28.6.2018

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 227/20

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ο ρόλος της Τουρκίας στην προσφυγική κρίση»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2018/C 227/03)

Εισηγητής: ο κ.

Δημήτρης ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	22.9.2016
Νομική βάση	Άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού κανονισμού
	Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο τμήμα	Εξωτερικές σχέσεις
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	7.11.2017
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	14.2.2018
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	532
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	227/6/12

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η Τουρκία παίζει κρίσιμο και αποφασιστικό ρόλο στη διαχείριση της λεγόμενης «προσφυγικής κρίσης» στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Μεσογείου και έχει καταβάλει προσπάθειες για να αντεπεξέλθει σε αυτήν την κρίση με ίδια μέσα, αλλά και με τη βοήθεια της ΕΕ και της διεθνούς κοινότητας.

1.2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ΕΕ, ακόμη και σήμερα, παρά την εκρηκτική κατάσταση της λεγόμενης «προσφυγικής κρίσης», —και λόγω της αναιτιολόγητης άρνησης κάποιων κρατών μελών να αναλάβουν τις υποχρεώσεις τους που ορίζονται τόσο από διεθνείς συμβάσεις όσο και από τις ίδιες τις Συνθήκες της ΕΕ, αλλά και από ομόφωνες αποφάσεις οι οποίες έχουν ληφθεί σε Συνόδους Κορυφής ή σε Συμβούλια υπουργών—, δεν έχει κατορθώσει να δημιουργήσει μια πειστική και αποτελεσματική κοινή ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική και ένα κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου και γι’ αυτό καλεί το Συμβούλιο και την Επιτροπή να εργαστούν πιο αποφασιστικά στον τομέα αυτόν και να υποχρεώσουν τα κράτη μέλη, που δεν τηρούν τις ευρωπαϊκές δεσμεύσεις τους, να ανταποκριθούν άμεσα.

1.3.

Η ΕΟΚΕ καταδικάζει απερίφραστα την ξενοφοβική στάση ορισμένων κρατών μελών απέναντι στην προσφυγική κρίση και θεωρεί ότι η στάση αυτή είναι αντίθετη προς τις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ.

1.4.

Η ΕΟΚΕ δηλώνει ότι είναι έτοιμη να συμβάλει με κάθε τρόπο στην αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης, συνεργαζόμενη με τα ευρωπαϊκά όργανα και με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (εργοδότες, εργαζομένους και ΜΚΟ), γεγονός που αποδεικνύεται από το σημαντικό έργο που ήδη έχει γίνει τόσο με σωρεία γνωμοδοτήσεων όσο και με αποστολές στις χώρες που πλήττονται από αυτή την ανθρωπιστική καταστροφή.

1.5.

Από την υπογραφή της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας μέχρι σήμερα, είναι σημαντική και διαρκής η μείωση του αριθμού των ατόμων που διασχίζουν παράνομα τα ευρωπαϊκά σύνορα ή χάνουν τη ζωή τους στο Αιγαίο. Την ίδια, ωστόσο, στιγμή, παρατηρείται ραγδαία αύξηση των ροών προς άλλα κράτη του Νότου, γεγονός το οποίο ανησυχεί ιδιαιτέρως την ΕΟΚΕ. Ακολούθως, οι επιδόσεις των κρατών μελών της ΕΕ, τόσο στην επανεγκατάσταση όσο και στη μετεγκατάσταση, εξακολουθούν να είναι απογοητευτικές. Ενώ έχουν τεθεί οι αναγκαίες βάσεις για την εφαρμογή των εν λόγω προγραμμάτων, ο σημερινός ρυθμός εξακολουθεί να είναι χαμηλότερος από αυτόν που απαιτείται για να εκπληρωθούν οι στόχοι που ορίστηκαν, προκειμένου να διασφαλιστεί η μετεγκατάσταση και η επανεγκατάσταση όλων των επιλέξιμων ατόμων.

1.6.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία τη διαμόρφωση και υιοθέτηση εκ μέρους της Τουρκίας ενός ενιαίου καθεστώτος απονομής διεθνούς προστασίας στους αιτούντες άσυλο, σύμφωνα με τις διεθνείς και τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές (1), το οποίο να μην εισάγει διακρίσεις μεταξύ των αιτούντων διεθνή προστασία ανάλογα με την εθνική τους προέλευση, αλλά να χορηγεί όμοια προστασία σε όλους τους. Μεταξύ άλλων, προτείνεται η κατάργηση του γεωγραφικού περιορισμού για τους μη Ευρωπαίους αιτούντες άσυλο, καθώς και της διάκρισης μεταξύ Σύρων και μη Σύρων αιτούντων άσυλο (2). Επίσης, πρέπει να εξασφαλίζεται η αρχή της μη επαναπροώθησης.

1.7.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία τη βελτίωση των συνθηκών φιλοξενίας στην Τουρκία, καθώς και των πολιτικών κοινωνικής και οικονομικής ένταξης των αναγνωρισμένων προσφύγων, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την πρόσβαση στην εργασία, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, την εκπαίδευση και την παροχή στέγασης. Ιδιαίτερη μέριμνα θα πρέπει να δοθεί στην προστασία των ασυνόδευτων ανηλίκων και των παιδιών, ιδιαίτερη σε ό,τι αφορά την πρόσβαση στην εκπαίδευση και την προστασία από την καταναγκαστική εργασία και την εξαναγκαστική τέλεση γάμων (3).

1.8.

Η ΕΟΚΕ ζητεί τη διαμόρφωση ενός σοβαρού ανεξάρτητου μηχανισμού ελέγχου και επιτήρησης της Ευρω-τουρκικής Δήλωσης για το προσφυγικό, προκειμένου –σε συνεργασία με τις τουρκικές αρχές, τις διεθνείς ΜΚΟ και τις εξειδικευμένες ανθρωπιστικές οργανώσεις– να παρακολουθείται η εφαρμογή και η τήρηση των συμφωνηθέντων και από τις δύο πλευρές, σύμφωνα με το Διεθνές και το Ενωσιακό Δίκαιο (4).

1.9.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία την ενίσχυση του ρόλου της Ευρωπαϊκής Συνοριακής Ακτοφυλακής για την εξάρθρωση των δικτύων λαθρομετανάστευσης και την καταπολέμηση της διακίνησης ανθρώπων, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο (5).

1.10.

Η ΕΟΚΕ ζητά την πλήρη συμμόρφωση των κρατών μελών της ΕΕ που δεν συμμετέχουν μέχρι στιγμής στις διαδικασίες μετεγκατάστασης (relocation) και επανεγκατάστασης (resettlement), καθώς και την επιτάχυνση των εν λόγω προγραμμάτων. Θετική εξέλιξη προς την κατεύθυνση αυτή συνιστούν οι αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς επίσης και οι προσπάθειες της Επιτροπής για τον καλύτερο συντονισμό ανάμεσα στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και τα κράτη μέλη. Με τις αποφάσεις του, το ΔΕΕ αποδοκιμάζει ευθέως τη συμπεριφορά συγκεκριμένων κρατών να μην δεχτούν πρόσφυγες στο έδαφός τους, γεγονός που αντιβαίνει, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το Δικαστήριο, στην υποχρέωση αλληλεγγύης και δίκαιης κατανομής βαρών, την οποία υπέχουν τα κράτη μέλη της Ένωσης στον τομέα της πολιτικής ασύλου.

1.11.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει έντονες ανησυχίες σχετικά με την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εν γένει στην Τουρκία, ιδίως μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος. Πιστεύουμε ότι η σημερινή κυβέρνηση της Τουρκίας ενδέχεται να καταπατά τις αρχές και αξίες της ΕΕ, όπως αυτές προβλέπονται στο άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (6). Όλως ιδιαιτέρως ανησυχεί για τη μη απρόσκοπτη λειτουργία των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στην Τουρκία, ιδιαίτερα μετά την επιβολή της κατάστασης έκτακτης ανάγκης στην Τουρκία, και θεωρεί ότι αυτές παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανθρωπιστική κατάσταση των προσφύγων, τόσο σε επίπεδο σχεδιασμού όσο και σε επίπεδο υλοποίησης προγραμμάτων ενσωμάτωσης των προσφύγων στις τοπικές κοινωνίες.

1.12.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν και πρέπει να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην Τουρκία για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης.

1.13.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τις ανησυχίες της για την ένταση που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα στις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας και τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει μια περαιτέρω κλιμάκωση της έντασης αυτής τόσο στην εφαρμογή της ευρωτουρκικής συμφωνίας όσο και εν γένει στις ευρωτουρκικές σχέσεις. Η ΕΟΚΕ συνεχίζει να θεωρεί ότι οι ευρωτουρκικές σχέσεις θα πρέπει να διατηρηθούν μέσα στην τροχιά της ενταξιακής προοπτικής της Τουρκίας, με απόλυτο σεβασμό του ευρωπαϊκού κεκτημένου.

2.   Εισαγωγικές παρατηρήσεις: από το Ευρωπαϊκό θεματολόγιο για τη μετανάστευση στη Συμφωνία της 18ης Μαρτίου 2016

2.1.

Μετά την έναρξη του πολέμου στη Συρία, ο οποίος δημιούργησε μια τεράστια ανθρωπιστική κρίση, και την εκρηκτική κατάσταση που δημιουργήθηκε στο Ιράκ λόγω της συνεχιζόμενης ασταθούς πολιτικής κατάστασης, χιλιάδες πρόσφυγες κάτω από απάνθρωπες συνθήκες άρχισαν να διασχίζουν τα σύνορα της Τουρκίας με τελικό προορισμό της χώρες της ΕΕ και κυρίως τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης. Η Τουρκία βρέθηκε να φιλοξενεί περίπου τρία εκατομμύρια ανθρώπινες ψυχές, οι οποίες, με κίνδυνο της ζωής τους, πέρασαν μέσα από εμπόλεμες ζώνες και με κίνδυνο της ζωής τους, επίσης, παράτυπα, προσπάθησαν και προσπαθούν να περάσουν τα ευρωπαϊκά σύνορα της Ελλάδας.

2.2.

Η Τουρκία, ως πρώτη χώρα υποδοχής, έπαιξε και συνεχίζει να παίζει ιδιαίτερα κρίσιμο ρόλο στη λεγόμενη «προσφυγική κρίση», η οποία έχει καταστεί ένα από τα σημαντικότερα άλυτα προβλήματα της ΕΕ.

2.3.

Το Ευρωπαϊκό θεματολόγιο για τη μετανάστευση, που παρουσιάστηκε ύστερα από δύσκολες και μακροχρόνιες ενδοευρωπαϊκές διαπραγματεύσεις τον Μάιο του 2015, αποτέλεσε την πρώτη απόπειρα της ΕΕ να αντιμετωπίσει το δράμα των χιλιάδων προσφύγων που, με κίνδυνο της ζωής τους, διασχίζουν εμπόλεμες ζώνες ή επιχειρούν να διασχίσουν τη Μεσόγειο, εισάγοντας για πρώτη φορά έννοιες, όπως αυτή της εσωτερικής μετεγκατάστασης και της επανεγκατάστασης. Το θεματολόγιο προβλέπει άμεσα, αλλά και μακροπρόθεσμα μέτρα για την αντιμετώπιση των σοβαρών μεταναστευτικών ρευμάτων που αντιμετωπίζει η ΕΕ, ιδιαίτερα οι χώρες της Μεσογείου, και των προβλημάτων τα οποία δημιουργούνται από τη διαχείριση τέτοιου είδους κρίσεων. Μεταξύ άλλων, προβλέπεται τριπλασιασμός των οικονομικών πόρων που προορίζονται για τη Frontex, μετεγκατάσταση προσφύγων και μεταναστών σε χώρες της ΕΕ με συγκεκριμένα κριτήρια και ποσοστώσεις, ενεργοποίηση, για πρώτη φορά, του μηχανισμού επείγουσας κατάστασης για να βοηθηθούν τα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν αιφνίδια εισροή προσφύγων σύμφωνα με το άρθρο 78 παράγραφος 3 της ΣΛΕΕ, καθώς και έναρξη, στο πλαίσιο της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας, μιας επιχείρησης στη Μεσόγειο για την εξάρθρωση των δικτύων λαθρομετανάστευσης και την καταπολέμηση της διακίνησης ανθρώπων, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο.

2.4.

Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η Δήλωση της ΕΕ με την Τουρκία, της 18ης Μαρτίου 2016, για τον περιορισμό της προσφυγικής κρίσης, η οποία για διαδικαστικούς λόγους ονομάστηκε άτυπα συμφωνία για την παράτυπη μετανάστευση, από την Τουρκία προς την ΕΕ, και για την αντικατάστασή της με νόμιμους διαύλους επανεγκατάστασης προσφύγων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (7). Μεταξύ άλλων, προβλέπονται τα εξής: i) Όλοι οι «παράτυποι μετανάστες» που θα φθάνουν από την Τουρκία στην Ελλάδα μετά τις 20 Μαρτίου 2016 θα επιστρέφονται στην Τουρκία, στη βάση διμερούς συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας. ii) Όλοι όσοι δεν καταθέτουν αίτημα ασύλου και όσων η αίτηση κρίνεται αβάσιμη ή απαράδεκτη θα επιστρέφονται στην Τουρκία. iii) Ελλάδα και Τουρκία, επιβοηθούμενες από τα ευρωπαϊκά όργανα, θα υπογράψουν όλες τις απαραίτητες διμερείς συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένης αυτής που θα προβλέπει τη σταθερή πλέον παρουσία Τούρκων αξιωματικών στα ελληνικά νησιά και Ελλήνων αξιωματικών στην Τουρκία, από τις 20 Μαρτίου και μετά, με σκοπό την υλοποίηση των συμφωνιών αυτών. iv) Για κάθε Σύρο που θα επιστρέφει στην Τουρκία από τα ελληνικά νησιά, ένας Σύρος θα εγκαθίσταται στην ΕΕ. v) Για την υλοποίηση της αρχής «ένας για έναν» θα θεσμοθετηθεί σχετικός μηχανισμός –σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με ευρωπαϊκές Υπηρεσίες, με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ και με τα κράτη μέλη– που θα τεθεί σε εφαρμογή από την πρώτη ημέρα των επιστροφών. vi) Προτεραιότητα επανεγκατάστασης στην ΕΕ έχουν πλέον Σύροι από την Τουρκία και όχι από την Ελλάδα, καθώς προτεραιότητα επανεγκατάστασης στην ΕΕ δίδεται σε μετανάστες που δεν έχουν στο παρελθόν εισέλθει ή προσπαθήσει να εισέλθουν στην ΕΕ.

2.5.

Η Επιτροπή, σε συμπληρωματικό σημείωμα για τη Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας, της 18ης Μαρτίου, που εξέδωσε (8), υποστηρίζει το ενδεχόμενο να χαρακτηριστεί η Τουρκία «ασφαλής τρίτη χώρα» (9). Στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγει και η Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με την πορεία υλοποίησης των δράσεων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού θεματολογίου για τη μετανάστευση, όπου, σύμφωνα με την κρίση της, η έννοια της ασφαλούς τρίτης χώρας –όπως ορίζεται στην Οδηγία για τις διαδικασίες ασύλου– δεν προϋποθέτει απουσία επιφυλάξεων και γεωγραφικών περιορισμών στην εφαρμογή της σύμβασης της Γενεύης, αλλά επί της αρχής δυνατότητα να λάβει κανείς προστασία κατά τα οριζόμενα στη σύμβαση (10).

2.6.

Από τη δική της πλευρά, η ΕΟΚΕ έχει εκφράσει την άποψη ότι δεν πρέπει με κανέναν τρόπο να εφαρμόζεται η έννοια της ασφαλούς χώρας καταγωγής σε περιπτώσεις μη σεβασμού της ελευθερίας του Τύπου ή παραβίασης της πολιτικής πολυφωνίας, καθώς επίσης και σε χώρες όπου υφίστανται διώξεις λόγω φύλου ή/και γενετήσιου προσανατολισμού ή λόγω της ιδιότητας του μέλους εθνικής, εθνοτικής, πολιτισμικής ή θρησκευτικής μειονότητας. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να αξιολογούνται για να περιληφθεί μια χώρα στον κατάλογο των ασφαλών χωρών καταγωγής: μεταξύ άλλων, πρόσφατη πληροφόρηση από πηγές όπως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR), η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO), το Συμβούλιο της Ευρώπης και άλλες οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων (11).

2.7.

Από την υπογραφή της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας μέχρι σήμερα, είναι σημαντική και διαρκής η μείωση του αριθμού των ατόμων που διασχίζουν παράνομα τα ευρωπαϊκά σύνορα ή χάνουν τη ζωή τους στο Αιγαίο (12). Την ίδια, ωστόσο, στιγμή, παρατηρείται ραγδαία αύξηση των ροών προς άλλα κράτη του Νότου, γεγονός το οποίο ανησυχεί ιδιαιτέρως την ΕΟΚΕ. Ακολούθως, οι επιδόσεις των κρατών μελών της ΕΕ τόσο στην επανεγκατάσταση όσο και στη μετεγκατάσταση εξακολουθούν να είναι απογοητευτικές. Ενώ έχουν τεθεί οι αναγκαίες βάσεις για την εφαρμογή των εν λόγω προγραμμάτων, ο σημερινός ρυθμός εξακολουθεί να είναι χαμηλότερος από αυτόν που απαιτείται για να εκπληρωθούν οι στόχοι που ορίστηκαν προκειμένου να διασφαλιστεί η μετεγκατάσταση και η επανεγκατάσταση όλων των επιλέξιμων ατόμων (13).

3.   Ο μηχανισμός των ασφαλών χωρών: ασφαλής τρίτη χώρα και πρώτη χώρα ασύλου

3.1.

Οι έννοιες της «ασφαλούς χώρας καταγωγής», της «ασφαλούς τρίτης χώρας» και της «πρώτης χώρας ασύλου» προσδιορίζονται στην Οδηγία 2013/32/ΕΕ σχετικά με τις κοινές διαδικασίες για τη χορήγηση και ανάκληση του καθεστώτος διεθνούς προστασίας, η οποία θέτει κοινά πρότυπα διαδικασίας και εγγυήσεων για όσους υποβάλλουν αιτήσεις διεθνούς προστασίας στα κράτη μέλη της ΕΕ. Συγκεκριμένα, η Οδηγία προβλέπει τέσσερις κατηγορίες ασφαλών χωρών. Πρόκειται για: την πρώτη χώρα ασύλου (άρθρο 35), τις ασφαλείς τρίτες χώρες (άρθρο 38), τις ασφαλείς χώρες καταγωγής (άρθρο 37) και τις ευρωπαϊκές ασφαλείς τρίτες χώρες (άρθρο 39) (14).

3.2.

Από τη συνδυαστική ανάγνωση των άρθρων 39 της Οδηγίας 2013/32/ΕΕ περί ευρωπαϊκής ασφαλούς τρίτης χώρας και 35 περί πρώτης χώρας ασύλου, προκύπτει ένα μείζον και ένα έλασσον καθεστώς διεθνούς προστασίας, στο μέσον του οποίου βρίσκεται το καθεστώς του άρθρου 38 περί ασφαλούς τρίτης χώρας. Το άρθρο 39 προβλέπει την υψηλότερη προστασία, καθώς αναφέρεται σε χώρα που έχει κυρώσει τη σύμβαση της Γενεύης χωρίς γεωγραφικούς περιορισμούς, παρέχει το μέγιστο της προστασίας που προβλέπει η σύμβαση, στη χώρα ισχύει καθ’ ολοκληρία το άρθρο 36 της σύμβασης και η χώρα υπόκειται στους ελεγκτικούς μηχανισμούς της σύμβασης. Στον αντίποδα, βρίσκεται το άρθρο 35 της οδηγίας, όπου αρκείται σε παρασχεθείσα προστασία πρόσφυγα ή άλλη επαρκή προστασία με πυρήνα την εφαρμογή της αρχής της μη επαναπροώθησης.

3.3.

Σύμφωνα με το άρθρο 38 της Οδηγίας 2013/32/ΕΕ, μια χώρα θεωρείται ασφαλής τρίτη χώρα για έναν συγκεκριμένο αιτούντα, όταν πληρούνται σωρευτικά τα εξής κριτήρια: α) δεν απειλούνται η ζωή και η ελευθερία του λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, συμμετοχής σε ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα ή πολιτικών πεποιθήσεων· β) η χώρα αυτή τηρεί την αρχή της μη επαναπροώθησης, σύμφωνα με τη σύμβαση της Γενεύης· γ) δεν υπάρχει κίνδυνος σοβαρής βλάβης για τον αιτούντα· δ) η χώρα αυτή απαγορεύει την απομάκρυνση κάποιου σε χώρα όπου αυτός κινδυνεύει να υποστεί βασανιστήρια ή σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση ή τιμωρία, όπως ορίζεται στο Διεθνές Δίκαιο· ε) υπάρχει η δυνατότητα να ζητηθεί το καθεστώς του πρόσφυγα και, στην περίπτωση που ο αιτών αναγνωρισθεί ως πρόσφυγας, να του χορηγηθεί προστασία σύμφωνα με τη σύμβαση της Γενεύης· και στ) ο αιτών έχει σύνδεσμο με την εν λόγω τρίτη χώρα, βάσει του οποίου θα ήταν εύλογο για αυτόν να μεταβεί σε αυτήν τη χώρα. Στην περίπτωση, λοιπόν, που οι αρμόδιες αρχές κρίνουν ότι μια χώρα, όπως η Τουρκία, χαρακτηρίζεται πρώτη χώρα ασύλου ή ασφαλής τρίτη χώρα για έναν αιτούντα, τότε απορρίπτουν με σχετική απόφασή τους την αίτηση διεθνούς προστασίας ως απαράδεκτη, χωρίς να την εξετάσουν επί της ουσίας (15).

3.4.

Η αρχή της μη επαναπροώθησης αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο του καθεστώτος της διεθνούς προστασίας των προσφύγων και κατοχυρώνεται συμβατικά στο άρθρο 33 παράγραφος 1 της σύμβασης της Γενεύης του 1951 (16). Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες έχει σημειώσει ότι το εν λόγω άρθρο εισάγει μια κεντρική για τη σύμβαση αρχή, η οποία έχει φτάσει να αποτελεί αρχή του εθιμικού διεθνούς δικαίου, ήτοι να είναι δεσμευτική για όλα τα κράτη της διεθνούς κοινότητας, ανεξάρτητα εάν έχουν επικυρώσει ή όχι τη σύμβαση της Γενεύης (17).

3.5.

Την προστασία, τέλος, που παρέχεται με το άρθρο 33 παράγραφος 1, δικαιούται να επικαλείται κάθε πρόσωπο που είναι πρόσφυγας σύμφωνα με τη σύμβαση του 1951, καθώς και όσοι πληρούν τις προϋποθέσεις του ορισμού του πρόσφυγα του άρθρου 1 Α(2) της σύμβασης του 1951, ακόμη και στην περίπτωση που δεν έχει επίσημα αναγνωριστεί το σχετικό καθεστώς στο πρόσωπο του ενδιαφερόμενου (18). Τούτο έχει ιδιαίτερη σημασία για τους αιτούντες άσυλο, καθώς υπάρχει η πιθανότητα να είναι πρόσφυγες, οπότε και δεν πρέπει να απομακρύνονται ούτε να απελαύνονται από τη χώρα ασύλου έως ότου καθοριστεί με οριστική απόφαση το καθεστώς τους (19).

4.   Η Τουρκία ως «ασφαλής τρίτη χώρα»

4.1.

Η Τουρκία από το 2011 φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων από τη Συρία (πάνω από 3 εκατομμύρια Σύροι πρόσφυγες — 3 222 000). Την ίδια στιγμή, στον Λίβανο, μια χώρα με πληθυσμό περίπου 4,8 εκατομμύρια, φιλοξενούνται πάνω από 1 000 000 καταγεγραμμένοι πρόσφυγες. Η Ιορδανία έχει το τρίτο μεγαλύτερο ποσοστό προσφύγων από τη Συρία (654 582), ενώ το Ιράκ και η Αίγυπτος φιλοξενούν, 244 235 και 124 534 καταγεγραμμένους πρόσφυγες, αντίστοιχα (20).

4.2.

Η Τουρκία έχει επικυρώσει τη σύμβαση της Γενεύης για τους πρόσφυγες και το Πρωτόκολλο του 1967, διατηρεί όμως έναν γεωγραφικό περιορισμό για τους μη Ευρωπαίους αιτούντες άσυλο. Συγκεκριμένα, αναγνωρίζει μόνο τους πρόσφυγες που προέρχονται από την Ευρώπη, ήτοι από χώρες που είναι μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης (21). Από τον Απρίλιο του 2014, η Τουρκία έχει υιοθετήσει νέα νομοθεσία περί αλλοδαπών και διεθνούς προστασίας. Ο νόμος προβλέπει τέσσερα είδη καθεστώτων προστασίας στην Τουρκία: α) «καθεστώς πρόσφυγα» για αναγνωρισμένους πρόσφυγες με βάση τη σύμβαση της Γενεύης, πολίτες δηλαδή ενός εκ των 47 κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης· β) «καθεστώς υπό όρους πρόσφυγα» για αναγνωρισμένους μη Ευρωπαίους πρόσφυγες· γ) «καθεστώς επικουρικής προστασίας», το οποίο γίνεται να αναγνωριστεί τόσο σε Ευρωπαίους όσο και σε μη Ευρωπαίους πολίτες, οι οποίοι δεν πληρούν μεν τις προϋποθέσεις της σύμβασης της Γενεύης για τους πρόσφυγες προκειμένου να αναγνωριστούν ως πρόσφυγες, πλην όμως κινδυνεύουν σε περίπτωση επιστροφής στη χώρα καταγωγής τους να υποστούν θανατική ποινή, βασανιστήρια ή εν γένει απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή να υποστούν βλάβη λόγω ένοπλων συγκρούσεων στη χώρα τους· και δ) «καθεστώς προσωρινής προστασίας», το οποίο χορηγείται σε περίπτωση μαζικών εισροών (22).

4.3.

Οι Σύροι που έφτασαν μαζικά έλαβαν αρχικά καθεστώς «επισκέπτη» (misâfir) και στη συνέχεια καθεστώς προσωρινής προστασίας, χωρίς, ωστόσο, να έχουν δικαίωμα να υποβάλουν αίτηση για το καθεστώς του πρόσφυγα. Σκοπός της ρύθμισης είναι να παραμείνουν στην Τουρκία μόνον όσο διαρκεί η εμπόλεμη κατάσταση στη Συρία, και στη συνέχεια να επιστρέψουν εκεί όταν η κατάσταση βελτιωθεί.

4.3.1.

Σε ό,τι αφορά τους πολίτες άλλων χωρών (μη Σύρους), αυτοί αιτούνται ατομικά άσυλο και στη συνέχεια καταχωρούνται με μια παράλληλη διαδικασία σύμφωνα με τον νέο Νόμο περί Αλλοδαπών και Διεθνούς Προστασίας που έχει τεθεί σε ισχύ από τον Απρίλιο του 2014. Σύμφωνα με τη διαδικασία αυτή, οι αιτούντες απευθύνονται τόσο στη Γενική Διεύθυνση Διαχείρισης των Μεταναστευτικών Ροών (DGMM/Directorate General of Migration Management), η οποία διεξάγει τη διαδικασία καθορισμού του καθεστώτος, όσο και στην Ύπατη Αρμοστεία. Η τελευταία διεξάγει έναν παράλληλο καθορισμό του καθεστώτος και κάνει προτάσεις για μετεγκατάσταση· οι αποφάσεις της ωστόσο δεν έχουν νομική ισχύ, αλλά περιλαμβάνονται στην αξιολόγηση της DGMM. Είναι, λοιπόν, προφανές ότι, καθώς η σχετική νομοθεσία στην Τουρκία προβλέπει διαφορετικά πρότυπα προστασίας και διαδικαστικούς κανόνες για τους Σύρους και τους υπηκόους άλλων τρίτων χωρών, εισάγει με τον τρόπο αυτό ανισότητες όσον αφορά τόσο την πρόσβαση όσο και το περιεχόμενο της προστασίας.

4.4.

Σοβαρά εμπόδια, επίσης, ελλείψεις και προβλήματα παρουσιάζονται και σε ό,τι αφορά την πρόσβαση στην εργασία, καθώς και σε βασικές υπηρεσίες, όπως είναι η υγειονομική περίθαλψη και η πρόνοια, η εκπαίδευση και γενικότερα οι διαδικασίες ένταξης στην κοινωνία (23). Μολονότι η Τουρκία έχει αναγνωρίσει το δικαίωμα εργασίας στους Σύρους από τον Ιανουάριο του 2016, στην πράξη, πολύ λίγοι έχουν λάβει άδειες εργασίας, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι να απασχολούνται στη «μαύρη» εργασία (24). Στα παραπάνω θα πρέπει να προστεθεί ο ρητός και κατηγορηματικός αποκλεισμός των δικαιούχων διεθνούς προστασίας από την πιθανότητα μακροχρόνιας ενσωμάτωσης στην Τουρκία (άρθρο 25 του Νόμου περί Αλλοδαπών και Διεθνούς Προστασίας), καθώς και οι περιορισμοί στην ελεύθερη μετακίνηση των προσφύγων σύμφωνα με το άρθρο 26 του ανωτέρω νόμου. Είναι, λοιπόν, προφανές ότι η προστασία που χορηγείται στον αιτούντα διεθνή προστασία στην Τουρκία υπολείπεται ως προς τις νομικές εγγυήσεις και την απόλαυση των δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται για τους αναγνωρισμένους πρόσφυγες από τη σύμβαση της Γενεύης, όπως είναι το δικαίωμα κυκλοφορίας στην επικράτεια της συμβαλλόμενης χώρας (άρθρο 26 της σύμβασης του 1951), το δικαίωμα πολιτογράφησης (άρθρο 34 της σύμβασης του 1951) και το δικαίωμα στην εργασία (άρθρα 17, 18, 19 της σύμβασης του 1951).

4.5.

Περαιτέρω, ερωτηματικά προκύπτουν για τον χαρακτηρισμό της Τουρκίας ως «ασφαλούς τρίτης χώρας», σε ό,τι αφορά τον σεβασμό της αρχής της μη επαναπροώθησης, όπως αυτή κατοχυρώνεται στα άρθρα 33(1) της σύμβασης της Γενεύης, 3 της Ευρωπαϊκής σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και 3(2) της σύμβασης κατά των βασανιστηρίων και άλλων μορφών σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης (25). Πέραν του ότι η Τουρκία έχει ιστορικό επαναπροώθησης των μη Ευρωπαίων αιτούντων άσυλο, πρόσφατες αναφορές διεθνών οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων κάνουν λόγο τόσο για αρνήσεις εισόδου, όσο και για μαζικές επαναπροωθήσεις στο συριακό έδαφος (26). Είναι χαρακτηριστικό ότι, μόλις μία ημέρα μετά την υπογραφή της Συμφωνίας, η Διεθνής Αμνηστία δημοσιοποίησε ακόμα ένα περιστατικό μαζικής επαναπροώθησης Αφγανών προσφύγων πίσω στην Καμπούλ (27). Στο ίδιο πλαίσιο, με ψήφισμα που υιοθετήθηκε στις 20 Απριλίου 2016 από την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης, μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι οι επιστροφές τόσο Σύρων όσο και πολιτών άλλων χωρών στην Τουρκία είναι αντίθετες προς το Ενωσιακό και Διεθνές Δίκαιο (28). Είναι, λοιπόν, προφανές ότι δεν υπάρχουν οι απαιτούμενες εγγυήσεις για το γεγονός ότι η αρχή της μη επαναπροώθησης τηρείται αποτελεσματικά (29).

---

(1)  Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Έκθεση του 2016 για την Τουρκία, Βρυξέλλες, 9.11.2016, SWD (2016) 366 final, διαθέσιμη στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2016/20161109_report_turkey.pdf, σ. 77-78.

(2)  Διερευνητικές αποστολές της ΕΟΚΕ για την κατάσταση των προσφύγων από τη σκοπιά των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, «Έκθεση σχετικά με τη διερευνητική αποστολή στην Τουρκία», 9-11 Μαρτίου 2016, διαθέσιμη στη:-http://www.eesc.europa.eu/resources/docs/eesc-fact-finding-missions-refugees_turkey_en.pdf, σ. 2.

(3)  Βλέπε υποσημείωση 2.

(4)  Διεθνής Αμνηστία, «Europe’s gatekeeper: unlawful detention and deportation of refugees from Turkey», διαθέσιμο στην ηλεκτρονική διεύθυνση: https://www.amnesty.org/en/documents/document/?indexNumber=eur44%2f3022%2f2015&language=en, σ. 14.

(5)  Βλέπε υποσημείωση 2.

(6)  Το άρθρο 2 ορίζει τα εξής: «Η Ένωση βασίζεται στις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου, καθώς και του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες. Οι αξίες αυτές είναι κοινές στα κράτη μέλη εντός κοινωνίας που χαρακτηρίζεται από τον πλουραλισμό, την απαγόρευση των διακρίσεων, την ανοχή, τη δικαιοσύνη, την αλληλεγγύη και την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών.»

(7)  Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Εξωτερικές υποθέσεις & διεθνείς σχέσεις, 18.3.2016, http://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2016/03/18-eu-turkey-statement/.

(8)  Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «Factsheet on the EU-Turkey Agreement» (Ενημερωτικό δελτίο για τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας), 19.3.2016, διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-16-963_en.htm.

(9)  «Ποια είναι η νομική βάση για την επιστροφή των αιτούντων άσυλο από τα ελληνικά νησιά στην Τουρκία; Οι αιτήσεις των ατόμων που ζητούν άσυλο στην Ελλάδα θα εξετάζονται κατά περίπτωση, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του ενωσιακού και του διεθνούς δικαίου και την αρχή της μη επαναπροώθησης. Θα γίνονται ατομικές συνεντεύξεις, ατομικές αξιολογήσεις και θα υπάρχει δικαίωμα προσφυγής. Δεν θα υπάρξει γενική και αυτόματη επιστροφή των αιτούντων άσυλο. Οι κανόνες της ΕΕ για το άσυλο επιτρέπουν στα κράτη μέλη, υπό ορισμένες σαφώς καθορισμένες περιστάσεις, να κρίνουν μια αίτηση “απαράδεκτη”, δηλαδή να απορρίψουν την αίτηση χωρίς να την εξετάσουν επί της ουσίας. Υπάρχουν δύο νομικές δυνατότητες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να κηρυχθούν απαράδεκτες αιτήσεις ασύλου σε σχέση με την Τουρκία: 1) πρώτη χώρα ασύλου (άρθρο 35 της οδηγίας για τις διαδικασίες ασύλου): όταν το πρόσωπο έχει αναγνωρισθεί ως πρόσφυγας στην εν λόγω χώρα ή, διαφορετικά, απολαύει επαρκούς προστασίας στην εν λόγω χώρα· 2) ασφαλής τρίτη χώρα (άρθρο 38 της οδηγίας για τις διαδικασίες ασύλου): όταν το πρόσωπο δεν έχει ήδη τύχει προστασίας στην τρίτη χώρα, αλλά η τρίτη χώρα μπορεί να εγγυηθεί την ουσιαστική πρόσβαση στην προστασία του προς επανεισδοχή προσώπου».

(10)  «Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι η έννοια της ασφαλούς τρίτης χώρας, όπως ορίζεται στην οδηγία σχετικά με τις διαδικασίες ασύλου39, προβλέπει τη δυνατότητα χορήγησης προστασίας σύμφωνα με τη σύμβαση της Γενεύης αλλά δεν απαιτεί η ασφαλής τρίτη χώρα να έχει κυρώσει τη σύμβαση της Γενεύης χωρίς γεωγραφική επιφύλαξη. Επιπλέον, όσον αφορά το ζήτημα αν υπάρχει σύνδεσμος με τη συγκεκριμένη τρίτη χώρα, και κατά πόσον είναι συνεπώς εύλογο για τον αιτούντα να μεταβεί στη συγκεκριμένη χώρα, μπορεί επίσης να ληφθεί υπόψη το κατά πόσον ο αιτών διήλθε μέσω της εν λόγω ασφαλούς τρίτης χώρας ή εάν η τρίτη χώρα είναι γεωγραφικά πλησίον της χώρας καταγωγής του αιτούντος.» Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με την πορεία υλοποίησης των δράσεων προτεραιότητας στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού θεματολογίου για τη μετανάστευση, 10.2.2016, COM (2016) 85 final.

(11)  Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Θέσπιση ενωσιακού κοινού καταλόγου ασφαλών χωρών καταγωγής» (ΕΕ C 71 της 24.2.2016, σ. 82), σημεία 2.4 και 2.11.

(12)  Ο αριθμός των ημερήσιων διελεύσεων από την Τουρκία στα ελληνικά νησιά παρέμεινε χαμηλός από την τελευταία έκθεση της Επιτροπής, με 75 αφίξεις ημερησίως κατά μέσο όρο. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Βρυξέλλες, 6.9.2017 COM(2017) 470 final — Έκθεση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Συμβούλιο — Έβδομη έκθεση για την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην εφαρμογή της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας. Διαθέσιμη στην ηλεκτρονική διεύθυνση: https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/what-we-do/policies/european-agenda-migration/20170906_seventh_report_on_the_progress_in_the_implementation_of_the_eu-turkey_statement_en.pdf.

(13)  Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, ο συνολικός αριθμός μετεγκαταστάσεων ανέρχεται σε 27 695 άτομα (19 244 από την Ελλάδα και 8 451 από την Ιταλία), ενώ στο πλαίσιο της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας, συνολικά 8 834 Σύροι έχουν επανεγκατασταθεί από την Τουρκία στην ΕΕ. Σε ό,τι αφορά τη χρηματοδοτική στήριξη, στο πλαίσιο της Διευκόλυνσης για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία, από τα 3 δισεκατ. EUR που χορηγήθηκαν ως χρηματοδότηση για την περίοδο 2016-2017, έχουν ήδη υπογραφεί συμβάσεις για συνολικό ποσό ύψους 1,66 δισεκατ. EUR και οι εκταμιεύσεις αυξήθηκαν σε 838 εκατ. EUR. Ο αριθμός των ευάλωτων προσφύγων που υποστηρίζονται από το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας έκτακτης ανάγκης αυξήθηκε από 600 000 σε 860 000 άτομα και αναμένεται να ανέλθει σε 1,3 εκατ. πρόσφυγες έως τα τέλη του 2017. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Βρυξέλλες, 6.9.2017 COM(2017) 465 final — Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Συμβούλιο — Δέκατη πέμπτη έκθεση σχετικά με τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση. Διαθέσιμη στον ιστότοπο: https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/what-we-do/policies/european-agenda-migration/20170906_fifteenth_report_on_relocation_and_resettlement_en.pdf.

(14)  Υποστηρίζεται ότι ο μηχανισμός των ασφαλών χωρών αντίκειται στο άρθρο 31 παράγραφος1 της σύμβασης της Γενεύης, μιας και το διεθνές δίκαιο δεν προβλέπει υποχρέωση κατάθεσης του αιτήματος στην πρώτη χώρα που θα μπορούσε να χορηγηθεί καθεστώς διεθνούς προστασίας. Βλέπε σχετικώς M. Symes & P. Jorro, Asylum Law and Practice, LexisNexis UK, 2003, σ. 448; G. Goodwin & J. McAdam, «The Refugee in International Law», Oxford University Press, 2007, σ. 392. Για την αντίθετη άποψη, μεταξύ άλλων, βλέπε K. Hailbronner, «The Concept of “Safe Country” and Expeditious Asylum Procedures: A Western European Perspective», International Journal of Refugee Law, 1993, 5(1): σ. 31-65.

(15)  Σύμφωνα με την Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, από τις πρώτες ημέρες εφαρμογής της Ευρω-Τουρκικής Συμφωνίας για το Προσφυγικό «ο εμπειρογνώμονας της EASO γνωμοδότησε ότι η Τουρκία είναι ασφαλής τρίτη χώρα σε σχέση με τις πρώτες αιτήσεις ασύλου που εξετάστηκαν […]. Η γνωμοδότηση αυτή, πρόκειται για τυποποιημένο κείμενο που επαναλαμβάνεται σε όλες τις απορρίψεις αιτημάτων, ουσιαστικά αναιρεί την εξατομικευμένη κρίση που απαιτείται και ακόμη χειρότερα επιρρίπτει στον αιτούντα άσυλο το βάρος να αποδείξει ότι η Τουρκία δεν είναι ασφαλής τρίτη χώρα κατά πλήρη αντιστροφή του πνεύματος των διατάξεων της οδηγίας. Στις πρώτες αυτές περιπτώσεις οι λακωνικά απορριπτικές αποφάσεις είναι αναιτιολόγητες». Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Σχόλια — κριτικές παρατηρήσεις επί των διατάξεων και της εφαρμογής του Ν. 4375/2016, 21 Απριλίου 2016, σ. 6, διαθέσιμο σε: http://www.hlhr.gr/?MDL=pages&SiteID=1215. Στις 10 Μαΐου 2016, ωστόσο, εκδόθηκε η πρώτη ελληνική απόφαση η οποία χαρακτηρίζει την Τουρκία μη ασφαλή τρίτη χώρα. Συγκεκριμένα, ύστερα από προσφυγή Σύρου που βρισκόταν στη Λέσβο και στον οποίο αρχικά δεν δόθηκε άσυλο, οπότε και θα έπρεπε να επιστρέψει στην Τουρκία, η δευτεροβάθμια επιτροπή προσφυγών έκρινε ότι η Τουρκία δεν είναι ασφαλής τρίτη χώρα, οπότε το αίτημα ασύλου πρέπει να εξεταστεί εκ νέου με περισσότερες λεπτομέρειες και στοιχεία. Το «δεδικασμένο» της πρώτης απόφασης που κρίνει την Τουρκία μη ασφαλή τρίτη χώρα για τους Σύρους έχει μέχρι σήμερα ακολουθηθεί από μεγάλο αριθμό δευτεροβάθμιων επιτροπών προσφυγών.

(16)  Για την αρχή της μη επαναπροώθησης, μεταξύ άλλων, βλέπε E. Lauterpacht & D. Bethlehem, «The scope and content of the principle of non refoulement: Opinion», στο E. Feller, V. Tuerk & F. Nicholson (eds)., Refugee Protection in International Law, UNHCR's Global Consultations on International Protection, Cambridge University Press, Cambridge 2003, σ. 87 — 177. Βλέπε επίσης τη Γνωμοδότηση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες για την Εξω-εδαφική εφαρμογή της αρχής της μη επαναπροώθησης στο πλαίσιο της σύμβασης του 1951 και του Πρωτοκόλλου του 1967 για το καθεστώς των προσφύγων διαθέσιμη στον ιστότοπο: http://www.unhcr.org/refworld/docid/45f17a1a4.html.

(17)  Επισήμανση Διεθνούς Προστασίας της 13ης Σεπτεμβρίου 2001 (A/AC. 96/951, παράγραφος16). Βλέπε επίσης UNHCR, «The Principle of Non Refoulement as a Norm of Customary International Law», Response to the Questions Posed to UNHCR by the Federal Constitutional Court of the Federal Republic of Germany in cases 2 BvR 1938/93, 2 BvR 1953/93, 2 BvR 1954/93» (Η αρχή της μη επαναπροώθησης ως κανόνας του διεθνούς εθιμικού δικαίου, Απάντηση στα ερωτήματα που υπέβαλε στην UNHCR το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας στις υποθέσεις 2 BvR 1938/93, 2 BvR 1953/93, 2 BvR 1954/93). Επίσης, UNHCR, «Note on the Principle of Non Refoulement» (EU Seminar on the Implementation of the 1995 EU Resolution on the Minimum Guarantees for Asylum Procedures), 1.11.1997. Συμπληρωματικά βλέπε επίσης την παράγραφο 4 του Προοιμίου της Διακήρυξης των Κρατών μερών στη σύμβαση του 1951 και/ή στο Πρωτόκολλο του 1967 για το Καθεστώς των Προσφύγων που υιοθετήθηκε κατά την υπουργική διάσκεψη της 12/13 Δεκεμβρίου 2001, HCR/MMSP/2001/09, καθώς και την απόφαση του Εφετείου της Νέας Ζηλανδίας επί της υπόθεσης Zaoui v. Attorney General (No. 2) [2005] 1 NZLR 690, 20.9.2004, παράγραφος 34 & 136.

(18)  Conclusion No. 6 (XXVIII) — 1977 για την Αρχή της μη επαναπροώθησης, παράγραφος (c), Conclusion No. 79 (XLVIII) — 1996 για τη διεθνή προστασία, παράγραφος (j), Conclusion No. 81 (XLVIII) — 1997 για τη διεθνή προστασία, παράγραφος (i).

(19)  UNHCR, «Global Consultations on International Protection/Third Track: Asylum Processes (Fair and Efficient Asylum Procedures)», EC/GC/01/12, 13.5.2001, παράγραφος 4, 8, 13 & 50 (c) και E. Leuterpacht & D. Bethlehem, ανωτέρω υποσημείωση 8, παράγραφος 87 έως 99.

(20)  Για περισσότερες πληροφορίες, βλέπε: http://data.unhcr.org/syrianrefugees/regional.php

(21)  Βλέπε υποσημείωση 2.

(22)  Το κείμενο του νόμου στα αγγλικά, διαθέσιμο σε: http://www.goc.gov.tr/files/files/eng_minikanun_5_son.pdf.

(23)  Βλέπε υποσημείωση 2.

(24)  Meltem Ineli-Ciger, Implications of the New Turkish Law on Foreigners and International Protection and Regulation no. 29153 on Temporary Protection for Syrians Seeking Protection in Turkey, Oxford Monitor of Forced Migration, 2014, 4(2): σ. 28-36.

(25)  Βλέπε υποσημείωση 2.

(26)  Μεταξύ άλλων, βλέπε την ανακοίνωση του Human Rights Watch στις 23 Νοεμβρίου 2015, διαθέσιμη στον ιστότοπο: https://www.hrw.org/news/2015/11/23/turkey-syrians-pushed-back-border.

(27)  Διεθνής Αμνηστία,«Η ψευδαίσθηση της “ασφαλούς χώρας” για την Τουρκία καταρρέει»,23 Μαρτίου 2016, διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: https://www.amnesty.gr/news/press/article/20243/i-pseydaisthisi-tis-asfaloys-horas-gia-tin-toyrkia-katarreei. Για περισσότερα, βλέπε Ο. Ulusoy, «Turkey as a Safe Third Country?», 29 Μαρτίου 2016, διαθέσιμο σε: https://www.law.ox.ac.uk/research-subject-groups/centre-criminology/centreborder-criminologies/blog/2016/03/turkey-safe-third. E. Roman, Th. E. Roman, Th. Baird, and T. Radcliffe, «Why Turkey is Not a “Safe Country”», Φεβρουάριος 2016, Statewatch,http://www.statewatch.org/analyses/no-283-why-turkey-is-not-a-safe-country.pdf.

(28)  Ψήφισμα 2109 (2016), προσωρινή έκδοση, «The situation of refugees and migrants under the EU–Turkey Agreement of 18 March 2016», Συντάκτης(ες): Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης, Προέλευση: Συζήτηση στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση, 20 Απριλίου 2016 (15η συνεδρίαση) (βλέπε, έγγρ. 14028, έκθεση της Επιτροπής Μετανάστευσης, Προσφύγων και Εκτοπισθέντων Ατόμων της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης, εισηγήτρια: η κ. Tineke Strik). Το κείμενο εγκρίθηκε από τη Συνέλευση στις 20 Απριλίου 2016 (15η συνεδρίαση).

(29)  L. Reppeli (2015), «Turkey’s track record with the European Court of Human Rights». Turkish Review, 1 Ιανουαρίου 2015 (διαθέσιμο στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνση: http://archive.is/XmdO5)

---