15.2.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/36

1.1

Η ψυχική υγεία είναι ένα βασικό συστατικό της ποιότητας ζωής και της ευημερίας όλων των ανθρώπων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ορίζει την ψυχική υγεία ως «μια κατάσταση ευεξίας στην οποία το άτομο πραγματοποιεί τις δυνατότητές του, μπορεί να αντιμετωπίσει τα κανονικά άγχη της ζωής, μπορεί να εργαστεί παραγωγικά και γόνιμα, και είναι σε θέση να συμβάλει στην κοινότητά του« (1). Τούτο δεν μπορεί να γίνει πλήρως αντιληπτό με βάση οικονομικά στοιχεία όπως το ΑΕΠ. Η τρέχουσα κρίση έχει βυθίσει εκατομμύρια ανθρώπους σε υπαρξιακή αγωνία, κρίση αξιών και ανεργία, στοιχεία που αυξάνουν τον κίνδυνο αυτοκτονίας. Πλέον, η διασφάλιση της ψυχολογικής σταθερότητας, και όχι τα αφηρημένα οικονομικά ζητήματα, κατέχει κεντρική σημασία για την ευτυχία πολλών ανθρώπων. Στο ατομικό επίπεδο, η ψυχική υγεία αποτελεί προϋπόθεση για την ανάπτυξη του πνευματικού και του συναισθηματικού δυναμικού. Στο κοινωνικό επίπεδο, η ψυχική υγεία αποτελεί παράγοντα για την κοινωνική συνοχή και τη βελτίωση της κοινωνικής πρόνοιας και της οικονομικής ευημερίας.

1.2

Η πρωτοβουλία αποσκοπεί στην βελτίωση της ψυχικής υγείας και στην γενικότερη ευαισθητοποίηση του κοινού. Εκτός από τις οξείες και τις χρόνιες ψυχικές ασθένειες ή αναπηρίες, περιλαμβάνονται επίσης καταστάσεις που δεν ταξινομούνται ως ασθένειες και οι οποίες μπορεί να έχουν αίτια ή επιπτώσεις σωματικού χαρακτήρα. Το ζήτημα της ψυχικής υγείας περιλαμβάνει πολλές και διαφορετικές εκφάνσεις που, μέσω ιατρικών ή κοινωνικών παραγόντων, διαμορφώνουν διάφορες πτυχές της ζωής όπως εργασία, νεότητα, γήρας και φτώχεια.

1.3

Οι διαταραχές μπορούν να έχουν διάφορες αιτίες και συνέπειες, όπως ψυχικό τραύμα, αγχωτικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας, χρήση ναρκωτικών, ψυχική φόρτιση, ανεργία, έλλειψη στέγης, αποκλεισμό - σε συνδυασμό με γενετική προδιάθεση. Συνεπώς, τόσο οι λύσεις όσο και οι σχετικοί τομείς πολιτικής παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλομορφία. Τα αίτια αυτά υπόκεινται συχνά σε επιρροές και, συνεπώς, πρέπει να συνεκτιμούνται κατάλληλα στο πλαίσιο μιας πολιτικής και μιας οικονομίας χωρίς αποκλεισμούς. Η κοινωνική οικονομία, η κοινωνία πολιτών καθώς και οι νέες προσεγγίσεις της κοινωνικής επιχειρηματικότητας μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Η πρόληψη, η έγκαιρη διάγνωση και η θεραπεία των ψυχικών νοσημάτων πρέπει να είναι πολυδιάστατες (ψυχοθεραπευτική, ιατρική και κοινωνικοοικονομική προσέγγιση). Ακόμη, οι ψυχικές διαταραχές και ασθένειες πρέπει να ληφθούν περισσότερο υπόψη στη γενική εκπαίδευση των επαγγελματιών του τομέα της υγείας, των εκπαιδευτικών, των καθηγητών και του ανώτερου διοικητικού προσωπικού. Η δημόσια προαγωγή της υγείας και μια σύγχρονη εταιρική νοοτροπία μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα με αναπηρίες και να ελαχιστοποιήσουν την εμφάνιση προβλημάτων που σχετίζονται με την εργασία.

1.4

Κεντρικό ρόλο διαδραματίζει η ενίσχυση των δικτύων πολιτών, των εθελοντικών, οικογενειακών και επαγγελματικών δικτύων, καθώς και η συμμετοχή των ενδιαφερομένων και των ενώσεών τους. Η πρόληψη και η ευαισθητοποίηση αποτελούν κοινωνική ευθύνη. Με τις υπηρεσίες εξωτερικών ιατρείων κοντά στο σπίτι και υποβοηθούμενης διαβίωσης, μπορούν συχνά να μειωθούν οι περιπτώσεις περιορισμού της ελευθερίας και παραμονής σε ιδρύματα. Οι σχετικές ευρωπαϊκές συστάσεις και καλές πρακτικές είναι ιδιαίτερα σημαντικές και πρέπει να οδηγήσουν σε επαρκή μείωση της ψυχιατρικής νοσηλείας και της χορήγησης φαρμάκων, προκειμένου να συμβάλλουν στην ενίσχυση της κοινωνικής στήριξης και άλλων εναλλακτικών μορφών βοήθειας. Επίσης, θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί περισσότερο η επιστήμη και η έρευνα για τη διατήρηση της ψυχικής υγείας. Ακόμη και στα οικονομικά ασθενέστερα κράτη μέλη είναι δυνατή η αναδιάρθρωση και η θέσπιση νέων προτεραιοτήτων.

1.5

Θα πρέπει να προωθηθεί σε ολόκληρη την ΕΕ η ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού για το θέμα αυτό, π.χ. στους παιδικούς σταθμούς και στα σχολεία, στις επιχειρήσεις, στους γιατρούς και στα ιδρύματα φροντίδας. Το Ευρωπαϊκό Έτος Ψυχικής Υγείας θα μπορούσε να επικεντρωθεί σε εκστρατείες για την εξάλειψη του στίγματος της ψυχικής ασθένειας και για τη χρήση μιας απαλλαγμένης από διακρίσεις γλώσσας στα μέσα ενημέρωσης, με στόχο τη μείωση των διακρίσεων που υφίστανται τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας. Η ψυχική ασθένεια έχει επίσης σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις, οι οποίες είναι μάλλον δευτερεύουσες σε σχέση με τις πιο σοβαρές προσωπικές επιπτώσεις (2). Ακόμη, πρέπει να διερωτηθούμε ποιες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές δομές και συμφέροντα επιδεινώνουν το πρόβλημα και με ποιον τρόπο μπορεί να προωθηθεί ενεργά η ένταξη μέσω της ανάπτυξης αποτελεσματικών υγειονομικών συστημάτων προσανατολισμένων στο άτομο και με τη στήριξη των οικογενειών που είναι ο πρώτος χώρος μάθησης στη ζωή ενός ανθρώπου. Είναι απαραίτητο να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή και να προωθηθεί εντονότερα η ουσιαστική ιατρική πρόοδος, η επαγγελματική και η εθελοντική υποστήριξη καθώς και το επιχειρηματικό πρότυπο προληπτικής υγειονομικής φροντίδας.

2.1

Οι πιο κοινές ψυχικές ασθένειες στην Ευρώπη είναι οι αγχώδεις διαταραχές, η κατάθλιψη και οι εθισμοί. Σύμφωνα με μελέτες του 2010, το 38 % των Ευρωπαίων υποφέρει από προβλήματα ψυχικής υγείας (3). Το ποσοστό αυτό ήταν ήδη 27 % το 2005 (4). Κάθε χρόνο, 58 000 άνθρωποι αυτοκτονούν. Μέχρι το 2020, η κατάθλιψη θα έχει αναδειχθεί στη δεύτερη σε συχνότητα ασθένεια στις βιομηχανικές χώρες (5). Σύμφωνα με τα στοιχεία για τους ασφαλισμένους σε ένα μεγάλο γερμανικό ταμείο ασφάλισης (6), μεταξύ 2006 και 2009, οι ψυχικές ασθένειες αντιπροσωπεύουν αύξηση 38 % σε χαμένες ώρες εργασίας μεταξύ του ενεργού πληθυσμού και 44 % μεταξύ των ανέργων. Κατά την ίδια περίοδο, η απότομη αύξηση των ψυχικών νόσων αντικατοπτρίζεται στην αύξηση κατά 33 % της συνταγογράφησης «φαρμάκων για τη θεραπεία του νευρικού συστήματος«, στα οποία περιλαμβάνονται αντικαταθλιπτικά (7). Στη Βρετανία, το 44 % των εργοδοτών ανέφεραν αύξηση των προβλημάτων ψυχικής υγείας και 40 % αύξηση των απουσιών λόγω στρες (8).

2.2

Τα ευρωπαϊκά έτη δεν εστίασαν μέχρι σήμερα στην ψυχική υγεία και ευημερία Ωστόσο, οι προκαταλήψεις σχετικά με τα προβλήματα ψυχικής υγείας και τις ψυχοκοινωνικές αναπηρίες, καθώς και ο στιγματισμός π.χ. στην κοινωνία ή στην εργασία, είναι ένα καθημερινό φαινόμενο. Η στρατηγική «Ευρώπη 2020» ζητεί τη μεγαλύτερη κοινωνική ένταξη αυτής της ομάδας και τη θέσπιση κατάλληλων ενωσιακών προγραμμάτων για την υγεία που θα επιδιώκουν μια βιώσιμη ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς. Επιπλέον, η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, η οποία υπεγράφη από την ΕΕ ως το πρώτο διεθνές εργαλείο ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην ιστορία, παρέχει ένα σαφές πλαίσιο δικαιωμάτων για τα άτομα με ψυχοκοινωνικές αναπηρίες. Τα δικαιώματα που περιλαμβάνονται στην εν λόγω σύμβαση πρέπει να τηρούνται και να εφαρμόζονται μέσω όλων των συναφών ενωσιακών πολιτικών και δραστηριοτήτων. Συνεπώς, η αφιέρωση ενός ευρωπαϊκού έτους στην ψυχική υγεία και ευημερία θα αποτελέσει μέσο ώστε να δοθεί η δέουσα προσοχή στα εν λόγω αιτήματα

2.3

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, η ψυχική υγεία έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών συγκεκριμένων πρωτοβουλιών της ευρωπαϊκής πολιτικής για την υγεία όπου κατέχει σημαντική θέση (9). Το 2005, η Επιτροπή δρομολόγησε διαβούλευση με βάση την Πράσινη Βίβλο για την ψυχική υγεία (10).

2.4

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τις θέσεις που διατύπωσε στη γνωμοδότησή  (11) της για την Πράσινη Βίβλο και υπογραμμίζει την κοινωνική και ατομική σημασία της ψυχικής υγείας ως βασικής συνιστώσας της έννοιας της υγείας. Για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία θεωρείται κοινότητα αξιών, η ψυχική υγεία αποτελεί σημαντικό παράγοντα κοινωνικής συνοχής και καθολικής συμμετοχής. Αυτό υποστηρίζεται επίσης από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, η οποία επιδιώκει να διασφαλίσει, μέσω διατάξεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ότι τα άτομα με αναπηρία συμμετέχουν και προβάλλονται από σφαιρική άποψη.

2.5

Στο ίδιο πλαίσιο, η Επιτροπή εξετάζει και ζητήματα που σχετίζονται με την πολιτική για την οικονομία, την απασχόληση και την δημόσια υγεία. Η εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας της υγείας αποτελεί μία από τις οριζόντιες αρμοδιότητες της ΕΕ, όπως αναφέρεται στο άρθρο 168 της ΣΛΕΕ. Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Έτος Ψυχικής Υγείας θα επιτρέψει στην ΕΕ να εκπληρώσει την αποστολή που ορίζεται στο άρθρο 6 της ΣΛΕΕ, δηλαδή «να αναλαμβάνει δράσεις για να υποστηρίζει, να συντονίζει ή να συμπληρώνει τη δράση των κρατών μελών [… για] την προστασία και βελτίωση της υγείας του ανθρώπου«, σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

2.6

Η στρατηγική της ΕΕ για την ψυχική υγεία προώθησε, μεταξύ άλλων, το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο του 2008 για την υγεία και την ευημερία (12), το οποίο αποτέλεσε τη βάση για τα συμπεράσματα του Συμβουλίου του Ιουνίου 2011 (13).

2.7

Ωστόσο, οι σχετικές διασκέψεις που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΕΕ δεν επικεντρώθηκαν επαρκώς στην ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού και την ανάδειξη των ζητημάτων ψυχικής υγείας στην Ευρώπη. Τούτο, όμως, μπορεί να επιτευχθεί με το Ευρωπαϊκό Έτος για την ψυχική υγεία. Οι δημόσιες αρχές σε όλα τα επίπεδα καθώς και οι φορείς της κοινωνίας πολιτών μέσω των διαφόρων ρόλων τους π.χ. εμπειρογνώμονες, φορείς διάδοσης και κοινωνικές επιχειρήσεις θα επικεντρωθούν στο θέμα αυτό. Το Ευρωπαϊκό Έτος για την ψυχική υγεία πρέπει να συνάδει, πρώτα απ 'όλα, με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (CRPD). Οι άνθρωποι με προβλήματα ψυχικής υγείας ή με αναπηρία πρέπει να αναγνωρισθούν ως ισότιμα υποκείμενα δικαίου και σε όλους τους τομείς της ζωής να απολαμβάνουν πλήρη νομική και πρακτική ελευθερία (βλ. άρθρο 12 της CRPD).

2.8

Από τεχνική και δεοντολογική άποψη, πολλοί άνθρωποι με προβλήματα ψυχικής υγείας συχνά δεν λαμβάνουν τις απαραίτητες μορφές θεραπείας, αποκατάστασης και στήριξης ώστε να μπορέσουν να συμμετάσχουν στην κοινωνία, αν και η ιατρική και οι κοινωνικές υπηρεσίες έχουν σημειώσει μεγάλη πρόοδο σε αυτό τον τομέα. Συχνά, η ψυχική υγεία δεν αποτελεί προτεραιότητα της πολιτικής για την υγεία. Σε δύσκολες δημοσιονομικές περιστάσεις, και ιδίως σε περιόδους κρίσης, παρατηρείται συχνά η τάση να καταργούνται ή να ακριβαίνουν οι απαραίτητες υπηρεσίες και οι διαθέσιμες θεραπείες αντί να αναπτύσσονται οι δομές στήριξης. Αντίθετα, και ειδικά σε περιόδους οικονομικής κρίσης, απαιτούνται επενδύσεις στον τομέα της εκπαίδευσης και συμμετοχή στην κοινωνική οικονομία. Σε περιόδους κρίσης, το κράτος δεν πρέπει να αποσύρεται από τον τομέα της κοινωνικής πρόνοιας.

Όταν τα προβλήματα οξύνονται, οι λίστες αναμονής και οι μεγάλες αποστάσεις αποδεικνύονται αντιπαραγωγικές. Θα πρέπει να μειωθούν στο ελάχιστο οι περιπτώσεις παροχής φροντίδας σε ιδρύματα και περιορισμού της ελευθερίας, προς όφελος της παροχής υπηρεσιών σε εξωτερικά ιατρεία, των σημείων συνάντησης, των κέντρων παροχής συμβουλών και των δυνατοτήτων θεραπείας σε κοντινή απόσταση. Η αυτονομία των ενδιαφερομένων θα πρέπει να ενισχυθεί με νομικά δικαιώματα και έννοιες που δεν υποκαθιστούν τις δικές τους αποφάσεις, αλλά τους βοηθούν να λάβουν οι ίδιοι τις αποφάσεις αυτές, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων για τις ανάγκες βοήθειας και τη θεραπεία τους, έτσι ώστε, τελικά, να μην περιορίζεται η δικαιοπρακτική τους ικανότητα. Η ταξινόμηση σε κατηγορίες ασθενειών, η μονομερής ένταξη στο μηχανισμό της ψυχιατρικής, η χορήγηση ψυχοτρόπων φαρμάκων και η χρήση πειθαναγκασμού πρέπει να υποβάλλονται συστηματικά σε κριτική και να ισχύει το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Σε όλους τους τύπους ιδρυμάτων και διευθετήσεων διαβίωσης, η συμμετοχή στην κοινωνία, η ουσιαστική απασχόληση και ο ημερήσιος προγραμματισμός πρέπει να αποτελούν τμήμα της συνολικής αντιμετώπισης. Ακόμη, θα πρέπει να εξεταστούν καλύτερα οι επιδράσεις των ψυχοτρόπων φαρμάκων τόσο στην ικανότητα συμμετοχής όσο και στη νοσηρότητα. Η πρόσβαση στη στήριξη δεν θα πρέπει να περιορίζεται από τον κατακερματισμό των δομών και τις γραφειοκρατικές και χρονοβόρες διαδικασίες εφαρμογής. Η άμεση επέμβαση και η πρόληψη των αυτοκτονιών απαιτούν εύκολα προσβάσιμες, εξειδικευμένες υπηρεσίες. Τα διάφορα τηλέφωνα έκτακτης ανάγκης και άλλες πρακτικές δυνατότητες παρέμβασης που ισχύουν σε εθνικό επίπεδο θα πρέπει να επεκταθούν σε όλη την Ευρώπη.

2.9

Παράλληλα, πρέπει να λαμβάνονται πάντοτε υπόψη οι αλληλοενισχυόμενες κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες, η ανεργία και τα βάρη της ασθένειας. Επιπλέον, υπάρχουν άνθρωποι με ψυχιατρικά νοσήματα που χρειάζονται πόρους και στήριξη για να έχουν μια καλή ποιότητα διαβίωσης. Αυτό σημαίνει ότι κατά τον καθορισμό των προτεραιοτήτων για το Ευρωπαϊκό Έτος Ψυχικής Υγείας, πρέπει να ληφθούν υπόψη η προώθηση των ευκαιριών για συμμετοχή και η ενίσχυση του νομικού καθεστώτος των ατόμων με χρόνιες ψυχικές ασθένειες και νοητικές αναπηρίες.

2.10

Η βοήθεια για τα άτομα με ψυχικές διαταραχές θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις φιλοσοφικές, θρησκευτικές, πνευματικές και ποιμαντικές ανάγκες και εμπειρίες.

2.11

Οι κοινωνικοί παράγοντες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ψυχικής υγείας. Κεντρικό ρόλο διαδραματίζουν οι προσπάθειες για την παροχή μιας σημαντικής αίσθησης ταυτότητας. Σε κάποιο βαθμό ωστόσο, οι καθημερινές συνθήκες διαβίωσης και εργασίας δεν διέπονται πλέον από αξιόπιστες πολιτιστικές παραδόσεις και από τοπικές, δημοκρατικές αποφάσεις, αλλά από συγκεντρωτικές οικονομικές δομές και φορείς. Η οικονομική και η διαρθρωτική πολιτική πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την ψυχική υγεία των ανθρώπων και τους στόχους της επίτευξης αξιοπρεπών και χωρίς αποκλεισμούς γειτονιών και συνθηκών εργασίας.

2.12

Οι σύγχρονοι άνθρωποι βλέπουν νέες ευκαιρίες σε μια κοινωνία πολλαπλών επιλογών, μέσων ενημέρωσης και κατανάλωσης, αλλά και νέους παράγοντες άγχους. Σε αυτό το πλαίσιο, τα εκπαιδευτικά συστήματα δεν είναι συχνά σε θέση να ανταποκριθούν στην επείγουσα ανάγκη για υψηλής ποιότητας ηθική, γνωστική και κοινωνική εκπαίδευση. Μια τέτοια εκπαίδευση θα μπορούσε, ωστόσο, να προωθήσει την ανεξαρτησία και την απαραίτητη ψυχική ευεξία. Οι κοινωνικές σχέσεις συνεχίζουν να αποδυναμώνονται, με αποτέλεσμα την απώλεια εξωτερικών πόρων, όπως φίλοι, οικογένεια και συνεργάτες. Οι συχνές αλλαγές εργασίας και κατοικίας, η ανεργία και η χαλάρωση των προσωπικών δεσμών δεν συμβάλλουν στην ανάπτυξη κοινωνικών δικτύων με τον περίγυρο. Ακόμη πιο σημαντική είναι η υποχρεωτική συμμετοχή των ενδιαφερομένων και των ενώσεών τους στον σχεδιασμό των δομών και των δικτύων βοήθειας.

2.13

Όταν η διαταράσσεται η ισορροπία μεταξύ προσωπικής ευθύνης και κοινωνικής ασφάλισης, αυξάνεται ο κίνδυνος ψυχικής ασθένειας. Τούτο αφορά, για παράδειγμα, τα κίνητρα για την είσοδο στην αγορά εργασίας, τα οποία δεν έχουν εμφανή επίδραση, λόγω της έλλειψης θέσεων εργασίας και της διαρθρωτικής έλλειψης ευκαιριών για τις νεοϊδρυόμενες επιχειρήσεις. Επίσης, η έλλειψη στέγης και ψυχικές διαταραχές συχνά συνδέονται στενά μεταξύ τους, έτσι ώστε η βοήθεια χρειάζεται να επικεντρωθεί σε δύο προβλήματα. Οι γονείς σε επισφαλείς συνθήκες απασχόλησης και τα παιδιά τους υφίστανται πολλαπλές επιβαρύνσεις λόγω της ανασφάλειας, της φτώχειας και των εκπαιδευτικών αναγκών, των χρονικών περιορισμών και του άγχους της οικογένειας. Η βοήθεια θα πρέπει να είναι ποικιλόμορφη και αντίστοιχα πρέπει να περιλαμβάνει, για παράδειγμα, δημόσια εκπαιδευτική υποστήριξη και οικογενειακές εγκαταστάσεις αναψυχής. Τα υψηλά επίπεδα δημόσιου χρέους και οι οικονομικές δυσκολίες, καθώς και οι περικοπές στην κοινωνική ασφάλιση και η υψηλή ανεργία αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο κατάθλιψης, άγχους και εξαρτήσεων. Για παράδειγμα, τα ποσοστά αυτοκτονιών σε έντεκα κράτη μέλη της ΕΕ σημείωσαν αύξηση άνω του 10 % κατά το πρώτο εξάμηνο του 2011. Οι κατάλληλες επενδύσεις στην κοινωνική ασφάλιση και τις κοινωνικές υπηρεσίες θα ανακουφίσουν σημαντικά την κατάσταση αυτή (14).

3.1.1

Η διακεκομμένη απασχόληση, οι συχνές αναδιαρθρώσεις, η ανάγκη να είναι κανείς διαθέσιμος ανά πάσα στιγμή, οι απαιτητικοί χρονικοί περιορισμοί, ο υπερβολικός φόρτος εργασίας και οι αυξανόμενες απαιτήσεις για ευελιξία και κινητικότητα: όλα αυτά έχουν συχνά επιπτώσεις για την ψυχική υγεία (15). Τα «στατιστικά στοιχεία για τις αναπηρίες« στις Κάτω Χώρες δείχνουν ότι το 2010 τα προβλήματα ψυχικής υγείας ήταν ο κύριος λόγος για μακροχρόνια αναρρωτική άδεια (περίπου 55 ημέρες). Στη Μεγάλη Βρετανία, οι εκτιμήσεις της HSE (16) ότι περίπου 9,8 εκατομμύρια ημέρες εργασίας χάθηκαν λόγω εργασιακού άγχους (2009 - 2010) και, κατά μέσο όρο, κάθε άτομο που πάσχει από εργασιακό άγχος ασθένησε κατά 22,6 ημέρες. Την περίοδο 2010-2011, χάθηκαν 10,8 εκατομμύρια ημέρες εργασίας (17). Η αδυναμία συμβιβασμού του επαγγελματικού βίου με τον οικογενειακό, τη φροντίδα για τους συγγενείς, το χρόνο για πολιτιστική, πνευματική και σωματική αναψυχή δημιουργεί περαιτέρω κινδύνους. Ορισμένες χώρες έχουν θεσπίσει μέτρα που προβλέπουν δικαίωμα απουσίας από την εργασία και την παροχή ειδικής άδειας στους εργαζομένους προκειμένου να φροντίσουν ένα συγγενή. Συχνά, οι επιχειρήσεις έχουν να αντιμετωπίσουν προβλήματα που δεν εμφανίζονται σε ένα λειτουργικό πλαίσιο. Θα πρέπει να προωθηθούν εντονότερα τα δημόσια πρότυπα που ακολουθούνται στις επιχειρήσεις όσον αφορά την προληπτική προσέγγιση σε θέματα υγείας, κοινωνικής ένταξης, κατάλληλων μορφών μερικής απασχόλησης, παροχής βοήθειας στην εργασία και συνεχούς εκπαίδευσης τόσο για τα στελέχη όσο και τους υπαλλήλους. Επίσης, οι καινοτόμες εταιρικές νοοτροπίες μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα της εργασίας και των προϊόντων. Η προορατική διαχείριση του κινδύνου του άγχους που στηρίζεται στην έρευνα για την απάλειψη και τη μείωση του παράγοντα άγχους πρέπει να αποτελούν μέρος μιας συνεπούς προληπτικής στρατηγικής κατ' εφαρμογή των διατάξεων της Συνθήκης, της οδηγίας πλαίσιο 89/391/ΕΟΚ σχετικά με την εφαρμογή μέτρων για την προώθηση της βελτίωσης της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία και της συμφωνίας πλαίσιο για το εργασιακό άγχος που συνάφθηκε μεταξύ των ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων το 2004.

Η αβεβαιότητα σχετικά με τις θέσεις εργασίας και την επιβίωση και οι ισχυρές διαρθρωτικές μεταβολές στην αγορά εργασίας δημιουργούν πρόσθετους κινδύνους. Πρέπει να υπάρχουν σαφή όρια στον ανταγωνισμό μεταξύ εργαζομένων να ξεπεράσουν ο ένας τον άλλο όσον αφορά την παραγωγικότητα, και ο ανταγωνισμός αυτός να μην υπονομεύει τις συνθήκες εργασίας. Οι χαμένοι στην αγορά εργασίας φέρουν συχνά το στίγμα, ακόμη και αν δεν είναι υπεύθυνοι. Οι απαιτήσεις των εργοδοτών απαιτούν από τους εργαζόμενους να δείξουν την επιδιωκόμενη λογική ευελιξία έρχονται σε αντίθεση με τα αιτήματα των εργαζομένων για ευελιξία έτσι ώστε να μπορούν να ασχολούνται με τις οικογένειές τους, να φροντίζουν κοντινά τους πρόσωπα και να ασχολούνται με τα ατομικά τους προβλήματα, στη βάση των ίσων δικαιωμάτων (φροντίδα εκ μέρους του εργοδότη και «προσωποκεντρική« προσέγγιση). Τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να στερηθούν την εργασία τους ή δεν είναι σε θέση να εργαστούν λόγω της ασθένειάς τους. Και εδώ, οι κοινωνικές προκαταλήψεις διαδραματίζουν καίριο ρόλο. Τούτο οδηγεί σε απώλειες όσον αφορά τους εργαζομένους, τους πόρους και τη δημιουργία πλούτου.

3.1.1.1

Οι ισχύοντες κανόνες ποσόστωσης για τα άτομα με αναπηρίες σε ορισμένες χώρες, για παράδειγμα, δεν είναι καθόλου επαρκείς ως μέσα. Αυτό που χρειάζεται για να βοηθηθούν οι πολλοί άνθρωποι που είναι σήμερα αποκλεισμένοι και για να βοηθηθεί η κοινωνία είναι μια τολμηρή πολιτική απασχόλησης

3.1.2

Μια πιο ανοιχτή προσέγγιση στο θέμα αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με τη σύσταση δημόσιων φορέων παροχής συμβουλών και έννομης προστασίας, με βάση την ισότιμη εκπροσώπηση. Θα πρέπει να υπάρχουν ενδοεπιχειρησιακοί ή εξωτερικοί φορείς που να εκπροσωπούν τα συμφέροντα των ατόμων με αναπηρία και με προβλήματα ψυχικής υγείας στην απασχόληση. Επιπλέον, οι κίνδυνοι θα πρέπει να περιοριστούν με την κατάλληλη προστασία από την απόλυση, με τη νομική προστασία της εργασίας, την στήριξη κατά της ανεργίας, ένα δημόσιο σύστημα διαχείρισης της επαγγελματικής υγείας, σχέδιο επιστροφής στην εργασία και μια ενεργό αγορά εργασίας και οικογενειακή πολιτική. Προς όφελος των εργοδοτών και ιδίως των ΜΜΕ, η ανταγωνιστικότητα πρέπει να διαφυλαχθεί, η γραφειοκρατία να εξαλειφθεί και οι δημόσιες δομές στήριξης να είναι αξιόπιστες. Οι κοινωφελείς υπηρεσίες και ενώσεις κοινωνικής πρόνοιας και άλλοι φορείς της κοινωνίας των πολιτών μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην παροχή πολιτικής και πρακτικής στήριξης στους ενδιαφερόμενους, τις επιχειρήσεις και τις υπηρεσίες απασχόλησης (18).

3.2.1

Δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου ακριβή στατιστικά στοιχεία για τα προβλήματα ψυχικής υγείας παιδιών και νέων διότι συχνά είναι δύσκολο να γίνει διάκριση μεταξύ αρρώστων και ατόμων με προβλήματα συμπεριφοράς, με ανάγκη από συμβουλές, εκπαίδευση ή θεραπεία. Αυτό σημαίνει ότι, σε γενικές γραμμές, είναι σχεδόν αδύνατο να γίνει διάκριση μεταξύ αυτών των αναγκών διότι υπάρχουν μεταβάσεις από τη μία κατάσταση στην άλλη. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τη γερμανική Ένωση ψυχοθεραπευτών (Psychotherapeutenkammer), η ετήσια συχνότητα είναι μεταξύ 9,7 % (ψυχικά ασθενείς) και 21,9 % (προβλήματα συμπεριφοράς) (19). Όσον αφορά την κατάθλιψη, αυξάνεται ο κίνδυνος πρώτης εμφάνισης της ασθένειας, ενώ η ηλικία πρώτης εμφάνισης τείνει να μικραίνει. Οι ειδικοί παρατηρούν αύξηση του άγχους και των διαταραχών συμπεριφοράς και σαφή αύξηση της κατανάλωσης ψυχοτρόπων φαρμάκων από τα παιδιά και νέους.

3.2.2

Παράλληλα, οι παιδικοί σταθμοί και τα σχολεία αναφέρουν αύξηση του αριθμού των παιδιών και των νέων που εγκαταλείπουν τη μάθηση (14,4 % στην ΕΕ) και τα οποία παρουσιάζουν προβλήματα συμπεριφοράς, δυσκολία συγκέντρωσης ή τάσεις βίας. Συχνά, υπάρχει συνδυασμός προβλημάτων και συνοδεύεται από διαταραχές της ψυχικής υγείας, αδυναμία αντίστασης στα καταναλωτικά προϊόντα (20) και στα μέσα ψυχαγωγίας, στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές ή σε άλλους εθισμούς, καθώς και γενικότερη υστέρηση στην ανάπτυξη. Ανησυχητική είναι η αύξηση της κατανάλωσης αντικαταθλιπτικών, μεθυλφαινιδάτης και άλλων φαρμάκων από παιδιά και νέους. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη για την κατάρτιση στατιστικών σε όλη την Ευρώπη και την ανάπτυξη εναλλακτικών λύσεων.

3.2.3

Η αυξανόμενη αβεβαιότητα που βιώνουν τα παιδιά, οι νέοι και οι γονείς τους αποτελεί πρόβλημα που η παιδική και εφηβική ψυχιατρική δεν είναι σε θέση να λύσει, τουλάχιστον μόνη της. Η παροχή βοήθειας από την πρώιμη παιδική ηλικία και η στήριξη των οικογενειών στον καίριο ρόλο τους είναι εξίσου σημαντικές με την διασφάλιση επαγγελματικών δεξιοτήτων για κέντρα παιδικής μέριμνας, παιδίατρους και σχολεία. Επομένως, δεν είναι χρήσιμο κάθε πρόβλημα συμπεριφοράς να χαρακτηρίζεται πρόβλημα ψυχικής υγείας ή ψυχική ασθένεια και τα σύνθετα ατομικά και κοινωνικά προβλήματα να μετατρέπονται μονομερώς σε ιατρικά προβλήματα (21). Η εξατομίκευση, τα διαφορετικά επίπεδα πρόσβασης στη σχολική εκπαίδευση, η ανεργία, η φτώχεια, ο κοινωνικός αποκλεισμός, η προσωπική ντροπή και η αδυναμία των γονέων, καθώς και εκπαιδευτικά συστήματα που βασίζονται στον αυξανόμενο ανταγωνισμό ήδη από την παιδική ηλικία και στον περιορισμό των ευκαιριών των παιδιών που δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στους ρυθμούς αυτού του ανταγωνισμού, αποτελούν παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη σε μια προληπτική προσέγγιση. Το ζητούμενο είναι η κοινή ευθύνη όλων των κοινωνικών φορέων έτσι ώστε να επιτευχθεί ένα δυναμικό περιβάλλον διαβίωσης, κατάλληλα σχέδια εκπαίδευσης των νέων, καλά εξοπλισμένα σχολεία και παιδικοί σταθμοί, τυποποιημένη παροχή μη εμπορικών δραστηριοτήτων αναψυχής, ομάδες νέων, σύλλογοι, πολιτιστικές εκδηλώσεις και εκτεταμένο δίκτυο επαγγελματικής διεπιστημονικής βοήθειας, όπως εκπαιδευτική συμβουλευτική και μη τυπική εκπαίδευση. Η χρήση ναρκωτικών πρέπει να αντιμετωπιστεί κατάλληλα με έγκαιρη ανίχνευση, πρόληψη, παροχή συμβουλών, θεραπείες καθώς και με τον έλεγχο των διαύλων εφοδιασμού. Οι επενδύσεις στον τομέα αυτό περιορίζουν την τεράστια προσωπική και κοινωνική ζημία. Η ένταξη στην εκπαίδευση, την εργασία και σε άλλες μορφές χρήσιμης απασχόλησης πρέπει να διασφαλίζεται νομικά για τους εφήβους και τους νεαρούς ενήλικες. Σε όλους αυτούς τους τομείς, οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, οι υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας και οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών κατέχουν ειδικό πολιτικό και πρακτικό ρόλο.

3.3.1

Το αυξημένο και συνεχώς αυξανόμενο προσδόκιμο ζωής αποτελεί μία από τις κρίσιμες εξηγήσεις για τη συνολική αύξηση του αριθμού των προβλημάτων ψυχικής υγείας. Η συννοσηρότητα των σωματικών ασθενειών αυξάνεται σε μεγάλη ηλικία και συνοδεύεται από ενισχυμένο κίνδυνο κατάθλιψης. Επιπλέον, η κατάθλιψη είναι συχνή παρενέργεια ορισμένων ασθενειών που σχετίζονται με τη γήρανση, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ και η νόσος του Πάρκινσον. Ένα δυναμικό περιβάλλον διαβίωσης που να ευνοεί τη συμμετοχή, προσβάσιμες κοινωνικές υπηρεσίες και εξωτερικά ιατρεία, ευκαιρίες εθελοντισμού, κατάλληλες μορφές συμμετοχής του εργατικού δυναμικού και συμμετοχή σε επιχειρήσεις και κατάλληλος προσανατολισμός των υγειονομικών ιδρυμάτων: όλοι αυτοί είναι βασικοί παράγοντες πρόληψης της μοναξιάς και προληπτικής υγειονομικής περίθαλψης. Τα κέντρα ανοιχτής προστασίας, οι υπηρεσίες περίθαλψης και οι γιατροί πρέπει να διαθέτουν εξειδίκευση σε θέματα ψυχιατρικής υγείας των ηλικιωμένων. Επίσης, θα πρέπει να εξεταστεί καλύτερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο η διατύπωση προτύπων βέλτιστων πρακτικών, ιδίως για τα άτομα που υποφέρουν από άνοια.

3.3.2

Οι ηλικιωμένοι συνήθως παρακολουθούνται από τους γενικούς ιατρούς οι οποίοι συχνά δεν παραπέμπουν αρκετές περιπτώσεις σε νευροψυχιάτρους. Όμως, για τις περιπτώσεις άνοιας και κατάθλιψης, η έγκαιρη διάγνωση είναι σημαντική· συνεπώς, υπάρχει ανάγκη οριζόντιας προσέγγισης στην υγειονομική περίθαλψη. Στους περισσότερους οίκους ευγηρίας, δεν υφίσταται τακτική ψυχιατρική περίθαλψη. Ελλείψεις υπάρχουν και σε άλλες υπηρεσίες για ηλικιωμένους, όπως τα συμβουλευτικά κέντρα. Η ιατρική πρόοδος, γενικά, και στην γεροντολογία, ειδικότερα, και η τεχνική βοήθεια πρέπει να χρησιμοποιηθούν κατάλληλα, προς όφελος όλων των ενδιαφερομένων.

3.3.3

Συνολικά, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της παιδικής, εφηβικής και γηριατρικής ψυχιατρικής πρέπει να συνεκτιμηθούν καλύτερα στα προγράμματα κατάρτισης τόσο της γενικής ιατρικής και ψυχιατρικής όσο της γενικής ψυχοθεραπείας.

4.1

Καίρια σημασία έχει μια προσέγγιση με βάση τα ανθρώπινα δικαιώματα σε ένα Ευρωπαϊκό έτος ψυχικής υγείας. Οι υπηρεσίες ιατρικής και ψυχοκοινωνιακής περίθαλψης πρέπει να στηρίζουν τα άτομα, να τα επικουρούν και να ενισχύουν τις δυνατότητές τους για αυτοβοήθεια μέσω της ενδυνάμωσης. Η αξιοπρέπεια και τα νομικά δικαιώματα του ατόμου θα διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο, παρέχοντας προσανατολισμό σε εκείνους που στηρίζουν τον ασθενή κατά την φάση κρίσης. Επιπλέον, χρειάζεται ανάπτυξη των ικανοτήτων των επαγγελματιών στους διαφόρους κλάδους παροχής υπηρεσιών, προκειμένου να αυξηθεί η εκ μέρους τους κατανόηση των προβλημάτων ψυχικής υγείας και των ψυχοσωματικών διαταραχών

4.2

Οι άνθρωποι που διανύουν ψυχική κρίση συχνά δεν αντιμετωπίζουν τις ασθένειές τους, λόγω του κοινωνικού στίγματος. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης επιδρούν σημαντικά σε αυτό. Η εικόνα που μεταφέρεται για την ψυχική ασθένεια συχνά δημιουργεί φόβο στο ευρύ κοινό και να κάνει τους ανθρώπους να αντιδρούν αμυντικά και να δυσπιστούν σε χρήσιμες μορφές θεραπείας. Χρειάζονται επειγόντως πανευρωπαϊκές εκστρατείες για την εξάλειψη του στίγματος της ψυχικής ασθένειας. Θα πρέπει να οργανώνονται σε μακροπρόθεσμη βάση και να επικεντρώνονται στην πρόληψη. Οι εκστρατείες αυτές πρέπει να περιλαμβάνουν και άτομα που απασχολούνται σε όλους τους νομικά εμπλεκόμενους τομείς (δικαιοσύνη, αστυνομία, δημόσιες αρχές κλπ.), με στόχο τη βελτίωση των τεχνικών και των επαγγελματικών συνθηκών για την αντιμετώπιση των ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας. Ο στιγματισμός πρέπει να αποφεύγεται όσο είναι δυνατόν, και στην οργάνωση και τη χρηματοδότηση της βοήθειας. Ειδικότερα, οι δυνατότητες για την ενίσχυση των δεξιοτήτων διαχείρισης της ζωής θα πρέπει να προσφέρονται στο σύνολο του πληθυσμού. Η προώθηση των συναντήσεων και των ανταλλαγών μεταξύ των ασθενών και των ανθρώπων χωρίς ψυχιατρική εμπειρία θα πρέπει να αποτελεί βασικό στοιχείο μιας τέτοιας πολιτικής.

4.3

Όσον αφορά την απασχόληση, πρέπει να αποφευχθεί η δημιουργία ξεχωριστών κόσμων για τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας, όπου δεν λαμβάνονται υπόψη οι επιθυμίες και το δικαίωμα τους να επιλέγουν. Πρώτα απ' όλα, οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να μπορούν να αποφασίζουν οι ίδιοι εάν θα εργάζονται σε προστατευμένο περιβάλλον εργασίας ή σε γενικό περιβάλλον εργασίας. Σε πολλές περιπτώσεις, η προστατευόμενη απασχόληση που επιτρέπει στους ενδιαφερόμενους να επιστρέψουν στην εργασία αυξάνει τις πιθανότητες αποκατάστασης της απασχολησιμότητάς τους («supported employment«) (23). Σε γενικές γραμμές, πρέπει να καταβάλλεται ένας βασικός μισθός ο οποίος θα πρέπει να αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης με τους κοινωνικούς εταίρους. Η καταβολή «συμβολικής αμοιβής» για την κάλυψη των βασικών αναγκών δεν ενδείκνυται για άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας ή αναπηρίες. Ένα σχετικά επιτυχημένο πρότυπο για την σταδιακή επανένταξη είναι το λεγόμενο πρότυπο του Αμβούργου (24).

4.4

Έχουν επισημανθεί στην ΕΕ οι ακόλουθες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εις βάρος των ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας: υπερβολικοί περιορισμοί της ελευθερίας και αναγκαστική θεραπεία χωρίς τη συγκατάθεση του ενδιαφερομένου, και ενίοτε δεν υπάρχουν δυνατότητες ένστασης. Είναι σημαντικός ο ρόλος των προγραμμάτων αποϊδρυματισμού, υπηρεσιών εγγύτητας για εξωνοσοκομειακή περίθαλψη, εξάλειψη της γραφειοκρατίας για την πρόσβαση στη στήριξη, συμβάσεις θεραπείας που να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και πολιτική για την εξάλειψη του στίγματος που να περικλείει και τους άμεσα ενδιαφερόμενους οι οποίοι γνωρίζουν πολύ καλά τα προβλήματά τους.

4.5

Η στρατηγική της ΕΕ για την ψυχική υγεία πρέπει να αναθεωρηθεί. Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι χρειάζεται να εξεταστεί το ζήτημα του αποκλεισμού των ατόμων με ψυχική ασθένεια από την κοινωνία, γενικά, και από την αγορά εργασίας, ειδικότερα. Σχετικά, πρέπει να εξετασθούν τρόποι για να αποφεύγεται η πλήρης ή μερική ανικανότητα για εργασία μέσω της πρόληψης ή της κατάλληλης φροντίδας. Επίσης, πρέπει να εξεταστεί πώς η χρήση της γλώσσας στην ιατρική, τα μέσα ενημέρωσης και την κοινωνία δυσχεραίνει ή εμποδίζει την ένταξη.

4.6

Η πρωτοβουλία αυτή θα αυξήσει τις πιθανότητες για ευρύτερη δημοσιότητα στα θέματα ψυχικής υγείας. Θα επηρεάσει τις θεματικές προτεραιότητες της πολιτικής ατζέντας και θα δημιουργήσει ένα καλό κλίμα για την προώθηση καινοτόμων ιδεών για το κοινό όφελος.

4.7

Στην προώθηση του Ευρωπαϊκού Έτους Ψυχικής Υγείας, πρέπει να συμμετάσχουν, εκτός από την ίδια την ΕΟΚΕ, οι ενδιαφερόμενους φορείς της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των ομάδων και των συλλόγων που δραστηριοποιούνται στον χώρο της ψυχιατρικής και των υπηρεσιών υγείας, καθώς και οι σχετικές Γενικές Διευθύνσεις της Επιτροπής, τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Επιτροπής των Περιφερειών. Σε εθνικό επίπεδο, πρέπει να συμμετάσχουν τα αρμόδια υπουργεία, καθώς και τα μέλη των σχετικών εθνικών κοινοβουλευτικών επιτροπών. Συνολικά, χρειάζεται μεγαλύτερη συμμετοχή των ενδιαφερομένων στη διαμόρφωση των σχετικών πολιτικών.

4.8

Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η πρωτοβουλία θα έχει συγκεκριμένο αντίκτυπο στα κράτη μέλη, πρέπει να χρησιμοποιηθεί παράλληλα το πλαίσιο δράσης για την ψυχική υγεία, με σκοπό την ανάπτυξη κοινά αποδεκτών πλαισίων αναφοράς για την ανάληψη δράσης στον τομέα της ψυχικής υγείας μέσω των συστημάτων υγείας και της κοινωνικής πολιτικής, καθώς και σε συναφή περιβάλλοντα όπως τα σχολεία και οι χώροι εργασίας. Ως μέσο αμοιβαίας μάθησης, πρέπει να χρησιμοποιηθούν οι αξιολογήσεις από ομοτίμους, όπως ισχύει στην ανοιχτή μέθοδο συντονισμού. Τα μέτρα αυτά πρέπει να λάβουν τη μορφή νομοθεσίας, δημοσιονομικών κανόνων και δράσεων στο πλαίσιο του ΕΚΤ, καθώς και δικαιωμάτων για τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας και για τις επιχειρήσεις. Θα πρέπει να εξεταστεί κατά πόσον ένα μόνιμο παρατηρητήριο μπορεί να παρέχει συνεχή παρακολούθηση του θέματος. Οι εκθέσεις της ΕΕ για την υγεία πρέπει να περιλαμβάνουν πιο λεπτομερή ευρωπαϊκά στοιχεία για τις ψυχικές διαταραχές και ειδικά για το είδος της βοήθειας, τον αριθμό των ασθενών σε ψυχιατρικές μονάδες και την κατανάλωση ψυχοφαρμάκων. Πιθανοί εταίροι από όλο το φάσμα της κοινωνίας θα πρέπει να κινητοποιηθούν ως σταθεροί υποστηρικτές. Ο αντίκτυπος της πρωτοβουλίας και το ευρωπαϊκό έτος δεν πρέπει να έχουν περιορισμένο χρονικό πλαίσιο. Αντίθετα, θα πρέπει να οδηγήσουν σε μια διαρκή και βιώσιμη ευαισθητοποίηση σε θέματα ψυχικής υγείας και να έχουν απτά αποτελέσματα για τους ενδιαφερομένους.