4.10.2012

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 299/24

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Γυναικεία επιχειρηματικότητα — συγκεκριμένες πολιτικές για την ενίσχυση της ανάπτυξης και της απασχόλησης στην ΕΕ» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

2012/C 299/05

Εισηγήτρια: η κ. Madi SHARMA

Στις 19 Ιανουαρίου 2012, και σύμφωνα με το άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού της Κανονισμού, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

«Γυναικεία επιχειρηματικότητα - συγκεκριμένες πολιτικές για την ενίσχυση της ανάπτυξης και της απασχόλησης στην ΕΕ».

Το ειδικευμένο τμήμα «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 28 Ιουνίου 2012.

Κατά την 482η σύνοδο ολομέλειας, της 11ης και 12ης Ιουλίου 2012 (συνεδρίαση της 11ης Ιουλίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 121 ψήφους υπέρ, 7 κατά και 4 αποχές.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις για την προώθηση της γυναικείας επιχειρηματικότητας στην Ευρώπη

1.1   Με την παρούσα γνωμοδότηση υποβάλλονται τέσσερις συγκεκριμένες προτάσεις για τις πολιτικές παρεμβάσεις υπέρ της προώθησης και της ανάπτυξης της γυναικείας επιχειρηματικότητας, με απώτερο σκοπό να ενισχυθεί η βιώσιμη ανάπτυξη στην Ευρώπη. Η γνωμοδότηση επικεντρώνεται αποκλειστικά στη γυναικεία επιχειρηματικότητα και δεν ασχολείται με την ευρύτερη διάσταση της γυναικείας συμμετοχής στην αγορά εργασίας ή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

1.2   Οι πολιτικές συστάσεις δεν είναι ουδέτερες από άποψη κόστους, αλλά οι περιορισμένες επενδύσεις που απαιτούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα υπερκαλυφθούν από την απόδοση του πρόσθετου οικονομικού οφέλους που θα προκύψει από την αύξηση των επιχειρήσεων γυναικείας ιδιοκτησίας στην οικονομία και από τις θέσεις απασχόλησης που θα δημιουργήσουν. Επίσης, τα κονδύλια αντί να διοχετεύονται σε έργα χαμηλού αντικτύπου θα μπορούσαν να εξυπηρετούν καλύτερα τους στόχους.

1.3   Επιπλέον, οι πολιτικές συστάσεις δεν απαιτούν νέες δομές και μπορούν να ενσωματωθούν σε υφιστάμενα υπουργεία αρμόδια για την οικονομική ανάπτυξη, αλλά δεν πρέπει να ενταχθούν σε υπουργεία αρμόδια για θέματα ισότητας των φύλων, δεδομένου ότι η γυναικεία επιχειρηματικότητα αποτελεί «οικονομικό» ζήτημα.

1.4   Οι συστάσεις αυτές μπορούν να υποστηριχθούν με στοιχεία σχετικά με την απόδοση που είχαν τέτοιες επενδύσεις σε παρόμοιες δράσεις στις ΗΠΑ και οδήγησαν στον διπλασιασμό του αριθμού των γυναικών επιχειρηματιών, στην αύξηση των θέσεων απασχόλησης που δημιουργήθηκαν και στην οικονομική συμβολή στην κοινωνία. Η υποχρεωτική συλλογή δεδομένων και η πολιτική για τις δημόσιες συμβάσεις είχαν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο (1).

1.5   Σύσταση ευρωπαϊκής υπηρεσίας «Women's Business Ownership» (Επιχειρήσεις Γυναικείας Ιδιοκτησίας) στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και στα αρμόδια υπουργεία στα κράτη μέλη (κατά προτίμηση όχι σε υπουργεία αρμόδια για θέματα ισότητας των φύλων, ώστε να γίνεται σαφής διάκριση μεταξύ οικονομικών δραστηριοτήτων και αρμοδιοτήτων ισότητας των φύλων), χωρίς ανάγκη για νέες δομές.

1.6   Σύσταση θέσης διευθυντή, απεσταλμένου ή εκπροσώπου υψηλού επιπέδου, αρμόδιου για θέματα γυναικείας επιχειρηματικότητας τόσο στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσο και στα αρμόδια υπουργεία των κρατών μελών, με διυπουργικό ρόλο και αντικείμενο την ευαισθητοποίηση σχετικά με τα οικονομικά οφέλη που προκύπτουν από την ενθάρρυνση περισσότερων γυναικών να ξεκινήσουν και να αναπτύξουν τις επιχειρήσεις τους.

1.7   Συλλογή δεδομένων και ετήσια επικαιροποίηση της πολιτικής και της έρευνας σχετικά με την γυναικεία επιχειρηματικότητα στις ευρωπαϊκές περιφέρειες, αύξηση της πρόσβασης στα δεδομένα ανά φύλο στις κρατικές υπηρεσίες και οργανισμούς.

1.8   Εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας σε θέματα ισότητας των φύλων. Συγκεκριμένα, πρέπει να διασφαλίζεται ότι η κατανομή των πόρων και της χρηματοδότησης αναλύεται ανά φύλο με σκοπό την επίτευξη διαφάνειας, λογοδοσίας και της δέουσας επιμέλειας όσον αφορά την απόδειξη της ουσιαστικής τήρησης της ισότητας των φύλων.

1.9   Προκειμένου να δημιουργηθεί ευνοϊκό περιβάλλον για τις γυναίκες επιχειρηματίες, πρέπει να ληφθούν υπόψη τα εξής:

—	συμπερίληψη των ανδρών στη συζήτηση και στην επικοινωνία,

—	εξάλειψη των στερεοτύπων των φύλων, ιδίως στον τομέα της εκπαίδευσης και της σταδιοδρομίας,

—	προώθηση πανεπιστημιακών σπουδών που οδηγούν σε νέες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες των γυναικών,

—	διασφάλιση της δίκαιης και ισότιμης πρόσβασης στη χρηματοδότηση και τους πόρους,

—	βελτίωση της κοινωνικής προστασίας για τους αυτοαπασχολούμενους.

2.   Πλαίσιο

2.1   Η οικονομική ανάπτυξη της ΕΕ και οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ)

2.1.1   Το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με τίτλο «Γυναίκες στις ιθύνουσες θέσεις μικρομεσαίων επιχειρήσεων» (2) αναγνωρίζει «ότι υπάρχουν αποκλίσεις μεταξύ των κρατών μελών σε ό,τι αφορά τον αριθμό των γυναικών επιχειρηματιών και ότι λιγότερες γυναίκες παρά άνδρες θεωρούν την επιχειρηματικότητα βιώσιμη επιλογή σταδιοδρομίας, καθώς και ότι, παρά την ανοδική τάση στην τελευταία δεκαετία όσον αφορά τον αριθμό των γυναικών που διοικούν ΜΜΕ, στην Ευρωπαϊκή Ένωση μόνο μία γυναίκα στις δέκα είναι επιχειρηματίας, έναντι ενός ανδρός στους τέσσερις, ότι οι γυναίκες αποτελούν περίπου το 60 % του συνόλου των αποφοίτων πανεπιστημίου, αλλά υποεκπροσωπούνται στην πλήρη απασχόληση στην αγορά εργασίας, ιδιαίτερα στον επιχειρηματικό τομέα, ότι είναι καθοριστικό να ενθαρρυνθούν και να ενδυναμωθούν οι γυναίκες ώστε να αναλαμβάνουν επιχειρηματικά εγχειρήματα, προκειμένου να μειωθούν οι υπάρχουσες ανισότητες σε επίπεδο φύλου».

2.1.2   Εν μέσω χρηματοπιστωτικής κρίσης στην Ευρώπη, η λιτότητα έχει αναδειχθεί σε λέξη-κλειδί για την εξεύρεση διεξόδου από την κρίση. Μόλις πρόσφατα στα επιχειρήματα υπέρ της λιτότητας προστέθηκαν και τα επιχειρήματα υπέρ των επενδύσεων. Οι πολιτικές για την προώθηση της ανάπτυξης πρέπει να αποτελούν το ζητούμενο.

2.1.3   Σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον παγκοσμίως, με χαρακτηριστικά την αβεβαιότητα, τις συνεχείς μεταβολές και τον αυξημένο παγκόσμιο ανταγωνισμό, η αναγνώριση του ρόλου των επιχειρηματιών στην διοχέτευση επενδύσεων για την οικονομική ανάκαμψη αποτελεί ένα από τα βασικά στοιχεία για τη διασφάλιση μιας ανταγωνιστικής και δυναμικής ευρωπαϊκής οικονομίας. Με την αναγνώριση του ρόλου των ΜΜΕ στην κοινωνία μας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναδεικνύει πλέον σε πρωταρχικό στόχο την αξιοποίηση του δυναμικού τους.

2.1.4   Οι επιχειρηματίες αναγνωρίζονται πλέον ευρέως ως δημιουργοί ευκαιριών απασχόλησης και βασικοί συντελεστές της ευημερίας των τοπικών και περιφερειακών κοινοτήτων (3). Η ΕΕ, μέσω της στρατηγικής της Λισαβόνας για την ανάπτυξη και την απασχόληση, της Small Business Act, της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και του νέου προγράμματος για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και τις ΜΜΕ (COSME) (4), έχει θέσει πλέον τις ανάγκες των ΜΜΕ στο επίκεντρο των δραστηριοτήτων της επιτυγχάνοντας θετικά αποτελέσματα.

2.1.5   Τα εθνικά και τα τοπικά περιβάλλοντα στην ΕΕ, εντός των οποίων δραστηριοποιούνται οι ΜΜΕ, διαφέρουν πολύ μεταξύ τους και, συνεπώς, διαφέρει και η φύση των ίδιων των ΜΜΕ. Επομένως, οι πολιτικές για την αντιμετώπιση των αναγκών των ΜΜΕ πρέπει να αναγνωρίζουν πλήρως αυτή την ποικιλομορφία και να σέβονται απόλυτα την αρχή της επικουρικότητας (Προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις - Μια «Small Business Act» για την Ευρώπη).

2.1.6   Στην πρόσφατη γνωμοδότησή της σχετικά με την ανακοίνωση «Μικρή επιχείρηση, μεγάλος κόσμος — μια νέα εταιρική σχέση που θα βοηθήσει τις ΜΜΕ να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες της παγκοσμιοποίησης» (5), η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η Επιτροπή αναγνωρίζει την ισότητα των φύλων στις επιχειρήσεις αλλά δεν διατυπώνει καμία ειδική σύσταση για τη στήριξη των ΜΜΕ γυναικείας ιδιοκτησίας που επιδιώκουν να επεκταθούν στο εξωτερικό.

2.1.7   Η Ευρώπη δεν διαθέτει καμία υποδομή που να στηρίζει ειδικά τη γυναικεία επιχειρηματικότητα. Καμία από τις ανωτέρω πολιτικές, μεταγενέστερες παρεμβάσεις ή διατάξεις δεν έχει αναγνωρίσει πλήρως τη διάσταση του φύλου σε σχέση με την ιδιοκτησία των επιχειρήσεων, ούτε έχει προσδιορίσει τις ευκαιρίες ανάπτυξης και την ποικιλομορφία στον κλάδο των επιχειρήσεων (κατ’ οίκον επιχειρηματικότητα, πολύ μικρές και οικογενειακές επιχειρήσεις).

2.2   Η υφιστάμενη πολιτική για τις επιχειρήσεις γυναικείας ιδιοκτησίας

2.2.1   Οι επιχειρήσεις γυναικείας ιδιοκτησίας είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία της ευρωπαϊκής οικονομίας. Εδώ και περισσότερο από μια δεκαετία, οι κυβερνήσεις και διάφοροι δημόσιοι, ιδιωτικοί και πανεπιστημιακοί φορείς αναγνωρίζουν τη σημασία της στήριξης της γυναικείας επιχειρηματικότητας τόσο από πολιτική και από πρακτική άποψη. Τούτο έχει αυξήσει την ευαισθητοποίηση έναντι της συνεισφοράς των επιχειρήσεων αυτών στην οικονομία.

2.2.2   Επί του παρόντος, η Επιτροπή συνεργάζεται με τα κράτη μέλη προκειμένου να εξευρεθούν τρόποι για να ξεπεραστούν οι παράγοντες που αποθαρρύνουν την γυναικεία επιχειρηματικότητα και κατέληξαν σε μια σειρά από πρωτοβουλίες, συμπεριλαμβανομένων των ακόλουθων:

—

Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Καθοδήγησης για Γυναίκες Επιχειρηματίες εγκαινιάστηκε κατά τη διάρκεια της Πολωνικής Προεδρίας στις 15 Νοεμβρίου 2011. Το Δίκτυο αποτελεί μία από τις δράσεις που προτείνονται στην αναθεώρηση της Small Business Act 2011 και ενισχύει και συμπληρώνει τις δράσεις για την προώθηση, στήριξη και ενθάρρυνση της γυναικείας επιχειρηματικότητας.

—	Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ιθυνόντων για την Προώθηση της Γυναικείας Επιχειρηματικότητας (WES).

—	Η διαδικτυακή πύλη για την γυναικεία επιχειρηματικότητα (6).

3.   Το οικονομικό δυναμικό

3.1   Παρά την ενθαρρυντική πρόοδο, η ΕΕ χρειάζεται να λάβει περαιτέρω σημαντικά μέτρα για να απελευθερωθεί το πλήρες δυναμικό των επιχειρήσεων και ιδίως των ΜΜΕ γυναικείας ιδιοκτησίας. Οι γυναίκες είναι πολύ συχνά αόρατες στον χώρο των επιχειρήσεων, στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, στις οργανώσεις εκπροσώπησης των επιχειρήσεων και στον επηρεασμό της πολιτικής.

3.2   Υπάρχει ένα συνεχιζόμενο χάσμα μεταξύ των φύλων όσον αφορά την επιχειρηματικότητα, με αποτέλεσμα να υπάρχουν λιγότερες γυναίκες επιχειρηματίες. Σήμερα οι γυναίκες επιχειρηματίες στην Ευρώπη αποτελούν μόνο το 30 % του συνόλου των επιχειρηματιών. Τούτο αυξάνει το αναξιοποίητο δυναμικό για την οικονομική ανάπτυξη.

3.3   Το 2012, ο ρόλος των επιχειρήσεων γυναικείας ιδιοκτησίας είναι πιο σημαντικός από ποτέ. Υπάρχουν επιχειρήσεις γυναικείας ιδιοκτησίας που δραστηριοποιούνται σε όλη την Ευρώπη, σε γειτονικές περιοχές όπως η Euromed (7), και σε κάθε τομέα. Ο ρόλος τους στην ανάπτυξη της οικονομίας και στη δημιουργία και τη διατήρηση νέων θέσεων εργασίας είναι καίριος για την ανάκαμψη και την ανάπτυξη.

3.4   Το πιο ανησυχητικό είναι ότι σε μια εποχή όπου η δημόσια χρηματοδότηση για τη στήριξη των επιχειρήσεων έχει μειωθεί σε πολλές χώρες και πολλές επιχειρήσεις αγωνίζονται να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν, οι πολιτικές για την στήριξη της γυναικείας επιχειρηματικότητας δεν βρίσκονται πλέον στο προσκήνιο παρ’ όλα τα ευχολόγια. Οι επιχειρήσεις γυναικείας ιδιοκτησίας αποτελούν «ευκαιρίες πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ» (8), που πρέπει να αναγνωριστούν και να μην παραμεληθούν.

3.5   Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις όσον αφορά την ποσοτική εκτίμηση των επιχειρήσεων γυναικείας ιδιοκτησίας στην Ευρώπη είναι η έλλειψη στοιχείων, τόσο ποσοτικών όσο και ποιοτικών. Τα μητρώα επιχειρήσεων και πολλές δημόσιες πηγές στατιστικών στοιχείων (συμπεριλαμβανομένου του μητρώου ΦΠΑ) δεν κατατάσσονται ανά φύλο. Ομοίως, τα στοιχεία ως προς το φύλο δεν είναι άμεσα διαθέσιμα από τράπεζες ή οργανισμούς στήριξης των επιχειρήσεων.

3.6   Παρά τα κενά, πολλές συγκλίνουσες πηγές πληροφοριών σχετικά με την επιχειρηματικότητα και την αυτοαπασχόληση παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την ανδρική και γυναικεία επιχειρηματική δραστηριότητα. Σε αυτές περιλαμβάνονται η Global Entrepreneurship Monitor (GEM) και οι ετήσιες έρευνες πληθυσμού στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες (απογραφή). Η συλλογή δεδομένων στις ΗΠΑ υπογραμμίζει τις δυνατότητες για την Ευρώπη (9).

3.7   Οι έρευνες (10) δείχνουν ότι οι επιχειρήσεις γυναικείας ιδιοκτησίας επενδύουν περισσότερο στην εκπαίδευση του προσωπικού τους από ό,τι οι εργοδότες γενικά και ότι περίπου τα δύο τρίτα των επιχειρήσεων αυτών επιδιώκουν να αυξήσουν την ικανότητα ηγεσίας των διευθυντικών στελεχών τους. Έτσι, οι επενδύσεις που θα στηρίξουν τις επιχειρήσεις γυναικείας ιδιοκτησίας που προσανατολίζονται στην ανάπτυξη είναι πιθανό να αποδώσουν περισσότερο από τις επενδύσεις σε επιχειρήσεις γενικά.

3.8   Με βάση τις περισσότερες στατιστικές και ακόμη και με συντηρητικές προβλέψεις, υπάρχουν ερευνητικές ενδείξεις ότι οι προσδοκίες ανάπτυξης είναι ισχυρότερες μεταξύ των γυναικών επιχειρηματιών, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που είναι μητέρες (11). Οι έρευνες που διεξήχθησαν από την Τράπεζα Natwest στο Ηνωμένο Βασίλειο έδειξαν ότι το 88 % των γυναικών, σε σύγκριση με το 74 % των ανδρών, προέβλεπε μεγέθυνση των επιχειρήσεών τους. Η προβλεπόμενη μεγέθυνση ήταν κατά μέσο όρο 25 %.

4.   Ισότητα των φύλων στις επιχειρήσεις

4.1   Η ΕΕ έχει ηθική υποχρέωση να αποδώσει στις γυναίκες την προσοχή που πραγματικά αξίζουν. Η διάσταση της ισότητας των φύλων πρέπει να κατέχει πρωτεύουσα θέση στη λήψη αποφάσεων της ΕΕ. Σε περιόδους κρίσης «η δίκαιη μεταχείριση των φύλων» γίνεται ακόμα πιο επιτακτική. Τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες πρέπει να είναι παρόντες στη συζήτηση, διότι, πολύ συχνά, ζητήματα που αφορούν τις γυναίκες εξετάζονται μόνο από γυναίκες.

4.2   Η ισότητα των φύλων στις πολιτικές και στη νομοθεσία εφαρμόζεται σε όλη την Ευρώπη, χωρίς όμως να διασφαλίζεται ανάλυση της κατανομής των πόρων ή της χρηματοδότησης ανά φύλο. Προκειμένου να υπάρξει διαφάνεια, λογοδοσία και δέουσα επιμέλεια όσον αφορά την απόδειξη της ουσιαστικής ισότητας των φύλων, είναι απαραίτητο να εξετάζεται εάν υπάρχει συμμόρφωση.

4.3   Τούτο αποτελεί νομική υποχρέωση στο Ηνωμένο Βασίλειο σύμφωνα με τη διάταξη για την «υποχρέωση ισότητας των φύλων» (Gender Equality Duty (12)), η οποία ορίζει ότι όλες οι δημόσιες αρχές σε όλες τις λειτουργίες τους οφείλουν να τηρούν δεόντως τα ακόλουθα:

—	εξάλειψη των παράνομων διακρίσεων και της παρενόχλησης λόγω φύλου,

—	προαγωγή της ισότητας ευκαιριών μεταξύ γυναικών και ανδρών.

Τούτο απαιτεί ανάλυση της κατανομής των πόρων και της χρηματοδότησης ώστε να μην υπάρχει ευνοϊκή μεταχείριση ενός φύλου εις βάρος του άλλου.

4.4   Η έννοια της «υποχρέωσης ισότητας των φύλων» είναι σημαντική για την εξασφάλιση της ισότητας μέσω της ευθύνης και μέσω της αξιολόγησης της κατανομής των πόρων και της συλλογής των αναλυτικών δεδομένων από τη σκοπιά του φύλου. Με τον τρόπο αυτό, οι αρμόδιοι για τη χάραξη πολιτικής θα διευκολύνονται στην εκτίμηση του πραγματικού αντίκτυπου στη γυναικεία επιχειρηματικότητα. (Παράδειγμα: Ταμεία για την περιφερειακή (ΕΤΠΑ) ή την κοινωνική (ΕΚΤ) ανάπτυξη: Η ΕΕ διαθέτει κονδύλια στα κράτη μέλη τα οποία, με τη σειρά τους, ανακατανέμουν τα κονδύλια αυτά σε περιφερειακό επίπεδο. Συχνά οι πόροι αυτοί χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία απασχόλησης με τη δημιουργία επιχειρήσεων, χωρίς όμως να τίθεται πουθενά το ζήτημα της ισότητας των φύλων.] Προκειμένου να διασφαλιστεί διαφάνεια ως προς την ισότητα των φύλων, οι αρμόδιοι για τη χάραξη πολιτικής σε κάθε επίπεδο πρέπει να εξετάζουν και να αναλύουν την κατανομή των πόρων ως προς το φύλο.

4.5   Η διάσταση του φύλου μπορεί να είναι ένας «φακός» μέσω του οποίου μπορούν να γίνουν κατανοητές άλλες ανισότητες (φυλή, αναπηρία ή ηλικία) και να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα. Προκειμένου να ενσωματωθεί αποτελεσματικά η διάσταση του φύλου σε όλη την Ευρώπη, πρέπει να υπάρξει ολοκληρωμένη προσέγγιση, όπως τονίζεται ιδιαίτερα στην έκθεση του ΟΟΣΑ με τίτλο «Η αντιμετώπιση του χάσματος μεταξύ των φύλων για την τόνωση της ανάπτυξης» (Tackle gender gap to boost growth (13)). Η επικέντρωση στο φύλο καλύπτει όλες τις πτυχές της ισότητας και μας επηρεάζει όλους, άνδρες και γυναίκες. Η επικέντρωση στο φύλο αναγνωρίζει ότι οι ανισότητες μεταξύ ανδρών και γυναικών είναι αποτέλεσμα αθέμιτων πρακτικών ή στερεοτύπων που μας πλήττουν όλους.

4.6   Η ανάλυση ανά φύλο είναι αναγκαία για να αποφεύγονται οι σπατάλες πόρων στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, υψηλότερα επίπεδα κακής υγείας, οικονομικό κόστος για τις επιχειρήσεις όπου δεν αξιοποιούνται οι δεξιότητες των γυναικών και δεν αναγνωρίζονται το δυναμικό και τα προσόντα τους. Επιπλέον, η στήριξη του επαγγελματικού προσανατολισμού, η εξάλειψη των στερεοτύπων και η εξάλειψη της «γυάλινης οροφής» είναι απαραίτητα για τη χειραφέτηση των γυναικών όλων των ηλικιών. Επίσης, πρέπει να παρουσιάζονται εντονότερα στα μέσα ενημέρωσης και στην κοινωνία γυναικεία πρότυπα προς μίμηση και ηγετικές προσωπικότητες, προκειμένου να προωθηθούν οι θετικές μεταβολές που φέρνουν οι γυναίκες στην οικονομία.

5.   Συστάσεις

5.1   Πολιτικές παρεμβάσεις

5.1.1   Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η Ευρώπη διανύει εποχή λιτότητας, αλλά θεωρεί ότι απλές ειδικές πολιτικές για τις επιχειρήσεις γυναικείας ιδιοκτησίας θα μπορούσαν να αποτελέσουν αποδοτική επένδυση που θα υπεραντισταθμίζει τη μικρή συμβολή της ΕΕ και των κρατών μελών στην εφαρμογή των τεσσάρων προτάσεων.

5.1.2   Οι προτάσεις αυτές δεν έχουν επιλεγεί τυχαία, αλλά προέρχονται από διαβουλεύσεις με γυναίκες επιχειρηματίες και με επιχειρηματικές ενώσεις. Παρόμοιες συστάσεις διατυπώνονται και στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (14). Επισημαίνεται ότι παρόμοια μέτρα εφαρμόστηκαν στις ΗΠΑ στο πλαίσιο του νόμου για τις επιχειρήσεις γυναικείας ιδιοκτησίας (Women's Business Ownership Act, 1988). Συγκεκριμένα, τον μεγαλύτερο αντίκτυπο τον είχε η διάταξη για την υποχρεωτική συλλογή δεδομένων και η πολιτική για τις δημόσιες συμβάσεις. Στις ΗΠΑ, το ποσοστό των γυναικών επιχειρηματιών σε σχέση με τους άνδρες είναι πλέον 2:1 περίπου (ο αριθμός επιχειρήσεων γυναικείας ιδιοκτησίας στις ΗΠΑ, ως ποσοστό του συνόλου των επιχειρήσεων, αυξήθηκε από 26 % το 1992 σε 57 % το 2002). Δηλαδή, διπλασιάστηκε ο αριθμός των γυναικών επιχειρηματιών, αυξήθηκε ο αριθμός των θέσεων εργασίας που δημιουργήθηκαν και αυξήθηκε η οικονομική συμβολή στην κοινωνία.

5.1.3   Οι εν λόγω προτάσεις έχουν ως εξής:

5.1.3.1

Σύσταση ευρωπαϊκής υπηρεσίας «Women's Business Ownership» (Επιχειρήσεις Γυναικείας Ιδιοκτησίας) στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και στα αρμόδια υπουργεία στα κράτη μέλη. Κατά προτίμηση δεν θα πρέπει να ενσωματώνεται σε υπουργεία αρμόδια για θέματα ισότητας των φύλων, ώστε να γίνεται σαφής διάκριση μεταξύ οικονομικών δραστηριοτήτων και αρμοδιοτήτων ισότητας των φύλων. Θα πρέπει να έχει ισχυρή εντολή, συγκεκριμένους στόχους και ιδιαίτερους πόρους. Στη ΓΔ Επιχειρήσεις σήμερα μόνο 1 άτομο από προσωπικό 900 ασχολείται ειδικά με τη γυναικεία επιχειρηματικότητα στην Ευρώπη!

5.1.3.2

Σύσταση θέσης διευθυντή, απεσταλμένου ή εκπροσώπου υψηλού επιπέδου, αρμόδιου για θέματα γυναικείας επιχειρηματικότητας τόσο στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσο και στα υπουργεία των κρατών μελών που είναι αρμόδια για τις επιχειρήσεις. Ο ρόλος θα είναι διυπουργικός και θα έχει σκοπό την ευαισθητοποίηση για τα οικονομικά οφέλη που έχει η ενθάρρυνση περισσότερων γυναικών να ξεκινήσουν και να αναπτύξουν τις επιχειρήσεις τους. Οι θέσεις αυτές πρέπει να είναι προσωρινές (για 4 έως 10 χρόνια ανάλογα με τη διάρθρωση της οικονομίας και της χρηματοδότησης) και θα πρέπει να έχουν πολύ σαφή εντολή με συγκεκριμένους στόχους και λογοδοσία. Ο διευθυντής, ο απεσταλμένος ή ο εκπρόσωπος υψηλού επιπέδου που θα είναι αρμόδιος για θέματα γυναικείας επιχειρηματικότητας θα είναι επίσης αρμόδιος για την προώθηση των επαγγελματικών και πανεπιστημιακών σταδιοδρομιών που οδηγούν στην αύξηση της γυναικείας επιχειρηματικότητας, π.χ. έρευνα, επιστήμη, υψηλή τεχνολογία, απευθείας πωλήσεις και ανάπτυξη διαδικτυακών και εφαρμογών και ΤΠΕ.

5.1.3.3

Συλλογή σημαντικών δεδομένων που επιτρέπουν τη μέτρηση και την ποσοτικοποίηση των πόρων που χορηγούνται στις γυναίκες επιχειρηματίες, κύρια αιτία των διακρίσεων εις βάρος των γυναικών επιχειρηματιών, ιδίως όσον αφορά τις νεοσύστατες επιχειρήσεις. Ετήσια επικαιροποίηση της πολιτικής και της έρευνας σχετικά με την γυναικεία επιχειρηματικότητα στις ευρωπαϊκές περιφέρειες. Αύξηση της συλλογής και της πρόσβασης στα δεδομένα ανά φύλο στις κρατικές υπηρεσίες και οργανισμούς. Είναι σημαντικό η ΓΔ Επιχειρήσεις και τα υπουργεία των κρατών μελών που είναι αρμόδια για την οικονομική ανάπτυξη να πραγματοποιούν αξιολόγηση του αντικτύπου στα φύλα με τη συλλογή σχετικών δεδομένων τα οποία να περιλαμβάνουν τον αριθμό των γυναικών επιχειρηματιών, τον αριθμό των επιχειρήσεων γυναικείας ιδιοκτησίας, τον αριθμό των εργαζομένων σε αυτές τις επιχειρήσεις, την κατανομή των πόρων σε αυτές τις επιχειρήσεις και τους επιχειρηματίες. Είναι σημαντικό να αναγνωριστεί ότι σε χώρες όπως η Αυστραλία, ο Καναδάς και οι ΗΠΑ έχουν αυξηθεί επιτυχώς τα επίπεδα της γυναικείας επιχειρηματικότητας μέσω της συλλογής και ανάλυσης των δεδομένων αυτών.

5.1.3.4

Εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας για θέματα ισότητας των φύλων. Πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι η ανεργία των γυναικών βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο μετά από 23 χρόνια σε όλη την Ευρώπη. Είναι επίσης πρωτοφανής ο αριθμός των νέων, συμπεριλαμβανομένων πολλών γυναικών αποφοίτων, οι οποίες δεν ασκούν οικονομική δραστηριότητα. Το χάσμα στις αμοιβές των δύο φύλων υπάρχει και η εκπροσώπηση των γυναικών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε όλη την Ευρώπη είναι ανεπαρκής. Είναι σημαντικό τόσο η ΕΕ όσο και τα κράτη μέλη να τηρούν την υποχρέωση ισότητας των φύλων με την αναλυτική παροχή δεδομένων ανά φύλο, ιδίως ως προς την συλλογή δεδομένων και τη χορήγηση πόρων.

5.2   Παρεμβάσεις της κοινωνίας των πολιτών

5.2.1   Προτείνονται τα εξής:

5.2.1.1

Δεδομένου ότι όλες οι δραστηριότητες για την προώθηση της γυναικείας επιχειρηματικότητας και των επιχειρήσεων γυναικείας ιδιοκτησίας είναι κοινωνικά και οικονομικά επωφελείς για όλους, πρέπει οι άνδρες να ενθαρρυνθούν να συμμετάσχουν στη συζήτηση και να αναγνωρίσουν ότι η προώθηση της γυναικείας επιχειρηματικότητας προσφέρει προστιθέμενη αξία. Οι σχετικές ανακοινώσεις, τα δίκτυα και η κατάρτιση πρέπει να απευθύνονται και στα δύο φύλα και η κοινωνική προστασία πρέπει επίσης να διασφαλίζει ίση μεταχείριση σε όλα τα μέλη της κοινωνίας.

5.2.1.2

Προκειμένου να εξασφαλιστεί η δυνατότητα πρόσβασης της επιχειρηματικότητας σε όλους, πρέπει να εξαλειφθούν πλήρως σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες τα στερεότυπα που συνδέουν το φύλο με την επιχειρηματικότητα, με αλλαγή των εκφράσεων και των όρων που χρησιμοποιούνται για να περιγράφονται οι επιχειρηματίες. Παράλληλα, είναι απαραίτητο η στήριξη που προσφέρεται σήμερα στους επιχειρηματίες από τα πανεπιστήμια και τη μετασχολική εκπαίδευση να απευθύνεται και να χρησιμεύει και στις νέες γυναίκες, κλείνοντας το χάσμα μεταξύ του αριθμού των νέων ανδρών και των νέων γυναικών που ιδρύουν επιχειρήσεις.

5.2.1.3

Είναι απαραίτητο να προωθηθούν οι παραδοσιακές και οι μη παραδοσιακές σταδιοδρομίες για τις γυναίκες όλων των ηλικιών κατά τρόπο ουδέτερο ως προς το φύλο. Στην Ευρώπη υπάρχουν πολλές γυναίκες πτυχιούχοι με υψηλά προσόντα, πολλές από τις οποίες είναι άνεργες ως αποτέλεσμα της κρίσης και οι οποίες δεν έχουν ακόμη εξετάσει το ενδεχόμενο να ξεκινήσουν τη δική τους επιχείρηση.

5.2.1.4

Χρειάζεται να δημιουργηθούν επιχειρηματικά κέντρα για γυναίκες, τα οποία να προσφέρουν ουσιαστική επιχειρηματική ενημέρωση, δίκτυα, ανταλλαγή γνώσεων, εκπαίδευση και καθοδήγηση. Σε ορισμένες χώρες της ΕΕ δεν υπάρχουν τέτοια κέντρα και σε άλλες όπου υπάρχουν συχνά δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους και λειτουργούν στα πλαίσια επιχειρηματικών ενώσεων και εμπορικών επιμελητηρίων. Ωστόσο, αυτά τα κέντρα, εάν διαθέτουν ειδικούς πόρους, προωθούν πολύ αποτελεσματικά τη γυναικεία επιχειρηματικότητα. Πολλά παραδείγματα βέλτιστων πρακτικών παρατηρούνται στη Γερμανία.

5.2.1.5

Είναι απαραίτητο να εξασφαλιστεί η υποστήριξη και η πρόσβαση στις πληροφορίες, τη χρηματοδότηση και τους πόρους για την έρευνα, την επιστήμη και την τεχνολογία για τις γυναίκες που επιθυμούν να ιδρύσουν τη δική τους επιχείρηση ή να αναπτύξουν την έρευνα και τις καινοτομίες τους.

5.2.1.6

Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα οφείλουν να επανεξετάσουν την δημοσιοποίηση πληροφοριών σχετικά με τον δανεισμό σε σχέση με το φύλο. Υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι η δανειοδότηση γυναικών είναι χαμηλή και συχνά με πολύ υψηλότερα επιτόκια από ό,τι για τους άνδρες (15).

5.2.1.7

Πρέπει να αναθεωρηθούν οι ρυθμίσεις για την κοινωνική ασφάλιση όλων των επιχειρηματιών αλλά κυρίως οι πρακτικές πτυχές της όσον αφορά τις γυναίκες επιχειρηματίες εγκύους, μητέρες και υπεύθυνες για προστατευόμενα μέλη. Το σχέδιο δράσης της Επιτροπής: «Η ευρωπαϊκή ατζέντα για την επιχειρηματικότητα» (16) εφιστά την προσοχή στην ανάγκη βελτίωσης της κοινωνικής ασφάλισης αλλά δεν προτείνει συγκεκριμένες λύσεις.

5.2.1.8

Είναι ανάγκη να αναπτυχθεί και να εφαρμοστεί μια πανευρωπαϊκή πρακτική στη δημόσια ραδιοτηλεόραση που να ενθαρρύνει τους δημόσιους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς των κρατών μελών να δεσμευτούν στον καθορισμό στόχων για την ισόρροπη κάλυψη των φύλων από τα μέσα ενημέρωσης ως προς την επιχειρηματικότητα. Πρέπει τα θέματα των γυναικών να μην παρουσιάζονται μόνο στις ειδικές «γυναικείες σελίδες», αλλά να αποκτήσουν θέση στις οικονομικές σελίδες! Η έρευνα δείχνει ότι η κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης μπορεί να επηρεάσει σημαντικά και θετικά τις αντιλήψεις και τις στάσεις απέναντι στις γυναίκες επιχειρηματίες. Η αυξημένη κάλυψη των επιτυχημένων γυναικών επιχειρηματιών ως προτύπων προς μίμηση θα έχει μετρήσιμο αντίκτυπο στις κοινωνικές συμπεριφορές έναντι της γυναικείας επιχειρηματικότητας.

---

(1)  1988: Women’s Business Ownership Act (HR5050) http://www.nwbc.gov/sites/default/files/nwbc05.pdf.

(2)  2010/2275(INI).

(3)  Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Απασχολησιμότητα και επιχειρηματικό πνεύμα Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών, των κοινωνικών εταίρων και των περιφερειακών και τοπικών οργανισμών υπό το πρίσμα του φύλου» (ΕΕ C 256 της 27.10.2007, σ. 114)

(4)  Πρόγραμμα για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και τις ΜΜΕ (COSME) 2014-2020.

(5)  COM(2011) 702 final.

(6)  See: http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sme/promoting-entrepreneurship/women/portal/.

(7)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ για την «Προώθηση του επιχειρηματικού πνεύματος των γυναικών στην περιοχή EUROMED».(ΕΕ C 256 της 27.10.2007).

(8)  Βλ. www.wescotland.co.uk/wepg

(9)  http://womeninbusiness.about.com/od/wibtrendsandstatistics/a/statswibindustr.htm

(10)  http://www.bis.gov.uk/assets/biscore/enterprise/docs/b/11-1078-bis-small-business-survey-2010-women-led-businesses-boost.pdf

(11)  http://www.enterprising-women.org/static/ew_growthreport.pdf.

(12)  http://freedownload.is/doc/overview-of-the-gender-equality-duty-11622854.html.

(13)  http://www.oecd.org/document/0,3746,fr_21571361_44315115_50401407_1_1_1_1,00.html.

(14)  (2010/2275(INI)).

(15)  See for instance "Women and banks - Are female customers facing discrimination?", IPPR report, November 2011, in: http://www.wireuk.org/uploads/files/women-banks_Nov2011_8186.pdf; "Women’s business ownership: a review of the academic, popular and internet literature", in: http://www.bis.gov.uk/files/file38362.pdf.

(16)  COM(2004) 70 final.

---