ECO/523

Σχέδιο ανάκαμψης για την Ευρώπη και πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της περιόδου 2021-2027

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ

Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – Η ώρα της Ευρώπης: ανασύνταξη και προετοιμασία για την επόμενη γενιά
[COM(2020) 456 final]

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ τροφοδοτεί το σχέδιο ανάκαμψης για την Ευρώπη [COM(2020) 442 final]

Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου για τη θέσπιση Μέσου Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη στήριξη της ανάκαμψης μετά την πανδημία COVID-19 [COM(2020) 441 final/2 - 2020/0111 (NLE)]

Τροποποιημένη πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου για τον καθορισμό του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για την περίοδο 2021-2027
[COM(2020) 443 final/2, διαδικασία 2018/0166 (APP)].

Τροποποιημένη πρόταση απόφασης του Συμβουλίου για το σύστημα των ιδίων πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης [(COM(2020) 445 final - 2018/0135 (CNS)].

Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 1311/2013 του Συμβουλίου για τον καθορισμό του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για την περίοδο 2014-2020 [COM(2020) 446 final - 2020/0109 (APP)]

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος-πλαισίου έρευνας και καινοτομίας «Ορίζων Ευρώπη» και των κανόνων συμμετοχής και διάδοσής του,

Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του ειδικού προγράμματος υλοποίησης του προγράμματος Ορίζων Ευρώπη – Πρόγραμμα-πλαίσιο έρευνας και καινοτομίας,

Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση Μηχανισμού Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας,

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση κανόνων για τη στήριξη των στρατηγικών σχεδίων που πρέπει να καταρτίζονται από τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ) και να χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ), και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1305/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1307/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου
[COM(2020) 459 final - 2018/0224 (COD)]

Γενικός εισηγητής: Petru Sorin Dandea

Γενικός εισηγητής: Tommaso Di Fazio

Γενικός εισηγητής: Petr Zahradník

1.Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1Η ΕΟΚΕ έχει επίγνωση των σοβαρών οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών της πανδημίας COVID-19 σε όλα τα κράτη μέλη. Συνεπώς υποστηρίζει σαφώς την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με θέμα το ευρωπαϊκό μέσο ανάκαμψης «Next Generation EU», καθότι αποτελεί ειδικό μέσο για ταχεία και ουσιαστική ανάκαμψη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνεκτίμησε τις οικονομικές και κοινωνικές ασυμμετρίες που προκάλεσαν τα μέτρα τα οποία λήφθηκαν μετά την κρίση τού 2008 και θεμελίωσε τις δράσεις της στην αρχή της αλληλεγγύης μεταξύ όλων ανεξαιρέτως των χωρών. Επιστρέφει έτσι στις θεμελιακές αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως ορίζονται στις ιδρυτικές Συνθήκες και περνά στην εφαρμογή τους με αποφασιστικότητα.

1.2Η ΕΟΚΕ συνειδητοποιεί πλήρως τη δεινή οικονομική κατάσταση εκτάκτου ανάγκης λόγω πανδημίας και συμφωνεί με τη δέσμη μέτρων που εγκρίθηκαν για να μετριάσουν τον αρνητικό αντίκτυπο στις οικονομικές επιδόσεις. Οι επιπτώσεις είναι ποικίλες: μεταξύ άλλων, δεν σημειώνεται μόνο μια άνευ προηγουμένου διαταραχή της ζήτησης και μείωση της ρευστότητας, αλλά και αναστολή της λειτουργίας των αλυσίδων εφοδιασμού και σοβαρά εφοδιαστικά προβλήματα, καθώς εμφανίστηκαν διακοπές στις εφοδιαστικές αλυσίδες και πολλές εταιρείες αντιμετώπισαν προβλήματα με τα εξαρτήματα, την εργασία, τις πρώτες ύλες κ.τ.λ., με αποτέλεσμα να αναγκαστούν να σταματήσουν τις διαδικασίες παραγωγής. Υπ’ αυτήν την έννοια πρέπει και τα προτεινόμενα μέτρα να έχουν έκτακτο χαρακτήρα και η ΕΟΚΕ ζητά να είναι πολύ περιεκτικά.

1.3Συνεπώς η ΕΟΚΕ επικροτεί την απόφαση να εξοπλιστεί η ΕΕ με ένα σημαντικό οικονομικό μέσο που θα επιτρέψει σε όλα τα κράτη μέλη να πετύχουν ταχεία και ουσιαστική οικονομική και κοινωνική ανάκαμψη. Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να προικοδοτήσει το έκτακτο ταμείο ανάκαμψης με όλα όσα χρειάζονται για να αναζωογονηθεί η οικονομία της ΕΕ και, επιπλέον, να παγιώσει εκ νέου τη θέση της στον παγκόσμιο ανταγωνισμό, παραλλήλως με τα κοινωνικά επιτεύγματα που χαρακτηρίζουν την ΕΕ και είναι ανάγκη να παραμένουν μεταξύ των ουσιωδών στόχων της.

1.4Η ΕΟΚΕ έχει πολύ θετική οπτική έναντι των δύο κύριων αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Με την πρώτη απόφαση εισάγεται ένα έκτακτο μέσο οικονομικής ανάκαμψης ως μέρος του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ). Το ΠΔΠ είναι ένα μέσο του οποίου οι διαδικαστικοί κανόνες έχουν γίνει δεκτοί από όλα τα κράτη μέλη, έχει λειτούργησε καλά για μεγάλο χρονικό διάστημα και, ως εκ τούτου, είναι πλήρως λειτουργικό. Η δεύτερη κύρια απόφαση είναι η σύναψη κοινού δανείου που θα εξοφληθεί σε μακροπρόθεσμη βάση. Έτσι δεν θα χρειαστεί να επωμιστούν τα κράτη μέλη άμεσα και σε σύντομο χρονικό ορίζοντα το έκτακτο οικονομικό βάρος, καθώς όλα ανεξαιρέτως έχουν πληγεί σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό από τις αρνητικές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της πανδημίας.

1.5Η δεύτερη απόφαση οδήγησε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ζητήσει έγκριση για να βασιστεί στην υψηλή αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας της ΕΕ στη χρηματοπιστωτική αγορά ώστε να συνάψει, σε διαδοχικές δόσεις, κοινά ευρωπαϊκά δάνεια με μεγάλο μακροπρόθεσμο ορίζοντα αποπληρωμής και χαμηλά επιτόκια για όλα τα κράτη μέλη. Τα οικονομικά μέτρα πρέπει να συμβάλουν στην αναζωογόνηση της ευρωπαϊκής οικονομίας το συντομότερο δυνατό, στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης και στην οικοδόμηση μιας ΕΕ περισσότερο βιώσιμης και ισότιμης.

1.6Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις δύο εγκριθείσες κύριες αποφάσεις διότι, όπως αναφέρθηκε επανειλημμένως στα νομοθετικά και μη νομοθετικά έγγραφα που κατατέθηκαν, οι οικονομίες των κρατών μελών δεν μπορούν από μόνες τους να αντέξουν περισσότερο χρόνο τις αντίξοες επιπτώσεις της κρίσης, καθότι όλες τους αλληλεξαρτώνται λόγω της πολύχρονης ενοποίησης της ενιαίας αγοράς, η οποία είχε τη θετική επίδραση που ήθελαν οι ιδρυτές της ΕΕ και οι ιδρυτικές Συνθήκες.

1.7Συνολικά, στο ευρύτερο πλαίσιο του συνολικού ΠΔΠ, το πρόγραμμα για το ευρωπαϊκό μέσο ανάκαμψης έκτακτης ανάγκης δίνει το στίγμα για τον τρόπο μελλοντικής διάθεσης και αξιοποίησης των κοινών οικονομικών πόρων της ΕΕ. Επιπροσθέτως, το συνολικό ποσό των 750 δισ. ευρώ, όσο και αν φαίνεται γιγαντιαίο, σίγουρα είναι εντός των ορίων των οικονομικών μέσων της ΕΕ (ισούται με μόλις 4,1 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ το 2019) και μπορεί να έχει αποπληρωθεί πλήρως μέχρι το 2058.

1.8Η ΕΟΚΕ επαινεί την καινοτόμο και πρωτότυπη προσέγγιση με την οποία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αυξήσει τη δημοσιονομική βάση της ΕΕ —με συγκρίσιμους όρους— από 1,1 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ σε περίπου 1,7 % ή και παραπάνω αν χρειαστεί στο μέλλον. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η απόκριση αυτή δίνει το στίγμα του σύγχρονου τρόπου μελλοντικής διάθεσης και αξιοποίησης των κοινών οικονομικών πόρων της ΕΕ.

1.9Η ΕΟΚΕ εκφράζει την έντονη ικανοποίησή της διότι το προσφάτως προταθέν μέσο θα συντονίζεται στενά με τη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, η οποία έχει αποδείξει τον βιώσιμο χαρακτήρα της. Επίσης, τάσσεται υπέρ της πρότασης να καθορίσουν τα κράτη μέλη τις ανάγκες τους στα εθνικά τους σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

1.10Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για έναν προϋπολογισμό της ΕΕ με τη θέσπιση πρόσθετων πραγματικών ιδίων πόρων βασισμένων σε διαφορετικούς τύπους φορολόγησης (έσοδα από το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ, ψηφιακή φορολογία, έσοδα μεγάλων εταιρειών). Ειδικότερα η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η τεράστια οικονομική στήριξη που χρειάζονται τα κράτη μέλη για να ξεπεράσουν την οικονομική κρίση πρέπει να συνοδεύεται από ένα πιο φιλόδοξο πρόγραμμα φορολογικής μεταρρύθμισης, την Φορολογική Ένωση, με στόχο να εδραιωθεί ένα σύστημα εναρμονισμένης φορολόγησης βασισμένο στις αρχές του δίκαιου ανταγωνισμού και της αλληλεγγύης και να αποφευχθούν οι στρεβλώσεις και διακρίσεις που υπάρχουν στις χώρες της ΕΕ και έχουν οδηγήσει σε φαινόμενα καιροσκοπίας τόσο σε επίπεδο κράτους όσο και σε επίπεδο μεμονωμένων φορολογουμένων, υποσκάπτοντας έτσι την ενότητα της ενιαίας αγοράς.

1.11Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκπονήσει ένα έγγραφο βάσης που θα χαίρει αμέριστης υποστήριξης και ομοφωνίας, με θέμα τους ιδίους οικονομικούς πόρους της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται ότι απαιτείται μακροπρόθεσμο χρονικό πλαίσιο για την αποπληρωμή του Ευρωπαϊκού Μέσου Ανάκαμψης έκτακτης ανάγκης, αλλά η τελική λύση που αφορά τους ιδίους πόρους πρέπει να έχει εγκριθεί πολύ πριν από εκείνη την ημερομηνία.

1.12Η ΕΟΚΕ καλεί με έμφαση να τεθούν τα μέτρα που προτάθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε λειτουργία το συντομότερο δυνατό, καθώς ο παράγων χρόνος έχει ουσιώδη σημασία. Καλεί επομένως το Συμβούλιο να ομοφωνήσει χωρίς χρονοτριβή, πείθοντας όσα κράτη μέλη επί του παρόντος αντιτίθενται στο σχέδιο για την αξία που έχουν η ενότητα και η συνοχή σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία και θυμίζοντάς τους ότι όλες ανεξαιρέτως οι χώρες αλληλεξαρτώνται οικονομικά και κοινωνικά.

1.13Τέλος η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η κρίση κατέδειξε για άλλη μια φορά την ανάγκη επίσπευσης των τρεχουσών μεταρρυθμίσεων της ευρωζώνης και την ανάγκη άρσης των περιορισμών που επιμένουν εμποδίζοντας την πραγματική οικονομική, κοινωνική, φορολογική και πολιτική ολοκλήρωση. Πρόκειται για θέμα που έχει ήδη επισημάνει η ΕΟΚΕ, στο διάστημα της προηγούμενης οικονομικής κρίσης που ξέσπασε το 2008.

2.Σύνοψη της πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

2.1Για την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19 και των άμεσων οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε στις 27 Ιουνίου 2020 ένα προσωρινό ευρωπαϊκό μέσο ανάκαμψης έκτακτης ανάγκης («Next Generation EU») ύψους 750 δισ. ευρώ για να τονώσει τη χρηματοδοτική ικανότητα παρέμβασης του προϋπολογισμού της ΕΕ.

2.2Το μέσο ανάκαμψης ενσωματώνεται στο ενισχυμένο ΠΔΠ για το διάστημα 2021-2027, ώστε να διοχετευτούν γρήγορα επενδύσεις εκεί που χρειάζονται περισσότερο, να ενισχυθεί η ενιαία αγορά, να ενταθεί η συνεργασία σε τομείς όπως η υγεία και η διαχείριση κρίσεων, καθώς και να εφοδιαστεί η ΕΕ με έναν μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό για την προώθηση της οικολογικής και της ψηφιακής μετάβασης και για την οικοδόμηση μιας πιο δίκαιης και ανθεκτικής οικονομίας.

2.3Το σχέδιο ανάκαμψης διαθέτει συνιστώσα επιχορηγήσεων ύψους 440 δισ. ευρώ που θα διανεμηθούν σε όλες τις γραμμές του πρoϋπoλoγισμού. Επιπλέον θα δοθούν ως εγγυήσεις 60 δισ. ευρώ. Περίπου 250 δισ. ευρώ θα δοθούν στα κράτη μέλη σε μορφή δανείων.

2.4Για να χρηματοδοτήσει τα προτεινόμενα μέτρα ανάκαμψης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα δανειστεί έως και 750 δισ. ευρώ στις χρηματοπιστωτικές αγορές, εξ ονόματος της ΕΕ, για μέτρα ανάκαμψης κατά την περίοδο 2021-2024.

2.5Προς επίτευξη αυτού, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αξιοποιήσει το υπάρχον περιθώριο, δηλαδή τη διαφορά ανάμεσα στο ανώτατο όριο των ιδίων πόρων στον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό (τα μέγιστα ποσά που δύναται να ζητήσει η EE από τα κράτη μέλη για να καλύψει τις οικονομικές της υποχρεώσεις) και στο ανώτατο όριο των πραγματικών δαπανών (ανώτατο όριο πληρωμών ΠΔΠ).

2.6Το ανώτατο όριο ιδίων πόρων θα αυξηθεί εκτάκτως και προσωρινώς κατά 0,6 ποσοστιαίες μονάδες. Η αύξηση θα προστεθεί στο μόνιμο ανώτατο όριο ιδίων πόρων που έχει οριστεί στο 1,4 % του ΑΕΠ της ΕΕ. Η πρόταση αυτή γίνεται εξαιτίας της οικονομικής αβεβαιότητας και του Μπρέξιτ. Η αύξηση κατά 0,6 ποσοστιαίες μονάδες θα καταργηθεί όταν αποπληρωθούν όλα τα ποσά και δεν υφίστανται πλέον υποχρεώσεις.

2.7Έχοντας ως εγγύηση το περιθώριο του προϋπολογισμού της, η ΕΕ θα είναι σε θέση να εκδώσει χρεόγραφα και ομολογίες με σχετικά προνομιακούς όρους σε σύγκριση με πολλά από τα μεμονωμένα κράτη μέλη. Τα κεφάλαια που θα αντληθούν θα αποπληρωθούν από τους επόμενους προϋπολογισμούς της ΕΕ, αρχής γενομένης μετά το 2027 και το αργότερο έως το 2058. Τα δάνεια θα αποπληρωθούν από τα δανειζόμενα κράτη μέλη.

2.8Καθότι η συνιστώσα δανεισμού ανέρχεται σε 250 δισ. ευρώ, η ΕΕ συνολικά πρέπει να καταβάλει 500 δισ. ευρώ μέσω του μηχανισμού ιδίων πόρων (ωστόσο θα καταλογίζεται ευθύνη στην ΕΕ για κάθε αθέτηση δανειακών υποχρεώσεων των κρατών μελών ως προς τα υπόλοιπα 250 δισ. ευρώ).

2.9Για να διευκολυνθεί η αποπληρωμή των κεφαλαίων που αντλήθηκαν από τις αγορές και για περαιτέρω βοήθεια ώστε να μειωθεί η πίεση που ασκείται στους εθνικούς προϋπολογισμούς, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προτείνει πρόσθετους νέους ιδίους πόρους –που θα προστεθούν στους ήδη προταθέντες– σε μεταγενέστερο στάδιο της περιόδου 2021-2027. Οι εν λόγω πόροι θα συνδέονται στενά με τις προτεραιότητες της ΕΕ (κλιματική αλλαγή, κυκλική οικονομία και φορολογική ισότητα).

2.10Η αξιοποίηση των ποσών της δέσμης μέτρων ανάκαμψης δομείται σε τρεις πυλώνες.

2.10.1ΠΥΛΩΝΑΣ 1 – Στήριξη των κρατών μελών για να ανακάμψουν, να αποκαταστήσουν τις οικονομίες τους και να βγουν από την κρίση πιο δυνατά. Αυτό απαιτεί μια σειρά μέσων που θα στηρίξουν τις επενδύσεις και τις μεταρρυθμίσεις των κρατών μελών, με έμφαση εκεί όπου οι επιπτώσεις της κρίσης και οι ανάγκες ανθεκτικότητας είναι ισχυρότερες.

·Ο νέος Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με κεφάλαια ύψους 560 δισ. ευρώ θα αξιοποιηθεί για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις που θα φέρουν ανάκαμψη και ανθεκτικότητα.

·Μέσω της πρωτοβουλίας REACT-EU θα παρασχεθεί πρόσθετη χρηματοδότηση της πολιτικής συνοχής, ύψους 55 δισ. ευρώ, από τώρα έως το 2022.

·Θα γίνουν αλλαγές στο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+).

·Προτείνεται να ενισχυθεί το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, φθάνοντας συνολικά στα 40 δισ. ευρώ.

·Προτείνεται «ενίσχυση του προϋπολογισμού για το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης κατά 15 δισ. ευρώ».

2.10.2ΠΥΛΩΝΑΣ 2 – Επανεκκίνηση της οικονομίας και συμβολή στην επανεκκίνηση των ιδιωτικών επενδύσεων.

·Με το νέο Μέσο Στήριξης της Φερεγγυότητας θα αξιοποιηθούν οι εγγυήσεις του προϋπολογισμού της ΕΕ για να κινητοποιηθούν ιδιωτικές επενδύσεις ώστε να στηρίξουν επειγόντως το μετοχικό κεφάλαιο βιώσιμων ευρωπαϊκών επιχειρήσεων όλων των οικονομικών κλάδων.

·Θα ενισχυθεί το InvestEU, καθώς είναι το πλέον κατάλληλο για να κινητοποιήσει επενδύσεις και να στηρίξει τις ενωσιακές πολιτικές ανάκαμψης σε τομείς όπως οι βιώσιμες υποδομές, καινοτομία και ψηφιοποίηση.

·Στο πλαίσιο του InvestEU, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει να σχεδιαστεί Μηχανισμός Στρατηγικών Επενδύσεων ώστε να αυξηθεί η ανθεκτικότητα της Ευρώπης μέσα από τη στρατηγική αυτονομία ζωτικών αλυσίδων εφοδιασμού, σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

2.10.3ΠΥΛΩΝΑΣ 3 – Αξιοποίηση των διδαγμάτων από την κρίση και αντιμετώπιση των στρατηγικών προκλήσεων της Ευρώπης.

·Το νέο πρόγραμμα για την υγεία EU4Health, με χρηματοδότηση 9,4 δισ. ευρώ, θα διασφαλίζει «ότι η Ένωση διαθέτει τις κρίσιμης σημασίας ικανότητες ώστε να ανταποκρίνεται με ταχύτητα σε μελλοντικές κρίσεις στον τομέα της υγείας».

·Ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ rescEU θα ενισχυθεί με αύξηση του κονδυλίου κατά 2 δισ. ευρώ.

·Το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα αναβαθμιστεί στα 94,4 δισ. ευρώ.

·Προτείνεται αύξηση «για τον Μηχανισμό Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας στα 86 δισ. ευρώ, μέσω νέας Εγγύησης Εξωτερικής Δράσης, καθώς και του Ευρωπαϊκού Ταμείου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη [μέσω] πρόσθετης στήριξης ύψους 1 δισ. ευρώ».

·Προτείνεται «πρόσθετο κονδύλιο ύψους 5 δισ. ευρώ για την ενίσχυση του μέσου ανθρωπιστικής βοήθειας».

2.11Παράλληλα με τις ενισχύσεις στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Μέσου Ανάκαμψης έκτακτης ανάγκης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει να ενισχυθούν κι άλλα προγράμματα με στόχο να αξιοποιηθούν πλήρως για να καταστεί η ΕΕ ανθεκτικότερη και να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της πανδημίας και των συνεπειών της:

το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη», ο μηχανισμός «Συνδέοντας την Ευρώπη», το πρόγραμμα για την ενιαία αγορά καθώς και τα προγράμματα στήριξης της συνεργασίας στους τομείς της φορολογίας και των τελωνείων, το Erasmus+, το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη», η Κοινή Γεωργική Πολιτική και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας, το Ταμείο Ασύλου και Μετανάστευσης και το Ταμείο για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Συνόρων, το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας, η προενταξιακή βοήθεια εκ μέρους της ΕΕ.

2.12Το ταμείο ανάκαμψης θα είναι μέρος της δομής του προϋπολογισμού της ΕΕ. Συνεπώς θα απαιτηθεί προγραμματισμός για την εκταμίευση, η οποία συνδέεται με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο (και άρα μακροοικονομικές προϋποθέσεις). Η εκταμίευση συνδέεται επίσης με τα συστήματα δημοσιονομικής διαχείρισης και ελέγχου εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενώ εφαρμόζεται και έλεγχος προϋπολογισμού από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

2.13Για να καλυφθεί η μεταβατική περίοδος μέχρι την επικύρωση της τροποποιημένης απόφασης περί ιδίων πόρων και ωσότου διατεθούν τα τόσο αναγκαία κονδύλια στους εργαζομένους, στις επιχειρήσεις και στα κράτη μέλη ήδη εντός του 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει την προσαρμογή του τρέχοντος μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού 2014-2020 ώστε να καταστεί εφικτή η αύξηση των δαπανών εντός του 2020.

2.14Η στρατηγική ανάπτυξης της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία —συμπεριλαμβανομένου του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης— και η ψηφιακή στρατηγική και βιομηχανική στρατηγική της Ένωσης έχουν ζωτική σημασία για τη βιώσιμη ανάκαμψη της ΕΕ και παραμένουν στον πυρήνα των προτάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς έχουν τη δύναμη να ωθήσουν την οικονομία και να προετοιμάσουν το μέλλον για την επόμενη γενιά. Συνεπώς οι επενδύσεις και οι μεταρρυθμίσεις που τις προωθούν πρέπει να συμπεριληφθούν σε όλα τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

2.15Μολονότι τον Μάιο 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε να καταργηθούν όλες οι διορθώσεις στο σκέλος των εσόδων (εκπτώσεις) λόγω των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας COVID-19, τώρα υποστηρίζει ότι η σταδιακή κατάργηση των εκπτώσεων και το σχέδιο ανάκαμψης ενδέχεται να επιφέρουν δυσανάλογες αυξήσεις των εισφορών ορισμένων κρατών μελών στον επόμενο πολυετή προϋπολογισμό. Προς αποφυγή τούτου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει να επιμηκυνθεί το διάστημα σταδιακής κατάργησης των ισχυουσών εκπτώσεων.

2.16Άλλο βασικό στοιχείο της δέσμης μέτρων για την ανάκαμψη είναι η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εκπόνησης κανονισμού σχετικού με την προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ από γενικευμένες ελλείψεις στα του κράτους δικαίου.

3.Γενικές παρατηρήσεις

3.1Όσον αφορά την παρουσίαση του σχεδίου ανάκαμψης από την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ursula von der Leyen στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 27 Μαΐου 2020, η ΕΟΚΕ εκτιμά ιδιαιτέρως και συμμερίζεται τα ουσιαστικά και σημαντικά κίνητρα που οδήγησαν στο ευρωπαϊκό μέσο ανάκαμψης έκτακτης ανάγκης. Το εν λόγω μέσο αποτελεί δίκαιο σύμφωνο που συνάπτουν οι γενιές με στόχο τη δημιουργία μιας ενισχυμένης και στραμμένης στο μέλλον ΕΕ. Θα διαθέτει τα κατάλληλα μέσα που θα το καθιστούν ισχυρότερο και συνεκτικότερο έτσι ώστε οι επόμενες γενιές να ωφελούνται σε μεγάλο βαθμό, αντί απλώς να κουβαλούν το βάρος ενός ιδιαιτέρως μακροπρόθεσμου χρέους που συνάπτεται σήμερα.

3.2Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, η πρόταση έχει εξαιρετικό —έως και επαναστατικό— χαρακτήρα για τους ακόλουθους λόγους:

-Για πρώτη φορά οι δημοσιονομικοί πόροι της ΕΕ θα αλληλεπιδρούν με έμμεσο χρέος που θα αποπληρώνεται σε εύρος 30 ετών από σήμερα.

-Για πρώτη φορά οι πόροι είναι δανεικοί από τις χρηματοπιστωτικές αγορές και η λύση θα δοκιμαστεί σε επίπεδο αγοράς. Στο διάστημα αυτό, όλο το ποσό θα είναι εγγυημένο από την ΕΕ συνολικά.

-Η λύση ενδέχεται να οδηγήσει σε μελλοντική αύξηση των ιδίων πόρων της ΕΕ και σε αντίστοιχη μείωσης της άμεσης εξάρτησης των ιδίων πόρων από τις εισφορές των κρατών μελών.

-Ενδέχεται επίσης να αυξηθεί η χρηματοοικονομική βάση της Ένωσης από το σημερινό 1,1 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ σε περίπου 1,7 % με συγκρίσιμους όρους.

-Η λύση είναι εξόχως υποστηρικτική, όχι μόνο για όσους επλήγησαν άμεσα από την πανδημία, αλλά και για όσους χρειάζονται βοήθεια στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις τους.

-Η πρόταση στηρίζεται κατά πολύ στην αξιοποίηση των χρηματοδοτικών μέσων, διασφαλίζοντας έτσι αποδοτικότερη αναδιανομή των πόρων.

3.3Στο παρόν στάδιο είναι ανάγκη να αποφευχθούν αμφίπλευρες αρνητικές επιδράσεις και να επιδειχθεί αλληλεγγύη προς τις χώρες που επλήγησαν περισσότερο από την πανδημία και/ή τις οικονομίες που είναι ασθενέστερες λόγω των σημερινών ανισορροπιών και περιορισμών στην ευρωζώνη.

3.4Η ΕΟΚΕ λαμβάνει υπόψη της την εξαγγελία του Ευρωπαϊκού Μέσου Ανάκαμψης έκτακτης ανάγκης καθώς και όσα προτείνονται στην τροποποιημένη πρόταση για το ΠΔΠ 2021-2027 σχετικά με την αύξηση της φορολογικής (δημοσιονομικής) βάσης της ΕΕ και την προσαρμογή της στις τρέχουσες επείγουσες ανάγκες. Τα προτεινόμενα δημοσιονομικά μέτρα συμπληρώνουν μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί στο πλαίσιο της νομισματικής και των διαρθρωτικών πολιτικών και μέτρα που εντάσσονται σε κανονιστικά πλαίσια.

3.5Σε πολλές προγενέστερες γνωμοδοτήσεις, και ιδιαιτέρως στη γνωμοδότηση του 2018 για το ΠΔΠ 2021-2027, η ΕΟΚΕ τάχθηκε υπέρ ενός ισχυρού ενωσιακού προϋπολογισμού και του εφοδιασμού της ΕΕ με χρηματοδοτικούς πόρους που επιτρέπουν την αξιόπιστη υλοποίηση του θεματολογίου των πολιτικών της 1 .

3.6Όσον αφορά τη χρηματοδότηση του προϋπολογισμού της ΕΕ, η ΕΟΚΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επί μακρόν επιμένουν στην ανάγκη επαρκών, αυτόνομων, διαφανών και δίκαιων ιδίων πόρων και στην άρση της κυριαρχίας των εισφορών που βασίζονται στο ακαθάριστο εθνικό εισόδημα. Η ΕΟΚΕ στηρίζει τα πορίσματα της Ομάδας Υψηλού Επιπέδου για τους Ιδίους Πόρους υπό την προεδρία του Μάριο Μόντι 2 . Οι τρόποι άντλησης πόρων πρέπει να συμπληρώνουν και να ενισχύουν τους στόχους πολιτικής της ΕΕ. Επομένως η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για πρόσθετους πραγματικούς ιδίους πόρους 3 .

3.7Η ΕΟΚΕ ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκπονήσει τεκμηριωμένο κείμενο πολιτικής και δοκιμή σκοπιμότητας για ιδίους πόρους. Η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται ότι θα χρειαστεί κάποιο διάστημα ωσότου εγκριθεί τελική λύση. Ωστόσο κρίνει εξαιρετικά καλή την άρση της τρέχουσας αβεβαιότητας ως προς τον τρόπο χρηματοδότησης του ενωσιακού προϋπολογισμού. Χωρίς λύση, το όλο οικοδόμημα είναι τρωτό.

3.8Η ΕΟΚΕ σημειώνει την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο πλαίσιο του σχεδίου ανάκαμψης για τη σταδιακή κατάργηση των ισχυουσών εκπτώσεων ορισμένων κρατών μελών, που είναι καθαροί χρηματοδότες, σε μεγαλύτερο εύρος χρόνου από όσο προτάθηκε το 2018. Ωστόσο η ΕΟΚΕ τηρεί τη θέση που εξέφρασε στις πρόσφατες γνωμοδοτήσεις της, όπου κατ’ ουσίαν ζητά να καταργηθεί κάθε σύστημα εκπτώσεων 4 .

3.9Καθώς το ευρωπαϊκό μέσο ανάκαμψης έκτακτης ανάγκης συμπεριλήφθηκε στον προϋπολογισμό της ΕΕ, θα συνδεθεί με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο – όσον αφορά τις προϋποθέσεις – και με το σύστημα διαχείρισης και ελέγχου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, επιπλέον του ελέγχου από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι πιθανές συγκρούσεις μεταξύ κρατών μελών και Ευρωπαϊκής Επιτροπής ή μεταξύ Ευρωπαϊκής Επιτροπής και Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα μπορούσαν να επιφέρουν σημαντικές καθυστερήσεις στην εκταμίευση των κεφαλαίων.

3.10Κατά την ΕΟΚΕ, τα κράτη μέλη χρειάζεται να βελτιώσουν εμφανώς την ικανότητα προγραμματισμού τους εάν πρόκειται να κατανεμηθεί πρόσθετο ποσό ύψους 165 δισ. ευρώ κατά τα πρώτα τρία έτη του νέου οικονομικού πλαισίου και να αξιοποιηθεί αποτελεσματικά. Η ΕΟΚΕ συστήνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει πώς θα καταστούν πιο ελαστικοί οι κανόνες ώστε να στηριχθούν τα κράτη μέλη κατά τον πρόσθετο προγραμματισμό που απαιτείται.

3.11Η ΕΟΚΕ εκφράζει ικανοποίηση για την επιστολή που εστάλη από τους προέδρους των κύριων πολιτικών ομάδων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, με την οποία ενθαρρύνουν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Συμβούλιο να συμφωνήσουν τάχιστα επί της πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί επίσης με το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 15ης Μαΐου 2020, όπου το δεύτερο τάσσεται υπέρ μιας δέσμης μέτρων ανάκαμψης ύψους 2 τρισ. ευρώ για την αντιμετώπιση των συνεπειών της COVID-19 5 .

3.12Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η δέσμη μέτρων με την οποία θεσπίζεται το Μέσο Ανάκαμψης και προσαρμόζεται το ΠΔΠ 2021-2027 στις ανάγκες της περιόδου που έπεται τής COVID-19 θεωρείται έκτακτου χαρακτήρα στο πλαίσιο της ενωσιακής χρηματοδότησης, αλλά παραλλήλως αναγκαία και επείγουσα. Η πολιτική επί του προϋπολογισμού της ΕΕ στις παρούσες συνθήκες πολύ απλά θα στερείτο ευελιξίας και θα ήταν ανίκανη να στηρίξει όποια δράση θα στόχευε στην παροχή βοήθειας για να αντιμετωπιστεί η κρίση.

3.13Η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται επίσης ότι η πρόταση είναι η καλύτερη δυνατή στις παρούσες πολιτικές περιστάσεις.

4.Ειδικές παρατηρήσεις

4.1Όσον αφορά τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, η ΕΟΚΕ επαινεί ιδιαιτέρως τη σύνδεση με τη διαδικασία Ευρωπαϊκού Εξαμήνου καθώς και τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που προσφέρονται ως βάση και σημείο αναφοράς για χρηματοδότηση.

4.2Σε σχέση με την πρωτοβουλία REACT-EU, η ΕΟΚΕ επικροτεί όχι μόνο την όντως δυναμική αύξηση της βάσης της πολιτικής για τη συνοχή αλλά και τους έκτακτους κανόνες ευελιξίας που αποσκοπούν στη σημαντική στήριξη των κλάδων με τις μεγαλύτερες ανάγκες και στη στήριξη επειγουσών προτεραιοτήτων.

4.3Η ΕΟΚΕ στηρίζει εμφατικά τη μεγάλη αύξηση των κονδυλίων υπέρ του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης και τα προτεινόμενα μέτρα στους άλλους πυλώνες του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης. Ο προγραμματισμένος μηχανισμός μπορεί πλέον να στηρίξει ευκολότερα και ισχυρότερα τη διαρθρωτική στροφή προς νέες και πιο ποικίλες οικονομικές δραστηριότητες, στοιχείο που αποτελεί σημαντικό μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

4.4Για να υπάρξει επιστροφή στην κατάσταση προ κρίσης, πρέπει να δημιουργηθούν ευνοϊκές συνθήκες για ιδιωτικές επενδύσεις. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση θέσπισης Μέσου Στήριξης της Φερεγγυότητας που θα βοηθά υγιείς επιχειρήσεις οι οποίες επλήγησαν από την πανδημία.

4.5Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το περιεχόμενο του δεύτερου πυλώνα του προγράμματος «Next Generation EU», που εστιάζει στην ανάκαμψη της επενδυτικής δραστηριότητας, η οποία θα υποστηριχθεί με καινοτόμα χρηματοδοτικά μέσα.

4.6Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με το περιεχόμενο του τρίτου πυλώνα του προγράμματος «Next Generation EU», που αφορά ζητήματα για τα οποία ως τώρα αρμόδια ήταν κυρίως τα κράτη μέλη.

4.7Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η δομή του προγράμματος «Next Generation EU» είναι ισορροπημένη και απαντά στις ανάγκες που πρέπει να ικανοποιηθούν με τους κοινούς ενωσιακούς πόρους, ενώ παραλλήλως τηρείται η αρχή της επικουρικότητας.

Βρυξέλλες, 15 Ιουλίου 2020

Luca JAHIER

Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

_____________

(1)     ΕΕ C 440, 6.12.2018, σ. 106 , ΕΕ C 81, 2.3.2018, σ. 131 , ΕΕ C 75, 10.3.2017, σ. 63 και ΕΕ C 34, 2.2.2017, σ. 1 .

(2)    ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ: Τελική έκθεση και συστάσεις της ομάδας υψηλού επιπέδου για τους ιδίους πόρους του Δεκεμβρίου 2016  https://ec.europa.eu/budget/mff/hlgor/library/reports-communication/hlgor-report_20170104.pdf

(3)     ΕΕ C 440, 6.12.2018, σ. 106 και ΕΕ C 81, 2.3.2018, σ. 131 .

(4)       ΕΕ C 440 της 6.12. 2018, σ. 106 .

(5)     https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-9-2020-0124_EL.html