ. 6, (ISBN 978-92-79-74092-3).

(3)  http://europa.eu/rapid/press-release_SPEECH-14-1525_el.htm

(4)  ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 145.

(5)  Για παράδειγμα: βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, χρηματοδότηση των επιχειρήσεων και των δαπανών υπέρ της έρευνας-ανάπτυξης· αύξηση της παραγωγικότητας των επιχειρήσεων, των τομέων και των οικονομιών· προώθηση της δημιουργίας θέσεων εργασίας καλής ποιότητας με υψηλότερες απολαβές και ταυτόχρονη μείωση των προσωρινών και ασταθών θέσεων εργασίας με χαμηλούς μισθούς· ενίσχυση των συλλογικών διαπραγματεύσεων και της αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων σε αυτές, καθώς και του κοινωνικού διαλόγου σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ενωσιακό επίπεδο, μεταρρύθμιση των δημοσίων διοικήσεων ώστε να καταστούν αποτελεσματικότερες για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη και πιο διαφανείς για το κοινό· προώθηση της ποιότητας των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης των εργαζομένων με σκοπό την επίτευξη ίσων ευκαιριών και αποτελεσμάτων για όλες τις κοινωνικές ομάδες.

(6)  Στήριξη των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στα κράτη μέλη, σημείο 3.9, δεν έχει δημοσιευτεί ακόμη.

(7)  ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 145.

(8)  Έγγραφο προβληματισμού για την κοινωνική διάσταση της Ευρώπης, σ. 24.

(9)  Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 14ης Μαρτίου 2014 με θέμα το επόμενο ΠΔΠ: «Προετοιμασία της θέσης του Κοινοβουλίου σχετικά με το ΠΔΠ μετά το 2020» [2017/2052(INI)], συνεισηγητές: Jan Olbrycht και Isabelle Thomas, σημείο 14.

(10)  ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 145 και ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 131.

(11)  https://composite-indicators.jrc.ec.europa.eu/social-scoreboard/#

(12)  Galgoczi, B. et al, «The Social Scoreboard Revisited» (Ο αναθεωρημένος κοινωνικός πίνακας αποτελεσμάτων, Ευρωπαϊκό Συνδικαλιστικό Ινστιτούτο (ETUI), 2017.

(13)  ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 145.

(14)  «Εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης» (ΕΕΑΚ).

(15)  ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 145.

(16)  ΕΕ C 125 της 21.4. 2017, σ. 10.

(17)  ΕΕ C 226 της 16.7.2014, σ. 21.

(18)  ΕΕ C 303 της 19.8.2016, σ. 94.

(19)  ΕΕ C 75 της 10.3.2017, σ. 57.

(20)  ΕΕ C 177 της 18.5.2016, σ. 35.

(21)  Διδάγματα για την αποφυγή αυστηρών πολιτικών λιτότητας στην ΕΕ, σημείο 1.6, δεν έχει δημοσιευτεί ακόμη· Οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ 2018, σημεία 1.8 και 3.6, δεν έχει δημοσιευτεί ακόμη· ΕΕ C 327 της 12.11.2013, σ. 11· Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης 2018, σημείο 1.4, δεν έχει δημοσιευτεί ακόμη· ΕΕ C 226 της 16.7.2014, σ. 21.

(22)  ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 131.

(23)  Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης 2018, σημείο 3.3.4, δεν έχει δημοσιευτεί ακόμη

(24)  ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 131.