14.3.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 76/1

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) έχει επίγνωση του ότι η προβληματική των παιδιών και των νέων με υψηλές πνευματικές ικανότητες διερευνάται σχετικά καλά, χάρη στις έρευνες που διεξάγονται εδώ και δεκαετίες και στην ύπαρξη πλούσιας ειδικευμένης επιστημονικής βιβλιογραφίας επί του θέματος (1). Ωστόσο, λόγω της σημασίας του ζητήματος, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στα κράτη μέλη να στηρίξουν τη διεξαγωγή πρόσθετων μελετών και ερευνών και να υιοθετήσουν κατάλληλα μέτρα που να εντείνουν την προσοχή στη διαφορετικότητα όλων των προσώπων γενικά, συμπεριλαμβανομένων προγραμμάτων που να ενεργοποιούν το δυναμικό των παιδιών και νέων υψηλής νοημοσύνης, ώστε να μπορεί αυτό να αξιοποιηθεί σε όλους τους τομείς. Στόχοι της δράσης αυτής θα μπορούσαν να είναι, μεταξύ άλλων, η διευκόλυνση της απασχόλησης και της απασχολησιμότητας εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, μέσα σε μια συγκυρία οικονομικής κρίσης, η αξιοποίηση των ειδικευμένων γνώσεων και η αποτροπή της «διαρροής εγκεφάλων» προς άλλες περιοχές του κόσμου.

1.2

Η ΕΟΚΕ προτείνει να προωθηθεί η ανάπτυξη και το δυναμικό των παιδιών και των νέων με υψηλές πνευματικές ικανότητες, σε όλη τη διάρκεια των διαφόρων φάσεων και μορφών της εκπαίδευσής τους, με αποφυγή της εξειδίκευσης σε υπερβολικά πρώιμα στάδια και με προσοχή στην ποικιλία εντός των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, καθώς επίσης και με την βελτίωση των δυνατοτήτων που προσφέρουν η συνεργασιακή μάθηση και η άτυπη εκπαίδευση.

1.3

Η ΕΟΚΕ συνιστά να προαχθεί η εκπαίδευση και η μάθηση σε όλη τη διάρκεια του βίου, λαμβανομένου υπόψη ότι το πνευματικό δυναμικό του κάθε ατόμου δεν είναι στατικό και ότι εξελίσσεται κατά διαφορετικό τρόπο στα διάφορα στάδια του βίου.

1.4

Η ΕΟΚΕ συνιστά να αποδίδεται στο μέλλον μεγαλύτερη προσοχή στα πρότυπα και στις εμπειρίες εργασίας με φοιτητές υψηλών πνευματικών ικανοτήτων που έχουν αναπτυχθεί στο κάθε κράτος μέλος, ιδίως δε σε όσα από τα πρότυπα αυτά λειτουργούν εις όφελος του συνόλου της κοινωνίας, διευκολύνουν τη συνοχή της, μειώνουν τα ποσοστά σχολικής αποτυχίας και οδηγούν σε βελτίωση της εκπαίδευσης, σύμφωνα με τους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

1.5

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι απαιτείται να εντοπίζονται στον ίδιο το χώρο εργασίας όσοι εργαζόμενοι, ιδίως νέοι, διαθέτουν την ικανότητα και την πρόθεση να αναπτύξουν τις πνευματικές τους δυνατότητες και να συντελέσουν στην καινοτομία, και να τους προσφέρεται η δυνατότητα να συνεχίσουν τις σπουδές τους στον τομέα που αντιστοιχεί στις φιλοδοξίες και τα ενδιαφέροντά τους.

1.6

Η ΕΟΚΕ προτείνει να ενταθεί η εκπαιδευτική μέριμνα για τα παιδιά και τους νέους που διαθέτουν υψηλές πνευματικές ικανότητες, ως προς τις ακόλουθες πτυχές:

1.7

Η βελτίωση της εκπαιδευτικής μέριμνας για τα παιδιά και τους νέους με υψηλές πνευματικές ικανότητες πρέπει να περιλαμβάνει την συναισθηματική αγωγή, ιδιαίτερα σημαντική στην περίοδο της εφηβείας, την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, τη διευκόλυνση της κοινωνικής και εργασιακής τους ένταξης και την προώθηση της ικανότητάς τους για ομαδική εργασία.

1.8

Πρέπει να αξιοποιούνται οι μηχανισμοί και διαδικασίες ανταλλαγών και προσωρινής διαμονής μαθητών σε άλλες χώρες, ώστε να μπορούν να συμμετέχουν οι μαθητές που έχουν κριθεί ως υψηλών πνευματικών ικανοτήτων, ιδίως όσοι προέρχονται από λιγότερο ευνοημένο περιβάλλον.

1.9

Πρέπει να αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες για ανταλλαγή πληροφόρησης και ορθών πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με θέματα ανίχνευσης και μέριμνας για τους μαθητές και φοιτητές με υψηλές πνευματικές ικανότητες.

1.10

Πρέπει να προαχθεί το επιχειρηματικό πνεύμα μεταξύ των παιδιών και των νέων με υψηλές πνευματικές ικανότητες, μέσα από μια οπτική υπευθυνότητας και αλληλεγγύης προς όφελος του συνόλου της κοινωνίας.

2.1

Το πρόγραμμα «Ευρώπη 2020: Στρατηγική για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη», που υιοθέτησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2010, περιλαμβάνει ως μία από τις τρεις κεντρικές του προτεραιότητες την «έξυπνη ανάπτυξη, με την ανάπτυξη μιας οικονομίας που βασίζεται στη γνώση και την καινοτομία». Υπό το πρίσμα αυτό, η εκπαίδευση όλων των πολιτών αναδεικνύεται σε καίριο μέσον για την εξασφάλιση του μέλλοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τούτο συμπεριλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τη βελτίωση του εντοπισμού και της εκπαιδευτικής μέριμνας για τα άτομα υψηλών πνευματικών ικανοτήτων.

2.2

Οι τρέχουσες εκπαιδευτικές πολιτικές των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποδίδουν μεγάλη σημασία στην προσοχή για την ποικιλομορφία των μαθητών, νοούμενη ως δέσμευση ότι θα προσφέρεται σε όλους τους μαθητές και στον καθένα χωριστά η εκπαιδευτική μέριμνα που χρειάζονται για την ανάπτυξη των δυνατοτήτων τους στο έπακρο. Στα πλαίσια των προσπαθειών υπέρ όλων των μαθητών που χρειάζονται εξειδικευμένη εκπαιδευτική στήριξη, απαιτείται να αυξηθούν οι πόροι που απευθύνονται σήμερα σε όσους παρουσιάζουν υψηλές πνευματικές ικανότητες.

2.3

Η ανάλυση της σημερινής κατάστασης στις χώρες που απαρτίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση εμφανίζει μεγάλη ανομοιογένεια όσον αφορά τον εντοπισμό και την εκπαιδευτική μέριμνα για μαθητές υψηλών πνευματικών ικανοτήτων. Επίσης, σαφής είναι η ανάγκη βελτίωσης των εκπαιδευτικών πρακτικών και δραστηριοτήτων που απευθύνονται σε αυτούς τους μαθητές, μια πτυχή που επηρεάζεται άμεσα από την ανεπάρκεια της εξειδικευμένης κατάρτισης των εκπαιδευτικών λειτουργών σε σχέση με το συγκεκριμένο ζήτημα.

3.1.1

Οι διεθνείς μελέτες και έρευνες συμφωνούν ότι υπάρχουν άτομα με προφίλ υψηλών πνευματικών ικανοτήτων και ότι συναντώνται σε όλες τις κοινωνικές ομάδες (2). Αυτό ισχύει και για τον πληθυσμό των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από κοινωνική, πολιτική και εκπαιδευτική άποψη, ο εντοπισμός και η μέριμνα για τα άτομα με υψηλές πνευματικές ικανότητες συνιστά θέμα που έχει ανακύψει σχετικά πρόσφατα και η σημασία του οποίου ασφαλώς θα αυξηθεί κατά τα ερχόμενα χρόνια. Οι μελέτες αυτές συμφωνούν επίσης ότι η βελτίωση του εντοπισμού των μαθητών με υψηλές πνευματικές ικανότητες και της σχετικής εκπαιδευτικής μέριμνας απαιτεί την ενεργό συμμετοχή ολόκληρης της κοινωνίας στο σύνολό της: πολιτικοί ιθύνοντες, εκπαιδευτικοί, επιστήμονες και ερευνητές, οικογένειες και κοινωνικοί εταίροι.

3.1.2

Η επιστημονική βιβλιογραφία που ειδικεύεται στο θέμα των υψηλών πνευματικών ικανοτήτων χρησιμοποιεί διάφορους όρους σχετικά με τις υψηλές ικανότητες: πρώιμη ανάπτυξη (αποτελέσματα ανώτερα των αναμενόμενων για συγκεκριμένη ηλικία), ταλέντο (ιδιαίτερη δεξιότητα σε συγκεκριμένα πεδία: μαθηματικά, μουσική κ.λπ.) και, τέλος, εξαιρετικά υψηλή νοημοσύνη ή υψηλή πνευματική ικανότητα. Η τελευταία αυτή έννοια ορίζεται σήμερα με βάση τα εξής χαρακτηριστικά του ενδιαφερόμενου:

Παρότι η υψηλή πνευματική ικανότητα, στον χώρο της σχολικής και ακαδημαϊκής δραστηριότητας, συνήθως συνδυάζεται με υψηλά αποτελέσματα, παρατηρούνται επίσης σχετικά συχνά περιπτώσεις σχολικής αποτυχίας μεταξύ των μαθητών με υψηλές πνευματικές ικανότητες. Το προφίλ των υψηλών πνευματικών ικανοτήτων δεν πρέπει να νοείται ως στατική κατάσταση, αλλά ως ένα δυναμικό, το οποίο, για να αναπτυχθεί, πρέπει να ανιχνευθεί, να αναγνωριστεί και να τύχει της κατάλληλης αντιμετώπισης από την κοινωνία· διαφορετικά, κινδυνεύει να πάει χαμένο.

3.1.3

Η επιστημονική βιβλιογραφία συμφωνεί επίσης ότι το προφίλ των υψηλών πνευματικών ικανοτήτων έχει πολυδιάστατο χαρακτήρα, δηλαδή ευρύ και πολυδύναμο, που δεν μπορεί να περιοριστεί στην μέτρηση του δείκτη νοημοσύνης, αλλά πρέπει να περιλαμβάνει επίσης την αξιολόγηση πτυχών όπως η πρωτοτυπία και δημιουργικότητα της σκέψης, και το οποίο συχνά εξαρτάται και επηρεάζεται από οικογενειακά και κοινωνικο-πολιτισμικά στοιχεία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως συμβαίνει με κάποια άτομα που εμφανίζουν αυτισμό ή κάποιας μορφής κινητική αναπηρία, το προφίλ των υψηλών πνευματικών ικανοτήτων μπορεί να συνυπάρχει με κάποιο είδος αναπηρίας.

3.1.4

Οι μαθητές και τα άτομα με προφίλ υψηλής νοημοσύνης συναντώνται σε όλες τις κοινωνικές ομάδες και στρώματα, αδιακρίτως φύλου ή κοινωνικής κατάστασης, παρότι στην πράξη οι μηχανισμοί εντοπισμού εμφανίζουν συνήθως τα ακόλουθα φαινόμενα, τα οποία και πρέπει να ληφθούν υπόψη προκειμένου να αντισταθμιστούν:

3.1.5

Όπως συμβαίνει και με τον υπόλοιπο σχολικό πληθυσμό, όταν αναφερόμαστε σε μαθητές και νέους υψηλών πνευματικών ικανοτήτων πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι συνιστούν έναν πολύ ανομοιογενή πληθυσμό.

3.1.6

Υπάρχουν μαθητές που, ενώ παρουσιάζουν προφίλ υψηλής νοημοσύνης, μπορεί να αντιμετωπίζουν δυσκολίες για να ανταπεξέλθουν επιτυχώς στη σχολική τους εκπαίδευση και συγκαταλέγονται στην ομάδα των μαθητών με σχολική αποτυχία, για λόγους όπως η ελλιπής ή ανύπαρκτη εξειδικευμένη εκπαιδευτική μέριμνα ή προβλήματα προσαρμοστικότητας. Συχνή είναι επίσης η περίπτωση μαθητών υψηλής νοημοσύνης που εμφανίζουν προβλήματα περιθωριοποίησης και απόρριψης εκ μέρους της ομάδας, γεγονός που συντελεί κι αυτό στην αύξηση των πιθανοτήτων σχολικής αποτυχίας. Ο κατάλληλος εντοπισμός και μέριμνα για τους μαθητές υψηλής νοημοσύνης αποτελεί παράγοντα που μπορεί και πρέπει να συντελέσει στην μείωση της εγκατάλειψης του σχολείου και την αύξηση του ποσοστού του πληθυσμού με επίπεδο τριτοβάθμιων σπουδών, έναν από τους βασικούς εκπαιδευτικούς στόχους του προγράμματος «Ευρώπη 2020: Στρατηγική για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη».

3.2.1

Η βελτίωση της μέριμνας για τις υψηλές πνευματικές ικανότητες προϋποθέτει διάφορα διακριτά στοιχεία: τον αρχικό εντοπισμό, την ευρεία ψυχο-παιδαγωγική και κοινωνική αξιολόγηση για επιβεβαίωση ή αποκλεισμό της ύπαρξης υψηλών ικανοτήτων και, τέλος, την καθαυτή εκπαιδευτική ανταπόκριση ή μέριμνα, είτε μέσω της επίσημης είτε μέσω της άτυπης εκπαίδευσης.

3.2.2

Είναι γενικά αποδεκτό ότι σημαντικός αριθμός ατόμων υψηλής νοημοσύνης διαφεύγει των διαδικασιών εντοπισμού. Η διαδικασία εντοπισμού μπορεί να εφαρμοστεί ήδη στα τέλη της προσχολικής ή στην αρχή της στοιχειώδους εκπαίδευσης. Όπως και για οποιονδήποτε άλλο μαθητή που εμφανίζει ανάγκες ειδικής εκπαιδευτικής στήριξης, η πρώιμη ανίχνευση της υψηλής νοημοσύνης διευκολύνει την κατάλληλη εκπαιδευτική ανταπόκριση και μέριμνα και προλαμβάνει ενδεχόμενες περιπτώσεις αποτυχίας ή εγκατάλειψης του σχολείου στο μέλλον. Ως εκ τούτου, παρότι η ανίχνευση των υψηλών πνευματικών ικανοτήτων είναι δυνατή και σε πιο προχωρημένα στάδια της εκπαίδευσης ή του βίου, η διαδικασία του αρχικού εντοπισμού και της ψυχο-παιδαγωγικής αξιολόγησης του μαθητικού πληθυσμού που ενδέχεται να εμφανίζει υψηλή νοημοσύνη έχει ιδιαίτερη σημασία.

3.2.3

Ο αρχικός εντοπισμός του μαθητή υψηλών πνευματικών ικανοτήτων συνήθως προκύπτει όταν οι γονείς ή/και οι διδάσκοντες παρατηρούν ότι το συγκεκριμένο παιδί διακρίνεται από τα υπόλοιπα παιδιά της ηλικίας του ή ότι κάποια στιγμή εμφανίζει συμπτώματα δυσπροσαρμοστικότητας. Ο αρχικός αυτός εντοπισμός, που πρέπει ύστερα να επιβεβαιωθεί ή να απορριφθεί από τους ειδικούς, μπορεί να στηριχθεί στις παρακάτω ενδείξεις:

3.2.4

Σε πρώιμες ηλικίες (έως τα 4-5 έτη), χρειάζεται μεγάλη σύνεση κατά τον χαρακτηρισμό ενός μαθητή ως ατόμου υψηλής νοημοσύνης, καθώς το φαινόμενο της πρώιμης ανάπτυξης ή η παρουσία οικογενειακού περιβάλλοντος που προσφέρει πολλά ερεθίσματα για τη σχολική δραστηριότητα μπορεί να οδηγήσει σε εσπευσμένη διάγνωση, που ενδέχεται να μην είναι ούτε σταθερή ούτε ακριβής. Στις περιπτώσεις αυτές, είναι σκόπιμη η διενέργεια επανεξέτασης σε στάδια κατά τα οποία επιβεβαιώνεται η ύπαρξη υψηλών πνευματικών ικανοτήτων ή, αντίθετα, ο μαθητής πλησιάζει προς τα «φυσιολογικά» δεδομένα.

3.2.5

Σε λιγότερο ευνοημένα περιβάλλοντα, το προφίλ της υψηλής νοημοσύνης συμβαίνει συχνά να παραμένει αφανές λόγω κοινωνικο-οικονομικών δυσχερειών και ελλείψεων, ή ακόμη και λόγω των χαμηλών προσδοκιών εκ μέρους των ίδιων των εκπαιδευτικών κέντρων, και να εκδηλώνεται λιγότερο εύκολα. Είναι σημαντικό να λαμβάνεται αυτό υπόψη και να δίδεται ιδιαίτερη προσοχή στην ανάπτυξη και την εξέλιξη των παιδιών και νέων από μειονεκτικό περιβάλλον, ώστε να τους προσφέρεται η εκπαιδευτική μέριμνα που χρειάζονται, συμπεριλαμβανομένου και του εντοπισμού εκείνων που πιθανόν να εμφανίζουν προφίλ υψηλής νοημοσύνης.

3.2.6

Ορισμένα στερεότυπα ή προσδοκίες που πρέπει να αποφεύγονται, σε σχέση με τους μαθητές και τους νέους υψηλής νοημοσύνης, είναι τα ακόλουθα:

3.2.7

Από τη στιγμή που οι γονείς και οι διδάσκοντες έχουν την υπόνοια ότι ένα παιδί ή νέος ίσως εμφανίζει προφίλ υψηλής νοημοσύνης, ο αρχικός εντοπισμός απαιτεί την εφαρμογή κάποιων ειδικών μηχανισμών αξιολόγησης και πρέπει να γίνεται από επαγγελματίες ειδικούς στην ψυχο-παιδαγωγική αξιολόγηση, ενδεχομένως με τη συνεργασία των διδασκόντων του εκπαιδευτικού ιδρύματος. Η αξιολόγηση αυτή πρέπει να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο ποικίλη και πλήρης και να περιλαμβάνει διάφορα περιβάλλοντα (σχολικό, κοινωνικό, οικογενειακό) και διάφορα μέσα συγκέντρωσης πληροφοριών, ώστε να μπορούν να εφαρμοστούν σε οποιονδήποτε μαθητή, ανεξάρτητα από την οικογενειακή και κοινωνική του προέλευση. Η ευρεία αυτή και ποικίλη αξιολόγηση παρέχει τη δυνατότητα εκπόνησης της τελικής ψυχο-παιδαγωγικής έκθεσης, που θα επιβεβαιώσει ή θα απορρίψει την ύπαρξη υψηλής νοημοσύνης.

3.3.1

Εφόσον επιβεβαιωθεί η ύπαρξη υψηλών ικανοτήτων, οι παράγοντες και οι περιστάσεις που μπορούν να διευκολύνουν την κατάλληλη εκπαιδευτική αντιμετώπιση των παιδιών και των νέων αυτών είναι οι εξής:

3.3.2

Στα διάφορα παιδαγωγικά πρότυπα και εκπαιδευτικά συστήματα, συναντώνται διαφορετικές προσεγγίσεις όσον αφορά την ανταπόκριση στις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών με υψηλές πνευματικές ικανότητες. Τα σχετικά μέτρα θα μπορούσαν να υπαχθούν σε δύο τάσεις:

3.3.3

Σήμερα, η κοινή εκπαίδευση συνιστά το κυρίαρχο πρότυπο στα διάφορα εκπαιδευτικά συστήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό σημαίνει ότι επιχειρείται να προσφερθεί κοινή εκπαίδευση σε όλους τους μαθητές που φοιτούν στα πρώτα στάδια της εκπαίδευσης, σε σχολικό περιβάλλον όπου δίδεται προσοχή στη διαφορετικότητα, και να αποτραπεί η πρόωρη δημιουργία ομοιογενών ομάδων. Αυτή η προσέγγιση είναι απόλυτα συμβατή με την ανάπτυξη, σε κάποια κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εμπειριών με στόχο την ανάπτυξη συγκεκριμένων δεξιοτήτων, ή ακόμη εμπειριών με πιο ομοιογενείς ομάδες, απευθυνόμενων σε μαθητές υψηλής νοημοσύνης ή/και σε μαθητές με υψηλή ακαδημαϊκή απόδοση – όλα αυτά όμως αργότερα, σε μη υποχρεωτικά στάδια της εκπαίδευσης ή όταν οι μαθητές πλησιάζουν προς το τέλος της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και βρίσκονται κοντά στην έναρξη της πανεπιστημιακής τους πορείας. Η μελέτη της σημερινής κατάστασης υποδεικνύει την πιθανή μελλοντική τάση: να διατηρηθεί η κοινή για όλους εκπαίδευση στα πρώτα στάδια της εκπαίδευσης και να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για συγκεκριμένες εμπειρίες με ομοιογενείς ομάδες, σε πιο προχωρημένα στάδια της εκπαιδευτικής πορείας, ενδεχομένως μετά την υποχρεωτική εκπαίδευση.

3.3.4

Όσον αφορά τους μαθητές με προφίλ υψηλής νοημοσύνης, τα συγκεκριμένα εκπαιδευτικά μέτρα που μπορούν να ληφθούν εντός του ίδιου του εκπαιδευτικού ιδρύματος θα μπορούσαν να είναι τα παρακάτω. Μερικά από αυτά, τα «συνήθη μέτρα», ισχύουν για όλους τους μαθητές γενικά:

3.3.5

Εκτός του σχολείου, οι μαθητές υψηλών πνευματικών ικανοτήτων μπορούν να συμμετέχουν σε δραστηριότητες προγραμματισμένες μεν, αλλά υποκείμενες σε χαλαρότερες ρυθμίσεις απ’ ό,τι οι σχολικές, και οι οποίες να παρέχουν την ευκαιρία επαφών με μαθητές υψηλών ικανοτήτων από άλλα ιδρύματα. Αυτού του είδους οι δραστηριότητες, που δεν εντάσσονται στο πρόγραμμα σπουδών, είναι αρκετά εκτεταμένες και παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία. Θα μπορούσαν να υποστηρίζονται από τα κράτη, τις δημόσιες αρχές και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

3.3.6

Τα δύο αυτά είδη εκπαιδευτικής προσέγγισης, επίσημη εκπαίδευση και άτυπη εκπαίδευση, δεν αλληλοαποκλείονται. Η βελτίωση της εκπαιδευτικής μέριμνας για τους μαθητές υψηλών πνευματικών ικανοτήτων πρέπει να περιλαμβάνει και τις δύο πτυχές: αφενός, τη μέριμνα εντός του ίδιου του ιδρύματος και στα σχολικά ωράρια, ανάλογη με αυτήν που χρειάζονται όλοι οι μαθητές με ανάγκες ειδικής στήριξης και, αφετέρου, τη συμπληρωματική μέριμνα, πέραν του προγράμματος σπουδών, είτε εντός είτε εκτός του εκπαιδευτικού ιδρύματος.

3.3.7

Σήμερα, το μεγάλο θέμα που απαιτεί λύση είναι η ουσιαστική βελτίωση της εκπαιδευτικής μέριμνας που παρέχεται στους μαθητές υψηλών πνευματικών ικανοτήτων εντός του ίδιου του εκπαιδευτικού ιδρύματος όπου φοιτούν. Αυτό απαιτεί ουσιαστική βελτίωση της αρχικής κατάρτισης και της διαρκούς επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών σε θέματα σχετικά με την ανίχνευση και την εκπαιδευτική μέριμνα για μαθητές υψηλών ικανοτήτων, εντός του γενικότερου πλαισίου της μέριμνας για την ποικιλομορφία του μαθητικού πληθυσμού.

3.3.8

Η ενεργοποίηση του δυναμικού όλων των νέων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως δε των νέων υψηλής νοημοσύνης, είναι ζήτημα που δεν εξαρτάται μόνον από τον κλάδο της εκπαίδευσης. Είναι σημαντικό επίσης να εφαρμοστεί μια οικονομική και κοινωνική πολιτική που θα προσφέρει τη δυνατότητα να προτείνονται στα άτομα αυτά, από μικρή ήδη ηλικία, θέσεις εργασίας και ευκαιρίες που να αξιοποιούν τις ικανότητές τους. Και εδώ η Ευρώπη καλείται να αναλάβει καίρια αποστολή: την πρόληψη και αποτροπή της «φυγής» των πλέον ευφυών ατόμων, που αποδημούν σε αναζήτηση άλλων τόπων, όπου να μπορούν να αξιοποιήσουν τις ικανότητές τους.

4.1.1

Κατά τα τελευταία χρόνια, διάφορες μελέτες ενδιαφέρθηκαν να σκιαγραφήσουν μια εικόνα της κατάστασης σχετικά με τις υψηλές πνευματικές ικανότητες στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (4). Από το περιεχόμενό τους αντλούνται οι εξής πληροφορίες:

4.2.1

Σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπάρχουν ιδιωτικές ενώσεις επαγγελματιών ή/και οικογενειών που αναπτύσσουν εξωσχολικές δραστηριότητες με στόχο την ανάπτυξη των δυνατοτήτων των μαθητών με υψηλές πνευματικές ικανότητες. Σε ορισμένες χώρες υπάρχουν, επιπλέον, δραστηριότητες που αναπτύσσονται από την οικεία εκπαιδευτική διοίκηση ή σε συνεργασία με αυτήν.

4.2.2

Η εκπαιδευτική αντιμετώπιση που αφορά τους μαθητές με υψηλές ικανότητες στις χώρες που συναπαρτίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση καλύπτει το ακόλουθο φάσμα:

4.3.1

Παρά την δυσχερή οικονομική συγκυρία, η οποία πλήττει και το εκπαιδευτικό σύστημα, και παρά τις προκλήσεις με τις οποίες βρίσκονται καθημερινά αντιμέτωποι οι εκπαιδευτικοί λειτουργοί, είναι απαραίτητο να βελτιωθεί η εξειδικευμένη κατάρτισή τους στον τομέα αυτόν, τόσο κατά την αρχική εκπαίδευση όσο και κατά τη διαρκή επιμόρφωση.

4.3.2

Στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα επίσημα προγράμματα σπουδών για τους μέλλοντες καθηγητές περιλαμβάνουν κάποια ειδική κατάρτιση για την μέριμνα προς τους μαθητές υψηλών πνευματικών ικανοτήτων – είτε ως ξεχωριστή ύλη είτε ως μέρος του γενικότερου μαθήματος που εξετάζει τη μέριμνα για την πολυμορφία των μαθητών.

4.3.3

Όσον αφορά τη διαρκή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών την οποία διαχειρίζονται δημόσιοι οργανισμοί, μόνον οι μισές χώρες την παρέχουν στα πλαίσια των προγραμμάτων διαρκούς επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών. Η επίσημη αυτή επιμόρφωση συνυπάρχει με εκείνη που προσφέρεται από κάποιους ιδιωτικούς φορείς.

4.3.4

Περιληπτικά, ο απολογισμός της κατάστασης στην Ευρωπαϊκή Ένωση προσφέρει μια εικόνα που επιδέχεται μεγάλα περιθώρια βελτίωσης στους εξής τομείς:

Martinez Torres, Mercé. y Guirado, Angel (coords.) Altas capacidades intelectuales. Pautas de actuación, orientación, intervención y evaluación en el período escolar, Barcelona, Editorial Graó, 2012.

Torrego, Juan Carlos. (coord.), Alumnos con altas capacidades y aprendizaje cooperativo. Un modelo de respuesta educativa, Madrid, Fundación SM, 2012.

Pfeiffer, Stephen: Current perspectives on the identification and assessment of gifted students, en Journal of Psychoeducational assessment, 2011.Wallace, B. y Erikson, G.: Diversity in Gifted Education. International perspectives on global issues, Nueva York, Routledge, 2006.

Sternberg, R.J. y Davidson, J.E.: Conceptions of giftedness, Cambridge University Press, 2005.

Sternberg, R J. (ed.) Definitions and conceptions of giftedness, Thousand Oaks, Corwin Press, 2004

«La atención a los alumnos con altas capacidades en la Unión Europea» (Η μέριμνα για τους μαθητές με υψηλές πνευματικές ικανότητες στην Ευρωπαϊκή Ένωση), in De todo un poco, No 11, ετήσια έκδοση του Προγράμματος εκπαιδευτικού εμπλουτισμού για μαθητές υψηλών ικανοτήτων της αυτόνομης κοινότητας της Μαδρίτης, σ. 21-29, Μαδρίτη, 2009.

«Gifted Learners. A survey of educational policy and provision» (Μαθητές υψηλής ευφυΐας. Ανασκόπηση της εκπαιδευτικής πολιτικής και της εκπαιδευτικής προσφοράς). Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την ανάπτυξη της Ειδικής Αγωγής, 2009.

Eurydice (2006), «Specific Educations Measures to promote all Forms of Giftedness at School in Europe». (Παιδαγωγικά μέτρα για την προώθηση όλων των μορφών ταλέντου στην Ευρώπη, έγγραφο εργασίας). Βρυξέλλες: Μονάδα Eurydice.

Monks, F.J., Pflüger, R, «Gifted Education in 21 European Countries: Inventory and Perspective» (Η εκπαίδευση των μαθητών υψηλής ευφυΐας σε 21 ευρωπαϊκές χώρες: Απολογισμός και προοπτικές), Πανεπιστήμιο Nimega, 2005.