52003AE0276

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την "Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Στρατηγική για την πολιτική υπέρ των καταναλωτών (2002-2006)"

(COM(2002) 208 τελικό)

(2003/C 95/01)

Στις 7 Μαΐου 2002, η Επιτροπή, σύμφωνα με το άρθρο 262 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, αποφάσισε να ζητήσει τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την ανωτέρω ανακοίνωση.

Το ειδικευμένο τμήμα "Ενιαία αγορά, παραγωγή, κατανάλωση", στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε την γνωμοδότησή του στις 29 Ιανουαρίου 2003 με βάση την εισηγητική έκθεση της κας Davison.

Κατά την 397η σύνοδο ολομέλειάς της (συνεδρίαση της 26ης Φεβρουαρίου 2003), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 84 ψήφους υπέρ, 1 κατά και 2 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Η Επιτροπή έχει θέσει τρεις προτεραιότητες για την πολιτική υπέρ των καταναλωτών, οι οποίες εστιάζονται στα θέματα που αφορούν τις εμπορικές πρακτικές και καλύπτονται από το "Πράσινο Βιβλίο για την προστασία των καταναλωτών και την ασφάλεια των υπηρεσιών". Αυτές είναι:

- ένα υψηλό κοινό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών·

- αποτελεσματική εφαρμογή των κανόνων προστασίας των καταναλωτών, κυρίως μέσω της διοικητικής συνεργασίας των κρατών μελών και καλύτερων μηχανισμών αποκατάστασης·

- συμμετοχή των οργανώσεων των καταναλωτών στις πολιτικές της ΕΕ, μέσω της αναθεώρησης των μηχανισμών, της παροχής εκπαίδευσης, και της οικοδόμησης ικανότητας.

1.2. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τις προτεραιότητες της Επιτροπής ως μία φιλόδοξη προέκταση των υφιστάμενων πολιτικών με την οποία καταδεικνύεται η σημασία που έχει για τους καταναλωτές η επιτυχής ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς. Στον ενδεικτικό κατάλογο που επισυνάπτεται στο έγγραφο της Επιτροπής εκτίθενται διάφορες ενέργειες οι οποίες υπερβαίνουν κατά πολύ τις ογδόντα. Η στρατηγική κάνει την εμφάνισή της σε μία χρονική στιγμή στην οποία οι προσδοκίες των καταναλωτών αλλάζουν και ο πληθυσμός των πολιτών της ΕΕ αναμένεται να φθάσει τα 470 εκατομμύρια. Αποτελεί συνέχεια του "Πράσινου Βιβλίου για την προστασία των καταναλωτών"(1) και αντανακλά την τρέχουσα κατάσταση, η οποία αλλάζει με εξαιρετική ταχύτητα και γίνεται ολοένα πιο πολύπλοκη και χαρακτηρίζεται από τις επιπτώσεις της κοινωνίας των πληροφοριών, την καθιέρωση του ευρώ καθώς και από νέες καταναλωτικές στάσεις απέναντι σε μία μη ασφαλή, βιώσιμη κατανάλωση που υπόκειται σε κανόνες δεοντολογίας.

1.2.1. Λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση που ελήφθη στην Σεβίλλη από το Συμβούλιο Υπουργών τα καταναλωτικά θέματα να μην αποτελούν πλέον αρμοδιότητα του Συμβουλίου "Εσωτερικής αγοράς, καταναλωτικών θεμάτων και τουρισμού", αλλά ενός νέου Συμβουλίου "Απασχόλησης, κοινωνικής πολιτικής, υγείας και καταναλωτικών θεμάτων", η ΕΟΚΕ ζητεί από το Συμβούλιο να διασφαλίσει ότι, στην ενιαία αγορά, τα συμφέροντα των καταναλωτών θα εξακολουθήσουν να βρίσκονται στο επίκεντρο των συζητήσεων.

1.2.2. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ μιάς όσο το δυνατό μεγαλύτερης εναρμόνισης, φρονεί ωστόσο ότι το επίπεδο της προστασίας των καταναλωτών πρέπει να είναι το υψηλότερο δυνατό. Οιαδήποτε μείωση της προστασίας των καταναλωτών θα είναι ιδιαίτερα σοβαρή σε μια στιγμή κατά την οποία προετοιμάζεται η προσχώρηση νέων μελών στην ΕΕ.

1.3. Πιο συγκεκριμένα:

1.3.1. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την Επιτροπή στις προσπάθειες που καταβάλλει προκειμένου να επεκταθεί και να αναπτυχθεί η προστασία των καταναλωτών, χάρη στην οποία οι πλέον αδύναμοι να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους μέσα σε ένα τεχνολογικό περιβάλλον που γίνεται ολοένα πιο περίπλοκο μπορούν να αποκομίσουν ειδικά οφέλη. Συμφωνεί, επίσης, ότι είναι παράλληλα αναγκαίο να προβλέπεται η κατάλληλη ενημέρωση(2) μέσα στο ευπρόσδεκτο πλαίσιο στο οποίο τα συμφέροντα των καταναλωτών και των πολιτών συγκλίνουν ολοένα περισσότερο και εκπροσωπούνται από κοινού.

1.3.2. Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται, επίσης, την άποψη ότι είναι σημαντικό να αναγνωριστεί ότι οι πολιτικές υπέρ των καταναλωτών δεν είναι δυνατό να αναπτυχθούν αποκομμένες από το περιβάλλον τους και ότι έχει ουσιαστική σημασία να εντάσσονται συστηματικά σε όλους τους άλλους συναφείς τομείς πολιτικών της ΕΕ, όπως ορίζει το άρθρο 153 της Συνθήκης του Άμστερνταμ. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ενσωμάτωση της προστασίας των καταναλωτών σε άλλους τομείς κοινοτικής πολιτικής πρέπει να αποτελέσει μία τέταρτη προτεραιότητα, η οποία να είναι ισότιμη με τις τρεις προτεραιότητες που προαναφέρθηκαν.

1.3.3. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την αναθεώρηση της Συνθήκης της Νίκαιας με την οποία διευρύνεται η εκπροσώπηση των καταναλωτών, οι οποίοι πλέον ορίζονται εκπρόσωποι καθοριστικής σημασίας με την ιδιότητά τους των μελών της ΕΟΚΕ. Η αναγνώριση αυτή και η συνακόλουθη στήριξη που παρέχεται με σκοπό την χάραξη αποτελεσματικών, καίριων και κατάλληλων πολιτικών, θα παράσχει τα μέσα που θα επιτρέψουν στην ΕΕ να βρεθεί πιο κοντά στους πολίτες της.

1.3.4. Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο χαμηλό επίπεδο των πόρων που έχουν διατεθεί υπέρ των κοινοτικών πρωτοβουλιών με αντικείμενο τους καταναλωτές και τις ενώσεις τους, σε τεράστια αντίθεση με αυτό που συμβαίνει στην περίπτωση άλλων κοινοτικών πολιτικών, και καλεί τις αρχές που είναι αρμόδιες για τον προϋπολογισμό να αυξήσουν τόσο τις πιστώσεις όσο και το προσωπικό στον τομέα αυτό.

2. Η διαδικασία της νέας στρατηγικής

2.1. Η Επιτροπή δίνει έμφαση στην ανάγκη αξιολόγησης του αντίκτυπου και ενημέρωσης των καταναλωτών. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει, επίσης, να προβλεφθεί η αξιολόγηση του αντίκτυπου που έχουν στις επιχειρήσεις οι πολιτικές υπέρ των καταναλωτών.

2.2. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφράσει την ανησυχία της για το γεγονός ότι, σε πολλούς τομείς, δεν υφίστανται συνεπείς και συγκρίσιμες ευρωπαϊκές στατιστικές. Για τους καταναλωτές, ορισμένες στατιστικές είναι ιδιαίτερα σημαντικές, κυρίως δε εκείνες που αφορούν τις καταγγελίες και τα ατυχήματα που συνδέονται με τα προϊόντα. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η έρευνα και οι στατιστικές που απορρέουν από αυτήν τα οποία παρέχει το "Ευρωπαϊκό Σύστημα Επαγρύπνησης για τα ατυχήματα που συμβαίνουν κατ' οίκον και κατά τον ελεύθερο χρόνο" (EHLASS) θα πρέπει να αναπτυχθούν και να αξιοποιούνται από όλα τα κράτη μέλη και τις υποψήφιες χώρες.

2.3. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει, επίσης, σθεναρά την παροχή ενημέρωσης και εκπαίδευσης στους καταναλωτές επί ευρωπαϊκών θεμάτων από τις οργανώσεις που συμμετέχουν σε αυτή. Ταυτόχρονα, η Επιτροπή μπορεί να ενισχύει το κίνημα των καταναλωτών και να διασφαλίζει ότι οι πληροφορίες παρέχονται σε μορφή που ανταποκρίνεται στις ανάγκες των καταναλωτών κι ότι είναι κατανοητές, αναθέτοντας στις κατάλληλες οργανώσεις τους την διάδοση των πληροφοριών μέσα από την ποικιλία των διαύλων πρόσβασης στο ευρύ κοινό που διαθέτουν. Με τον τρόπο αυτό, συμπληρώνονται οι πληροφορίες που παρέχουν, από την πλευρά τους, οι επιχειρήσεις. Υπάρχουν ισχυροί δεσμοί μεταξύ της προστασίας και της εκπαίδευσης, ενώ η εκπαίδευση των καταναλωτών αντιμετωπίζεται ολοένα περισσότερο ως μέρος μιας δια βίου μάθησης.

2.4. Η ΕΟΚΕ εξαίρει τη σημασία ενός υπό κατάρτιση προγράμματος Ε& Α το οποίο πρέπει να περιλαμβάνει και τη διεξαγωγή έρευνας σχετικά με το ιστορικό των αποφάσεων που έχουν ληφθεί στον τομέα της πολιτικής υπέρ των καταναλωτών. Τυχόν ανάλογη έρευνα που διεξάγουν οι επιχειρήσεις, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις και οι οργανώσεις καταναλωτών πρέπει, επίσης, να λαμβάνεται υπόψη, δεδομένου ότι έχει ουσιαστική σημασία να υφίσταται αξιόπιστη ενημέρωση σε ευρωπαϊκή κλίμακα.

2.4.1. Η Επιτροπή θα μπορούσε να θέσει σε εφαρμογή ένα τέτοιο πρόγραμμα Ε& Α μέσω της σύστασης δικτύου πανεπιστημιακών που θα διεξάγουν έρευνα στον τομέα των πολιτικών υπέρ των καταναλωτών προκειμένου να δημιουργηθεί μία βάση δεδομένων για τις ζημίες εις βάρος των καταναλωτών.

2.4.2. Οι οργανώσεις καταναλωτών και "άλλα νομικά πρόσωπα" θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν τις νέες διατάξεις του 6ου προγράμματος Ε& Τ που τους επιτρέπουν να υποβάλλουν αίτηση για χρηματοδότηση σε έξι καθοριστικούς τομείς, ένας από τους οποίους είναι η ασφάλεια.

2.4.3. Η Επιτροπή πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο σύστασης Ευρωπαϊκού Ερευνητικού Ιδρύματος για τα καταναλωτικά θέματα, ακολουθώντας το παράδειγμα, στην περίπτωση του περιβάλλοντος, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει επίσης την ιδέα της σύστασης, σε εθνική και περιφερειακή κλίμακα, κέντρων μελετών τα οποία η Επιτροπή θα μπορούσε να στηρίζει με διάφορα μη χρηματοδοτικά μέσα.

3. Κύρια θέματα που καλύπτονται από την Επιτροπή και για τα οποία η ΕΟΚΕ διατυπώνει παρατηρήσεις

Η ΕΟΚΕ εκδηλώνει το ενδιαφέρον της για τους ακόλουθους κύριους τομείς:

3.1. Το ευρώ

3.1.1. Η Επιτροπή πρέπει να αντλήσει διδάγματα από τις ποικίλες εμπειρίες των καταναλωτών στα διάφορα κράτη μέλη όσον αφορά την εισαγωγή του ευρώ, ούτως ώστε να παράσχει συμβουλές στις χώρες που θα ενταχθούν στην ΕΕ. Θα πρέπει επίσης να ελέγχει το κόστος των διασυνοριακών μεταφορών κεφαλαίων.

3.2. Ασφάλεια

3.2.1. Η ΕΟΚΕ παρατηρεί με ικανοποίηση ότι πολλοί τομείς της ασφάλειας καλύπτονται από το κυλιόμενο πρόγραμμα της Επιτροπής το οποίο παρέχει ενδεικτικό κατάλογο ενεργειών, με βάση και τους τρεις στόχους.

3.2.2. Στις γνωμοδοτήσεις της(3), ΕΟΚΕ απέδιδε ανέκαθεν πρωταρχική σημασία στις προτάσεις που είχαν σχέση με την ασφάλεια, τόσο έμμεσα - όπως για τις συσκευασίες ασφαλείας για παιδιά - όσο και άμεσα - όπως η ασφάλεια των παιχνιδιών ή των προϊόντων, τομέα στον οποίο διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο όσον αφορά την ενθάρρυνση της αναθεώρησης της "Οδηγίας για την γενική ασφάλεια των προϊόντων" (ΟΓΑΠ).

3.2.2.1. Λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία της ΟΓΑΠ - που σήμερα βρίσκεται στο στάδιο της μεταφοράς της στις εθνικές νομοθεσίες - τόσο για τα κράτη μέλη όσο και για τις χώρες που θα ενταχθούν στην ΕΕ, στις οποίες αποτελεί μέρος της υιοθέτησης εκ μέρους τους του κοινοτικού κεκτημένου, η ΕΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να αναγνωρίσει ότι το μεγαλύτερο ποσοστό θανάτων και τραυματισμών που έχουν ως αποτέλεσμα σοβαρές αναπηρίες στην ΕΕ αφορά ατυχήματα που συμβαίνουν στο σπίτι και κατά τον ελεύθερο χρόνο. Το εν λόγω ποσοστό είναι δεκατέσσερις φορές μεγαλύτερο από το ποσοστό των θανάτων στην εργασία και σχεδόν διπλάσιο του ποσοστού των θανάτων που οφείλονται σε αυτοκινητιστικά ατυχήματα. Συνεπώς, πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην ασφάλεια των προϊόντων, με ιδιαίτερη έμφαση στις χώρες που θα ενταχθούν στην ΕΕ, όπου τα ατυχήματα είναι κατά πολύ περισσότερα από ό,τι στα σημερινά κράτη μέλη της ΕΕ.

3.2.2.2. Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να επεκτείνει το "Ευρωπαϊκό Σύστημα Επαγρύπνησης για τα ατυχήματα που συμβαίνουν κατ' οίκον και κατά τον ελεύθερο χρόνο" (EHLASS) - που έχει καθοριστική σημασία για την συλλογή στατιστικών - για το οποίο γίνεται για πρώτη φορά λόγος, με βάση τον τρίτο στόχο (στο παράρτημα). Ένα περιεκτικό και συντονισμένο σύστημα συλλογής δεδομένων για τις σωματικές βλάβες πρέπει να χρησιμεύσει ως ακρογωνιαίος λίθος της πολιτικής ασφάλειας των καταναλωτών.

3.2.2.3. Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης από την Επιτροπή να καταρτίσει ένα σχέδιο για την υποστήριξη προσεκτικά στοχοθετημένων εκστρατειών που θα αποσκοπούν στο να ευαισθητοποιηθεί το κοινό όσον αφορά την ασφάλεια των καταναλωτών. Οι έρευνες που έχουν διεξαχθεί καταδεικνύουν ότι πάνω από το 80 % των ατυχημάτων(4) μπορεί να προληφθεί. Εξάλλου, γίνεται ολοένα και περισσότερο απαραίτητη η εκπαίδευση σε όσον αφορά τις μεθόδους διαχείρισης και εκτίμησης του κινδύνου.

3.2.3. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την προτεινόμενη δράση στον τομέα της ανάπτυξης προτύπων και της ασφάλειας των υπηρεσιών, οι οποίες (με ελάχιστες εξαιρέσεις - π.χ., όσον αφορά τις εγκαταστάσεις) δεν καλύπτονται από την αναθεωρημένη ΟΓΑΠ. Αναμένει, προκειμένου να την σχολιάσει, την ανακοίνωση της Επιτροπής για την ασφάλεια των υπηρεσιών είτε αυτές είναι τομεακές είτε γενικές.

3.3. Εμπορικές πρακτικές

3.3.1. Στη γνωμοδότησή της με θέμα το "Πράσινο Βιβλίο για την προστασία των καταναλωτών στην ΕΕ"(5), η ΕΟΚΕ επιδοκίμασε την νέα προσέγγιση της Επιτροπής να συνοδευτεί η γενική νομοθεσία από κώδικες αυτορρύθμισης, ταυτόχρονα όμως ζήτησε την αποσαφήνιση της πρότασης. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόταση ανακοίνωσης που ακολούθησε ως ευκαιρίας τόσο για την απλούστευση όσο και για την προστασία των καταναλωτών. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι είναι απαραίτητο να αποφευχθεί η θέσπιση υπερβολικά λεπτομερούς νομοθεσίας, πράγμα το οποίο δεν ευνοεί τα συμφέροντα ούτε των καταναλωτών ούτε των επιχειρήσεων, καθώς και να αναζητηθεί ένα φάσμα πρακτικών εναλλακτικών όπως είναι η συρρύθμιση. Επισημαίνει, επίσης, την ανάγκη να εισαχθεί προοδευτικά το ανώτατο δυνατό επίπεδο εναρμόνισης, όσον αφορά τη νομοθεσία στον τομέα της ασφάλειας των καταναλωτών, με τα πλέον κατάλληλα μέσα, είτε με τη μορφή οδηγιών-πλαίσιο, είτε με τη μορφή συστάσεων για την υιοθέτηση των ορθών πρακτικών. Η μέθοδος αυτή μπορεί να επιλύσει το πρόβλημα των καταναλωτών όσον αφορά την εφαρμογή της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης και της χώρας προέλευσης. Η ΕΟΚΕ αδημονεί, συνεπώς, να πραγματευθεί την πρόταση οδηγίας-πλαίσιο που συνιστά το Πράσινο Βιβλίο για την προστασία των καταναλωτών. Με τον τρόπο αυτό θα εξασφαλιστεί ένα απλό νομικό πλαίσιο το οποίο θα βασίζεται σε κώδικες πρακτικής.

3.3.2. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει για μία ακόμη φορά τη σημασία που έχει η συστηματική ενσωμάτωση των πολιτικών υπέρ των καταναλωτών στην νομοθεσία της ΕΕ και ζητεί από την αρμόδια Γενική Διεύθυνση (δηλαδή τη ΓΔ "Μεταφορές, ενέργεια, περιβάλλον και ανταγωνισμός") να αναλάβει τις ευθύνες της και να παράσχει στοιχεία σχετικά με τις επιπτώσεις των πολιτικών στις δραστηριότητες τόσο των καταναλωτών όσο και των επιχειρήσεων. Επισημαίνει επίσης ότι είναι απαραίτητο να καθιερωθούν σαφείς διαδικασίες με σκοπό να ζητείται η γνώμη των καταναλωτών και να ορίζονται καταναλωτές ως μέλη επιτροπών ή ομάδων εργασίας, καθώς και για τη χρηματοδότηση των μεθόδων στήριξής τους.

3.3.3. Η ΕΟΚΕ συνιστά, στο πλαίσιο αυτό, την αναθεώρηση και τροποποίηση οδηγιών όπως είναι οι οδηγίες για τις πωλήσεις εξ αποστάσεως, την χρονομεριστική ιδιοκτησία, τα οργανωμένα ταξίδια, την ένδειξη των τιμών, και τις εγγυήσεις καταναλωτικών αγαθών.

3.4. Καταναλωτικές συμβάσεις

3.4.1. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι είναι αναγκαίο να αναθεωρηθεί και να αποσαφηνιστεί το τρέχον ενοχικό δίκαιο προκειμένου να αρθούν οι υπάρχουσες ανακολουθίες και τονίζει τη σημασία που θα είχε η υιοθέτηση προθεσμιών υπαναχώρησης που να είναι κοινές σε ολόκληρη την Ένωση, προκειμένου να ενθαρρυνθούν οι διασυνοριακές συναλλαγές και η διαφάνεια. Αυτό πρέπει να συμβεί στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο, ούτως ώστε οι καταναλωτές να μπορούν να πραγματοποιούν τις δέουσες επαφές με χώρα άλλη από τη δική τους.

3.5. Χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες

3.5.1. Το δυναμικό του διασυνοριακού εμπορίου δεν έχει ακόμη αποδώσει καρπούς. Χρειάζεται ένα ασφαλές και διαφανές περιβάλλον. Το νέο κανονιστικό πλαίσιο προβλέπεται ότι θα ενθαρρύνει την περαιτέρω προστασία των καταναλωτών την οποία παρέχουν ορισμένοι εκδότες πιστωτικών καρτών σε περίπτωση που κάποια συναλλαγή παρουσιάσει πρόβλημα, θα διασφαλίσει την ασφάλεια της χρήσης πιστωτικών και τραπεζικών καρτών στο Διαδίκτυο (με τη βοήθεια προσωπικών αριθμών αναγνώρισης (pin numbers) και ηλεκτρονικών υπογραφών), ενώ θα καλύπτει και τους ηλεκτρονικούς λογαριασμούς στους οποίους τα παιδιά καταθέτουν το χαρτζιλίκι τους ("pocket money accounts").

3.6. Ηλεκτρονικό εμπόριο

3.6.1. Η οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο πρέπει να αρχίσει να εφαρμόζεται το γρηγορότερο. Η ΕΟΚΕ, μολονότι εκφράζει την ικανοποίησή της για τη συμφωνία στην οποία κατέληξαν οι ενδιαφερόμενοι φορείς όσον αφορά τα σήματα αξιοπιστίας, θα επιθυμούσε να δει να προστατεύονται περισσότερο τα παιδιά, επειδή κάνουν εντατική χρήση του Διαδικτύου, και μάλιστα κατά τις αγορές που πραγματοποιούν στο πλαίσιο αυτό. Οι καταναλωτές χρειάζονται ταχεία πρόσβαση στη δικαιοσύνη εάν το ζητούμενο είναι να αυξηθεί η εμπιστοσύνη στο ηλεκτρονικό εμπόριο(6). Η συνεργασία των οργανώσεων των επιχειρήσεων και των καταναλωτών στην επί γραμμής εναλλακτική επίλυση διαφορών είναι ευπρόσδεκτη. Φυσικά, η δυνατότητα προσφυγής στο δικαστήριο παραμένει.

3.7. Υπηρεσίες κοινής ωφελείας

3.7.1. Η ΕΟΚΕ δίνει έμφαση στην αρχή ότι οι καταναλωτές πρέπει να εκπροσωπούνται, καθώς και στην ανάγκη να λαμβάνονται υπόψη οι ειδικές ανάγκες των καταναλωτών χαμηλών εισοδημάτων στις χώρες που θα ενταχθούν στην ΕΕ, όπου επικρατεί ιδιαίτερη σύγχυση, δεδομένου ότι η ιδιωτικοποίηση οδηγεί σε αλλαγές στις τιμές και στη φύση των υπηρεσιών. Τα κράτη μέλη μπορούν να αντλήσουν διδάγματα από τις επιμέρους ορθές πρακτικές ώστε να διασφαλιστεί ότι οι καταναλωτές χαμηλού εισοδήματος θα εξακολουθήσουν να έχουν πρόσβαση σε ορισμένες βασικές υπηρεσίες, όπως π.χ. η παροχή ηλεκτρισμού. Θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο να καταρτιστεί μελέτη για το θέμα αυτό.

3.7.2. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει με την ευκαιρία αυτή ότι είναι σημαντικό το συγκεκριμένο θέμα να ενταχθεί σε διάφορες ΓΔ, δεδομένου ότι αφορά ένα ευρύ φάσμα δημοσίων υπηρεσιών όπως η ενέργεια, οι τηλεπικοινωνίες, και οι μεταφορές.

3.7.2.1. Η ολοκλήρωση των μεταφορών αποκτά ολοένα μεγαλύτερη σημασία και η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε η προστασία των δικαιωμάτων των επιβατών αεροπορικών μεταφορών να επεκταθεί και σε άλλες μορφές ταξιδίου. Εκφράζει την ικανοποίησή της για τις προτάσεις αποζημίωσης των καταναλωτών σε περίπτωση ακυρώσεων πτήσεων ή υπεράριθμων κρατήσεων και για το γεγονός ότι δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στους επιβάτες με ειδικές ανάγκες(7).

3.7.3. Η ΕΟΚΕ θα επιδοκίμαζε την έκδοση σύστασης για τα δικαιώματα των καταναλωτών στις υπηρεσίες κοινής ωφελείας εν αναμονή της δημοσίευσης πρότασης οδηγίας για το θέμα.

3.8. Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου

3.8.1. Η ΕΟΚΕ δίνει έμφαση στη σημασία των κοινωνικών και περιβαλλοντικών πτυχών, καθώς και των πτυχών που σχετίζονται με την υγεία και την κατανάλωση. Ο ΠΟΕ πρέπει, κατά την εξέταση θεμάτων που άπτονται του εμπορίου, να ζητεί την γνώμη των εμπειρογνωμόνων που είναι ειδικοί στα μη εμπορικά θέματα, όπως είναι το περιβάλλον και οι καταναλωτές(8). Υφίστανται διεθνείς οργανισμοί με δραστηριότητα στον τομέα της απασχόλησης, του περιβάλλοντος και της υγείας, πρέπει ωστόσο να συσταθεί ένας διεθνής οργανισμός για την προστασία των καταναλωτών.

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι αυτό είναι το μόνο σημείο της ανακοίνωσης της Επιτροπής που ασχολείται με θέματα διεθνούς κλίμακας, όπως το εμπόριο, η σήμανση και η τυποποίηση. Δεδομένου ότι οι καταναλωτές δεν δρουν μόνον σε ευρωπαϊκό πλαίσιο, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να δώσει μεγαλύτερη έμφαση στις δραστηριότητες που αναπτύσσονται σε παγκόσμιο επίπεδο.

3.9. Εφαρμογή

Οι κανονισμοί και οι οδηγίες, που έχουν καταρτιστεί με ιδιαίτερη προσοχή, θα έχουν ελάχιστη πρακτική αξία εάν δεν τεθούν σε εφαρμογή και δεν μεταφερθούν στις εθνικές νομοθεσίες με επιτυχία. Η Επιτροπή καλείται να τηρήσει τη δέσμευσή της να δώσει προτεραιότητα στην αποτελεσματική εφαρμογή της ισχύουσας ρύθμισης και στη συνεργασία των φορέων επιβολής του νόμου, η οποία θα πρέπει να είναι το πρώτο βήμα για την βελτίωση του σημερινού επιπέδου διασυνοριακής προστασίας των καταναλωτών. Η ΕΟΚΕ, η οποία καλύπτει πλήρως το θέμα αυτό στη γνωμοδότησή της σχετικά με το Πράσινο Βιβλίο για την προστασία των καταναλωτών, υπογραμμίζει τα ουσιαστικά στάδια μιας επιτυχούς εφαρμογής:

3.9.1. τη σημασία της ανάπτυξης συστημάτων που βασίζονται στην έρευνα με σκοπό την συλλογή στοιχείων και την αξιολόγηση (π.χ., για την ασφάλεια των υπηρεσιών ή ΕΗLASS).

3.9.2. την ανάγκη ανάπτυξης του "Συστήματος ταχείας ειδοποίησης" (RAPEX) ούτως ώστε οι αρμόδιες αρχές, τις οποίες θα έχουν ορίσει τα κράτη μέλη, να μπορούν να ανταλλάσσουν πληροφορίες ταχέως και να κοινοποιούν επείγουσες προειδοποιήσεις.

3.9.3. την ανάγκη εξάρτησης από εθνικά συστήματα εφαρμογής των σχετικών κανόνων, με υγιή διάρθρωση και επανδρωμένα με καλά καταρτισμένες και ικανές αρχές οι οποίες θα ανήκουν σε ενιαία (αντί για πολυσχιδή) διοικητική οργάνωση. Η ΕΟΚΕ εκφράζει ανησυχία για το γεγονός ότι οι χώρες που θα ενταχθούν στην ΕΕ μπορεί μεν να μεταφέρουν τις κοινοτικές ρυθμίσεις στις εθνικές νομοθεσίες τους, ενδέχεται ωστόσο να μην διαθέτουν ακόμη την υποδομή που απαιτείται για την εφαρμογή τους. Σημειώνει με ενδιαφέρον την ενεργό υποστήριξη που παρέχουν εκούσια ορισμένα κράτη μέλη. Θέματα που άπτονται της εφαρμογής καλύπτονται επίσης στην γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ σχετικά με το "Πράσινο Βιβλίο για την προστασία των καταναλωτών".

3.9.4. την σημασία της ταχείας πρόσβασης στη δικαιοσύνη για τους μεμονωμένους καταναλωτές. Αυτή πρέπει να είναι απλή και μη χρονοβόρος, η αποκατάσταση όμως στην περίπτωση διασυνοριακών διαφορών δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τις προσπάθειες που καταβάλλει η Επιτροπή μέσω του Δικτύου ΕΕΔ και των εναλλακτικών επιλύσεων διαφορών.

3.10. Διαβούλευση με τις οργανώσεις των καταναλωτών

3.10.1. Είναι σημαντικό να ζητείται η γνώμη των οργανώσεων καταναλωτών για όλα τα θέματα που αφορούν τους καταναλωτές και όχι μόνον για την πολιτική υπέρ των καταναλωτών. Η Επιτροπή ορθά παρατηρεί ότι αυτό έχει αντίκτυπο στους πόρους. Τα άτομα που δαπανούν χρόνο για να συμμετάσχουν σε συμβουλευτικές επιτροπές πρέπει να μπορούν να αποζημιώνονται άμεσα για τις δαπάνες τους. Οι χορηγοί των οργανώσεων καταναλωτών πρέπει να είναι σε θέση να παρέχουν υποστήριξη από την άποψη της πολιτικής, της έρευνας και της διοίκησης. Θα μπορούσε να αναπτυχθεί το σουηδικό πρότυπο για την εξασφάλιση επιπλέον χρηματοδότησης, σύμφωνα με το οποίο παρέχεται στις επιχειρήσεις η δυνατότητα να πραγματοποιούν δωρεές σε ένα ίδρυμα, έργο του οποίου είναι η χρηματοδότηση των δραστηριοτήτων υπέρ των καταναλωτών.

3.10.2. Από την πλευρά της, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει το έργο των οργάνων της που ασχολούνται με τους καταναλωτές και το περιβάλλον. Ζητείται συστηματικά η γνώμη των οργανώσεων καταναλωτών για θέματα που τους αφορούν, όπως ο ΠΟΕ, πράγμα που συνέβη στην περίπτωση της Συνέλευσης για το μέλλον της Ευρώπης.

3.10.3. Η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε να δει να υποστηρίζεται περαιτέρω ο ρόλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής Καταναλωτών και να βελτιωθεί η οργάνωση άλλων συμβουλευτικών επιτροπών, ούτως ώστε οι εν λόγω επιτροπές να μπορούν να λειτουργούν αποτελεσματικότερα για λογαριασμό των καταναλωτών. Πρέπει δε να προβλεφθεί η εκπροσώπηση μελών από τις χώρες που θα ενταχθούν στη ΕΕ.

3.11. Ενημέρωση των καταναλωτών και εκπαίδευση

Η ΕΟΚΕ παραδέχεται ότι, μέχρι σήμερα, αρμόδια για την ενημέρωση και την εκπαίδευση ήταν, σε μεγάλο βαθμό, τα επιμέρους κράτη μέλη. Εντούτοις, η παροχή πληροφοριών σε ευρωπαϊκή κλίμακα για τα θέματα που άπτονται της κατανάλωσης πρέπει να ενθαρρύνεται, π.χ. μέσω σχεδίων, και η ευρωπαϊκή διάσταση να αναγνωρίζεται δεόντως (βλέπε υποσημείωση 2)(9). Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ιδέα της ιστοθέσης της ΕΕ για τις οργανώσεις των καταναλωτών με στόχο την παροχή πληροφοριών και την εξασφάλιση πρόσβασης στις δικές τους ιστοθέσεις.

3.11.1. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι σε μία τεχνολογική κοινωνία είναι σημαντικό οι πληροφορίες να διαδίδονται με τη βοήθεια ενός ολοένα ευρύτερου φάσματος μεθόδων. Τα οφέλη είναι προφανή και συνοδεύονται από νέους, μη οικείους, κινδύνους. Ενώ αναγνωρίζει τον ρόλο των οργανώσεων καταναλωτών ως αξιόπιστων φορέων διάδοσης των πληροφοριών, ιδιαίτερα δε σε ένα ευρύ κοινό, η ΕΟΚΕ εκτιμά, επίσης, τη συμβολή της βιομηχανίας και το γεγονός ότι αναπτύσσει μεθόδους επικοινωνίας φιλικές προς τον χρήστη (π.χ., με τη μορφή οδηγιών χρήσης, φυλλαδίων που απαριθμούν τα σημεία διάθεσης ή προειδοποιήσεων). Η ΕΟΚΕ έχει ζητήσει από τις οργανώσεις του βιομηχανικού κλάδου και των καταναλωτών να παράσχουν από κοινού και μέσω υπολογιστή τις σχετικές πληροφορίες όσον αφορά, για παράδειγμα, την ασφάλεια των παιδιών στο Διαδίκτυο. Υπάρχουν περιθώρια συνεργασίας αυτού του είδους για τη βελτίωση της ενημέρωσης των καταναλωτών. Λόγω των γλωσσικών φραγμών στο εμπόριο εντός της ΕΕ, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το ενδιαφέρον που δείχνει τώρα η Επιτροπή για τα θέματα σήμανσης.

3.11.2. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι απόψεις της Επιτροπής όσον αφορά την εκπαίδευση των καταναλωτών είναι περιορισμένες και πρέπει να διευρυνθούν. Η εκπαίδευση των καταναλωτών θα πρέπει να ενσωματωθεί στα τρέχοντα εκπαιδευτικά προγράμματα της ΕΕ, π.χ. η ασφάλεια του Ίντερνετ στο πρόγραμμα Ε-learning. Ο περιορισμός αυτός είναι εμφανής με δύο τρόπους στο παρόν κείμενο: η εκπαίδευση περιορίζεται στη μετάδοση γνώσεων και δίνεται έμφαση αποκλειστικά στα δικαιώματα.

3.11.2.1. Στην πρώτη περίπτωση, οι γνώσεις είναι αναμφισβήτητα σημαντικές - αυξάνονται και αναπτύσσονται στη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, το ίδιο ωστόσο συμβαίνει και με τις γενικές δεξιότητες που αποκτά κανείς στη ζωή, όπως και με αυτές που συνδέονται με την πραγματοποίηση συνετών επιλογών και την λήψη αποφάσεων. Στη δεύτερη περίπτωση, τα δικαιώματα - καθώς και η σαφής κατανόηση και άσκησή τους - έχουν όντως ουσιαστική σημασία, εξίσου ωστόσο σημαντική είναι και η ολοένα αυξανόμενη ανάληψη ευθυνών, συμπεριλαμβανομένης και της ευθύνης απέναντι σε άλλα ευρύτερα θέματα όπως το περιβάλλον και η βιώσιμη ανάπτυξη. Από την άποψη αυτή τόσο το πρόγραμμα ενημέρωσης της ΓΔ "Περιβάλλον" όσο και αυτό της ΓΔ "Ανάπτυξη" είναι ευπρόσδεκτα. Η ΕΟΚΕ έχει συγκεκριμένα υποστηρίξει ορισμένα εθελοντικά ευρωπαϊκά προγράμματα για την οικολογική σήμανση και την σήμανση "Fair Trade" (Θεμιτό Εμπόριο) με σκοπό να ενθαρρύνονται οι καταναλωτές να πραγματοποιούν αγορές με υπευθυνότητα.

3.11.3. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την συμβολή της Επιτροπής στην κατάρτιση επαγγελματιών στον τομέα της κατανάλωσης, αναγνωρίζοντας ότι η κατάρτιση μολονότι δεν είναι εκπαίδευση, παρέχει εντούτοις τα πρακτικά μέσα χάρη στα οποία μπορούν να επιτευχθούν τα ίδια αποτελέσματα.

4. Συμπέρασμα

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τη στρατηγική για την πολιτική υπέρ των καταναλωτών. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την όσο το δυνατό μεγαλύτερη εναρμόνιση, αλλά κρίνει ότι η προστασία των καταναλωτών πρέπει να είναι η μέγιστη δυνατή. Η ταχεία εφαρμογή της οδηγίας για το ηλεκτρονικό εμπόριο πρέπει να συμβάλει στη συνεχή προστασία των καταναλωτών. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την προσεκτικότερη εφαρμογή της υφιστάμενης νομοθεσίας και την αποτελεσματικότερη συνεργασία μεταξύ των εκτελεστικών φορέων. Τάσσεται υπέρ της ενσωμάτωσης των πολιτικών για τους καταναλωτές σε άλλους σχετικούς τομείς πολιτικής, συμπεριλαμβανομένης και της εκπαίδευσης.

Βρυξέλλες, 26 Φεβρουαρίου 2003.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Roger Briesch

(1) ΕΕ C 125 της 27.5.2002.

(2) Η ΕΟΚΕ θα καταρτίσει σύντομα γνωμοδότηση πρωτοβουλίας για την προστασία των καταναλωτών.

(3) ΕΕ C 51 της 23.2.2000, ΕΕ C 117 της 26.4.2000, ΕΕ C 367 της 20.12.2000 και ΕΕ C 125 της 27.5.2002.

(4) "Ευρωπαϊκή Ένωση Ασφάλειας των Καταναλωτών" (ECOSA).

(5) ΕΕ C 125 της 27.5.2002.

(6) Βλέπε, π.χ. τις κατευθυντήριες γραμμές για την προστασία των καταναλωτών στον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου.

(7) ΕΕ C 155 της 29.5.2001.

(8) Βλέπε, π.χ. τις κατευθυντήριες γραμμές για την προστασία των καταναλωτών στον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου.

(9) Η ΕΟΚΕ θα καταρτίσει σύντομα γνωμοδότηση πρωτοβουλίας για την προστασία των καταναλωτών.