52000AC1176

Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με τους "Κανόνες ανταγωνισμού σχετικά με οριζόντιες συμφωνίες συνεργασίας - Ανακοίνωση σύμφωνα με το άρθρο 5 του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 2821/71 του Συμβουλίου, της 20ής Δεκεμβρίου 1971, σχετικά με την εφαρμογή του άρθρου 81, παράγραφος 3 της Συνθήκης, στις κατηγορίες συμφωνιών, αποφάσεων και εναρμονισμένων πρακτικών όπως τροποποιήθηκε από τον κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 2743/72"(1)

(2001/C 14/03)

Στις 25 Μαΐου 2000, και σύμφωνα με το άρθρο 23, παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού της, η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να προβεί στην κατάρτιση γνωμοδότησης για την παραπάνω ανακοίνωση.

Το τμήμα "Ενιαία αγορά, παραγωγή, κατανάλωση" στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΟΚΕ υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 27 Σεπτεμβρίου 2000. Εισηγητής ήταν ο κ. Regaldo.

Κατά την 376η σύνοδο ολομέλειας (συνεδρίαση της 19ης Οκτωβρίου 2000) η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 93 ψήφους υπέρ και 1 αποχή την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Τα δύο σχέδια κανονισμών της Επιτροπής για την εφαρμογή του άρθρου 81, παράγραφος 3 της Συνθήκης των ΕΚ στις συμφωνίες έρευνας και ανάπτυξης και τις συμφωνίες εξειδίκευσης, καθώς και το συνοδευτικό σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με την εφαρμογή του άρθρου 81 σε οριζόντιες συμφωνίες συνεργασίας, είναι αποτέλεσμα μακρών συζητήσεων σχετικά με την ανάγκη μεταρρύθμισης και εκσυγχρονισμού της πολιτικής ανταγωνισμού στον τομέα των συμφωνιών οριζόντιας συνεργασίας.

1.2. Τα σχέδια κανονισμών και κατευθυντήριων γραμμών αποσκοπούν στην αντικατάσταση των ισχυόντων κανονισμών για την εξειδίκευση (Κανονισμός αριθ. (ΕΚ) 417/85 της Επιτροπής), την έρευνα και την ανάπτυξη (Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 418/85 της Επιτροπής), καθώς και των δύο ανακοινώσεων για τη συνεργασία μεταξύ των επιχειρήσεων(2).

1.3. Τα δύο σχέδια κανονισμών και οι ανακοινώσεις σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις συμφωνίες οριζόντιας συνεργασίας πρόκειται να τεθούν σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2001 και να ισχύσουν για μία περίοδο δέκα ετών, με ημερομηνία λήξης την 31η Δεκεμβρίου 2010.

Προβλέπεται μεταβατική περίοδος που θα διαρκέσει από την 1η Ιανουαρίου 2001 μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2001, κατά τη διάρκεια της οποίας δεν πρόκειται να ισχύσει η απαγόρευση που προβλέπεται από το άρθρο 81, παράγραφος 1, στις συμφωνίες που ήδη ισχύουν την 31η Δεκεμβρίου 2000, ακόμη και στην περίπτωση που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις που καθορίζουν οι νέοι κανονισμοί. Θα πρέπει όμως να ικανοποιούν τις απαιτήσεις των ήδη υφιστάμενων κανονισμών.

2. Γενικές παρατηρήσεις

2.1. Η ΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η προτεινόμενη νέα μεταρρύθμιση των οριζόντιων συμφωνιών συμβαδίζει - και θα πρέπει να εξετασθεί στο γενικότερο πλαίσιο - της ευρύτερης αναθεώρησης των κανόνων ανταγωνισμού, η οποία άρχισε με τον καθορισμό των νέων κανόνων για τις κάθετες συμφωνίες και τις προτάσεις που υποβλήθηκαν στο Λευκό Βιβλίο για τον εκσυγχρονισμό των κανόνων εφαρμογής των άρθρων 81 και 82 της Συνθήκης ΕΚ. Οι εν λόγω προτάσεις, συνολικά, μεταβάλλουν ριζικά τους κανόνες ανταγωνισμού στους οποίους βασίζονταν οι συμφωνίες που συνήφθησαν κατά τη διάρκεια των τελευταίων σαράντα ετών.

2.2. Τα κυριότερα σημεία της προτεινόμενης στο Λευκό Βιβλίο μεταρρύθμισης(3), όπως τα ζητήματα της κατάργησης της υποχρέωσης κοινοποίησης και της αποκέντρωσης σε εθνικό επίπεδο της εφαρμογής των κανόνων ανταγωνισμού (άρθρα 81 και 82) με τη μετάβαση από ένα σύστημα χορήγησης αδειών σε ένα άμεσα εφαρμόσιμο σύστημα απαλλαγών, εξετάσθηκαν από την ΟΚΕ στη γνωμοδότησή της για το Λευκό Βιβλίο(4).

2.3. Παρά το γεγονός ότι ο προτεινόμενος στο Λευκό Βιβλίο εκσυγχρονισμός της πολιτικής ανταγωνισμού είναι ευπρόσδεκτος (έστω και αν δεν είναι ακόμη γνωστές οι λεπτομέρειες της επίσημης αναθεώρησης του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 17/62), η μεταρρύθμιση εγκυμονεί ορισμένους κινδύνους σε σχέση με τους κανόνες ανταγωνισμού της Κοινότητας που αφορούν τις συμφωνίες μεταξύ εταιρειών. Ο βασικότερος κίνδυνος που υπάρχει αφορά την μη ομοιόμορφη εφαρμογή των κανόνων, τον κατακερματισμό της αγοράς και την επανεθνικοποίηση της πολιτικής ανταγωνισμού.

2.4. Ο κίνδυνος να προβούν τα κράτη μέλη σε διαφορετικές εκτιμήσεις ή στην ανάληψη διαφορετικών δράσεων - ιδιαίτερα όσον αφορά συμφωνίες που δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 81, παράγραφος 1, συμφωνίες όπου υπάρχει υπέρβαση του ορίου του μεριδίου αγοράς που καθορίζεται από τους κανονισμούς απαλλαγής κατά κατηγορία, ή συμφωνίες οι οποίες βασίζονται σε μη δεσμευτικού χαρακτήρα κατευθυντήριες γραμμές - είναι πιθανόν να οδηγήσει στη δημιουργία κλίματος νομικής αβεβαιότητας για τις επιχειρήσεις και ενδεχομένως να απειλήσει την ακεραιότητα της ενιαίας αγοράς.

2.5. Οι νέοι κανόνες για τις κάθετες συμφωνίες καθώς και οι προτεινόμενοι σήμερα νέοι κανόνες για τις οριζόντιες συμφωνίες αποτελούν προοίμιο της μεταρρύθμισης που προβλέπεται από το Λευκό Βιβλίο. Κατά συνέπεια έχουν ζωτική σημασία για τον καθορισμό σαφών και εύκολα εφαρμόσιμων κανόνων που θα δώσουν τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις, στην Κοινότητα και στις εθνικές αρχές να προβούν στην ομοιόμορφη ερμηνεία και εφαρμογή του δικαίου του ανταγωνισμού στο σύνολο της ενιαίας αγοράς. Η ΟΚΕ θεωρεί ότι οι νέοι κανονισμοί απαλλαγών κατά κατηγορία θα πρέπει να σχεδιασθούν κατά τρόπο που να προβλέπει την αποκεντρωμένη εφαρμογή τους.

2.6. Το στοιχείο αυτό είναι καθοριστικής σημασίας για τη διασφάλιση ενός υψηλού επιπέδου νομικής ασφάλειας για τις επιχειρήσεις, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που πρόκειται να προβούν οι ίδιες στην αξιολόγηση των οικονομικών και ανταγωνιστικών πτυχών των συμφωνιών τις οποίες συνάπτουν υπό το φως τόσο της ισχύουσας κοινοτικής νομοθεσίας όσο και τη εφαρμογής της σε κοινοτικό και εθνικό επίπεδο. Σε περίπτωση κατακερματισμού, η ΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να προβεί στη λήψη των κατάλληλων μέτρων για τη διασφάλιση της συνεκτικότητας.

2.7. Όσον αφορά το τελευταίο σημείο, η ΟΚΕ έχει ήδη συζητήσει σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της το ζήτημα της αρχής της ενιαίας μονοαπευθυντικής αγοράς και θεωρεί ότι στο πλαίσιο της αποκεντρωμένης εφαρμογής θα πρέπει να δοθεί άμεση προτεραιότητα στην εφαρμογή της εν λόγω αρχής.

2.8. Η ΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η Επιτροπή υιοθετεί για τους προτεινόμενους νέους κανονισμούς και τις νέες κατευθυντήριες γραμμές την ίδια προσέγγιση με αυτή που χρησιμοποίησε για τις κάθετες συμφωνίες.

2.9. Με τη νέα μεταρρύθμιση εγκαταλείπεται η τρέχουσα νομικίστικη ερμηνεία του άρθρου 81 και υιοθετούνται περισσότερο οικονομικά κριτήρια που βασίζονται στην έννοια των δυνάμεων της αγοράς. Κατά συνέπεια η αξιολόγηση των συμφωνιών θα βασισθεί στις επιπτώσεις που έχουν οι εν λόγω συμφωνίες στις αντίστοιχες αγορές.

2.10. Με τη διασφάλιση της νομικής ασφάλειας ορισμένων συμφωνιών η πρόταση σωστά επιδιώκει να διευκολύνει τους οικονομικούς φορείς ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν ταχύτατα στις απαιτήσεις των συνεχώς μεταβαλλόμενων αγορών και να προβούν στις αναγκαίες προσαρμογές τις οποίες επιβάλλει ο εντονότερος ανταγωνισμός που προκύπτει από την παγκοσμιοποίηση και τις τεχνικές προόδους.

2.11. Η ΟΚΕ επισημαίνει το γεγονός ότι στην πρόταση της Επιτροπής αναγνωρίζονται τα οικονομικά οφέλη της οριζόντιας συνεργασίας, καθώς και το ότι η εν λόγω συνεργασία αποτελεί σημαντικό μέσο υποστήριξης των ΜΜΕ προκειμένου να προσαρμοσθούν στις μεταβολές της αγοράς, ιδιαίτερα όσον αφορά της συμφωνίες Ε& Α.

2.12. Επίσης, η ΟΚΕ αναγνωρίζει ότι μπορούν να δημιουργηθούν προβλήματα στον ανταγωνισμό από την συντονισμένη εφαρμογή πρακτικών στο πλαίσιο της οριζόντιας συνεργασίας, ιδιαίτερα μεταξύ ανταγωνιστικών επιχειρήσεων. Δεδομένου ότι η οριζόντια συνεργασία μπορεί να λάβει πολλές μορφές, ο καθορισμός ενός σαφούς νομικού πλαισίου έχει καθοριστική σημασία για τις επιχειρήσεις διότι τους παρέχει τη δυνατότητα να προβούν στην εκτίμηση τόσο των επιπτώσεων που θα υπάρξουν για τον ανταγωνισμό όσο και των οφελών που θα προκύψουν από τη συνεργασία στο πλαίσιο του άρθρου 81.

2.13. Στο σημείο αυτό η ΟΚΕ επισημαίνει ότι παρά το γεγονός ότι οι κατευθυντήριες γραμμές που καθορίζουν τα κριτήρια αξιολόγησης της οριζόντιας συνεργασίας βάσει του άρθρου 81 απλώς συμπληρώνουν τους κανονισμούς απαλλαγής κατά κατηγορία σχετικά με τις συμφωνίες Ε& Α και εξειδίκευσης, πρόθεση της Επιτροπής είναι να επεκτείνει την εφαρμογή τους και στις συμφωνίες τυποποίησης, καθώς και στις συμφωνίες από κοινού πραγματοποίησης αγορών και ανάληψης δραστηριοτήτων εμπορικής προώθησης, οι οποίες ωστόσο δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των συμφωνιών απαλλαγής κατά κατηγορία. Στις τελευταίες περιπτώσεις υφίσταται ο αντικειμενικός κίνδυνος δημιουργίας νομικής αβεβαιότητας κατά την αξιολόγηση των συμφωνιών. Κατά συνέπεια η ΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να προβεί στην επεξεργασία ενός κανονισμού απαλλαγής κατά κατηγορία που να καλύπτει όλες τις μορφές οριζόντιας συνεργασίας, παρόμοιο με τον κανονισμό απαλλαγής κατά κατηγορία που ισχύει για τις κάθετες συμφωνίες, και να προβεί στην περαιτέρω εξέταση του εν λόγω θέματος.

2.14. Οι νέες διατάξεις οδηγούν στην κατάργηση του υφιστάμενου καταλόγου που περιλαμβάνει τις σαφώς εξαιρούμενες ρήτρες. Αντί γι' αυτό η Επιτροπή προτείνει τη δημιουργία μίας ζώνης ασφαλείας, επιτρέποντας στις επιχειρήσεις να συνάπτουν συμφωνίες με γενικές εξαιρέσεις, εάν το συνολικό μερίδιο αγοράς που κατέχουν είναι κατώτερο του 20 % στην περίπτωση των συμφωνιών εξειδίκευσης και του 25 % στην περίπτωση των συμφωνιών Ε& Α, υπό την προϋπόθεση ότι δεν περιλαμβάνουν βασικούς περιορισμούς ("μαύρη λίστα"), όπως καθορισμό τιμών, περιορισμό της παραγωγής και κατανομή της αγοράς και των πελατών, οι οποίοι θα καθιστούσαν ανεφαρμόσιμες στην πράξη τις απαλλαγές κατά κατηγορία.

2.15. Η ΟΚΕ επισημαίνει ότι, στην περίπτωση που επιτευχθεί ο στόχος της διασφάλισης νομικής ασφάλειας για τις επιχειρήσεις, η μεταρρύθμιση του τομέα των οριζόντιων συμφωνιών θα συμβάλει στην εξασφάλιση των οικονομικών πλεονεκτημάτων που προσφέρει η βελτίωση του ανταγωνισμού προς όφελος όλων αυτών που σχετίζονται με τις επιχειρηματικές δραστηριότητες και ιδιαίτερα των καταναλωτών.

2.16. Οι ειδικές παρατηρήσεις που ακολουθούν αποσκοπούν στην αύξηση του βαθμού νομικής ασφάλειας και στη βελτίωση των προτάσεων προκειμένου να διευκολυνθεί η επίτευξη των προαναφερθέντων οφελών.

3. Ειδικές παρατηρήσεις

3.1. Εισαγωγή στις ειδικές παρατηρήσεις

3.1.1. Η ΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η Επιτροπή αναγνωρίζει την ανάγκη μεταρρύθμισης του τομέα της συνεργασίας μεταξύ των επιχειρήσεων σχετικά με τις συμφωνίες έρευνας, ανάπτυξης και εξειδίκευσης για την παραγωγή αγαθών και την παροχή υπηρεσιών. Επίσης, συμφωνεί τόσο με την άποψη της Επιτροπής ότι θα πρέπει να υιοθετηθεί μία οικονομική προσέγγιση για την αξιολόγηση παρόμοιων οριζόντιων συμφωνιών, όσο και με την προτεινόμενη αντικατάσταση της τακτικής της υιοθέτησης διαφορετικής προσέγγισης ανά ρήτρα από μία προσέγγιση που θα επιτρέπει την επίδειξη μεγαλύτερης ευελιξίας ως προς τη μορφή των εμπορικών συμφωνιών Ε& Α, των συμφωνιών μονομερούς και αμοιβαίας εξειδίκευσης και των συμφωνιών κοινής παραγωγής. Στο πλαίσιο αυτό η ΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την προτεινόμενη κατάργηση του καταλόγου εξαιρουμένων ρητρών.

3.1.2. Η ΟΚΕ υποστηρίζει σε γενικές γραμμές τις κατευθυντήριες γραμμές οι οποίες αποτελούν ένα ουσιαστικότερο σημείο αναφοράς από ό,τι οι προηγούμενες ανακοινώσεις και κανονισμοί. Παρά ταύτα, η ΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να λάβει περισσότερο υπόψη την πρακτική πλευρά των κατευθυντήριων γραμμών για τις οριζόντιες συμφωνίες. Οι επιχειρήσεις, οι αρχές ανταγωνισμού και, στο πλαίσιο του μελλοντικού συστήματος εκ των υστέρων ελέγχου, τα εθνικά δικαστήρια θα χρειασθούν την παροχή πρακτικών συμβουλών σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής των νέων κανόνων για τις οριζόντιες συμφωνίες.

3.1.3. Κατά συνέπεια, η ΟΚΕ, παρά το γεγονός ότι συμφωνεί με τον γενικό προσανατολισμό της παρούσας μεταρρύθμισης, επιθυμεί να προβεί στη διατύπωση ορισμένων συστάσεων με σκοπό τη βελτίωσή της, βάσει της εμπειρίας που διαθέτει σε σχέση με τη βιομηχανία και το εμπόριο.

3.2. Ορισμένα κοινά στοιχεία των δύο σχεδίων κανονισμού

3.2.1. Αν και η Επιτροπή δείχνει να αναγνωρίζει την ανάγκη μεταρρύθμισης των οριζόντιων συμφωνιών κατά τρόπο παρόμοιο με αυτό των κάθετων συμφωνιών, κατέληξε στην υιοθέτηση μίας μη ολοκληρωμένης προσέγγισης. Από τα οφέλη της απαλλαγής κατά κατηγορία επωφελούνται μόνον οι συμφωνίες Ε& Α και εξειδίκευσης. Μία σειρά από άλλες οριζόντιες συμφωνίες, όπως οι συμφωνίες πραγματοποίησης κοινών αγορών, οι συμφωνίες εμπορίας και οι συμφωνίες τυποποίησης καλύπτονται από τις κατευθυντήριες γραμμές αλλά όχι από τις προβλεπόμενες απαλλαγές κατά κατηγορία. Εάν όμως η Επιτροπή θεωρεί ότι οι εν λόγω συμφωνίες ενισχύουν σημαντικά τον ανταγωνισμό τότε θα πρέπει, κατ' αρχήν, να παράσχει την νομική ασφάλεια της απαλλαγής κατά κατηγορία. Θα ήταν κρίμα μετά από όλες αυτές τις προσπάθειες για τη θέσπιση ενός νομικού πλαισίου που λαμβάνει υπόψη τις οικονομικές επιπτώσεις, να φθάσουμε στο σημείο στο οποίο οι επιχειρήσεις θα υποχρεωθούν να στρεβλώνουν τις οριζόντιες συμφωνίες που συνάπτουν προκειμένου να συμμορφωθούν με το υφιστάμενο καθεστώς απαλλαγών κατά κατηγορία.

3.2.2. Η Επιτροπή δεν προβλέπει την αναδρομική κοινοποίηση οριζόντιων συνεργασιών που έχουν τη μορφή συμφωνιών Ε& Α και εξειδίκευσης. Εάν στόχος της είναι η ενθάρρυνση της σύναψης παρόμοιων συμφωνιών δεν θα ήταν προτιμότερο να εξετάσει το ενδεχόμενο της τροποποίησης του άρθρου 4, παράγραφος 2 του κανονισμού 17 προκειμένου να καταστεί δυνατή η αναδρομική κοινοποίηση των συμφωνιών όπως έγινε και στην περίπτωση των νέων κανόνων για τις κάθετες συμφωνίες; Σε μία τέτοια περίπτωση θα πρέπει να αντιμετωπισθεί και το ζήτημα των προβλημάτων που δημιουργεί η υποχρέωση υπολογισμού μεριδίων αγοράς, ζήτημα για το οποίο η ΟΚΕ έχει επιστήσει την προσοχή της Επιτροπής σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της. Η ΟΚΕ θεωρεί ότι η Επιτροπή θα πρέπει να επιδιώξει την αναγκαία έγκριση για την πραγματοποίηση της εν λόγω μεταβολής.

3.2.3. Επιπλέον, θα πρέπει να ληφθεί σαφώς υπόψη, στον κανονισμό ή στις κατευθυντήριες γραμμές, η επίδειξη καλής θέλησης εκ μέρους των ενδιαφερομένων μερών για την πραγματοποίηση της εκτίμησης του μεριδίου αγοράς που κατέχουν.

3.3. Ο προτεινόμενος κανονισμός Ε& Α

3.3.1. Η ΟΚΕ επικροτεί τόσο τη διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής όσο και τη μεγαλύτερη ευελιξία που επιδεικνύονται στο πλαίσιο του νέου άρθρου 1, καθώς και την κατάργηση της απαίτησης για τη συμφωνία-πλαίσιο. Επίσης, η ΟΚΕ επιδοκιμάζει τις τροποποιήσεις που έγιναν με σκοπό να καταστεί ο προτεινόμενος νέος κανονισμός ελκυστικότερος για τις εμπορικές και βιομηχανικές επιχειρήσεις. Οι προσπάθειες της Επιτροπής, σχετικά με τις απαλλαγές κατά κατηγορία στον τομέα της έρευνας και της ανάπτυξης, δεν υπήρξαν ιδιαίτερα επιτυχείς στο παρελθόν. Η ΟΚΕ ευελπιστεί ότι η Επιτροπή θα προβεί σε περαιτέρω τροποποιήσεις προκειμένου ο κανονισμός να καταστεί περισσότερο φιλικός προς το χρήστη σε σχέση με το προτεινόμενο σχέδιο.

3.3.2. Η Επιτροπή αναγνωρίζει τη σημασία που έχουν οι συμφωνίες Ε& Α στο πλαίσιο των προσπαθειών για να καταστεί η ΕΕ ανταγωνιστική στις παγκόσμιες αγορές. Η Επιτροπή αναγνωρίζει επίσης ότι στόχος του νέου νομικού πλαισίου είναι η ενθάρρυνση των μορφών εκείνων συνεργασίας που έχουν ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και ειδικότερα την αποφυγή της σύναψης άλλων μορφών συμφωνιών μεταξύ ανταγωνιστών, όπως συμφωνίες ανταλλαγής πληροφοριών ή μειοψηφίας των μετοχών. Όπως επισημαίνεται στις κατευθυντήριες γραμμές οι συμφωνίες Ε& Α και οι συμφωνίες παραγωγής μπορούν να θεωρηθούν ότι πληρούν τα κριτήρια του άρθρου 81, παράγραφος 3, στην περίπτωση κατά την οποία από το συνδυασμό συμπληρωματικών εξειδικεύσεων ή στοιχείων του ενεργητικού μπορεί να προκύψει σημαντική αύξηση της αποτελεσματικότητας (σημείο 38). Επίσης, η Επιτροπή εκφράζει την επιθυμία να δημιουργηθούν με το παρόν νομικό πλαίσιο οι συνθήκες για την πραγματοποίηση μίας ισόρροπης αξιολόγησης που θα λαμβάνει υπόψη τόσο τα οικονομικά οφέλη που προκύπτουν όσο και τις αντιανταγωνιστικές συνέπειες, όπως η υπερβολική ενίσχυση της θέσης μίας επιχείρησης στην αγορά, ο καθορισμός τιμών και της παραγωγής ή το μοίρασμα της αγοράς.

3.3.3. Η ΟΚΕ διερωτάται σχετικά με το κατά πόσον ο προτεινόμενος κανονισμός Ε& Α μπορεί να θεωρηθεί ότι διατηρεί τις κατάλληλες ισορροπίες από τη στιγμή που περιορίζει την εφαρμογή των απαλλαγών κατά κατηγορία στις συμφωνίες μεταξύ ανταγωνιστριών βιομηχανιών το συνολικό μερίδιο αγοράς των οποίων δεν υπερβαίνει το 25 % της αντίστοιχης αγοράς. Εάν πράγματι η Επιτροπή θεωρεί ότι οι οριζόντιες συμφωνίες είναι γενικά επωφελείς, θα ήταν λογικό να ορίσει ως όριο το 30 % όπως έχει κάνει στον κανονισμό απαλλαγών κατά κατηγορία για τις κάθετες συμφωνίες. Ιδιαίτερα από τη στιγμή που η Επιτροπή διατηρεί, στο πλαίσιο του προτεινόμενου κανονισμού Ε& Α, τις εγγυήσεις διασφαλίσεων του άρθρου 5, θεωρώντας ότι κατά τον τρόπο αυτό αντιμετωπίζονται όλα τα προβλήματα που μπορούν να προκύψουν στο πλαίσιο των εν λόγω συμφωνιών σε σχέση με τον ανταγωνισμό.

3.3.4. Επιπλέον, η ΟΚΕ ανησυχεί λόγω των δυσκολιών που παρουσιάζει ο υπολογισμός μεριδίων αγοράς σχετικά με ένα τομέα στο πλαίσιο του οποίου οι συμφωνίες που συνάπτονται συχνά αφορούν νέα προϊόντα και νέες μορφές καινοτόμων αγορών. Υπό τις συνθήκες αυτές η ΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να γίνει σαφέστερη στο πλαίσιο των κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με τον προσδιορισμό των αγορών και τον υπολογισμό των μεριδίων αγοράς, ιδιαίτερα όσον αφορά τις οριζόντιες συμφωνίες Ε& Α.

3.3.5. Η ΟΚΕ συμφωνεί με την απόφαση της Επιτροπής να προβεί στη διάκριση, όσον αφορά τις συμφωνίες Ε& Α, μεταξύ μη ανταγωνιστικών επιχειρήσεων και ανταγωνιστικών επιχειρήσεων. Η Επιτροπή έχει προβεί στην εξαίρεση των συμφωνιών Ε& Α μεταξύ μη ανταγωνιστικών επιχειρήσεων, για όσο διάστημα ισχύουν οι εν λόγω συμφωνίες, αλλά στην περίπτωση που υπάρχει από κοινού εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων η εν λόγω εξαίρεση ισχύει μόνο για πέντε έτη, διάστημα το οποίο αρχίζει να υπολογίζεται από τη στιγμή που τα προϊόντα, για τα οποία έχει συναφθεί η συμφωνία, κυκλοφορούν για πρώτη φορά στην αγορά.

3.3.6. Η ΟΚΕ διερωτάται σχετικά με το κατά πόσον οι επισημάνσεις που περιλαμβάνονται στις προτεινόμενες κατευθυντήριες γραμμές επαρκούν για τη ρύθμιση συμφωνιών Ε& Α που προβλέπουν την πραγματοποίηση μεγάλων επενδύσεων που δεν πρόκειται να αποσβεσθούν σε διάστημα πέντε ετών. Η Επιτροπή αναγνωρίζει στην αιτιολογική σκέψη 11 του προτεινόμενου κανονισμού Ε& Α ότι "Η από κοινού εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων μπορεί να θεωρηθεί ως φυσικό επακόλουθο της από κοινού έρευνας και ανάπτυξης".

3.3.7. Η ΟΚΕ θεωρεί ότι το ζήτημα της από κοινού εκμετάλλευσης είναι ιδιαίτερα σημαντικό για να εκληφθεί απλώς ως φυσικό επακόλουθο. Πολύ συχνά αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη συνεργασία μεταξύ των επιχειρήσεων στο πλαίσιο της πραγματοποίησης επενδύσεων υψηλού κινδύνου. Η ΟΚΕ θεωρεί ότι προκειμένου να προωθηθεί η συνεργασία στον τομέα της Ε& Α η αναφερόμενη στο σημείο 69 των κατευθυντήριων γραμμών εφαρμογή της αρχής της καθιέρωσης μεγαλύτερων περιόδων ισχύος της εξαίρεσης για περιπτώσεις κοινής εκμετάλλευσης, στην περίπτωση που οι πραγματοποιούμενες επενδύσεις δεν πρόκειται να αποσβεσθούν σε πέντε έτη, θα πρέπει να περιληφθεί στις αιτιολογικές σκέψεις.

3.3.8. Η ΟΚΕ διερωτάται σχετικά με το κατά πόσο είναι αιτιολογημένη η εμμονή της Επιτροπής, στο πλαίσιο του άρθρου 2, παράγραφος 3 του προτεινόμενου κανονισμού Ε& Α, στην άποψη ότι οι συμφωνίες που αφορούν "αποκλειστικά" την Ε& Α εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των εξαιρέσεων υπό την προϋπόθεση ότι κάθε συμβαλλόμενο μέρος είναι ελεύθερο να εκμεταλλευθεί ανεξάρτητα τα αποτελέσματα της από κοινού έρευνας και ανάπτυξης, καθώς και κάθε προϋπάρχουσα και αναγκαία προς τούτο τεχνογνωσία. Η ΟΚΕ αδυνατεί να κατανοήσει τους λόγους για τους οποίους δεν ισχύει και στην περίπτωση αυτή η πολιτική που περιγράφεται στο άρθρο 4, παράγραφος ε) του υπάρχοντος κανονισμού Ε& Α, στο πλαίσιο της οποίας επιτρέπεται ο περιορισμός της εκμετάλλευσης των αποτελεσμάτων της έρευνας και της ανάπτυξης μεταξύ μη ανταγωνιστικών επιχειρήσεων σε ένα ή περισσότερους τομείς τεχνικών εφαρμογών. Η προτεινόμενη τροποποίηση θέτει αυστηρότερους κανόνες που παρεμποδίζουν τις επιχειρήσεις να προβούν στις αναγκαίες προσαρμογές.

3.3.9. Στο πλαίσιο του παρόντος σχεδίου κανονισμού δεν γίνεται καμία αναφορά στη σχέση που συνδέει τον κανονισμό Ε& Α και τον κανονισμό για την μεταφορά τεχνολογίας. Η Επιτροπή οφείλει να αποσαφηνίσει ότι τα συμβαλλόμενα, στο πλαίσιο συμφωνιών που καλύπτονται από τον κανονισμό Ε& Α, μέρη μπορούν να επωφεληθούν από τις προβλεπόμενες από τον κανονισμό μεταφοράς τεχνολογίας ρυθμίσεις.

3.3.10. Η ΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της σχετικά με την χρησιμοποιούμενη από την Επιτροπή έννοια των δυνάμενων να βελτιωθούν ή να αντικατασταθούν, από το προϊόν της συμφωνίας, προϊόντων η οποία αναφέρεται στο σχέδιο του κανονισμού Ε& Α ως κριτήριο για να καθορισθεί το κατά πόσον δύο επιχειρήσεις είναι ανταγωνιστικές καθώς και το κατά πόσον διαθέτουν σημαντική ισχύ στην αγορά. Οι κατευθυντήριες γραμμές θα πρέπει να αποσαφηνίσουν και το σημείο αυτό.

3.3.11. Η ΟΚΕ εκφράζει επίσης την ανησυχία της για την ευρύτητα του όρου "ανταγωνιστές" διότι αυτός περιλαμβάνει τόσο τους πραγματικούς όσο και τους δυνητικούς ανταγωνιστές. Στο παρόν πλαίσιο η έννοια των δυνητικών ανταγωνιστών καθίσταται ιδιαίτερα ευρεία. Η ΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή την αντικατάσταση του εν λόγω όρου και τη χρησιμοποίηση του όρου "πραγματικοί δυνητικοί ανταγωνιστές" όπως και στις κατευθυντήριες γραμμές για τους κάθετους περιορισμούς. Επιπλέον, η ΟΚΕ συνιστά να ενσωματωθούν στις κατευθυντήριες γραμμές για τις οριζόντιες συμφωνίες οι διευκρινίσεις σχετικά με τον όρο "πραγματικοί δυνητικοί ανταγωνιστές" που περιλαμβάνονται στις κατευθυντήριες γραμμές για τις κάθετες συμφωνίες.

3.3.12. Η Επιτροπή δείχνει πεπεισμένη ότι μπορεί να καταργήσει, την προβλεπόμενη από τον προτεινόμενο κανονισμό Ε& Α, διαδικασία μη διατύπωσης αντιρρήσεων διότι θεωρεί ότι το σύνολο των περιορισμών καλύπτονται από τον νέο κανονισμό Ε& Α για τις απαλλαγές κατά κατηγορία. Ωστόσο οι εν λόγω απαλλαγές υπόκεινται σε ορισμένους περιορισμούς και για το λόγο αυτό η διατήρηση της διαδικασίας μη διατύπωσης αντιρρήσεων θα ενίσχυε τη διαδικασία ενθάρρυνσης της σύναψης συμφωνιών Ε& Α.

3.3.13. Η ΟΚΕ συμφωνεί, κατ' αρχήν, με τη χρήση της "μαύρης λίστας" για τον περιορισμό των απαλλαγών κατά κατηγορία. Παρά το γεγονός αυτό η ΟΚΕ θεωρεί ότι η Επιτροπή θα πρέπει να επανεξετάσει το ζήτημα της χρήσης της "μαύρης λίστας" για την απαγόρευση της πραγματοποίησης παθητικών πωλήσεων κατά τα πέντε πρώτα έτη, από τη στιγμή που τα προϊόντα της σύμβασης κυκλοφορούν για πρώτη φορά στο εσωτερικό της κοινής αγοράς. Η Επιτροπή θα πρέπει να αποδεχθεί την αναγκαιότητα της παροχής προστασίας προς τις επενδύσεις υψηλού κινδύνου που πραγματοποιούνται, στο πλαίσιο συμφωνιών συνεργασίας Ε& ΤΑ, στο τομέα των νέων τεχνολογιών όπως συμβαίνει και με τις συμφωνίες μεταφοράς τεχνολογίας.

3.3.14. Επίσης, η ΟΚΕ αδυνατεί να κατανοήσει τους λόγους για τους οποίους η Επιτροπή επιμένει στη διατήρηση της "μαύρης λίστας" στο πλαίσιο της de minimis ανακοίνωσής της, 'Οπως επεσήμανε η ΟΚΕ στη γνωμοδότησή της για τις κάθετες συμφωνίες, η εν λόγω ενέργεια δεν συμβαδίζει με την υιοθέτηση μίας προσέγγισης που βασίζεται σε οικονομικά κριτήρια για τη ρύθμιση των εμπορικών συμφωνιών. Η ΟΚΕ ζητεί την αναθεώρηση της de minimis ανακοίνωσης.

3.4. Ο προτεινόμενος κανονισμός θέσπισης απαλλαγών κατά κατηγορία στο πλαίσιο συμφωνιών εξειδίκευσης

3.4.1. Η ΟΚΕ επικροτεί τόσο τη διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής του προτεινόμενου νέου άρθρου 1 προκειμένου να συμπεριληφθούν σε αυτό οι συμφωνίες μονομερούς και αμοιβαίας εξειδίκευσης, οι συμφωνίες κοινής παραγωγής και οι συνοδευτικές συμφωνίες, όσο και τη διεύρυνση του όρου "προϊόντα" προκειμένου να συμπεριληφθούν και τα προϊόντα υπό μορφή υπηρεσιών.

3.4.2. Η ΟΚΕ συμφωνεί επίσης με την απλοποίηση των σχετικών συμφωνιών πραγματοποίησης αγορών και εμπορικής προώθησης καθώς και με την πρόταση της Επιτροπής για την κατάργηση του ορίου σχετικά με το κύκλο εργασιών.

3.4.3. Παρά ταύτα, η ΟΚΕ θεωρεί ότι το όριο της κατοχής μεριδίου αγοράς της τάξης του 20 % είναι πολύ χαμηλό και προτείνει την αύξησή του στο 25 %, λαμβανομένης υπόψη της προστασίας που παρέχεται με την "μαύρη λίστα" του άρθρου 4.

3.4.4. Η ΟΚΕ συνιστά επίσης τη διατήρηση της διαδικασίας μη διατύπωσης αντιρρήσεων.

3.5. Συμφωνίες πραγματοποίησης κοινών αγορών

3.5.1. Η ΟΚΕ διερωτάται για ποιο λόγο επιφυλάσσεται μία τόσο ελάχιστα συνεκτική μεταχείριση στις συμφωνίες για την πραγματοποίηση κοινών αγορών. Κατ' αρχήν οι εν λόγω συμφωνίες, ως οριζόντιες συμφωνίες, καλύπτονται από τις κατευθυντήριες γραμμές αλλά όχι από τις απαλλαγές κατά κατηγορία, αλλά ταυτόχρονα ως κάθετες συμφωνίες, ορισμένες εξ αυτών, εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των απαλλαγών κατά κατηγορία, όπως παραδείγματος χάρη στην περίπτωση που ο κύκλος εργασιών της κάθε μίας εκ των συμβαλλομένων επιχειρήσεων δεν υπερβαίνει τα 50 εκ. ευρώ. Κατά δεύτερο λόγο, ενώ ως οριζόντιες συμφωνίες δικαιούνται ενός ανωτάτου ορίου της τάξης του 15 %, απεναντίας ως κάθετες συμφωνίες δικαιούνται ενός ανωτάτου ορίου κύκλου εργασιών που μπορεί να ανέλθει μέχρι το 30 %. Η ΟΚΕ θα επιθυμούσε να επανεξετάσει η Επιτροπή τις εν λόγω αντιφάσεις και να προβαίνει στη συνεχή αναθεώρηση των ισχυόντων για τις συμφωνίες πραγματοποίησης κοινών αγορών.

3.5.2. Η ΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής ότι η συνεργασία των ΜΜΕ για την πραγματοποίηση αγορών είναι απαραίτητη, όπως αναφέρεται και στα σημεία 107-108 των κατευθυντήριων γραμμών, και κατά συνέπεια ζητεί από την Επιτροπή να επιδείξει ευελιξία κατά την αξιολόγηση των εν λόγω συμφωνιών. Ειδικότερα, η Επιτροπή θα πρέπει να αποσαφηνίσει τις οριζόντιες και κάθετες πτυχές των εν λόγω συμφωνιών.

3.5.3. Εντούτοις, η ΟΚΕ διαφωνεί με την άποψη ότι η εκτίμηση των κοινών αγορών θα πρέπει να πραγματοποιείται βάσει του κριτηρίου της κατοχής συνδυασμένου μεριδίου αγοράς της τάξης του 15 %, τόσο της αγοράς προμηθειών όσο και των πωλήσεων, διότι θεωρεί ότι στην περίπτωση αυτή υποτιμώνται τα οφέλη που προκύπτουν για τον ανταγωνισμό από την πραγματοποίηση κοινών αγορών και υπερεκτιμώνται οι αρνητικές επιπτώσεις που έχει για τον ανταγωνισμό η κατοχή μεριδίου αγοράς της τάξης του 15 %. Επιπλέον, η ισχύς του εν λόγω ορίου θα έχει ως αποτέλεσμα την εφαρμογή του άρθρου 81, παράγραφος 1 για τις συμφωνίες πραγματοποίησης κοινών αγορών ακόμη και στην περίπτωση που δεν επηρεάζεται αρνητικά ο ανταγωνισμός. Η ΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι οι κατευθυντήριες γραμμές ορίζουν στα σημεία 122 και 141 ένα αυθαίρετο ανώτατο όριο μεριδίου αγοράς 15 % και καλεί πάραυτα την Επιτροπή να αυξήσει το όριο αυτό στο 25 % για τις κοινές προμήθειες των ΜΜΕ.

3.5.4. Η ΟΚΕ θεωρεί ότι η Επιτροπή θα πρέπει να προβεί στον καθορισμό μίας σαφέστερης μεθοδολογίας, ώστε να βοηθήσει τις επιχειρήσεις στις προσπάθειες που καταβάλλουν για την αξιολόγηση των οικονομικών επιπτώσεων των οριζόντιων και κάθετων συμφωνιών στις αντίστοιχες αγορές. Κατά την άποψη της ΟΚΕ όλες οι αγορές που πραγματοποιούνται εκ μέρους ομίλων θα πρέπει να θεωρούνται ότι έχουν περισσότερο κάθετο χαρακτήρα και λιγότερο οριζόντιο. Ακόμη, η ΟΚΕ θεωρεί ότι λόγω των ιδιαιτεροτήτων που παρουσιάζουν οι συμφωνίες αγορών η Επιτροπή θα πρέπει να επικεντρώσει το ενδιαφέρον της στις μικρότερες επιχειρήσεις οι οποίες στο πλαίσιο των συμφωνιών πραγματοποίησης κοινών αγορών λειτουργούν και ως πωλητές.

4. Συμπεράσματα

4.1. Υπό το φως των προαναφερθεισών γενικών και ειδικών παρατηρήσεων η ΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το σημαντικό έργο της Επιτροπής και κατά συνέπεια δηλώνει ότι επικροτεί πλήρως την προτεινόμενη μεταρρύθμιση του τομέα των συμφωνιών οριζόντιας συνεργασίας.

4.2. Εντούτοις, η ΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για τον αποσπασματικό χαρακτήρα της μεταρρύθμισης. Η ΟΚΕ θα προτιμούσε την υιοθέτηση μίας ενιαίας και συνολικής δέσμης απαλλαγών κατά κατηγορία για τις οριζόντιες συμφωνίες, προκειμένου να επωφεληθούν από τις απαλλαγές κατά κατηγορία όλες οι σχετικές συμφωνίες.

4.3. Η ΟΚΕ επίσης θα επιθυμούσε να ισχύσει η απαίτηση για αναδρομική κοινοποίηση των οριζόντιων συμφωνιών όπως και στην περίπτωση των κάθετων συμφωνιών και ζητεί από την Επιτροπή να καταβάλει προσπάθειες για την αντιμετώπιση του εν λόγω προβλήματος.

4.4. Η ΟΚΕ αναγνωρίζει ότι για την ανάληψη της εν λόγω δράσης είναι απαραίτητο να δοθεί ειδική εντολή του Συμβουλίου προς την Επιτροπή και για το λόγο αυτό ζητεί από την Επιτροπή να επιδιώξει την ανάθεση αυτής της αποστολής.

4.5. Η ΟΚΕ επίσης συνιστά τον καθορισμό μεριδίων αγοράς της τάξης:

- του 30 % για τις συμφωνίες έρευνας και ανάπτυξης

- του 25 % για τις συμφωνίες εξειδίκευσης

- του 20 % για τις συμφωνίες πραγματοποίησης κοινών αγορών από τις ΜΜΕ.

4.6. Η ΟΚΕ επισημαίνει ότι οι νέοι κανόνες τόσο για τις οριζόντιες όσο και για τις κάθετες συμφωνίες, αποτελούν προοίμιο της μεταρρύθμισης που προβλέπεται από το Λευκό Βιβλίο και κατά συνέπεια κατά την κατάρτισή τους θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το στοιχείο της επικείμενης αποκεντρωμένης εφαρμογής τους.

4.7. Η ΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να αναγνωρίσει την ανάγκη διασφάλισης της εφαρμογής των αρχών της διαφάνειας, της σαφήνειας και της απλότητας. Προς το σκοπό αυτό απαιτείται ο καθορισμός ενός λιγότερο πολύπλοκου νομικού πλαισίου, ιδιαίτερα όσον αφορά τις απαιτήσεις που αφορούν τα μερίδια αγοράς.

4.8 Η ΟΚΕ συνιστά όπως η μεταβατική περίοδος για την προσαρμογή των υφιστάμενων ρυθμίσεων στις νέες διατάξεις παραταθεί από ένα σε δύο τουλάχιστον έτη, δηλαδή μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2002. Μέχρι τότε πρέπει οι συμφωνίες, που αντιστοιχούν στις υφιστάμενες συμβάσεις, να επιτραπεί να ισχύουν αμετάβλητες.

Βρυξέλλες, 19 Οκτωβρίου 2000.

Ο Πρόεδρος

της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Göke Frerichs

(1) ΕΕ C 118 της 27.4.2000

(2) ΕΕ C 75 της 29.7.1968 και ΕΕ C 43 της 16.2.1993.

(3) Λευκό Βιβλίο σχετικά με τον εκσυγχρονισμό των κανόνων εφαρμογής των άρθρων 81 και 82 της Συνθήκης ΕΚ.

(4) ΕΕ C 51 της 23.2.2000.