52002AE1013

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την "Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου αναφορικά με πολυετές πρόγραμμα δράσεως στο πεδίο της ενέργειας: Πρόγραμμα 'Ευφυής Ενέργεια για την Ευρώπη' (2003-2006)"

(COM(2002) 162 τελικό/2 - 2002/0082 (COD))

(2003/C 61/07)

Στις 6 Μαΐου 2002, και σύμφωνα με το άρθρο 175 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την ανωτέρω πρόταση.

Το τμήμα "Μεταφορών, Ενέργειας, Υποδομών και Κοινωνίας των Πληροφοριών", στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 2 Σεπτεμβρίου 2002 με βάση εισηγητική έκθεση του κ. Morgan.

Κατά την 393η σύνοδο ολομέλειάς της (συνεδρίαση της 18ης και 19ης Σεπτεμβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 127 ψήφους υπέρ, 3 κατά, και 1 αποχή την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου αναφορικά με πολυετές πρόγραμμα δράσης στο πεδίο της ενέργειας: Πρόγραμμα "Ευφυής Ενέργεια για την Ευρώπη" για την περίοδο 2003-2006. Με προϋπολογισμό 215 εκατομμυρίων ευρώ, το πρόγραμμα εφαρμόζει τη στρατηγική που έχει σκιαγραφηθεί στο Πράσινο Βιβλίο για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, που βασίζεται στις πηγές ανανεώσιμης ενέργειας και στην ενεργειακή εξοικονόμηση.

1.2. Η πρόταση αυτή δεν σχετίζεται με τη συνολική ενεργειακή πολιτική της ΕΕ αλλά ειδικότερα με τις δράσεις στο πεδίο της ενεργειακής αποτελεσματικότητας και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ασχολείται μόνο με τη Συνθήκη ΕΚ και όχι με την Εuratom και αποκλείει την εξέταση της έρευνας και ανάπτυξης που πρόκειται να καλυφθεί από το 6ο πρόγραμμα-πλαίσιο. Η ευφυής ενέργεια σχετίζεται με τη βελτιωμένη χρήση της ενέργειας (ενεργειακή αποτελεσματικότητα) και με την ενθάρρυνση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

1.3. Το πρόγραμμα αποβλέπει στο να συμπληρώσει και βοηθήσει την εφαρμογή των διαφόρων νομοθετικών μέτρων που έχουν συμφωνηθεί από την Κοινότητα στα πεδία της ενεργειακής αποτελεσματικότητας, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των μεταφορών. Αυτά περιλαμβάνουν την οδηγία για την προώθηση της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην εσωτερική αγορά (οδηγία 2001/77/ΕΚ), την πρόταση της Οδηγίας για την προώθηση της χρήσης βιοκαυσίμων στις μεταφορές(1), την πρόταση οδηγίας για την ενεργειακή επίδοση των κτιρίων(2), και την πρόταση οδηγίας για την προώθηση της συμπαραγωγής με βάση μια ωφέλιμη ζήτηση θερμότητας στην εσωτερική αγορά ενέργειας(3).

1.4. Το πρόγραμμα έχει καταρτιστεί ως το κύριο κοινοτικό μέσο για την μη τεχνολογική υποστήριξη στο πεδίο της ενέργειας. Πρόκειται για νέο πρόγραμμα με το οποίο όμως συνεχίζονται οι δράσεις που προωθούνται από τα προγράμματα Αltener, SAVE και Synergy. Αποβλέπει στην ενίσχυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των πτυχών ενεργειακής αποτελεσματικότητας των προγραμμάτων αυτών, εισάγει μια τρίτη πτυχή όσον αφορά την ενέργεια στις μεταφορές και μια τέταρτη πτυχή όσον αφορά τις διεθνείς συνεργασίες με τις αναπτυσσόμενες χώρες, προωθώντας τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ενεργειακή αποτελεσματικότητα. Αποβλέπει επίσης στην ενίσχυση των μέτρων διάδοσης και ενθάρρυνσης της ορθής πρακτικής μέσω εκστρατειών ενημέρωσης, επιμόρφωσης και προώθησης των επενδύσεων σε νέες τεχνολογίες.

1.5. Το πρόγραμμα έχει διαρθρωθεί σε τέσσερα ειδικά πεδία: ορθολογική χρήση της ενέργειας και διαχείριση της ζήτησης (SAVE), νέες και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (Altener), ενεργειακές πτυχές μεταφορών (Steer) και προώθηση σε διεθνές επίπεδο στο πεδίο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής αποτελεσματικότητας (Coopener). Οι προς χρηματοδότηση δράσεις περιλαμβάνουν: εφαρμογή των στρατηγικών, ανάπτυξη προδιαγραφών, δημιουργία διαρθρώσεων και μέσων χρηματοδότησης και αγοράς, προώθηση συστημάτων και εξοπλισμού για την διευκόλυνση της μετάβασης από το στάδιο της επίδειξης στην εμπορία, ανάπτυξη των διαρθρώσεων ενημέρωσης και κατάρτισης και αξιοποίηση των αποτελεσμάτων, παρακολούθηση και αξιολόγηση.

1.6. Η Επιτροπή εξετάζει επίσης την εκχώρηση ορισμένων καθηκόντων διαχείρισης προγράμματος σε εκτελεστικό οργανισμό καθώς και τα έγγραφα που παρουσιάζουν το φάσμα των καθηκόντων που θα μπορεί να αναλάβει ένας τέτοιος οργανισμός. Ωστόσο, δεν γίνεται επίσημη πρόταση στη φάση αυτή. Αυτό θα αποτελέσει αντικείμενο ξεχωριστής πρότασης απόφασης από τη στιγμή που θα υιοθετηθεί ο κανονισμός του Συμβουλίου που θεσπίζει το καθεστώς των εκτελεστικών οργανισμών, που θα αναλάβουν ορισμένα από τα καθήκοντα διαχείρισης κοινοτικών προγραμμάτων.

2. Γενικές παρατηρήσεις

2.1. Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή χαιρετίζει την πρόταση για "Ευφυή Ενέργεια" δεδομένου ότι συμφωνεί με ορισμένες από τις προηγούμενες υποδείξεις που έγιναν από την ΕΟΚΕ σχετικά με την ανάγκη προώθησης της ενεργειακής αποτελεσματικότητας, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της μεταφοράς τεχνολογίας για την εξοικονόμηση ενέργειας προς τις αναπτυσσόμενες χώρες (σχετικό: Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ για το Πράσινο Βιβλίο - Προς μια ευρωπαϊκή στρατηγική για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού(4). Το προτεινόμενο πρόγραμμα "Ευφυής Ενέργεια" συνενώνει τέσσερα κύρια στοιχεία της ενεργειακής πολιτικής που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με αποτελεσματικότητα προκειμένου να διασφαλιστεί η ενεργειακή ασφάλεια στο παρόν πολιτικό πλαίσιο και να επιτραπεί στην Κοινότητα να ανταποκριθεί στους στόχους βιωσιμότητάς της και στις διεθνείς υποχρεώσεις της σχετικά με τις κλιματολογικές μεταβολές.

2.2. Υφίσταται ένα σημαντικό αχρησιμοποίητο δυναμικό ενεργειακής αποτελεσματικότητας στους τομείς των οικοδομών και της βιομηχανίας - που υπολογίζεται από την Επιτροπή στο 18 % της τρέχουσας συνολικής κατανάλωσης(5). Το πρόγραμμα δράσης της Επιτροπής για τη βελτίωση της ενεργειακής αποτελεσματικότητας (που περιλαμβάνει τα μέτρα που προτείνονται στο πρόγραμμα "Ευφυής Ενέργεια") έχει καταρτιστεί προκειμένου να υλοποιήσει τα δύο-τρίτα του δυναμικού αυτού έως το 2010. Προς το σκοπό αυτό πρέπει να επιτευχθεί βελτίωση κατά 1 % ετησίως σε σχέση με το μέσο όρο 0,6 % τα τελευταία δέκα χρόνια. Αυτό θα συμβάλει περίπου κατά 40 % στην μείωση εκπομπών CO2 προκειμένου να υπάρξει ανταπόκριση στη δέσμευση της ΕΕ στο Κιότο.

2.3. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αντιπροσωπεύουν σήμερα το 6 % του ενεργειακού εφοδιασμού και το 14 % της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ. Η ΕΟΚΕ έχει προηγουμένως επισημάνει ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχουν σημαντικό ρόλο να διαδραματίσουν στην καταπολέμηση των κλιματολογικών αλλαγών και ότι θα συμβάλουν στη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας προκειμένου να υπάρξει ασφάλεια της ενέργειας ειδικότερα με την μείωση της εξάρτησης από τις πηγές εισαγόμενης ενέργειας (γνωμοδότηση για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας 2000). Η ΕΟΚΕ έχει τονίσει την ανάγκη ισχυρής δράσης προκειμένου να υπάρξει βέλτιστη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και θεωρεί ότι υπάρχει σαφής ανάγκη κινήτρων για την αύξηση της χρήσης τους (γνωμοδότηση για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας 2000). Η ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο "Ενέργεια στο μέλλον: ανανεώσιμες πηγές ενέργειας - Λευκή Βίβλος για μια κοινωνική στρατηγική και ένα πρόγραμμα δράσης"(6) θεσπίζει ενδεικτικό στόχο 12 % παροχής ενέργειας (και 22 % παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας) από ανανεώσιμες πηγές έως το 2010.

2.4. Η πολιτική μεταφορών πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για την ανάληψη δράσης δεδομένου ότι οι μεταφορές απορροφούν πάνω από το 30 % της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας (σχετικό: Πρόγραμμα δράσης για τη βελτίωση της ενεργειακής αποτελεσματικότητας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα). Μακροπρόθεσμος στόχος της ΕΕ είναι η κατά 50 % μείωση των εκπομπών CO2 ανά επιβάτη-χιλιόμετρο και ανά φορτίο-χιλιόμετρο. Βραχυπρόθεσμος στόχος είναι η εξοικονόμηση 5-10 % ενέργειας προκειμένου να επιτευχθούν συνολικές μειώσεις των εκπομπών CO2. Η ΕΕ έχει καταλήξει σε εκούσια συμφωνία με τους κατασκευαστές αυτοκινήτων προκειμένου να μειωθούν οι μέσες εκπομπές CO2 των νέων οχημάτων κατά το ένα τρίτο την περίοδο 2005-2010 σε σχέση με τα επίπεδα του 1995.

2.5. Στη γνωμοδότησή της για το Πράσινο Βιβλίο σχετικά με την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη δράσης της ΕΕ προκειμένου να υποστηριχθούν οι προσπάθειες των αναπτυσσόμενων χωρών να πετύχουν βιώσιμη ανάπτυξη. Οι αναπτυσσόμενες χώρες χρησιμοποιούν σήμερα λιγότερη ενέργεια ανά κεφαλή σε σχέση με τις χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου, πράγμα που οφείλεται κατά μεγάλο μέρος στο χαμηλότερο βιοτικό τους επίπεδο. Είναι δίκαιο το βιοτικό επίπεδο και η χρήση ενέργειας να αυξηθούν στις αναπτυσσόμενες χώρες αλλά η πρόκληση αυτή θα πρέπει να επιτευχθεί με τις υψηλότερες δυνατές προδιαγραφές χωρίς ουσιαστικές αυξήσεις στις εκπομπές. Οι αναπτυσσόμενες χώρες θα αντιμετωπίσουν τον πειρασμό να επιδιώξουν βραχυπρόθεσμα φτηνές πηγές ενέργειας αντί να υιοθετήσουν μακροπρόθεσμες, βιώσιμες, αποτελεσματικές και ανανεώσιμες δομές. Ωστόσο, παρόμοια μέτρα μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικά από την άποψη του κόστους εάν υιοθετηθούν στο στάδιο της ανάπτυξης αντί για αργότερα. Η ανάγκη προώθησης ορθών πρακτικών στο πεδίο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής αποτελεσματικότητας και η μεταφορά τους στις αναπτυσσόμενες χώρες ειδικότερα, συγκαταλέγεται σωστά στις προτεραιότητες της Κοινότητας όσον αφορά τις διεθνείς δεσμεύσεις, από κοινού με την ενίσχυση της συνεργασίας για τη χρήση ευέλικτων μηχανισμών στο πρωτόκολλο του Κιότο.

2.6. Η αξιολόγηση των προηγούμενων προγραμμάτων (Altener και SAVE 1991-1997 και των πρώτων δύο ετών του Πρώτου Ενεργειακού Προγράμματος Πλαίσιο 1998-2002) αναγνώριζε την αξία των προγραμμάτων αυτών και τη συμβολή τους στη μείωση των εκπομπών CO2, αλλά επίσης προσδιόρισε και τομείς όπου απαιτούνται περαιτέρω βελτιώσεις. Σ' αυτές περιλαμβάνονται: η ανάγκη καλύτερου συντονισμού και συνέπειας μεταξύ των διαφόρων προγραμμάτων, η ανάγκη βελτίωσης των μεθόδων επιλογής, αξιολόγησης και διαχείρισης των προγραμμάτων και διάδοσης των αποτελεσμάτων. Η προτεινόμενη μελλοντική αξιολόγηση θα πρέπει να αποτελέσει ενιαίο πρόγραμμα μάλλον και όχι να διαρθρωθεί σε ξεχωριστούς τομείς όπως είναι η ενεργειακή αποτελεσματικότητα, οι ανανεώσιμες πηγές κ.λπ.

3. Κύρια ζητήματα

3.1. Προκειμένου να αξιολογηθεί η πρόταση αυτή η ΕΟΚΕ συνεπώς πρέπει να καθορίσει: κατά πόσον η πρόταση της Επιτροπής ανταποκρίνεται στις προκλήσεις που τίθενται από τις κλιματολογικές μεταβολές, την ανάγκη βιώσιμης ανάπτυξης, οικονομικής αποτελεσματικότητας και ασφάλειας της ενέργειας και κατά πόσον θα υλοποιήσει το δυναμικό που αντιστοιχεί στην ενεργειακή αποτελεσματικότητα και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας προκειμένου να συμβάλουν στην αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ στους τομείς της βιομηχανίας, των κατασκευών και των μεταφορών.

3.2. Ο στόχος ενεργειακής αποτελεσματικότητας που έχει θέσει η Επιτροπή για ετήσια μείωση κατά 1 % έως το 2010 αποτελεί πρόκληση. Η κατά 0,6 % ετήσια βελτίωση τα τελευταία δέκα χρόνια μπορεί να μην είναι εύκολο να διατηρηθεί (και φυσικά να ξεπεραστεί) δεδομένου ότι αυτή έχει προκύψει από μια αλλαγή στις βιομηχανίες εντάσεως ενέργειας προς τις υπηρεσίες. Η βιομηχανική χρήση σήμερα ανταποκρίνεται σε λιγότερο από το ένα-τρίτο του συνόλου εκτός μεταφορών και πρόκειται να συνεχίσει να μειώνεται καθώς η οικονομία αναδιαρθρώνεται περισσότερο προς τις υπηρεσίες και οι εναπομένουσες βιομηχανίες καθίστανται συνεχώς περισσότερο αποτελεσματικές από άποψη κατανάλωσης ενέργειας. Η χρήση ενέργειας σήμερα αυξάνεται σε δυο ευρύτατους τομείς (οικιακή χρήση και υπηρεσίες/δημόσιος τομέας) μολονότι συνεχίζει να μειώνεται στον βιομηχανικό τομέα. Οι τομείς αυτοί παρουσιάζουν ιδιαίτερη αύξηση χρήσης ηλεκτρικής ενέργειας για συσκευές και εξοπλισμούς όπου ο κλιματισμός αποτελεί έναν άλλο αυξανόμενο τομέα.

3.3. Ο στόχος της Επιτροπής για ανανεώσιμη ενέργεια είναι φιλόδοξος καθώς, σε συνήθη βάση, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αναμένεται ότι θα καλύπτουν το 8 % του ενεργειακού εφοδιασμού έως το 2030(7). Πολλές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν είναι καθόλου ανταγωνιστικές σε σχέση με τις παραδοσιακές ενεργειακές πηγές και όταν αγνοούνται οι εξωγενείς επιδράσεις συνεπώς εάν τα πράγματα αφεθούν στην αγορά, η χρήση τους δύσκολα θα αυξηθεί στο επίπεδο που απαιτείται προκειμένου να αντιστοιχεί στο στόχο της Επιτροπής.

3.4. Οι εκπομπές CO2 από τις μεταφορές αναμένεται να αυξηθούν κατά 40 % μεταξύ 1990 και 2010. Η μείωσή τους, εάν δεν υπάρξουν περαιτέρω ειδικά μέτρα για την αντιμετώπιση της χρήσης στις μεταφορές, είναι άκρως προβληματική ιδιαίτερα όταν οι εξωτερικές επιδράσεις εξακολουθούν να αγνοούνται.

3.5. Όπως παρατηρήθηκε πιο πάνω η ζήτηση ενέργειας θα αυξηθεί στις αναπτυσσόμενες χώρες στο μέλλον και υφίσταται ο κίνδυνος να χαθούν ευκαιρίες οικοδόμησης ενεργειακής αποτελεσματικότητας και ανανεώσιμων πηγών εάν δεν αναληφθεί εγκαίρως δράση.

3.6. Ενόψει των προκλήσεων αυτών τίθεται επίσης το ζήτημα σχετικά με το αν είναι πλήρης η νομοθετική δέσμη σε κοινοτικό επίπεδο. Μολονότι υπάρχει ανάγκη επίτευξης ισορροπίας μεταξύ ρυθμίσεων και αγοράς, απαιτείται νομοθετική δράση σε πολλούς τομείς. Μολονότι ευρύ φάσμα μέτρων έχει αρχίσει να εφαρμόζεται ή βρίσκεται στο στάδιο του σχεδίου οδηγίας, ορισμένες δεν είναι νομικά δεσμευτικές (π.χ. επισήμανση και προδιαγραφές οικιακών συσκευών και γραφειακού εξοπλισμού). Σε άλλες περιπτώσεις θεσπίζονται ενδεικτικοί στόχοι (π.χ. για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας) αλλά η πραγματική υλοποίησή τους τουλάχιστον σε ορισμένα κράτη μέλη παραμένει αμφισβητήσιμη.

3.7. Υπάρχει επίσης ανάγκη για μεγαλύτερη δέσμευση στην "Ευφυή Ενέργεια" σε επίπεδο κρατών μελών. Όπως επισημαίνει η Επιτροπή (σ. 21) τα περισσότερα κοινοτικά μέτρα για την αποτελεσματικότητα της ενέργειας δεν είναι δεσμευτικά στο επίπεδο των κρατών μελών. Αυτό το πρόγραμμα υποστήριξης αποτελεί συνεπώς χρήσιμο τρόπο διασφάλισης μεγαλύτερης δέσμευσης στο επίπεδο των κρατών μελών, αλλά μπορεί να συμβάλει μόνο περιορισμένα. Τα κράτη μέλη συνεπώς θα πρέπει να ενθαρρυνθούν να συγκροτήσουν τις δικές τους μορφές δέσμευσης για τη βελτίωση της ενεργειακής αποτελεσματικότητας και τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μέσω των κατάλληλων νομοθετικών μηχανισμών και μηχανισμών υποστήριξης. Πράγματι, ορισμένα νομοθετικά μέτρα μπορούν να αναπτυχθούν καλύτερα σε εθνικό επίπεδο παρά σε επίπεδο ΕΕ προκειμένου να λάβουν υ0πόψη τις ειδικές περιστάσεις για την κάθε χώρα. Σημαντική δοκιμή για το πρόγραμμα αυτό συνεπώς θα είναι να εξακριβωθεί κατά πόσο θα συμβάλει στην εκμετάλλευση και στη διάδοση των γνώσεων και των ικανοτήτων που υφίστανται στα κράτη μέλη.

3.8. Σε επίπεδο κρατών μελών υπάρχουν επίσης οικονομικές ευκαιρίες για την προώθηση της ενεργειακής αποτελεσματικότητας και της μείωσης του CO2. Μπορούν να επιτευχθούν τόσο με την άσκηση ευνοϊκής φορολογικής πολιτικής όσο και με τη λήψη μέτρων για τη στήριξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

3.9. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ το πρόγραμμα "Ευφυής Ενέργεια" μπορεί να συμβάλει σημαντικά στους στόχους της ενεργειακής ασφάλειας, της βιώσιμης ανάπτυξης και της αντιμετώπισης των κλιματικών αλλαγών. Ωστόσο προκειμένου το πρόγραμμα να μπορέσει να μεταβάλει αισθητά το απαιτούμενο επίπεδο πρέπει να υπάρξουν ορισμένες προϋποθέσεις. Πρώτον, σε ορισμένες καταστάσεις σύμφωνα με τις διαφορετικές περιστάσεις κάθε χώρας, χρειάζεται σε επιλεκτική βάση νομοθεσία και οικονομικά μέσα που θα επιφέρουν την αλλαγή αυτή. Δεύτερον, η πρόοδος στον τομέα των μεταφορών, στην ενεργειακή αποτελεσματικότητα, στις ανανεώσιμες μορφές εξαρτάται από την επιτυχή έρευνα και ανάπτυξη καθώς και από την πραγματική εφαρμογή του έκτου προγράμματος-πλαίσιο. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ τονίζει ιδιαίτερα τη γνωμοδότησή της "Ερευνητικές ανάγκες για τη διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού" (CES 578/2002). Τέλος, ο ρόλος του προτεινόμενου οργανισμού θα είναι σημαντικός: θα πρέπει να έχει ως αποστολή και καθήκον να πραγματοποιήσει πρωτόγνωρες αλλαγές.

4. Τα προγράμματα και ο προϋπολογισμός

4.1. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση για συνένωση των διαφόρων πτυχών της "Ευφυούς Ενέργειας" - ενεργειακή αποτελεσματικότητα, ανανεώσιμες πηγές, μεταφορές και διεθνείς εργασία - σε ενιαίο πρόγραμμα. Όπως έχει προκύψει από την αξιολόγηση των έως σήμερα προγραμμάτων, αυτό θα καταστήσει πιο αποτελεσματικές και συνεκτικές τις προσπάθειες και ταυτόχρονα θα συμβάλει στην αποφυγή διενέξεων και επικαλύψεων. Τα οφέλη από την ύπαρξη ενιαίου προγράμματος δεν θα προέλθουν μόνο από την πιο αποτελεσματική διοίκηση αλλά επίσης και από την πιο εύκολη εκμετάλλευση των ευκαιριών που παρέχουν τα διάφορα προγράμματα - π.χ. προγράμματα και σχέδια που θίγουν την ενεργειακή αποτελεσματικότητα και τους ανανεώσιμους πόρους, ή τις κατασκευές και τις μεταφορές για παράδειγμα.

4.2. Το SAVE και το Αltener είναι προγράμματα που ήδη υφίστανται. Ωστόσο, το Steer και το Coopener είναι ουσιαστικά προγράμματα και θα ήταν συνεπώς σκόπιμο να παράσχει η Επιτροπή περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τους στόχους που επιδιώκουν. Αυτό μάλιστα ισχύει ακόμη περισσότερο δεδομένου ότι έχουν σχετικά μικρούς ενδεικτικούς προϋπολογισμούς και συνεπώς πρέπει να εστιαστούν καλά προκειμένου να έχουν κάποιο αποτέλεσμα.

4.3. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την πρόταση για προσδιορισμό των βασικών δράσεων, πράγμα που θα διευκολύνει την επικέντρωση του προγράμματος και θα επιτρέψει τον μεγαλύτερο αντίκτυπό του. Χωρίς αυτό τον προσδιορισμό υπάρχει κίνδυνος να διασκορπιστούν οι πόροι και η διάδοση των αποτελεσμάτων να καταστεί υπέρμετρα δύσχρηστη. Η αξιολόγηση των προηγούμενων προγραμμάτων κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρχαν πάρα πολλά μικρά προγράμματα με περιορισμένο αντίκτυπο.

4.4. Η ΕΟΚΕ εγκρίνει την έμφαση που δίδει η Επιτροπή στην ανάγκη "να επιτευχθεί γνήσια αλλαγή στην συμπεριφορά των καταναλωτών". Αυτό πρέπει να επιδιώξουν κυρίως τα βασικά προγράμματα δράσης σε όλα τα κράτη μέλη. Επίσης, η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή που αναγνωρίζει τη σημασία της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. Τονίζει επίσης την ανάγκη να στραφεί η προσοχή των νέων σε θέματα ενέργειας περιλαμβάνοντάς τα στα σχολικά προγράμματα και σε διαγωνισμούς και συστήματα απονομής βραβείων.

4.5. Το έγγραφο (πίνακας σ. 19) αναφέρεται στη δυνατότητα συνδυασμένων βασικών δράσεων που θα καλύπτουν ορισμένους ειδικούς τομείς. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι αυτό μπορεί να είναι πολύτιμο προκειμένου να διασφαλιστεί ότι με τον τρόπο αυτό μπορούν να προωθηθούν οι κύριες δράσεις και τα σχέδια που συνδυάζουν δύο ή περισσότερα πεδία δράσης. Για παράδειγμα είναι δυνατό να γίνουν καλύτερες διασυνδέσεις μεταξύ των δράσεων που χρησιμοποιούν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και βελτιώνουν την ενεργειακή απόδοση στα κτίρια έτσι ώστε να αναπτυχθεί συγκεκριμένη προσέγγιση όσον αφορά τη μείωση ή την απάλειψη των εκπομπών στα κτίρια.

4.6. Υφίστανται τρεις περαιτέρω τομείς όπου η ΕΟΚΕ επιθυμεί να υπάρξουν κύριες δράσεις. Πρώτον, όσον αφορά το ρόλο των προμηθευτών ενέργειας - ειδικότερα προκειμένου να ενθαρρυνθούν να παρέχουν συνολικές υπηρεσίες ενέργειας στους πελάτες στις οποίες περιλαμβάνονται τόσο οι ανανεώσιμοι πόροι ενέργειας όσο και η ενεργειακή αποτελεσματικότητα. Δεύτερον να διασφαλιστεί ότι οι αρχιτέκτονες και οι εργολάβοι θα υλοποιούν τις δυνατότητες μεγιστοποίησης ενεργειακής αποτελεσματικότητας στα νέα κτίρια. Τρίτον, να αναπτυχθεί, όπου δει, ο ρόλος της ενεργειακής αποτελεσματικότητας και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κατά την εκτίμηση των εκπομπών άνθρακος και στα συστήματα ανταλλαγών εκπομπών.

4.7. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την αύξηση του προϋπολογισμού για την "Ευφυή Ενέργεια" σε σχέση με τα προηγούμενα προγράμματα. Τίθεται βεβαίως ένα ζήτημα, λόγω της κλίμακας της αποστολής, κατά πόσον δηλαδή η αύξηση αυτή του προϋπολογισμού θα αποβεί επαρκής. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη τα συμπεράσματα της αξιολόγησης των προηγούμενων προγραμμάτων και την ανάγκη βελτιώσεων στο πρόγραμμα διαχείρισης, δεν θα ήταν σκόπιμο να αυξηθεί υπέρμετρα ο προϋπολογισμός αρκετά γρήγορα καθώς οι πιέσεις για δαπάνες μπορούν να οδηγήσουν σε ανεπάρκειες. Η ΕΟΚΕ αναμένει ότι θα διεξαχθούν οι δέοντες δημοσιονομικοί έλεγχοι. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το επίπεδο του προϋπολογισμού που προτείνεται από την Επιτροπή αντιπροσωπεύει έναν λογικό συμβιβασμό. Καταλήγοντας στο συμπέρασμα αυτό η ΕΟΚΕ λαμβάνει υπόψη την δέσμευση για πρόσθετη χρηματοδότηση όταν θα υλοποιηθεί η διεύρυνση καθώς επίσης και την υπόθεση ότι η υπηρεσία θα είναι σε θέση να αξιοποιήσει τις ικανότητες και τους πόρους των κρατών μελών.

4.8. Η Επιτροπή αναφέρει ότι το πρόγραμμα αποβλέπει στο να συνδέσει τις πρωτοβουλίες υποστήριξης (SAVE κ.λπ.) με τις νομοθετικές δράσεις. Αυτό είναι θετικό αλλά δεν είναι σαφές πώς μπορεί να γίνει. Μια επιλογή που ενδεχομένως θα πρέπει να εξεταστεί, όσον αφορά τον καθορισμό των βασικών ενεργειών, είναι πως αυτές μπορούν να συνδεθούν με ειδικές πτυχές της νομοθεσίας όπως είναι η προτεινόμενη οδηγία για την ενέργεια των κτιρίων.

5. Εκτελεστικός Οργανισμός

5.1. Είναι δύσκολο για την ΕΟΚΕ να προβεί σε πλήρως ενημερωμένες παρατηρήσεις σχετικά με την ιδέα ενός Εκτελεστικού Οργανισμού χωρίς να έχει δει την πρόταση απόφασης για τον Οργανισμό παράλληλα με την πρόταση αυτή.

5.2. Σύμφωνα με ό,τι έχει κατανοήσει η ΕΟΚΕ ο Εκτελεστικός Οργανισμός που προβλέπεται στην πρόταση θα έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά. Πρώτον, η εργασία του και ειδικότερα τα επιλεγμένα προγράμματα δράσης θα προσδιορίζονται από επιτροπή υπό την καθοδήγηση της Επιτροπής στην οποία θα συμμετέχουν τα κράτη μέλη. Δεύτερον, ένας ορισμένος αριθμός υπαλλήλων της Επιτροπής θα προωθηθούν στον Οργανισμό προκειμένου να διαχειρίζονται τα προγράμματα δράσης. Τρίτον, τα ίδια τα προγράμματα δράσης θα διαθέτουν προσωπικό που θα προσληφθεί βάσει συμβάσεων. Οι επιφυλάξεις που προκύπτουν ως προς την πρόταση αυτή είναι ότι: η αποκτηθείσα τεχνογνωσία θα απολεσθεί εάν το προσωπικό είναι προσωρινό και ότι η εργασία του Οργανισμού θα οριστεί στενά και θα παραγνωριστεί η πλήρης κλίμακα και ο στόχος των δραστηριοτήτων των κρατών μελών.

5.3. Επί του παρόντος δεν υφίσταται στο επίπεδο της ΕΕ οργανισμός που επιτελεί τον σημαντικό ρόλο προώθησης και διάδοσης στο επίπεδο που αυτό απαιτεί. Οι αποστολές αυτές απαιτούν μεγαλύτερες προσπάθειες από την Επιτροπή, όπως έχουν αποδείξει οι αξιολογήσεις των προηγούμενων προγραμμάτων. Πρόκειται επίσης για κάτι που τα επιμέρους κράτη μέλη δεν μπορούν εύκολα να πραγματοποιήσουν, καθώς αυτό απαιτεί επαρκή δίκτυα μεταξύ των κρατών μελών. Ο ρόλος αυτός μπορεί να προσθέσει σημαντική αξία στη δράση των επιμέρους κρατών μελών. Θα πρέπει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο μετά τη διεύρυνση, καθώς τα νέα κράτη θα χρειάζονται ιδιαίτερα τις πληροφορίες που μπορεί να παρέχει.

5.4. Το πρόγραμμα "ευφυής ενέργεια" δεν μπορεί να αρκεστεί μόνο στην επίτευξη σχεδίων επίδειξης. Τα καλά αποτελέσματα που θα προκύψουν ενδεχομένως από τα σχέδια και τα προγράμματα πρέπει να υλοποιούνται ευρέως. Ειδικότερα, πρέπει να καταστεί η κύρια διεπαφή του έκτου προγράμματος-πλαίσιο και της αγοράς.

Οι σχετικές υπηρεσίες ενέργειας και τα σχετικά κέντρα θα πρέπει να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην παράδοση, διάδοση και προώθηση του προγράμματος "ευφυής ενέργεια". Ειδικότερα, οι υπηρεσίες αυτές μπορούν να αποτελέσουν το σύνδεσμο μεταξύ της Επιτροπής και του οργανισμού καθώς και των τοπικών οργανώσεων, παρέχοντας μια πιο κατάλληλη και αποτελεσματική από άποψη κόστους μέθοδο για την υποστήριξη μικρότερων σχεδίων, πράγμα που μπορεί να αποβεί δύσκολο για την Επιτροπή.

5.5. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι ο εκτελεστικός οργανισμός έχει τρία πλεονεκτήματα. είναι "εκτός προϋπολογισμού", διευκολύνει μια "ταχεία έναρξη" και καθιστά δυνατή την πρόσληψη ατόμων με τις κατάλληλες δεξιότητες. Ωστόσο, αυτά αποτελούν βραχυπρόθεσμα μέτρα που παραβλέπουν τα μακροπρόθεσμα ζητήματα. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η Επιτροπή θα πρέπει να προχωρήσει περισσότερο απ' ότι προτείνει σήμερα και να επιλέξει μία από τις δύο ακόλουθες κατευθύνσεις: είτε να θεσπίσει έναν πλήρως οργανωμένο παραδοσιακό οργανισμό με ευρύ φάσμα αρμοδιότητας για την αξιοποίηση των ικανοτήτων, αρμοδιοτήτων και πόρων μιας χώρας, ή να ενσωματώσει την αποστολή αυτή στα πλαίσια του προσωπικού της Επιτροπής με τους αναγκαίους πόρους και στόχους. Και τούτο, επειδή πρόκειται για τομέα ιδιαίτερης στρατηγικής σημασίας ο οποίος απαιτεί την πλήρη στήριξη της Επιτροπής.

6. Συμπέρασμα

Υφίστανται ανεπίλυτα ζητήματα σχετικά με την πρόταση για τον Οργανισμό - κατά την άποψη της ΕΟΚΕ απαιτείται κάτι περισσότερο από ένα εκτελεστικό μέσο για έναν περιορισμένο αριθμό προγραμμάτων δράσης, προκειμένου να υλοποιηθεί πλήρως το πρόγραμμα "Ευφυής Ενέργεια". Επιπλέον, η πρόταση "Ευφυής Ενέργεια" δεν θα πετύχει την κλίμακα αλλαγών που απαιτούνται για τους βιώσιμους και στρατηγικούς ενεργειακούς στόχους της ΕΕ εκτός και αν ικανοποιηθούν άλλες προϋποθέσεις: δέσμευση των κρατών μελών, επιλεκτική νομοθετική υποστήριξη, οικονομικά μέσα, επιτυχή αποτελέσματα έρευνας και ανάπτυξης. Πρέπει να δοθεί απόκριση στο αίτημα για μια πλήρη στρατηγική πρωτοβουλία στον τομέα της ενέργειας. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το πρόγραμμα που προτείνεται από την Επιτροπή είναι θετικό. Χρειάζεται να τεθεί σε ενέργεια έως τα τέλη του 2002 και συνεπώς η απόφαση αυτή θα πρέπει να ληφθεί αμέσως.

Βρυξέλλες, 18 Σεπτεμβρίου 2002.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Göke Frerichs

(1) COM(2001) 547 τελικό.

(2) COM(2001) 226 τελικό.

(3) COM(2002) 415 τελικό.

(4) COM(2000) 769 τελικό.

(5) COM(2002) 162 τελικό, σ. 21.

(6) COM(97) 599 τελικό.

(7) COM(2001) 769 τελικό.